Voor rede vatbaar

Tien voorredes uit het grammaticale werk van Van Hoogstraten, Nylöe, Moonen, Sewel, Ten Kate, Huydecoper (1700-1730)

[p. 113]

⁺Aen den lezer.

Ik hebbe in dezen derden druk van dit kleen werkje by de Berichten voordezen¹ aan u gegeven, niets te voegen.² Dat het aengegroeit is, zult gy zelf by het behandelen³ vernemen.⁴ Welke vermeerdering⁵ door my van tydt tot tydt gedaen met veele byvoegselen⁶ gesterkt⁷ is uit de Aentekeningen my toegezonden door den Eerwaerdigen⁸ en geleerden heer Peter Poeraet, dienaer des Goddelyken woorts te Nederhorst, een keurig⁹ kenner onzer taele, in het doorgronden van welker aert en eigenschap hy vander jeugt af aen zich geoeffent heeft. Tot gereeder licht¹⁰ hebben wy hier ook aengehecht een bladtwyzer¹¹ van alle de woorden, hier verhandelt,¹² en daer nevens by elk het geslacht uitgedrukt.¹³ Ook gaet hier agter het antwoort des ongenoemden¹⁴ schryvers op den brief des heeren Arnold Moonen, waer van wy [*****3^r] gesproken hebben in onze Aenspraek¹⁵ aen u, gestelt voor den tweeden druk.¹⁶ Dat nu deze uitgave zoo laet opkomt,¹⁷ daer van zyn oir-

+ [*****2^v]

1 voordezen: hiervóór

2 te voegen: toe te voegen

3 het behandelen: het gebruik

4 vernemen: gewaarworden

5 vermeerdering: uitbreiding

6 byvoegselen: toevoegsels

7 gesterkt: sterker gemaakt

8 Eerwaerdigen: achtbare

9 keurig: uitnemend

10 Tot gereeder licht: Voor het gemak

11 bladtwyzer: index. Vgl. Lyst, p. Bb1^r-Dd5^v: ‘Register der naemwoorden. Gemerkt met hunne Geslagtletteren’.

12 verhandelt: behandeld

13 uitgedrukt: aangeduid

14 ongenoemden: anonieme

15 Aenspraek: Voorrede

16 Ook... druk; in de derde uitgave zijn zowel de ‘Brief van den heere Arnold Moonen aen den opsteller dezer aenmerkingen over de Schetse der Nederduitsche spraekkunst, onlangs in de Latynsche tale uitgegeven’ opgenomen, als het antwoord daarop van Anonymus Batavus [= Adriaen Verwer]: ‘Brief aen den heere Adriaen Reland, professor der oostersche talen in de academie tot Utrecht, van den schryver der Linguae Belgicae Idea Grammatica; &c. tot rekenschap vande aenmerkingen vanden heer Arnold Moonen op dezelve Idea; en van 't richtig Nederduitsch, zoo als door onze hooge overheidt gebruikt is in hare nieuwe overzettinge des Bybels’.

17 opkomt: te voorschijn komt

[p. 114]

zaek geweest onze gestadige¹⁸ en aen een geschakelde bezigheden; waer van wy eene onverwachte verpozing¹⁹ gekregen hebbende met Tityr by den Mantuaenschen dichter²⁰ mogen uitroepen:

Een Godt verleende ons deze rust.²¹

Dus hebben wy uw gedult niet langer rekkende ons ook bevrydt van de gestadige aenmaningen²² der genen, die gewilt hebben dat wy hunne verwachting²³ voldeden.

18 gestadige: aanhoudende

19 verpozing: onderbreking

20 den... dichter; met hem wordt Publius Vergilius Maro bedoeld, die in het jaar 70 v.C. geboren werd in Andes, het tegenwoordige Pietole, bij Mantua.

21 Een Godt... rust; Van Hoogstraten heeft deze regel ontleend aan Vondels vertaling in verzen van P. Virgilius Maro's Bucolica. In de ‘Eerste Herderskout’ van deze Herderszangen (1660) zegt Tityr tegen Melibeus: ‘Een Godt, o Melibé, verleende ons deze rust’.

22 gestadige aenmaningen: voortdurende aansporingen

23 hunne verwachting, t.w. het uitbrengen van een nieuwe druk van de geslachtslijst.