Logo DBNL
Het heft in handen (1995)

Het heft in handen

(1995)–Frits Bolkestein–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

20 Asielzoekers

Het volgende artikel over asielzoekers stond op 31 augustus 1993 in de Volkskrant.

Ruim dertig jaar geleden wachtte ik aan de rand van Addis Abeba op een bus. Er waren drie manieren om te wachten: zittend op een bank in de schaduw van de abri, staand in die schaduw, of staand in de felle zon. Wie zaten in de schaduw waren Amhara (de machthebbers in Ethiopië); wie stonden in de schaduw, waren Somaliërs; wie stonden in de zon, waren zwart.

Wie Afrika zegt, zegt stammentegenstellingen. Overal heerst het groepsgevoel, hetzij om een dominante positie te bestendigen, hetzij om zich te verdedigen tegen de verdrukking. In 1972 verdreef Idi Amin de Indiërs uit Oeganda. De meesten in Afrika juichten dat toe, ook al verhaastte het de ondergang van dat land. Maar Afrika is niet uitzonderlijk. Zie Tamils en Singalezen, Bangla Deshis en Burmezen, Chinezen en Maleiers. Zowel de dochter als de kleinzoon van Nehru zijn vermoord door etnische separatisten. De voorbeelden vormen eerder regel dan uitzondering.

Ook Europa ontsnapt niet aan het groepsgevoel: zie bijvoorbeeld Ierland, Cyprus, België en nu het voormalige Joegoslavië. In 1992 ontplofte een ira-bom in de City of London. Honderd pond semtex veroorzaakte een miljard pond aan schade. Marx had ongelijk: niet de (horizontale) klasse geeft de belangrijkste binding maar de (verticale) groep. De arme Griek is solidair niet met de arme Turk, maar met de rijke Griek.

Er was een tijd dat zeer grote delen van de wereld onderdeel van multinationale rijken waren. Bijna geheel Afrika was gekoloniseerd. Het grootste deel van het Midden-Oosten viel onder het Ottomaanse Rijk. Een groot deel van Midden-Europa werd bestuurd door de Oostenrijks-Hongaarse Dubbelmonarchie. De Sovjet-Unie herbergde en onderdrukte vele nationaliteiten.

Dat is nu niet meer het geval. Ottomaanse Rijk en Dubbelmonarchie zijn na de Eerste Wereldoorlog ten offer gevallen aan het

zelfbeschikkingsrecht. De Amerikaanse senator-socioloog Daniel P. Moynihan heeft in een recent boek Pandaemonium1 beschreven hoe president Woodrow Wilson de wereld dat begrip toen heeft opgedrongen. ‘Volkeren mogen alleen met hun instemming worden geregeerd. “Zelfbeschikking” is geen loze uitdrukking. Het is een gebiedend beginsel van handelen, dat staatslieden voortaan op eigen risico zullen negeren,’ zei de Amerikaanse president op 11 februari 1918.

Toch was hij gewaarschuwd. Zijn minister van Buitenlandse Zaken Lansing had hem gezegd dat die zin vol dynamiet zat. In zijn dagboek schreef hij op 30 december 1918: ‘Hij zal verwachtingen wekken die nooit kunnen worden verwerkelijkt. Het zal duizenden levens kosten [...] Wat een ramp dat die uitdrukking ooit is gebruikt! Wat een ellende zal zij veroorzaken!’ Lansing had gelijk, behalve dat de slachtoffers niet in duizenden maar in miljoenen zouden worden geteld.

De Dubbelmonarchie wordt meestal afgeschilderd als een operetteachtige staat met aderverkalking. Maar hij stelde miljoenen mensen in staat in vrede en betrekkelijke harmonie met elkaar te leven.

Het Ottomaanse Rijk kende zijn verschrikkingen - denk aan de moord op de Armeniërs - maar wie ziet welke puinhoop zijn opvolgers in Irak, Syrië en Libanon ervan hebben gemaakt, wordt bijna bevangen door nostalgie. De onlangs overleden Britse historicus Elie Kedourie - zelf afkomstig uit Bagdad - heeft de nagenoeg permanente etnische terreur beschreven die over Mesopotamië neerdaalde na de onafhankelijkheid van Irak. Bagdad was vroeger in meerderheid joods.

