Floris, graaf van Holland

(1996)–Frits Bolkestein– rechtenstatus



[pagina 101]
Vierde bedrijf
[pagina 103]
Scène I
Een vertrek in Floris' kasteel Velzen en Machteld velzen De bisschop had een leger bij elkaar geschooid Van alle mannen die een wapen konden dragen. Het was een grote massa zonder kop of staart Die imponeerde door zijn omvang en niet door Zijn kwaliteit. machteld O ja? velzen Het was van ver te zien Hoe plomp hij compagnieën vormde in een poging Een leger met wat discipline te formeren. Wij hadden onze troepen opgesplitst. Voorop Reed Amstel, ik bleef achter met mijn troep Om uit het zicht te blijven, tot het ogenblik Geboden was om aan te vallen. machteld Maar natuurlijk!
[pagina 104]
velzen De bisschop, toen hij minder mannen zag dan hij Verwachtte, stormde snel vooruit en stortte zich Op Amstels leger in een man tot man gevecht. Daar hij een kleiner leger ter beschikking had Begon de laatste 't onderspit te delven. Zijn paard Werd onder hem ten val gebracht, zelfs zijn banier Was uit het zicht gedaald. De vijand was misleid En dacht dat hij gewonnen had, en hief een luid En triomfantelijk geschreeuw. Dat was nu het Moment waarop ik had gewacht. machteld O ja? velzen Ik viel toen plotseling de bisschop aan met fris En roekeloos elan. De vijand was verrast En trok zich in verwarring terug. Zij hadden geen Soldaten in reserve, en wij koersten aan Op de uiteindelijke zege. machteld Maar natuurlijk! velzen De bisschop namen we gevangen toen hij net Zich hulde in een nederige monnikspij. We dwongen hem zijn zware harnas en een helm Te dragen onder een genadeloze zon.
[pagina 105]
Gedurende het eten stonden wij hem toe Om zijn gekookte, bietenrode kop te luchten Terwijl hij onophoudelijk de dag vervloekte Waarop hij Floris had ontmoet. machteld O ja?
Floris en de Broeder op Mijn heer, Vandaag besef ik voor het eerst te zijn getrouwd Met een heldhaftig man, nu hij me heeft verteld Hoe hij de gruwelijke overmacht versloeg Waarmee de bisschop hem op 't slagveld weerstand bood. Ik weet dat hij de sterkste arm heeft. floris Ja, natuurlijk... Wij allen prijzen hem met deze overwinning. Het heeft me zo verheugd dat ik besloten heb Om hem een nieuwe missie op te dragen van Het opperste belang, naar koning Edward. velzen Maar, Mijn heer...
[pagina 106]
floris Natuurlijk, als u denkt dat u wat rust Behoeft... velzen Dat is het niet... wat houdt die missie in Die ik voor u vervullen moet? floris U weet dat ik Geregeld had dat Margaretha trouwen zou Met Edwards zoon Alfonso en dat zij De helft van al mijn land als bruidsschat in zou brengen. Op voorwaarde dat ik zou sterven zonder zoon Als erfgenaam. U weet dat Beatrijs mij een Gezonde zoon geschonken heeft. Natuurlijk Is koning Edward niet meer zo genegen De overeenkomst nu nog door te laten gaan. Ik denk dat wij een nieuwe afspraak moeten maken, Want Edward heelt mij nodig en ik hem. Vertrek dus snel en leg het volgende akkoord De koning voor. Stel hem drie dingen voor. Het eerste: dat mijn zoon zijn kind Elizabeth Zal trouwen. En vervolgens: een verdrag Waarin wordt vastgelegd dat hij die vriend Of vijand van de een is, ook van d'andere Een vriend of vijand is. Ten slotte: dat zijn wol Te allen tijde hier ter markte wordt gebracht.
[pagina 107]
Als borg en pand neemt u mijn kind, mijn nieuwe zoon En draagt hem over aan de koning met 't verzoek Hem goed en zorgzaam op te voeden. velzen Maar mijn heer... Uw pasgeboren zoon? floris Mijn pasgeboren zoon. velzen Misschien kan Machteld beter mee naar Engeland Om voor de veiligheid van 't kleine kind te zorgen. floris Dat laat ik over aan uw goede oordeel - Zij heeft haar eigen kinderen om voor te zorgen - Maar als u wenst... machteld Ik denk dat hij gelijk heeft: Wat kan ik doen dat niet gedaan kan worden Door and're vrouwen die hun eigen kinderen Niet achter hoeven laten? velzen Ja, als u dat denkt...
[pagina 108]
floris Besluit het zelf, maar aarzel niet te lang. Ik sta niet toe dat er veel tijd verloren gaat. In alle vroegte moet u morgen onder zeil.
Floris, Velzen en Machteld af broeder Er is een zenit in het leven van de mens Dat aangeeft waar de culminatie en de top Van al hun kracht, succes en zelfvertrouwen is Bereikt. En als dat stadium voorbij is dan Verwijderen de sterren en planeten zich Van deze constellatie die zo gunstig was, Begint het tij te keren, heel onopgemerkt Voor elke mens die ooit de eerste van zijn soort Geweest is. Zo verdoemd en rot zijn wij van aard Dat nooit een mens die vroeger door de Sterren werd Begunstigd, inziet dat zijn kansen zijn gekeerd. Hij volgt halsstarrig, blindelings, de koers Die leidt tot zijn vernietiging - hij ploetert rond In groeiende vertwijfeling en waanzin En haast zich koppig naar zijn ondergang. Ook Floris, door die onbetrouwbare Fortuna Gezegend met een groot talent, merkt niet dat hij De jaren van geduldig werken met zijn volk, De voorspoed en de vrede die hij bracht, Gestaag vernietigt door zijn huidige gedrag.
[pagina 109]
De omvang van de resultaten die door hem Bereikt zijn binnen de begrenzing van zijn land Veroorzaakte de waangedachte dat hij ook De grenzen van zijn tijd en plaats mocht overschrijden, En zo de omtrek van zijn rijk te buiten gaan. Alleen kan hij de macht van Guy niet stoppen. En Edward zal die hachelijke zaak niet steunen. De Friezen zullen weldra weer in opstand komen. De bisschop is een vijand die men vrezen moet. En hertog Jan van Brabant haat hem bitter, En Amstel houdt een dolk tegen zijn rug. Ik zie het einde naderen. Wat kan ik doen, Een oude en vermoeide monnik: hopen, bidden?
Machteld op machteld Broeder, Broeder, ach, waarom moet u zo treurig zijn? Broeder, Broeder, kijk, het leven is een dansfestijn!

