Overmoed en onverstand. Beschouwingen over politiek

[p. 97]

III Varia

[p. 99]

Het minderhedenbeleid vijftien jaar later

Op 12 september 1991 publiceerde de Volkskrant een artikel van mijn hand over het minderhedenbeleid. Mijn artikel betrok drie stellingen. Ten eerste dat de doelstelling ‘integratie met behoud van identiteit’ niet deugt omdat het een op gespannen voet staat met het ander. Ten tweede dat de Nederlandse samenleving een aantal fundamentele beginselen kent waarover niet gemarchandeerd kan worden. ‘Ook niet een klein beetje.’ Als voorbeelden van deze beginselen noemde ik: de scheiding van kerk en staat, de vrijheid van meningsuiting, de verdraagzaamheid en de non-discriminatie. Ten derde dat een beschaving die deze beginselen in ere houdt hoger staat dan een beschaving die dat niet doet. Een afwijzing dus van het cultuurrelativisme, waarover hierna meer.

Het artikel besloot als volgt: ‘Er is een groot debat nodig waaraan alle politieke partijen deelnemen, over wat mag en wat kan, wat moet en wat anders dreigt.’ Dat debat is gekomen. Op het ministerie van Binnenlandse Zaken is een samenvatting gemaakt die naar 88 artikelen verwijst. Verreweg de meeste waren kritisch. Het scp schetste de discussie als volgt: ‘Er volgt een storm van protest. Bolkestein wordt beschuldigd van grove generalisaties, stemmingmakerij en electoraal winstbejag.’¹

In de vijftien jaren die volgden, is er nogal wat gebeurd. Te onderscheiden valt: het verloop van de aantallen niet-westerse allochtone immigranten; hun integratie; de aard van het debat waar ik om vroeg; de moord op Theo van Gogh; het optreden van Ayaan Hirsi Ali; de oorlog tegen Irak en het moslimterrorisme. Over dit alles is een oceaan van literatuur verschenen.

1 Sociaal en Cultureel Rapport 1998, ‘25 jaar sociale verandering’, p. 265-266.

[p. 100]

Wat volgt pretendeert niet een analyse of samenvatting daarvan te zijn maar wil slechts enige belangrijke aspecten belichten.

Integratiekaart

Het aantal niet-westerse allochtonen die in 1990 in Nederland woonden, was 866.000 of 5,8 procent van de bevolking. In 2006 was dat 1,7 miljoen of 10,5 procent. Een verdubbeling dus. Over hun integratie in de Nederlandse samenleving is in 2005 een ‘Integratiekaart’ verschenen. Dat is een ontnuchterend stuk.² Het concludeert als volgt: ‘De verschillen in prestaties tussen autochtone en allochtone leerlingen zijn even groot gebleven. Het aantal uitkeringsontvangers is onder de meeste herkomstgroepen erg hoog. Wat betreft de criminaliteit doet de tweede generatie allochtonen het zeker niet beter dan de ouders. Deze tweede generatie zoekt in meerderheid een partner in het land van herkomst. De Nederlandse cultuur wordt vaak als niet passend of zelfs als bedreigend voor de eigen identiteit ervaren.’ De integratie van niet-westerse allochtonen, kortom, schiet maar niet op. Het probleem wordt ook in stand gehouden door de vele importbruiden wier kennis van Nederland en het Nederlands te verwaarlozen is zodat de inburgering van voren af aan kan beginnen.

Er zijn voorts twee complicerende factoren. De eerste wordt gevormd door incidenten die veel aandacht trekken. In de Amsterdamse Diamantbuurt wordt een echtpaar door Marokkaanse jongens weggepest. In het De Mirandabad raakte een Marokkaanse jongen bewusteloos. Een toevallig aanwezige vrouwelijke arts en andere hulpverleners werden daarop door vrienden van de jongen belaagd.³ In Amsterdam Slotervaart worden straatvegers getreiterd. ‘Ze komen gewoon niet meer in de buurt van de scholen als het daar pauze is.’⁴ Niet allemaal even ernstig misschien maar sfeerverpestend en de slechte reputatie van Marokkaanse jongeren bevestigend.

