Overmoed en onverstand. Beschouwingen over politiek

[p. 239]

Derde brief aan Job Cohen

Amsterdam, 18 maart 2008

Beste Job,

Veel dank voor je antwoord op mijn tweede brief. Je begint dat antwoord met een uitgebreide passage over de repressieve maatregelen die in Amsterdam kunnen worden ingezet. Waar dat gebeurt, schrijf je, wordt een daling van de overlast en de criminaliteit geregistreerd. Je schrijft ook dat de groep veelplegers is gedaald van 1500 in 2003 tot ruim 600 in 2006. Dat is natuurlijk zeer verheugend. Maar wat gaat er gebeuren met de 50 procent recidivisten van de heropvoedingstrajecten? De Tweede Kamer heeft in de avond van donderdag 13 maart daar een tamelijk teleurstellend debat over gevoerd dus van die kant (regering zowel als Kamer) zal de oplossing niet komen. Maar je vraagt het kabinet wel een handreiking te doen. Waar zou die uit bestaan? Geld? Er wordt zo vaak gedacht dat geld de oplossing zal brengen. Even vaak blijkt dat dit niet het geval is omdat het probleem veel dieper zit. Ik deel overigens je mening dat de ‘maakbaarheid’ van deze probleemjongeren niet moet worden overschat.

Je schrijft ook dat ‘vroegtijdig snel en consequent ingrijpen (...) nog lang niet het geval is’. Dat verbaast mij geenszins. Wij Nederlanders zijn heel goed in het verzinnen van maatregelen en heel slecht in het uitvoeren daarvan. Neem de huidige Vreemdelingenwet die onder jouw politieke verantwoordelijkheid is ontstaan. Die wet geeft de mogelijkheid het voorstel van Marcouch uit te voeren, om vreemdelingen met een verblijfsvergunning in geval van een delict uit te zetten. Maar hoe vaak is dat gebeurd, zou ik willen weten? Nederlanders houden

[p. 240]

niet zo van confrontaties. Wij zijn een consensuele samenleving. Iemand uitzetten is onaangenaam. We doen dat liever niet. Maar soms moet er worden opgetreden.

Aan het einde van je brief ga je in op mijn kritiek op Den Uyl. Je schrijft dat hij er stónd tijdens de oliecrisis, de Lockheed-affaire en de Molukse treinkapingen. Ik laat de eerste twee ‘defining moments’ waaien. Maar ten aanzien van het derde stond Den Uyl er helemaal niet. In haar biografie schrijft Anet Bleich (p. 332) dat Den Uyl destijds tegen ingrijpen was en dat Van Agt als minister van Justitie op de knop moest drukken. Soms moet de overheid gebruikmaken van haar geweldsmonopolie. Maar Den Uyl had daar geen trek in.

Zo is het ook met de uitvoering van jouw Vreemdelingenwet. Dat is een harde en dus onaangename taak. Maar die moest wel ter hand worden genomen. De overheid is het zwaard niet vergeefs gegeven. Rita Verdonk heeft dat gedaan en bij mijn weten goed gedaan. Zij heeft de wet ten uitvoer gebracht zoals jij hem hebt geschreven. En daarmee gedaan wat de grote meerderheid van de Nederlandse bevolking wilde. Toch krijgt zij kritiek met bakken vol, vooral van journalisten en politici. Wat vind jij daar nou van? Jan Marijnissen noemde haar onlangs ‘extreem rechts’. Volgens mij is zij dat helemaal niet. We zien hier een minister die de wet uitvoert en die na haar aftreden door de politie moet worden beveiligd. Daar gaat natuurlijk een behoorlijk intimiderend effect van uit. Slechts weinigen maken zich daar druk om. Zo ver zijn wij al afgegleden. Ik denk dat we het eens zijn als we in verband met Verdonk stellen: ‘C'est le ton qui fait la musique.’ Maar het gaat uiteindelijk toch om de inhoud?

Het handenschuddenincident is om verschillende redenen interessant. We zijn het erover eens dat de gelijkwaardigheid van man en vrouw een van de kernwaarden van onze samenleving is. De norm is duidelijk, schrijf je, namelijk dat wij elkaar de hand geven. Maar behoort die norm tot de kernwaarden of gaat het om de achterliggende norm dat je elkaar met respect bejegent? Die vraag is legitiem en niet makkelijk te be-

[p. 241]

antwoorden. Naar mijn mening worden vrouwen in veel culturen op mannen en jongens achtergesteld. Ik vereenzelvig de weigering de hand van een vrouw te schudden met die tenachterstelling. Voor mij is het handen schudden een aspect van de gelijkwaardigheid van man en vrouw, dat wil zeggen van een kernwaarde van onze samenleving. Voor jou kennelijk niet. Jammer.

