Overmoed en onverstand. Beschouwingen over politiek

[p. 228]

Tweede brief aan Job Cohen

Amsterdam, 4 maart 2008

Beste Job,

Veel dank voor je brief van 25 februari. Die behoeft een antwoord. Je vraagt waarom ik kom aanzetten met de aantijgingen van Hero Brinkman van 29 januari. Dat is nogal eenvoudig. Brinkman geeft een paar voorbeelden waaruit zou blijken dat de politie op bevel van hogerhand haar taak niet zou hebben kunnen vervullen. Je schrijft dat je al zijn aantijgingen één voor één bij nova hebt weerlegd. Ik had die uitzending niet gezien - per slot van rekening kan een mens niet al die talking heads volgen. Maar nu wel. Brinkman maakt daar inderdaad geen sterke indruk. Wie een moskee wil sluiten moet zich natuurlijk aan de wet houden.

Toch blijft de twijfel knagen. Je bent voorstander van het ‘stellen van grenzen’. Ik ook. Maar het om heeft de antihomo- en anti-joodse teksten op de site van de El Tawheed-moskee niet aangepakt. Waarom niet? Misschien iets voor je volgende driehoeksoverleg.

De twijfel blijft ook knagen omdat ik nu lees (in de Volkskrant van 21 februari) dat jij het billijkt wanneer straatcoaches (een nieuw soort ordebewakers) weigeren vrouwen een hand te geven. Maar die straatcoaches treden op namens de Nederlandse overheid. Dus moeten ze de normen van onze overheid volgen. Wouter Bos heeft zich in zijn interview van 1 maart in de Volkskrant in soortgelijke bewoordingen uitgelaten. De in Suriname geboren Clyde Moerlie liet weten: ‘Aan academisch intellectuele verdediging van het handen weigeren, hebben we in dit geval niets. Cohen voelt niet aan wat er onder de burgers

[p. 229]

leeft. Zijn uitspraak heeft veel onrust veroorzaakt.’ Ik ben het met haar eens. De straatcoaches doen blijkbaar een beroep op hun godsdienst. Nou en? Op zichzelf betreft het hier een incident van ondergeschikt belang. Maar het zendt een signaal uit.

We hebben zowel preventie als repressie nodig. ‘Met alleen repressie komen we er niet,’ zei je tegen Het Parool van 6 januari 2008. Geheel juist. Maar zonder repressie kunnen we het ook niet. Onlangs is het rapport over de recidive van Marokkaanse jongeren bekendgemaakt, die hebben deelgenomen aan wat men heropvoedingstrajecten zou kunnen noemen. De belangrijkste bevinding van dat rapport is dat ‘bijna de helft van de trajectdeelnemers uit 2004 en 2005 (...) recidiveert’ en dat ‘bijna eenderde van het totale aantal (dat) binnen een jaar doet’. Mag men hieruit concluderen dat deze trajectaanpak faalt? En dat meer repressie nodig is?

In mijn eerste brief noemde ik het voorstel van de stadsdeelvoorzitter Ahmed Marcouch criminele buitenlanders met een verblijfsvergunning uit te zetten. Je hebt daar nog niet op gereageerd. Wat vind je nu van deze repressieve maatregel?

Op 26 november 2002 heb je in Leiden de Cleveringa-lezing gehouden. (Ikzelf heb dat tweemaal gedaan, in Den Haag en in Rotterdam.) In die lezing werp je de mening op dat de integratie van migranten ‘paradoxaal genoeg misschien nog wel het beste via hun geloof kan verlopen’. Dit doet mij denken aan een korte discussie die ik met Ruud Lubbers heb gehad. Hij meende dat de verzuiling de emancipatie van de katholieken heeft bevorderd. Ik vond dat de verzuiling dat proces juist heeft vertraagd omdat zij de aanpassing van veel katholieken aan het algemeen geldende opinieklimaat in Nederland juist op de lange baan heeft geschoven.

Zo ook kan ik het hier niet met je eens zijn. Hoe meer moslims zich vastklampen aan een in veel opzichten versteende godsdienst en hoe meer zij luisteren naar de bekrompen imams van de El Tawheed-moskee, des te moeizamer zal hun integratie verlopen.

In bovengenoemd interview zei Wouter Bos: ‘Geen emanci-

[p. 230]

patie zonder polarisatie. De emancipatie van de arbeider, de vrouw en de homoseksueel is alleen gelukt door strijd, door de confrontatie.’ Dat spreekt mij meer aan.

Tegen het einde van je Cleveringa-lezing zei je het volgende. ‘Zoals wij de sgp accepteren in ons staatsbestel, hoewel zij geen vrouwelijke leden toelaten, zo moeten wij ook bepaalde groepen orthodoxe moslims accepteren, die bewust hun vrouwen discrimineren.’

Maar je gaat de discriminatie van moslima's door hun mannen toch niet gelijkstellen aan die van sgp-vrouwen? Waarom zitten blijf-van-mijn-lijfhuizen vol moslima's en niet met sgp-vrouwen?