2 Centraal Bureau voor de Statistiek, ‘Integratiekaart 2005’.

3 hp/De Tijd, 30 juni 2006.

4 Maria Goos in het Volkskrant magazine van 1 juli 2006.

[p. 101]

Ernstiger want structureler is de zaak van de islamitische scholen. Fenny Brinkman heeft daar een boek over geschreven dat Haram heet.⁵ Haram is wat de sharia verbiedt. De ondertitel van het boek luidt: Uit het dagelijks leven op een islamitische school. Dat leven valt niet mee. Geen kinderliedjes of Sinterklaas, ook geen geknutselde bloem. De meisjes moeten gescheiden leren zwemmen in grote tentjurken. Jongens uit de bovenbouw mogen niet door een vrouwelijke tandarts worden behandeld. ‘De ogen van afgebeelde dieren zijn weggestoken omdat het zien van ogen haram is.’ De geur die hiervan opstijgt, is die van een bedompte achterlijkheid, van een versteende orthodoxie. Brinkman, begonnen uit idealisme, kon het er niet harden. Geen wonder dat kinderen die op zo'n school worden opgevoed, zich later in een zwembad misdragen.

Zeker, er is een protestants-christelijke school in Amersfoort waar een leerling is geweigerd omdat hij thuis naar de televisie mag kijken en zijn zus soms een broek draagt. Maar daar is iedereen dan ook overheen gevallen terwijl niemand zich bemoeit met zo'n islamitische school. Ja, de inspectie, maar hoe vaak wordt zo'n school bezocht en hoe lang blijft de inspecteur? Weet hij wat er achter zijn rug wordt gezegd over joden, de Holocaust, homo's en de evolutie? Aldus de zegeningen van de multiculturele samenleving: ieder zijn eigen etnische hok, dus ieder zijn eigen orthodoxie. Vroeger was dat bij ons de verzuiling.

5 Uitgeverij Balans, 2005.

Islamitische scholen

Het bestaan van islamitische scholen berust op art. 23 van de Grondwet dat godsdienstige stromingen hun eigen scholen toestaat. Dat artikel is door katholieken en protestanten afgedwongen in ruil voor het vrouwenkiesrecht. Voor het cda is het een sjibbolet. Maar wat is nu nog de reële betekenis ervan? Vroeger moesten studenten aan de vu een geloofsbelijdenis

[p. 102]

ondertekenen. Nu is iedereen welkom. Nu komt er zelfs een opleiding tot imam. Erg oecumenisch maar ook getuigend van de bloedeloosheid van het Christendom in onze streken. Neen, gescheiden scholen zijn een voorbode van een gescheiden samenleving. Art. 23 gw belemmert de integratie. Het moet worden aangepast.

In 1996 meende het kabinet ‘dat het debat over multiculturaliteit moet worden gevoerd vanuit het principe dat culturen gelijkwaardig zijn’.⁶ Zo ook nrc Handelsblad in een hoofdartikel: ‘Het is de trots van Nederland dat we juist niet de ene cultuur beter vinden dan de andere.’⁷ Het zijn onzinnige beweringen. Om te beginnen zijn zij onhistorisch. Was de cultuur van de Galliërs gelijkwaardig aan die van de Romeinen? Van de Romeinen gelijkwaardig aan die van de Grieken? Zijzelf vonden van niet.⁸

Vinden wij de cultuur van de Noordelijke staten van de vs voor de burgeroorlog niet beter dan die van de slavenhoudende Zuidelijke Staten? Van postapartheid-Zuid-Afrika niet beter dan die van het apartheidsregime? Vinden wij de cultuur van de taliban werkelijk gelijkwaardig aan die van de andere Afghani?

6 scp 1998, p. 266.