[pagina 110]
Scène II
Het Engelse hof Koning Edward; Edmund van Lancaster edward Ik zei het al, er is geen enkele manier Waarop wij de op handen zijnde oorlog Met Frankrijk nog voorkomen kunnen. Want In Aquitanië is onze toestand nu Onhoudbaar. Weliswaar ben ik er hertog, maar Ik ben de Franse koning Filips trouw verschuldigd. Zijn soevereiniteit biedt hem de kans Bescherming aan te bieden aan een schurk Die eerst zijn zaak voor mijn Gerechtshof heeft verloren En zich vervolgens tracht te rehabiliteren Door een beroep te doen op Filips' hof. Die schurken zeggen dat ze nu vazallen van De koning zijn. Ze hebben afgezien van trouw Aan mij, hun leenheer; en verschansen zich achter Hun stugge muren. Filips' sluwe rechtsgeleerden Voorzagen hem intussen van een nieuw, subtiel Artikel van de wet dat zij betitelen Als ‘koninklijke zaken’ die, zo zeggen zij, ‘De veiligheid van 't rijk’ betreffen en daarom Behoren tot de jurisdictie van hun hof - Een definitie die zij vanzelfsprekend Gebruiken kunnen zoals zij dat willen.
[pagina 111]
Dus blijven moord en diefstal onbestraft. De mannen die veroordeeld zijn, gaan met hun zaak Onmiddellijk naar Filips' officieren, die Geen tijd verliezen en meteen gaan arresteren, Verhoren, opsluiten, en confisqueren, Verbeurd verklaren, een decreet opstellen, In naam van die vervloekte Franse Lelie! Het wemelt op het platteland van bendes die Zichzelf betitelen als ‘appellanten’, maar Niets anders zijn dan pure criminelen Die moorden en verkrachten, kerken plunderen En die mijn baljuws op een afstand houden door Te zeggen dat ze reeds hebben ‘geappelleerd’ Aan Filips' hof. Maar dit kan niet zo blijven. Wat moet ik hieraan doen? edmund U kunt niet heersen Zolang u onder feodale plichten zucht. U moet het juk afschudden dat u aannam Met Pinksteren, nu negen lange jaren her, Toen u geknield uw handen legde in die van De Franse koning en hem eer betoonde door Te zeggen dat u onderhorig was aan hem Volgens de vrede die gevestigd was Door onze voorgangers. Nu eist diezelfde Filips Het vrije eigendom van zes van al uw burchten Als onderpand, totdat u beiden met elkaar Gesproken hebt om al uw onmin bij te leggen. Ik denk dat u het beste Aquitanië
[pagina 112]
Kunt afstaan om het dan weer te heroveren Met wapens, zodat u vanaf die tijd Regeren kunt, bevrijd van hindernissen en Beperkingen. edward U heeft gelijk, het gaat te ver. De onmin tussen onze koene zeelui en De mannen van Normandië is aangewakkerd Tot bijna onophoudelijke oorlog. Wij nemen eerst een schip van hen, en dan Slaan zij een van de onze aan de haak. Als wij een Fransman hangen aan de mast, Dan snijden zij de oren af van twintig van De onzen. Wij verdrinken de bemanning van Een schip dat we genomen hebben. Zij Van hun kant nemen wraak door elke Engelsman De handen en de voeten af te hakken En hem op zee te laten drijven om Een gruwelijke, trage dood te sterven. Het gaat van kwaad tot erger en nu hebben wij Het stadium bereikt dat onlangs onze vloot Met meer dan honderd schepen Portsmouth uitvoer En op 't Kanaal een even grote vloot ontmoette Die uit Normandië vertrokken was. De overwinning was aan ons, maar toch Het baart mij zorg.