Sommigen beweren dat de Dubbelmonarchie en het Ottomaanse Rijk gedoemd waren te verdwijnen. Maar niets wat gebeurt, is onvermijdelijk. Er bestaat geen historisch determinisme. Zonder Eerste Wereldoorlog bestonden die twee rijken misschien nog steeds.

Roosevelt en Churchill bevestigden het zelfbeschikkingsrecht op hun bijeenkomst van augustus 1941. Na de Tweede Wereldoorlog werd het de vaste doctrine van de Verenigde Naties. ‘Afrika voor de Afrikanen’ werd de slagzin. Het Britse imperium werd ontbonden op grond van beginselen die het negentiende-eeuwse liberalisme zelf had voortgebracht. Het imperialisme ver-

oorzaakte aldus zijn eigen ondergang.

Dit is geen pleidooi voor het kolonialisme, want dat was een groot onrecht. Maar wie ziet hoe westerse regeringen collectieve rechten, zoals het recht op zelfbeschikking en op soevereiniteit, voorrang hebben gegeven boven de individuele mensenrechten, kan slechts versteld staan over zo veel onbegrip, onnozelheid of cynisme.

Nu is de Sovjet-Unie ineengezakt onder het gewicht van de lege woorden en de lege schappen. Joegoslavië, dat in 1918 als kunstmatige eenheid werd geschapen, is gespleten langs de duizend jaar oude scheidslijn tussen de orthodoxe en Latijnse vormen van christendom. De wereld valt uiteen in stukjes en beetjes, waarin men zich identificeert aan de hand van wie men haat. Bloedige chaos is het gevolg en er is geen teken dat er spoedig verbetering zal komen.

Die situatie heeft ook bijna altijd bestaan. Vrede is niet de natuurlijke toestand. De natuurlijke toestand is chaos, onderbroken door agressie. Alleen bestond er vroeger geen televisie en dus zagen wij het niet.

Dit alles weerspiegelt zich in de internationale migrantenstroom. Die heeft hoofdzakelijk in minder ontwikkelde landen plaats, maar ook de geïndustrialiseerde wereld ontkomt er niet aan. Volgens het Wereldbevolkingsrapport 1993 is het aantal asielaanvragen in Europa, Noord-Amerika en Australië tussen 1983 en 1991 verzevenvoudigd tot 716.000.

Datzelfde rapport vermeldt dat Europa en de Afrikaanse landen ten zuiden van de Sahara in 1985 ongeveer evenveel mensen telden, namelijk 480 miljoen. In het jaar 2025 leven er in Europa naar verwachting 500 miljoen mensen en in die Afrikaanse landen 1500 miljoen. Soortgelijke bevolkingstoename wordt geregistreerd in Noord-Afrika. Gezien de armoede en de politieke problemen in dat enorme gebied, moeten wij voor de afzienbare toekomst rekening houden met een voortdurende en groeiende druk van migranten uit het zuiden die naar West-Europa willen gaan, waarvan televisiebeelden hun een vals beeld hebben voorgespiegeld.

Het is een illusie te denken dat de Verenigde Naties uitkomst kunnen bieden. Zij hebben zich met hun humanitaire interventie in Somalië in een drijfzand begeven waaruit zij zich niet snel zullen kunnen bevrijden.

Het is ook een illusie te denken dat ontwikkelingshulp uitkomst zal bieden. Integendeel. Waar die helpt, zullen welvaart en kennis toenemen waardoor aspiraties stijgen en mensen eerder een beter leven in een ander land zullen zoeken. Maar immigratie híer lost de problemen dáár niet op. Wij hebben Suriname sinds zijn onafhankelijkheid onder ontwikkelingshulp bedolven, maar een derde van zijn bevolking zit hier.

Wat wel zal helpen, is vrijhandel. Wanneer de produkten geen toegang krijgen, komen de mensen. Dat is ook een van de redenen voor het vrijhandelsverdrag tussen Canada, de Verenigde Staten en Mexico. Protectionisme is dus ook hierom onverstandig. Verder moet een einde worden gemaakt aan het schandaal van de wapenhandel. Het is onmenselijk wapens in handen te geven van regimes die ze slechts zullen gebruiken om elkaar en hun eigen onderdanen te bevechten.

Maar op zichzelf zullen vrijhandel en wapenembargo's geen verandering in politieke onderdrukking en economische stagnatie brengen.