7 René Marres, ‘De aanvallen op Pim Fortuyn en Ayaan Hirsi Ali’, p. 7.

8 Graecia capta Roman victorem cepit.

Gebrek aan zelfvertrouwen

Men mag zich met recht en reden afvragen wat de voedingsbodem is waaruit deze uitspraken zijn ontstaan. Mijns inziens wordt die gevormd door een gebrek aan zelfvertrouwen in de West-Europese cultuur. De Europese Commissie lijdt aan een grote mate van politieke correctheid. De eu heeft een politiek correcte woordenlijst opgesteld waar de woorden Islam, jihad en terrorisme niet in voorkomen. Terecht is daar in de Tweede Kamer in februari 2006 een debat aan gewijd.

In december 2005 is de tweehonderdste verjaardag van de slag bij Austerlitz gevierd, een van Napoleons grootste overwinningen. De Franse regering, altijd nogal tuk op de herden-

[p. 103]

king van de grote keizer, bleef daarbij afwezig omdat een actiecomité uit de overzeese gebiedsdelen Napoleon fout had bevonden. Hij had in 1802 namelijk de slavernij hersteld, die acht jaar eerder tijdens de Revolutie was afgeschaft.⁹

In het Brusselse Jubelpark staat een monument tegen de ‘Europese en Arabische Slavendrijvers’. Onbekenden hebben het woord ‘Arabische’ geschrapt. Dat woord zou de aandacht maar afleiden van de westerse schuld.

Het is opvallend dat in de Verenigde Staten immigranten de nieuwe nationale identiteit gretig omarmen. Een plechtige naturalisatieceremonie heeft plaats in aanwezigheid van de lokale volksvertegenwoordiger. De vlag staat in de hoek, het volkslied wordt gezongen en een eed op de Grondwet afgelegd. Niets van dat alles in Nederland. Tot voor kort was naturalisatie een zaak van een klap van de voorzittershamer in de Tweede Kamer. Nu hebben wij sinds kort ook een naturalisatieceremonie. Maar filosoof Dick Pels meent: ‘Zoals de ceremonie nu wordt opgetuigd, is het nationalistisch.’¹⁰ Geen wonder dat de Nederlandse identiteit als flets wordt ervaren, terwijl de Amerikaanse zich massaal opdringt.

De Socialistische Partij in Brussel wil de volkerenmoord op de Armeniërs van 1915 geen genocide noemen uit vrees de Turkse stem te verliezen.¹¹ Eind februari 2006 publiceerde toenmalig minister Van Ardenne een artikel in de Yemen Times waarin zij de Deense cartooncrisis beschouwde in het licht van de tegenstelling gelovig - seculier in plaats van als een zaak van vrijheid van meningsuiting. Hoogleraar in de theologie Pieter van der Horst mocht in zijn afscheidsrede in Utrecht niet zeggen wat hij wilde uit beduchtheid voor bedreigende reacties van moslims.¹² Wat zegt dit over ons zelfvertrouwen?

‘Men moet respect hebben voor andermans cultuur.’ Maar wat betekent dat woord ‘respect’? Voor een cultuur waar eerwraak wordt vergoelijkt, vrouwen worden achtergesteld en meisjes van school worden gehaald als zij in de puberteit komen? Voltaire zei: ik bestrijd uw mening maar ik zal mij doodvechten voor uw recht uw mening te uiten. Dat is respect. Wie

9 nrc Handelsblad, 1 december 2005.

10 ‘Met vlag en volkslied’, de Volkskrant, 21/22 januari 2006.

11 Derk Jan Eppink in Knack, 2 november 2005, 11 januari 2006, 22 maart 2006.

12 de Volkskrant, 1 juli 2006; hp/De Tijd, 30 juni 2006.

[p. 104]

respect vraagt, moet die ook geven. Meisjes in bikini ‘hoeren’ noemen en ‘joden moet je doden’ roepen: is dat respect tonen?