[pagina 113]
edmund We zouden moeten landen In La Rochelle om deze stad te nemen Met een verrassingsaanval. edward Wat is daar Het voordeel van? edmund We zouden ook graaf Guy Bevrijden moeten van zijn leenheer, koning Filips. edward Dat is een goed idee, maar hoe wilt u Gestalte geven aan dat plan? edmund Door handelen Met Vlaanderen volledig te verbieden en Bekend te maken dat u dit besluit genomen heeft Vanwege Guy Dampierre's steun aan Filips' zaak. Zijn land is al verscheurd door de diverse groepen Die voor of tegen Frankrijk zijn; en een Blokkade zou de weegschaal door laten slaan Naar onze kant en zo graaf Guy gewilliger En zwakker maken. Daarna bieden wij Hem een voor beiden zeer aantrekkelijk verdrag: Zijn dochter trouwt de prins van Wales, uw oudste zoon En met ons goud rust hij een leger uit
[pagina 114]
En vecht voor onze zaak met zijn soldaten. In ruil daarvoor krijgt hij weer onze wol, Die wij tot nu toe naar het Noorden stuurden. edward Zeker!
Voetknecht op voetknecht Mijn heer, hier is de bisschop Antony.
Antony Bek op. Voetknecht af edward Kijk aan, Wat brengt u hier? antony bek Mijn heer, ik heb onlangs Bericht ontvangen van graaf Floris met Het laatste nieuws. edward Dat is?
[pagina 115]
antony bek Dat, anders dan ik dacht, Zijn vrouw een zoon gebaard heeft. Maar hoewel De moeder overleed, is deze zoon springlevend. edward Vaarwel dus bruidsschat, en vaarwel dus bruiloft. antony bek Ja, inderdaad, maar deze vindingrijke man Heeft nu een and're bruiloft voorgesteld: Elizabeth, uw dochter, en dat kind, zijn zoon. edward Wat wil hij daarvoor terug? antony bek Dat zal ik u vertellen. Hij wil ten eerste een verdrag dat hem voorgoed Verzekert van uw steun; ten tweede, wil hij, net Als eerst, uw wol. Als onderpand dat hij Zijn woord zal houden heeft hij u zijn zoon Reeds toevertrouwd. edward Het kind is hier? antony bek Ja, inderdaad.
[pagina 116]
edward Wel, zeg hem dan dat wij akkoord gaan en zie toe Dat alle wol naar Holland wordt gestuurd, Waar het verkocht zal worden tot wij anders wensen. En zie ook toe dat men het kind heel toegewijd Behandelt en beschermt. Niet dikwijls vliegt Een vogel van een dergelijk goed omen recht In onze hand. Maar omtrent Schotland moet u hem Berichten dat wij al gekozen hebben voor John Balliol, die lege mantel van een man, Maar dat we zorgen voor voldoende en Geschikte compensatie. antony bek Ja, mijn heer.
Antony Bek af edward U brengt uw mannen in paraatheid voor De overval op La Rochelle. edmund Jazeker!

