De onsterfelijke Pa Pinkelman

[p. 5]

Voorwoord

Op 12 November 1945 begon er in het Amsterdamse dagblad ‘de Volkskrant’ een geïllustreerd vervolgverhaal te lopen, dat reeds dadelijk de indruk wekte, zeer sterk overeen te komen met soortgelijke strips uit andere bladen en toch iets geheel anders te zijn. Kinderen, gewoonlijk de eerste lezers van dit soort verhalen, voelden direct, dat zij met iets bijzonders te maken hadden en betrokken hun ouders al spoedig in het vraagstuk, wat voor een raar verhaal het leven van Pa Pinkelman is. Dit vraagstuk werd sedertdien in tal van huisgezinnen besproken. Vervolgens veroverde het de stamtafels van koffiehuizen, de vergaderlokalen van kegelclubs, de bijeenkomsten van gemeenteraden, de discussies van letterkundige genootschappen. Ik twijfel niet, of er komt nog eens een tijd, dat koninklijke academies van wetenschappen in verscheidene begaafde landen zich met het probleem zullen inlaten, wat voor een raar verhaal ‘De Avonturen van Pa Pinkelman’ eigenlijk is.

In afwachting van het beslissende antwoord, kan ik niet beter doen dan mijn schuchtere mening kenbaar maken over de raarheid der avonturen van Pa

[p. 6]

Pinkelman. Het is de mening van een huisvader. Zij komt in het kort hierop neer, dat Pa Pinkelman evenals Don Quichotte de held is van een verhaal, hetwelk ontstond uit de behoefte om ons te vermaken met een beetje spot over andere verhalen van dezelfde aard. Don Quichotte is de dolende ridder, die zijn tijdgenoten wilde laten zien, hoe absurd de verhalen over dolende ridders zijn. Pa Pinkelman is de stripheld, die ons wil tonen, hoe onmogelijk striphelden zijn. Doch daar blijft het niet bij. Het verhaal over Don Quichotte is onzin, maar geen gewone onzin. Het is de heerlijke onzin van iemand, die het leven heel goed kent en heel vurig bemint. Het is de grandioze onzin van een kunstenaar, die vol speels vernuft zit, doch ook vol diep gevoel en vol verlangen naar rechtvaardigheid en goedheid. Dit soort onzin ontlokt de lezer aanvankelijk een glimlach, vervolgens doet het hem schaterlachen, gieren van het lachen, schuddebuiken van het lachen en eindelijk, als de tranen van het lachen over zijn kaken rollen, krijgt hij het besef, dat de dingen waarom hij zo hartelijk en welgemeend lacht, nu juist de dingen zijn, die stemmen tot waarachtige levensernst.

De avonturen van Pa Pinkelman hebben een hoog zedelijk gehalte. Dit maakt ze juist zo leuk. Veruit de meeste avonturen hebben helemaal geen zedelijk gehalte. Er is niets zedelijks aan, paardje te rijden op een leeuw, in een kanonneerboot uit het Merwedekanaal weg te stomen en te belanden bij de bewoners van de planeet Mars of te midden van vulkaan-uitbarstingen toevallig het sleuteltje op te rapen, dat toegang geeft tot het geheime cabinet van doctor Chi Lang Wang. Van deze dingen kan men in het gunstigste geval zeggen, dat zij de zedelijke kern van het menselijke leven niet raken.

[p. 7]

Hoe anders is het gesteld met Pa Pinkelman! Niets van hetgeen hij doet, gaat ongemerkt voorbij aan onze zedelijke behoefte om ware heldenmoed te bewonderen. Wie onzer wordt niet ergens, diep in zijn ziel misschien, achtervolgd door drie huisknechten, hem gedurig herinnerend aan de valse aanspraken ener verderfelijke maatschappij? Iedere overwinning van Pa Pinkelman op de huisknechten is een triomf van de oorspronkelijke tovenaar, die in de menselijke inborst huist, op de fatale machten van de maatschappelijke conventie. Elke omhelzing tussen Pa Pinkelman en tante Pollewop is een bevestiging der zedelijke waarheid, dat het geluk alleen is weggelegd voor lieden, die in staat zijn, goedheid te waarderen. En Kareltje! Kan men aan Kareltje denken zonder te beseffen, dat bedorven jongetjes genezen moeten worden van hun zelfzucht door de kennismaking met de moeilijkheden des levens? Neen, zonder deze bijgedachte kan men aan Kareltje niet denken! Dit maakt Kareltje tot een geheel aparte strip-figuur. Hij vertegenwoordigt de behoefte der mensheid aan gezonde ethiek. En de bolhoed. Slechts uit bolhoeden worden duiven en konijnen te voorschijn getoverd. Wij allen hebben om die reden bolhoeden nodig in dit aardse leven. De bolhoed van Pa Pinkelman behelst alle geheimen, die voor het blote oog onwaarneembaar verborgen liggen achter de schijngestalten der werkelijkheid.

Ja, de avonturen van Pa Pinkelman vormen een werk van grote zedelijke schoonheid. Niets ter wereld stemt zo zeer tot opgewektheid en humor als het geloof, dat werken van grote zedelijke schoonheid mogelijk en nuttig zijn. Dit is, althans in de morele orde, het ware geloof. Het is ook het geloof van de gewone man. Wat ik in de avonturen, die

[p. 8]

Godfried Bomans bij elkaar fantaseerde, geniaal zou willen noemen, is het feit, dat Pa Pinkelman inderdaad bij al wat hij beleeft, een gewone man is. Deze avonturen behoren tot het ongewoonste, dat een gek zou kunnen uitdenken. Alles er in is ongewoon. Alleen de held is gewoon. Hij heeft de zedelijke moed, gewoon te zijn onder de meest ongewone omstandigheden.

Later, wanneer Pa Pinkelman als meesterwerk zal worden voorgelegd aan de koninklijke academies van verschillende beschaafde landen, zal men ongetwijfeld tot veel diepergaande gevolgtrekkingen komen. Men zal symboliek ontdekken in de eigennamen, sierlijkheden in de zinsbouw, levensdiepten in de interpunctie, wijsbegeerten in de woorden van Kareltje en Flop. Ik geloof niet, dat de verstandige lezer trachten moet, het gras voor de voeten der koninklijke academies weg te maaien. Hij moet maar stilletjes beginnen te lezen. Ik durf er mijn zakdoek op te verpanden, dat hij weldra beginnen zal, stilletjes te lachen.

Anton van Duinkerken