Multicultureel

Directeur van het scp Paul Schnabel heeft zich in zijn brochure ‘De multiculturele illusie’ uit 2000 duidelijk tegen een multicultureel Nederland gekeerd. ‘In Nederland [moeten] de kansen op een multiculturele samenleving in de zin van een algemene vermenging van culturen bijzonder klein worden geacht.’ Zijn brochure was ‘een pleidooi tegen de hoop op een multiculturele samenleving als uitdrukking van gelijke kansen van andere culturen om ook onze cultuur te kunnen bepalen’.

Schnabel heeft gelijk en zijn inzicht begint door te dringen, ook in Canada waar is voorgesteld (in Ontario) de sharia officiële erkenning te geven en dus van toepassing te verklaren op islamieten die dat wilden. Gelukkig is dat onzalige voorstel ingetrokken.

Uitspraken als die van Schnabel en artikelen als dat van Paul Scheffer (ook uit 2000) geven aan dat de toon van het debat sinds september 1991 zeer is veranderd. Niet langer bepaalt het kartel der experts welke meningen toelaatbaar zijn. De feitelijke ontwikkelingen, vooral in Rotterdam, hebben daartoe bijgedragen. De discussie is nu veel zakelijker, wat natuurlijk niet wil zeggen dat de problemen zijn opgelost. Maar een realistische discussie is wel het begin van een oplossing.

In december 2005 pleitte Wouter Bos voor ‘grote terughoudendheid om mensen binnen te laten die door te grote achterstanden geen kans van slagen hebben in de Nederlandse samenleving’.¹³ Zijn voorganger Jacques Wallage had iets dergelijks tien jaar geleden nooit kunnen zeggen.

Wouter Bos bepleitte ook ‘een actieve verdediging van waarden die ons dierbaar zijn’.¹⁴ Die waarden komen voort uit de Verlichting, waarvan de kern wordt uitgedrukt door het woord van Kant: ‘Durf te denken’, dus neem geen zaken aan op gezag van een ander.

13 Wouter Bos, Dit land kan zoveel beter (Bert Bakker), p. 144-145.

14 Wouter Bos, a.w., p. 145.

[p. 105]

Verlichting

Met die Verlichting is iets raars aan de hand want sinds kort bestaat ook het begrip ‘verlichtingsfundamentalisme’. Dat begrip is natuurlijk intern contradictoir want een aanhanger van de Verlichting kan onmogelijk een fundamentalist zijn die zaken juist wel op gezag van een ander aanneemt. Zo meent de Britse hoogleraar John Gray dat zowat alle moderne euvels uit de Verlichting zijn voortgekomen: niet alleen het communisme en dus de goelag maar ook het nationaalsocialisme. Men zou denken dat als iemand zich tegen de Verlichting heeft gekeerd, het Hitler is geweest. Maar professor Gray ziet in communisme en nationaalsocialisme vooral pogingen de samenleving naar een blauwdruk om te vormen, naar een Intelligent Design, zou men geneigd zijn te zeggen. Nu valt niet te ontkennen dat sommigen tijdens de Franse Revolutie iets dergelijks in de zin hadden. Maar de Verlichting reduceren tot Saint-Just en Babeuf is grotesk. Het Duizendjarige Rijk als uiteindelijk gevolg van Voltaire? Belachelijk.

Wat meent onze minister Piet Hein Donner? ‘De Verlichting, de gedachte dat er niet meer is dan je ziet of begrijpt met je verstand, is ook een geloof.’¹⁵ Dus volgens hem staan katholicisme, protestantisme, de Islam en de Verlichting op één rij: alle vier een geloof. Dit terwijl de Verlichting juist elk geloof aan een kritisch onderzoek wil onderwerpen en daar dus aan voorafgaat.