[pagina 117]
Scène III
Een vertrek in het Hof van Vlaanderen Guy Dampierre, graaf van Vlaanderen; Jan, hertog van Brabant guy Ik zei al dat die man niet te vertrouwen was. Zodra hij vrij was heeft hij overal en waar Hij kon problemen weten uit te lokken Door goddeloos gespuis te laten roven en Vernietigen. We hadden eerder moeten toeslaan Toen wij hein nog in handen hadden. U, mijn vriend, U heeft de som van twintigduizend pond verloren. jan Ja, die ellendeling heeft me voor gek gezet. Ik zal niet rusten voor ik het heb klaargespeeld De rekening met hem voor altijd te vereffenen. Ik ben niet zonder invloed bij zijn edelen. guy Het is een harde tijd voor Vlaanderen en mij. Van alle kanten wordt mijn land bedreigd. Ten eerste uit het Noorden, maar dat heeft u zelf Ten koste van een hoge prijs al ondervonden. De tweede dreiging komt van Frankrijks koning, die Besloten heeft zijn feodale heerschappij In alle opzichten te laten gelden.
[pagina 118]
Ik weet dat hij zichzelf terecht beschouwen kan Als meerdere van mij, als soevereine heer. Maar houdt dat in dat hij zijn mannen sturen kan Om als agenten overal te spioneren Naar zaken die alleen mijn land aangaan? En mijn vazallen dwingen kan te zweren Dat zij zich tegen mijn gezag verzetten Als Filips' zou besluiten dat ik niet voldoe Aan de verplichtingen der feodale eed? Of dat de aartsbisschop van Reims misschien De kans krijgt mij te excommuniceren als Ik in gebreke dreig te blijven? Ik verzet Mij tegen inmenging van het centraal gezag, En raad u aan om ook mijn koers te volgen; Want Filips' honger kan alleen maar groeien - En nu bent u dan aan de beurt, mijn vriend. Alsof dit niet genoeg zou zijn, heeft koning Edward, Die eens mijn vriend was toen we zij aan zij De Turk bevochten, weer gebruik gemaakt Van oude listen die zijn vader met zoveel succes Heeft toegepast om moeder dwars te zitten. Hij weigert om mijn land nog wol te leveren, Omdat ik volgens hem met Frankrijk samenspan. Wat hoopt hij te bereiken met die ommekeer? Tot nu toe was hij altijd zeer betrouwbaar. Door de blokkade wordt de machtsstrijd in dit land Die tussen de vijandelijke facties heerst Alleen maar verder aangewakkerd en vergroot. De ene groep bestaat uit aanhangers van Filips,
[pagina 119]
Wiens lelie en wiens taal ze willen overnemen, En tegenover hen staat het gewone volk Dat Vlaams wil spreken en geen zier vertrouwen heeft In rijke kooplieden en magistraten. De Franse lelie haten ze. Zij zweren bij De scherpe klauwen van de Vlaamse leeuw. Een afgrond scheidt de leiders van hun onderdanen. In dit verdeelde land moet ik proberen De eenheid te bewaren, en gevaar Van buitenaf het hoofd te bieden. Wat te doen? jan Doe net als ik. Kies Edwards kant. Mijn zoon Zal weldra Edwards dochter huwen: een symbool Voor het verbond tussen het huis van Brabant en Plantagenet. En Edward kan uw hulp gebruiken In zijn geschillen met de Franse koning. Hij heeft in Aquitanië het onderspit Gedolven. Schaar u aan zijn kant, dan zal hij u De wol bezorgen die u nodig heeft, en u In goud betalen om een leger uit te rusten Waarmee u in het Noorden Frankrijk aan kunt vallen Om Filips' leger van het Zuiden af te leiden. En dan, als hoogtepunt van uw diplomatie, Doet u het voorstel tot een echtverbintenis Van beider oudste kinderen, zodat uw dochter De koningin van Engeland zal worden. Om Frankrijks trots te temmen en te tarten.
[pagina 120]
guy U weet heel goed dat het mij niet is toegestaan Om Filippina uit te huwelijken, Als Filips zelf niet instemt met het huwelijk. De bruiloft die u voorstelt rijmt geenszins Met de belangen van de Franse koning en Maakt oorlog tot een feitelijke zekerheid. Het is een handelwijze vol gevaren. Maar stil te wachten tot de Fransen ongemerkt De heersers van dit land geworden zijn Is even onaanvaardbaar. Ik verkies daarom Een openlijke breuk in plaats van werkloos toezien Tot deze toestand onherstelbaar is. Dus, ja, we moeten Vlaanderen en Engeland Tot onze toegewijde bondgenoten maken - Maar op een voorwaarde: dat u de invallen Van Floris in het Noorden snel een halt toeroept. Dat vuige zwijn moet nu zijn eigen modder eten. Die taak zal, denk ik, niet de geest, het geld of zelfs De macht van Edward en uzelf te boven gaan. En denk aan de misnoegde edelen die zuchten In Floris' eigen land. Dit moet gebeuren. jan Dat zal het ook - ik zie het als mijn taak.