Wat moet onze houding zijn jegens die groeiende stroom migranten waar niet spoedig een einde aan zal komen? In 1991 en 1992 ging het om ruim 20.000 asielzoekers. Dit jaar verwacht het ministerie van Justitie er tussen 27.000 en 30.000. Het voorlopige record is 295 asielzoekers op één dag. Hoe meer er zijn, des te meer zullen er willen komen. Familie-natrek is een oud en begrijpelijk verschijnsel. De immigratie naar Nederland is nu al verhoudingsgewijs groter dan die naar de vs.

De moeilijkheden van deze zomer, die werden veroorzaakt doordat alle opvangcentra, asielzoekerscentra en -woningen verstopt waren, zijn een voorproefje van wat ons te wachten staat, vooral nu de Duitse asielwetgeving is verscherpt. Het aantal asielzoekers nam in Duitsland in juli met eenderde af.

Het ene uiterste wordt gevormd door minister Jan Pronk. ‘Zij die kloppen aan de poorten van Europa, zullen moeten worden ontvangen,’ schreef hij in De Groene Amsterdammer.2 Immers, er bestaat ‘een fundamenteel recht van ieder mens om daar te leven en te werken waar hij of zij dat wil, mits daardoor hetzelfde recht van anderen niet wordt aangetast’.

Maar dat recht bestaat helemaal niet. Integendeel. Het bestaande recht is dat van staten om te bepalen wie er op hun grondge-

bied mag wonen. Pronks ‘open deur’-politiek zou een enorme vraag uitlokken. Zijn voorstel zou betekenen dat het hier net zo'n chaos wordt als daar.

Volgens het ministerie van vrom moeten er vóór het jaar 2000 144.000 woningen extra worden gebouwd. Een grotere immigratie zal die verstedelijkingsdruk nog weer verhogen. Nederland is nu al, na Bangla Desh, het meest dichtbevolkte land ter wereld.

Hebben we dan niet meer jonge mensen nodig om voor onze oude dag te zorgen? Immigranten als pensioenarbeiders, zoals Henri Beunders het heeft uitgedrukt.3 Dat zou dus kolonialisme zonder koloniën betekenen. Bovendien heeft de huidige vergrijzing nog steeds niet geleid tot schaarste op de arbeidsmarkt, getuige de oplopende werkloosheid.

Verder raken bij te grote immigratie de doelstellingen van het minderhedenbeleid in de verdrukking. De beperking van de immigratie naar de Verenigde Staten in de jaren twintig heeft de integratie van de daar toen wonende minderheden vergemakkelijkt.

Om al deze redenen deed burgemeester Ed van Thijn er verstandig aan te schrijven: ‘De overheid moet niet zeggen: “Kom maar hier”. Je moet ontmoedigen.’4

Het andere uiterste wordt gevormd door hen die alle asielzoekers willen terugsturen. Dat is onmenselijk, onuitvoerbaar, in strijd met internationale verdragen en dus verwerpelijk.

Wij leven aan de vooravond van een nieuwe tijd en wij hebben richtlijnen nodig die houvast bieden voor nu en voor de afzienbare toekomst, want het probleem gaat niet weg. Daarom zijn de mensen in het land ook zo bezorgd. Zij willen helpen maar zij voelen dat de voorraad asielzoekers onafzienbaar is. De onbeheersbaarheid van het probleem jaagt angst aan.

Drs. Paul Kalma, directeur van de Wiardi Beckmanstichting, meent dat de immigratie aan duidelijke, publiekelijk vast te stellen grenzen moet worden gebonden. Maar hij zegt niet welke die grenzen zijn.

Wat zouden de richtlijnen kunnen zijn die wij nodig hebben? Waar ook maar mogelijk moeten asielzoekers in de eigen regio worden opgevangen. Zo is niet aanvaardbaar dat Tamils uit Sri Lanka hun toevlucht nemen tot West-Europa, omdat er naast de deur vijftig miljoen Tamil-sprekers in de Indiase staat Tamil Nadu wonen. Mocht er weer een burgeroorlog uitbreken in

Afrika's volkrijkste land Nigeria, waar nu zo'n honderd miljoen mensen wonen, dan moeten vluchtelingen in buurlanden worden opgevangen. Wij missen de mogelijkheden om hen te ontvangen, zoals Jan Pronk wil.