Ook de Islam was eens verlicht, tijdens de grote kalifaten der Abassiden en Omayaden, verlichter dan wij toen waren. Een vergelijking tussen Bagdad en Aken in het jaar 800 valt bepaald niet in het voordeel van Aken uit, ook al was het een hoofdstad van Karel de Grote. Het is zonder twijfel waar dat de Arabische cultuur in die glorietijd een bron van wetenschappelijke kennis en verdraagzaamheid was. Moses Maimonides mocht rustig zijn werk in Cordoba doen. Na de reconquista werden alle joden bekeerd of verbannen.

Na de dood van de filosoof Averroës in 1198 is die grootse

15 de Volkskrant, 8 september 2005.

[p. 106]

cultuur ingezakt om redenen die mij althans niet geheel duidelijk zijn. Kwam het door de vernietiging van Bagdad door de mongolen in 1256? Door de verlegging van de handelsroutes? Of door het verbod op de ijtihad? Dat is een ontmoeting van gelovigen rondom theologen die debatteren over een punt van doctrine, na afloop waarvan de gelovigen stemmen over wie er gelijk heeft. Een luisterrijk voorbeeld van Kants stelling ‘durf te denken’ en van de Rede, waar minister Donner niet echt van houdt. De afschaffing van de ijtihad heeft geleid tot een verstarring van de officiële Islam die tot vandaag voortduurt.

Men moet een onderscheid maken tussen de Islam en de islamitische cultuur. Dat in de islamitische cultuur vrouwen worden achtergesteld, is duidelijk. Wie dat ontkent, loopt met een bord voor zijn kop. Waarom zouden de blijf-van-mijn-lijf-huizen vol met moslima's zitten?

Ayaan Hirsi Ali

Tegen die achterstelling keert Ayaan Hirsi Ali zich en gelijk heeft ze. Haar film Submission nagelt aan de schandpaal het onrecht dat sommige moslima's wordt aangedaan met een beroep op de koran. Zij keert zich tegen gedwongen uithuwelijking omdat zij daar zelf mee te maken heeft gehad. Zij wil de emancipatie van de moslima. Dat dit gepaard gaat met geknars en gepiep is normaal. Datzelfde was te horen tijdens de strijd om het vrouwenkiesrecht, toen suffragettes zich vastketenden aan het hek om het Lagerhuis in Londen. Ook toen kwam het protest tegen dit kabaal vooral van vrouwen zelf die de achterstelling hadden geïnternaliseerd.

Critici verwijten Ayaan - evenals haar medestanders Paul Cliteur en Afshin Ellian - een ‘universalistische zendingsdrang’ omdat zij wijzen op punten waar de traditioneel beleden Islam in conflict is met fundamentele westerse waarden. Zij heten ‘verlichtingsfundamentalisten’. Bijgevolg wordt hun een ‘intellectuele jihad tegen de Islam’ verweten. Historicus

[p. 107]

Han van der Horst schrijft dat ‘Ayaan en haar vrienden de geestelijke nazaten van Robespierre’ zijn. Geert Mak heeft de euvele moed de film Submission te vergelijken met Der ewige Jude van Joseph Goebbels. Waarom maken deze mensen zich niet eerder druk om het feit dat een inmiddels oud-volksvertegenwoordigster politiebescherming nodig heeft, wat een grof schandaal is?

Het merkwaardige is dat veel van deze critici uit de linkerhoek komen. Het zijn mensen die zich wat betreft Nederland altijd kritisch hebben uitgelaten over dominee en pastoor; die zich hebben warm gemaakt voor het feminisme; maar nu het gaat om de islamitische cultuur, critici daarvan beschuldigen van een ‘agressief universalisme’. De conclusie kan niet anders zijn dan dat het dogma van de multiculturaliteit bij hen voorrang heeft boven de emancipatie van de vrouw. Zij zijn kritisch thuis, conformistisch in den vreemde. Ofwel: de splinter in eigen oog weegt zwaarder dan de balk in de ogen van de ander.

Heeft Ayaan de Islam beledigd? Hoe weet men wat beledigend is? Waren Luthers 95 stellingen een belediging voor het katholicisme? Was Molières Tartuffe dat ook? Toen Darwin zijn onderzoek naar de evolutie deed, vond menigeen dat een belediging van het Christendom.