[pagina 121]
Scène IV
Een vertrek in Velzens kasteel Velzen Amstel op amstel Wat voor visioenen had u, waarde vriend, Toen u op reis was? Wat voor dromen en gedachten Had u als trouwe metgezellen in de nacht? En welk wellustig kreunen vulde steeds uw oren? velzen Wees stil! amstel Wier lange, blanke benen spreidden zich Om gulzig de behaarde ponjaard te ontvangen? Wier zwoegende gemoed werd aangeraakt door fel Beluste lippen? En wier armen knelden om Het strakgespannen lichaam van de man Die jij zo trouw gediend hebt? En met wier Kastanjebruine haar werd zweet gedept En werden smoezelige lendenen gekuist? velzen Ik zeg u, zwijg!
[pagina 122]
amstel Hoe liefhebbend werd u onthaald, Toen u van Edwards hof terugkeerde? Hoeveel hartstocht Vertoonde zij, toen haar geliefde echtgenoot Haar weer in zijn omhelzing sloot? Wat zei uw vrouw Toen over de manier waarop die hengst Haar had gedekt? velzen O nee! amstel O ja, gij dwaas, Gij treurige misleide ziel! velzen Wat heeft u voor Bewijs? U spreekt uit jaloezie! amstel Het is bekend Dat Machteld zich hoereert. velzen Bij god, ik wurg de teef. amstel Niet haar, maar hem moet u vermoorden! Zij Is slechts het slachtoffer van haar verlangens en Haar grillen - zij is niet aansprakelijk.
[pagina 123]
Degene die de zwarte, gruwelijke lust Heeft opgewekt is hij. En hij moet boeten.
Voetknecht op voetknecht Mijn heer, hier is de hertog, Jan van Brabant.
Voetknecht af Jan, hertog van Brabant, op amstel Welkom, U bent precies op tijd, betoon uw medelijden Met Velzen, die door Floris is bedrogen. jan Wij allen zijn bedrogen, heer, ook u. amstel Dat uw vrouw zich nu in de buik laat porren Door die afgrijselijke bok, betekent niet Dat mijne dat ook doet! jan Maar dat bedoel ik niet, U weet dat u verstoken bleef van hulp En heel alleen het hoofd moest bieden aan
[pagina 124]
De bisschop toen hij allebei de burchten Die u bezet hield aanviel. Hij vertelde mij Dat hij toen zeer verlegen zat om geld. Hij kreeg een tweede lening, maar hij moest beloven Dat hij die burchten onverwijld bestormen zou. Van Floris kreeg hij plechtig de belofte Dat er geen steun uit uw domeinen komen zou. amstel Mijn God, wat zijn we dwaas geweest! U zegt Dat als de bisschop niet zo'n onbekwame aap Geweest was, wij ons hoofd verloren hadden Door Floris' sluwheid en bedrog? jan Ja, inderdaad. velzen Wat is dat voor een man die geen respect heeft Voor alle wetten van loyaliteit en orde, En die meedogenloos en zonder achting is Voor de gevoelens van zijn medemens? Zijn pasgeboren zoon verpandt hij, hij verkracht Mijn vrouw. Hij steekt een dolk in onze rug. Waarom? amstel Hij wil tiran van heel dit land zijn. En hij wil Dat wij zijn laarzen likken en dat onze vrouwen En dochters bastaards van hem krijgen en
[pagina 125]
