Haags duet

Woensdag 4 maart

Het is nog donker als ik wakker word. De neiging om me nog een keer om te draaien is groot, maar ik trek toch mijn trainingspak aan en ga hardlopen. Bij het ontbijt lees ik het laatste nieuws over de campagne in de ochtendbladen. Bolkestein heeft in Dordrecht aan Kok gevraagd duidelijk te maken dat een tweede paars kabinet zijn voorkeur heeft. Bolkestein zelf wil dan wel bekendmaken wie de vvd-kandidaat is voor een eventueel liberaal premierschap. Alsof hij nu nog, twee maanden voor de landelijke verkiezingen, iemand anders dan zichzelf daarvoor kandidaat kan stellen. Kok heeft gisteravond in een interview met nova al gereageerd op Bolkestein. Paars ii is inderdaad zijn eerste wens.

De campagne is van begin tot eind beheerst door landelijke politici en door landelijke thema's. Dat is niet nieuw, maar een campagne voor gemeenteraadsverkiezingen waarin een belangrijke vraag is wie er

[p. 10]

straks, na 6 mei, premier wordt, dat is wel absurd. Bij het nos-Journaal hebben we geprobeerd ook veel aandacht te besteden aan lokale onderwerpen. De politieke redactie zou zich meer richten op verhalen óver de campagne. Het was geen gelukkige aanpak, omdat die niet altijd tot de juiste keuze heeft geleid.

De vvd-campagne heb ik op de voet gevolgd. Die was een kopie van de campagnes die de vvd vier jaar geleden voerde. Een speech van Bolkestein, interviews met lokale grootheden, een optreden van een artiest en een talkshow met vvd-kopstukken tot slot. Ik vind er weinig aan, maar het trekt wel volle zalen. Vandaag moet blijken of het ook veel stemmen oplevert. Nadat ikzelf heb gestemd, vraagt Radio Haarlem me of ik bij de landelijke verkiezingen voor dezelfde partij kies als nu. Ik weet het nog niet. De gemeentelijke politiek heb ik op afstand gevolgd de laatste jaren, maar wel zo goed dat ik precies wist op welke partij en op wie ik zou stemmen. De landelijke politiek heb ik de afgelopen jaren op de voet gevolgd, maar voor het eerst sinds ik stemrecht heb, ben ik een zwevende kiezer.

In de loop van de middag naar Lelystad, waar de vvd de uitslagenavond houdt. Telefonisch spreek ik met de redactie de bijdragen voor de journaals van acht en tien uur door. Voor acht uur zal ik een livegesprekje maken en voor tien uur een verslag van de avond in Lelystad. In Dordrecht heb ik gisteren met Bolkestein afgesproken dat hij tegen achten naar de livecamera komt. Het is wel opmerkelijk dat hij dat wil, als eerste een reactie geven namens de vvd. Meestal schuiven de partijen de nummer twee van de lijst of de partijvoorzitter naar voren om dat te doen. De andere partijen doen dat ook vanavond. Om vijf voor acht komt Bolkestein naar me toe. Ik zeg hem dat hij eerst naar het begin van het nos-Journaal kan kijken, omdat we niet voor tien over acht aan de beurt zullen zijn. Het journaal valt in de live-uitzending die nos-Aktueel vanavond verzorgt over de verkiezingen. Die uitzending (om halfacht begonnen) is op een groot scherm te volgen in de zaal.

Vlak voor acht uur verschijnt Ferry Mingelen in beeld. Volgens Mingelen hangt een verrassing in de lucht: niet de PvdA of vvd wordt de grootste partij, maar het cda. De liberalen in de zaal hebben geen tijd om van de schrik te bekomen, want meteen daarna begint het nos-Journaal. Pia Dijkstra herhaalt de uitspraken van Mingelen. Hectische

[p. 11]

minuten volgen, ik snap er weinig van. Het cda gewonnen, de vvd ook iets en de PvdA verloren? Volgens de cijfers die ik bij de hand heb, heeft het cda juist licht verloren, de PvdA gewonnen en de vvd ook een procent of drie. Ik voel me behoorlijk op het verkeerde been gezet. Het dringt tot me door dat we deze prognose van de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen vergelijken met de uitslagen van de landelijke verkiezingen van vier jaar geleden. Dat is in strijd met wat ons is voorgehouden. Ik wist niet beter of we zouden deze prognose naast de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen van '94 leggen.

Het is ondertussen tien over acht, Bolkestein komt naar me toe en moppert over de rare vergelijking die de nos maakt. Veel tijd hebben we niet meer om te overleggen, omdat we de uitzending in moeten. Ik vraag hem onder meer of het niet vervelend is dat PvdA en cda groter zijn gebleven dan de vvd. Hij geeft na enig aandringen toe teleurgesteld te zijn (‘je hoopt natuurlijk altijd op meer’) en gelukkig geeft Ward Bezemer (redacteur van het nos-Journaal) me dan een seintje dat ik moet afronden. Zelden heb ik me tijdens een interview zo ongemakkelijk gevoeld als tijdens dit gesprek.

De nos houdt tijdens de live-uitzending vol dat het cda de opmerkelijke winnaar is van deze verkiezingen. Om halfnegen bel ik de redactie in Hilversum. Ik krijg geen verklaring voor het feit dat we opeens met landelijke verkiezingen vergelijken. Wel is er irritatie, omdat ik Bolkestein een vraag te veel heb gesteld. Mijn irritatie loopt dan ook hoog op, omdat ik me keurig aan de afgesproken tijd heb gehouden. Ik hoor van Kees Boonman (voor het nos-Journaal bij de PvdA in Nijmegen) dat PvdA'ers ook weinig gelukkig zijn met het optreden van de nos.

Om halftien zegt Bolkestein in de live-uitzending dat de televisie fouten maakt, dat het cda helemaal niet gewonnen heeft, maar juist verloren. Een paar minuten later spreekt hij de achterban in Lelystad kort toe, en wrijft het nogmaals in: ‘U moet de televisie niet geloven, de televisie zit ernaast.’ Bolkestein reist af naar het lijsttrekkersdebat in Hilversum, Ward en ik maken het verslag voor tien uur. Het wordt daarna nog een vrolijke boel in Lelystad, maar wij zijn niet in de stemming. In de auto luisteren we naar het lijsttrekkersdebat. Het is onderhoudend. De duidelijke uitspraak van Borst (‘als we op 6 mei ook zoveel

[p. 12]

verliezen, dan komt er geen Paars ii’) ontlokt Kok en Bolkestein bijna de verzuchting dat mensen dan maar op D66 moeten gaan stemmen. Bolkestein zegt dat PvdA en vvd desnoods samen een kabinet moeten gaan vormen.

Om halfeen ben ik thuis. Van Kees Boonman heb ik ondertussen gehoord dat Wallage schande heeft gesproken van het nos-optreden. Ik bel met Marja Sol (die bij D66 in Hilversum is geweest). Zij heeft niets gemerkt van de commotie. Niet zo gek, want wat D66 betrof klopte de prognose (enorm verlies) wel. En ook Rob Koster (die bij het cda in Woerden was) hoort voor het eerst van de interne perikelen. Geen wonder, ook bij het cda vonden ze het natuurlijk prachtig, deze weergave van de feiten. Ik waarschuw ze voor de kranten van morgen. Om halftwee blaas ik bij een vriendin aan de overkant voor het laatst vandaag stoom af.