Ja maar, schrijf je, wij kennen ook de vrijheid van godsdienst en handenschudweigeraars baseren zich op hun godsdienst. Enige tijd geleden kwamen een paar protestants-christelijke ambtenaren in opspraak omdat zij weigerden homohuwelijken in te zegenen, zeggende dat hun godsdienst hun dat niet toestond. Jij was toen krachtig in je afwijzing van deze weigering. Je zei: ‘Amsterdamse ambtenaren van de burgerlijke stand (moeten) alle gebruikelijke taken uitvoeren. Er is geen ruimte voor het selectief weigeren van bepaalde taken, zoals het sluiten van huwelijken tussen twee personen van hetzelfde geslacht.’ Meet je dan niet met twee maten? Een strenge voor het Christendom; een toegeeflijke voor de Islam, want moslims behouden ‘een zekere vrijheid van handelen als het gaat om het beleven van hun (godsdienstige) identiteit’.

Ik wil deze zaak in breder verband zien. Volgens mij lijdt het Christendom in West-Europa aan bloedarmoede. Dat maakt het minder populair ervoor op te komen. Men maakt zich druk over cartoons van Mohammed. Maar het kunstwerk Piss Christ - een foto van een crucifix in een pot urine - mag rustig in een museum hangen.

Velen maken zich druk over de Palestijnen. Wie interesseert zich voor de christenen in Irak, die worden bedreigd? Volgens mij is dit een uiting van gebrek aan zelfvertrouwen dat West-Europa teistert en dat, meen ik, is terug te voeren op de Eerste Wereldoorlog. Die was de fatale steek in het hart van de grote burgerlijke Europese beschaving van de negentiende eeuw. Maar dat is misschien iets voor een volgende brief.

Terug naar de norm: in Nederland geven wij elkaar de hand. Maar de overtreding van die norm heb je gesanctioneerd. Je

[p. 242]

hebt gezegd: Dat mag. Waarom heb je dat gedaan? Je had je toch kunnen beperken tot de verklaring dat het níet mag, om verder geen gevolg te geven aan overtredingen? Het is als met de homoseks in het Vondelpark. Wat mij betreft is de norm: geen seks bedrijven in het openbaar. Die norm wordt natuurlijk wel eens overtreden. De politie kan daar dan al of niet gevolg aan geven. Maar sommigen - naar ik meen niet jij - willen zeggen: Dat mag. Daarmee wordt die norm dus opgeheven. Ik ben tegen gedogen maar ik ben nog meer tegen het doorbreken van normen die eigen zijn aan onze samenleving.

Je bent het fundamenteel oneens met mijn stelling dat de verzuiling de emancipatie van katholieken heeft vertraagd. Verzuiling betekende discipline binnen de zuil en accommodatie aan de top (namelijk met andere zuilen). Er moest tenslotte geregeerd worden. Liberalen hebben nooit van de verzuiling gehouden, omdat zij mensen willen zien als individuen en niet als leden van een groep. De kvp hield wel van de verzuiling want die hield alle katholieken in het hok. Lees het Mandement uit 1953 nog maar eens, dat alle katholieken wilde beschermen tegen kwalijke liberale en socialistische invloeden. Toen was er ook géén algemeen opinieklimaat, zoals jij terecht schrijft. Maar nu wel. De katholieke zuil is in snel tempo afgebrokkeld. Vergelijk de verkiezingsresultaten van de kvp in 1963 maar met die van 1971. Dat was natuurlijk de reden voor het ontstaan van het cda, waar Piet Steenkamp zo voor heeft geijverd.

Dat algemeen opinieklimaat is er nu wel, mede dankzij de televisie. De nog overgebleven katholieken moeten zich nu daaraan aanpassen. De verzuiling vertraagde dat aanpassingsproces. Vandaar mijn stelling. Ik vind overigens steun bij Aboutaleb, die op 14 maart jl. in de Volkskrant schreef: ‘De huidige etnisch-religieuze solidariteit staat de emancipatie van moslims in de weg.’

Met vriendelijke groet,

Frits Bolkestein