Het asielrecht, ten tweede, is een persoonlijk recht. Asielzoekers moeten dus in hun eigen persoon worden bedreigd met vervolging, marteling of erger, willen zij worden erkend. Toebehoren aan een groep die wordt gediscrimineerd zonder dat daar ernstige bedreiging voor de eigen persoon uit voortvloeit, kan geen afdoende reden zijn. De Kopten in Egypte, de Hongaren in Transsylvanië, de Armeense christenen: wij kunnen hen niet herbergen. Laat staat dat wij zogenaamde ‘economische vluchtelingen’ zouden kunnen ontvangen.

Ten derde moet de procedure zorgvuldig zijn, maar wel zo kort mogelijk duren. Nu staan er twee maanden voor herziening in geval van een negatieve beslissing. Kan die beroepsmogelijkheid niet worden beperkt? Omdat het hier niet om een tijdelijk probleem gaat, moet onze rechterlijke organisatie zich er geheel op instellen.

Ten vierde moet het asiel in beginsel tijdelijk zijn. Normaliseert de toestand zich in het land van herkomst, dan moeten vluchtelingen terugkeren, tenzij naturalisatie of humanitaire redenen (zoals een hier gesloten huwelijk en kinderen) zich daartegen verzetten. Veel Chileense vluchtelingen zijn nu naar hun land teruggegaan.

Ten vijfde moeten asielzoekers die zich schuldig maken aan een delict worden uitgewezen. Nu komen rijp en rot binnen. Vaak dringen de geslepenen voor: de echte sloebers blijven achter. Ook importeren wij hun ruzies, zoals die tussen Turken en Koerden of tussen Serviërs en Kroaten. Daar moet krachtig tegen worden opgetreden.

De tegenhanger hiervan is dat de politie asielzoekers alle bescherming moet bieden die zij nodig hebben. Het is onaanvaardbaar en onverdraaglijk dat mensen hier worden bedreigd in hun have en lijf.

Ten zesde moeten reisdocumenten waar nodig in het land van herkomst worden gefotokopieerd. Zeer veel asielzoekers verdonkeremanen hun documenten om de Nederlandse autoriteiten om de tuin te leiden.

Ten slotte moet de overheid onverdroten doorgaan met het uitzetten van illegalen, want zij voldoen aan geen van de bovengenoemde eisen. Deden zij dat wel dan waren zij asielzoekers. Nu nemen zij een plaats in die asielzoekers met meer recht kunnen bezetten. Minister Wim Kok pleit terecht voor een ‘moedig uitzettingsbeleid’.5

Collectieve voorzieningen (behalve acute medische hulp) moeten voor illegalen ontoegankelijk zijn. De gegevensbestanden van de gemeentelijke bevolkingsadministraties en van de vreemdelingendiensten moeten aan elkaar worden gekoppeld. Werkgevers die illegalen in dienst hebben, moeten flink worden beboet. Staatssecretaris Aad Kosto zei: ‘In dat totale kader zouden gemeentebesturen gezien de nood aan woningen eens een recherche kunnen doen: wie woont er eigenlijk in het huis dat ik verhuurd heb?’6 Alleen al in Amsterdam worden 26.000 woningeenheden door illegalen bezet. Kosto verdient steun, geen kritiek.

Toen hoofdcommissaris Erik Nordholt beweerde dat er 8000 illegale Ghanezen in Amsterdam zuidoost woonden, viel iedereen over hem heen omdat er maar 4000 (of 6000) zouden zijn, in plaats van zich het hoofd te breken over de vraag, hoe we van die illegale Ghanezen afkomen. Zo gaat het vaak in Nederland. Het debat gaat dan niet over de inhoud maar over de vorm, dat wil zeggen de toonhoogte, de stijl of de moraal. Jeroen van Trommelen, redacteur van deze krant, probeerde de discussie op het verkeerde been te zetten door in dit verband te spreken van Lebensraum, alsof Nederland van plan is een stuk van België te annexeren.

Is Nederland vol? Volgens Paul Kalma is een land zo vol als het zich voelt.7 Was dat waar, dan kon er niemand meer bij. Nederland is voller dan de landen eromheen, maar niet zo vol als New York of Hong Kong. Wie daar geweest is, wil dat ook niet. Maar voor de individuele vluchteling die echt in de knel zit, moet hier altijd een plaatsje te vinden zijn.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs


datums