Het andere gezicht van I.K. Bonset

[p. 57]

Theo van Doesburg/Piet Mondriaan/Antony Kok
De literatuur
Manifest II van De Stijl

Het organisme van onze hedendaagse literatuur teert nog
geheel op de sentimentele gevoelens ener verzwakte generatie

het woord is dood

de naturalistische clichés en de dramatische woordfilms

die de boekenfabrikanten ons leveren

per meter en per pond

bevatten niets van de nieuwe handgrepen van ons leven

het woord is machteloos

de astmatische en sentimentele ik- en zij-poëzie

die overal

en vooral in Holland

nog gepleegd wordt onder de invloeden van een ruimteschuw individualisme

gegist overblijfsel van een verouderde tijd

vervullen ons met weerzin

de psychologie in onze romanliteratuur

slechts berustend op subjectieve inbeelding

de psychologische analyse
en meer belemmerende spraakretoriek
hebben ook de betekenis van het woord gedood

[p. 58]

 

de netjes naast en onder elkaar geplaatste zinnen

 

deze dorre frontale zinsbouw

 

waarin de vroegere realisten hun tot zichzelf beperkte

 

ervaringen uitdrukten

 

zijn te enen male ontoereikend en onmachtig om de collec-

 

tieve ervaringen van onze tijd tot uitdrukking te brengen

 

 

 

evenals de oude opvatting van het leven

 

zijn de boeken op de

 

lengte de duur gebaseerd

 

ze zijn

 

dik

 

de nieuwe levensopvatting berust op de

 

diepte en de intensiteit

 

zó willen wij de poëzie

 

 

 

om de menigvuldige gebeurtenissen

 

om en door ons heen

 

literair te construeren

 

is het nodig dat het woord

 

zowel volgens het begrip als volgens de klank

 

hersteld wordt

 

 

 

is in de oude poëzie

 

door overheersing van relatieve en subjectieve aandoeningen

 

de innerlijke betekenis van het woord te gronde gegaan

 

wij willen met alle middelen die ons ten dienste staan

 

syntaxis

 

prosodie

 

typografie

 

aritmetica

 

orthografie

 

het woord een nieuwe betekenis en een nieuwe uitdrukkingskracht geven

 

 

 

de dualiteit tussen proza en vers kan niet voortbestaan

 

de dualiteit tussen inhoud en vorm kan niet voortbestaan

 

daarom zal voor de moderne schrijver de vorm een direct-

 

spirituele betekenis hebben

 

hij zal geen handeling beschrijven

[p. 59]

 

hij zal in het geheel niet beschrijven

 

maar schrijven zal hij

 

 

 

het collectief der handelingen herscheppen tot woord:

 

constructieve eenheid van inhoud en vorm

 

 

 

wij rekenen op de morele en esthetische medewerking van

 

hen die medewerken aan de geestelijke hernieuwing der

 

wereld

 

 

 

leiden, april 1920