Zijn lusten stillen. Maar u hebt nog niet verteld Op welke wijze hij ook u bedrogen heeft. jan Ik zorgde dat hij afsprak met graaf Guy Dat geen van beiden ooit de ander aan zou vallen. En zelf beloofde ik de schade te betalen Als hij zich niet aan deze overeenkomst hield. U heeft misschien gehoord dat hij nog kort geleden Zijn troepen zond om overal in Vlaanderen Te roven en te doden. Twintigduizend pond Heeft mij die grap gekost. amstel De man is gek En hij moet dood. Hij heeft een schitterende kans Vergooid toen hij zijn aanspraak op de Schotse troon Door Edward liet ontkrachten, en in ruil Voor dat verlies een armelijk bedrag aanvaardde. Hij had zich sterker moeten maken voor zijn zaak, Want die was even geldig als van wie dan ook, En toegang moeten krijgen tot dat rijke land. Vervolgens had hij de belangrijkste Gedeelten van dat barre, energieke land, Aan ons, de adel, als een leengoed moeten geven. Dan hadden wij aldaar een leger uitgerust Om naar het Zuiden op te trekken en De koning midden in zijn eigen land De nederlaag te brengen. Onderwijl Zou hij door Vlaamse zeelui worden klemgezet
[pagina 126]
Door een blokkade van zijn grootste havens. Zo groots zouden mijn plannen zijn geweest. jan Ik denk dat u de koning en zijn kracht Een beetje onderschat.
Voetknecht op voetknecht Mijn heer, een man Vraagt u te spreken. Hij beweert dat hij Een bisschop is, genaamd Antony Bek. amstel Wel, als je van de duivel spreekt, dan... velzen Laat hem binnen.
Voetknecht af Antony Bek op antony bek Mijn waarde heren, sta mij toe u te vertellen van De plannen die mijn meester in zijn hoofd heeft. De koning heeft me opgedragen u Te melden dat hij zeer bezorgd is over de
[pagina 127]
Verhouding tussen uw land en uw zuiderbuur. Het schijnt dat oorlog met graaf Guy niet langer te Vermijden is. Het evenwicht in dat gebied Wordt daardoor sterk verstoord, hetgeen De Franse koning in de kaart speelt. Guy Dampierre Is Frankrijks zwaarste tegenstander in het Noorden. Hij moet geholpen worden, niet bestreden. Dit is de reden waarom koning Edward plechtig Een overeenkomst heeft gesloten met de graaf Van Vlaanderen waarin het volgende bepaald werd: De oudste dochter van graaf Guy wordt uitgehuwelijkt Aan Edward, prins van Wales. En bovendien Beloven zij dat wie de vriend of vijand van De een is, ook de vriend of vijand van De ander zijn zal. En ten laatste: dat de wol Die nu in Holland wordt verkocht weer terug Zal gaan naar waar ze vroeger ging. velzen Maar dat is Precies dezelfde overeenkomst als de koning ook Met ons gesloten heeft! amstel Met ons? Met ons? Met Floris zult u menen! Kiest u nog de kant Van de bevuiler van uw nest?
[pagina 128]
antony bek Mijn waarde heren, Ik kan nu kort zijn. Floris brengt het evenwicht Dat Vlaanderen behoeft voortdurend in gevaar. En wie moet dan de Franse koning tegenhouden? Zijn zoon bevindt zich al aan koning Edwards hof. Mij dunkt het is de hoogste tijd voor hem Zich bij zijn kind te voegen. De manier waarop Beslist u zelf. Het zou u voordeel brengen.
Antony Bek af jan Dat is een goed en redelijk advies.

Vorige Volgende

Vierde bedrijf

Scène I

Scène II

Scène III

Scène IV