Ik kom met enige tegenzin op het punt ‘Auschwitz’ terug. Je bekritiseert de mening dat Auschwitz ‘een unicum in de wereldgeschiedenis zou zijn’ en dat het ‘niet nader kan worden begrepen’. Ik heb dit ook nooit gezegd en ben het met je eens. Zoals je terecht schrijft, heeft de wereld ook na ‘Auschwitz’ massamoorden gekend. Ook is er tussen ons geen verschil van mening dat we moeten blijven nadenken over de politiek die tot dit ‘ultieme kwaad’ (jouw woorden) heeft geleid. Dat geldt ook voor de goelag, Mao's culturele revolutie en Pol Pot.

Maar ik blijf van mening, met respect, dat een verwijzing naar ‘Auschwitz’ ongepast is. Jij citeert Tzvetan Todorov. Nausicaa Marbe deed dat in de Volkskrant van 29 februari ook. Volgens haar bekritiseert Todorov de ‘indienststelling’ van het verleden: zijn ‘instrumentalisering met het oog op actuele doelstellingen’. Dat is precies mijn punt. Marbe oordeelt: ‘De roep “nooit meer Auschwitz” (...) is een loze kreet die van zelfgenoegzaam exhibitionisme getuigt.’ Het zijn harde woorden maar in de kern heeft zij gelijk.

Je schrijft dat volgens het Landelijk Expertise Centrum Discriminatie van het Openbaar Ministerie verdachten van antisemitisme vooral bij blanke particulieren en extreem rechts te vinden zijn. Ik ben daar oprecht verbaasd over en wil er dan ook meer van weten. Beschik ik over andere gegevens? Niet wat betreft Nederland, wel over Frankrijk, waar ongeveer vijf

[p. 231]

miljoen islamieten wonen en 700.000 joden. Daar worden de meeste antisemitische incidenten door moslims veroorzaakt. Dat is een notoir feit. Een voorbeeld is het advies dat joodse leerlingen krijgen in sommige wijken geen keppel op straat te dragen.

Je schrijft verder boeiend over de verkiezingscampagnes in de Verenigde Staten, waar nu een vrouw, een (half) zwarte en een 71-jarige met elkaar wedijveren. Dat is inderdaad geweldig om te zien. Zou dat in Nederland ook mogelijk zijn, vraag jij? Niet alleen in Nederland niet, in geheel Europa niet. Wat dat betreft, lopen wij echt achter op de Amerikanen.

Niet minder dan 81 procent van de Nederlanders zou een 70-jarige als premier niet zien zitten. Ik ben bijna 75 dus je zult begrijpen dat dit gegeven mijn laatste hoop de bodem in slaat. Verder zou slechts 53 procent van de Nederlanders een joodse premier aanvaardbaar achten. Dit lijkt mij inderdaad getuigen van een antisemitische instelling. Maar als ik jou was, zou ik me daar niet door laten afleiden. Nederland heeft een aantal joodse ministers gekend. Waarom niet ook een joodse minister-president?

Tegen De Pers heb je gezegd dat je ‘die baan best aan zou kunnen’. En natuurlijk kun je dat! Het is ook helemaal niet zo moeilijk om premier te zijn. Moeilijk is het minister van een groot departement te zijn: Financiën, Volksgezondheid, Onderwijs. Niet Algemene Zaken. Dat kan iedereen met wat gezond verstand en lef. Gewoon de boel een beetje bij elkaar houden. En dat kun je.

Afgelopen zondag 2 maart heb ik in de Rode Hoed met Wouter Bos gedebatteerd over het kabinet-Den Uyl, naar aanleiding van de biografie van Den Uyl die Anet Bleich heeft geschreven. Het was goed jou daarbij te zien. Ik heb daar feiten omtrent begrotingstekort, inflatie, handelsbalans, werkloosheid, netto-nettokoppeling en zo nog wat meer vermeld. In alle gevallen heeft het kabinet Den Uyl de toestand ernstig verslechterd. Wouter Bos moest dat ook erkennen.

Ik heb Joop den Uyl altijd een slecht politicus genoemd. Hij

[p. 232]

heeft zijn eigen vicepremier Dries van Agt diep gekwetst. Hij heeft zijn tweede kabinet verspeeld door (volgens Wim Kok) het onderste uit de kan te willen halen. Hij heeft zijn opvolging slordig geregeld. Hij heeft de werkgevers geheel onnodig tegen zich in het harnas gejaagd. Waar de tekortkomingen van het kabinet-Den Uyl zo duidelijk zijn, is het mij een raadsel waarom zo veel linkse intellectuelen nog steeds niet door de mythe-Den Uyl hebben heen geprikt. Begrijp jij dat nou?

Den Uyl is in de jaren zestig wethouder van Amsterdam geweest. De hoogbouw in de Bijlmermeer was een van zijn projecten. Maar dat leidde tot een gebrek aan sociale samenhang dat ervoor zorgde dat de buurt verloederde. Hij pleitte er ook voor de zuidelijke Jordaan te veranderen in parkeergarages en bedrijventerreinen. Het is maar goed dat hij slechts vier jaar is gebleven.

Met hartelijke groet,

Frits Bolkestein