Is mijn stelling dat de officiële Islam verdord is een belediging? Wij kennen een half millennium van bijbelkritiek. Waarom mag de korankritiek niet bestaan? In de tijd van de ijtihad mocht dat wel.

Terrorisme

De moord op Theo van Gogh is een miniatuur van de aanslag op de Twin Towers van 11 september 2001 en die in Londen en Madrid. Het islamitische terrorisme kan alleen worden verslagen met behulp van islamieten zelf. Daarom is de Amerikaanse oorlog tegen Irak ook zo ongelofelijk stom. Het is onbegrijpelijk dat het toenmalige kabinet zich daarin heeft laten

[p. 108]

meeslepen, onder leiding van Jaap de Hoop Scheffer, nu secretaris-generaal van de navo.

Irak democratiseren met behulp van tanks? Alleen intellectuelen kunnen zoiets verzinnen. Het is kenmerkend dat de Amerikaanse neoconservatieven geen van allen ooit een verkiezingscampagne hebben moeten doorstaan. Tijdens de Vietnamoorlog gold dat ook voor The Best and the Brightest.

Wat is de oorzaak van dit terrorisme? Volgens sommigen het Palestijnse probleem. Dat is zeker een complicerende factor. Maar zelfs indien dit zou zijn opgelost, zou het terrorisme blijven. Het is namelijk tegen het Westen gericht niet om wat dat doet maar om wat het is.

Het Christendom is begonnen als godsdienst van het proletariaat, de Islam als godsdienst van de overwinnaars. In korte tijd heeft het een groot deel van de wereld aan zich onderworpen, tot Poitiers aan toe. Toen waren de landen van de Islam beschaafd, rijk en machtig. Dat is niet langer het geval. Hoe komt dat? Hetzij omdat de huidige heersers het pad van het zuivere geloof hebben verlaten; hetzij omdat het door het Westen is ontfutseld.

Vandaar de slachtoffercultuur in het Midden-Oosten waar de terroristische woede de keerzijde van is. Die woede zal niet snel bedaren want het zal lang duren voor de islamitische wereld haar achterstand heeft ingelopen.

Het Arab Human Development Report van de Egyptische socioloog Nader Fergany is duidelijk. De islamitische achterstand ligt aan drie euvels: gebrek aan vrijheid, aan kennis en aan vrouwkracht. In de duizend jaar sinds de kalief Mamoun heeft de Arabische wereld evenveel boeken vertaald als Spanje in een jaar. Geen wonder dat veel, vooral jonge mensen proberen weg te komen: ‘Yankee go home but please take me with you.’

[p. 109]

De toekomst

Het islamisme verslaan en een modus vivendi met de islamitische minderheid vinden, zijn twee verschillende problemen hoewel zij elkaar raken. Die problemen zullen ons nog lang begeleiden. Het cbs maakt om het jaar een verkenning van de bevolkingssamenstelling in het jaar 2050. In december 2002 raamde het cbs het aantal niet-westerse allochtonen in Nederland in 2050 op 3,5 miljoen; twee jaar later bedroeg de raming 2,8 miljoen of 17 procent van de bevolking. Het niet onaanzienlijke verschil wordt verklaard door de geringere immigratie als gevolg van het beleid van oud-minister Verdonk. Niettemin een belangrijke bevolkingsgroep die haar politieke invloed terdege zal doen gelden.

De bevolking van Europa krimpt en wordt ouder. Die van Afrika groeit en wordt jonger. Volgens de vn zal de bevolking van West- en Noord-Afrika tussen 2000 en 2050 groeien van 400 tot 876 miljoen.¹⁶ De eu wil een ‘rapid reaction team’ om de immigratie van illegale Afrikanen het hoofd te bieden.¹⁷ Het is kinderspel vergeleken met wat komen gaat.

16 un, ‘The World's population prospects’ (2002 Rev.).

17 ft, 20 juli 2006.