|
| |
| |
| |
De Fransche markt en de stad der dooden.
Hedenmorgen was ik reeds vroeg op om de Fransche markt aan de Mississippi te bezoeken, waar zondagsmorgens de bevolking der nieuwe wijken levensmiddelen en kleeding gaat koopen. Vermakelijker tooneel zag ik zelden. Dikke negerinnen, met roode doeken om het hoofd gespeld, verkoopen groenten, aardappelen en fruit naast blanke vrouwen, die u doen denken dat ge te Brussel of Parijs op de markt zijt, daar ze vlug en rad fransch sprekende, u keurig geschikte groenten en bloemen aanbieden.
Indiaansche vrouwen met droevige, ernstige gelaatstrekken verkoopen gumbo, waarvan men geloof ik soep maakt; roerloos zitten ze met een mand op den schoot, zonder een woord te spreken. Geen dwazer contrast met haar is er denkbaar, dan de onbescheiden, goed gehumeurde negerjongens en negerinnen die kippen, oude schoenen, sinaasappelen, dassen, zakmessen en vijgen te koop aanbieden; deze in 't engelsch, gene in 't fransch. Negerinnetjes en mulatjes bieden u lachend bloemen aan en maken gaarne een praatje. Negers kunnen over het algemeen de r niet uitspreken als die volgt op een o of een a. Ze strompelen, struikelen en vallen over het engelsch, en spreken een patois, een negertaaltje, dat vol schilderachtige uitdrukkingen is; doch ze radbraken het engelsch. Veel handiger gaan de fransch sprekende negers met deze taal om, en ik heb op een diner een Engelschman - die op droogkomieke wijze verklaarde dat dit bewees dat fransch vooral geschikt en bestemd
| |
| |
was voor halfbeschaafden - door een bejaarde Creoolsche zien overstelpen met een zondvloed toornig-driftig fransch, dat mijn medelijden zou gewekt hebben met den Engelschman, indien hij er een enkel woord van verstaan had, wat hij niet deed.
De fransche wijk is zeer aantrekkelijk; de huizen zijn zoo keurig en de gezichten die men hier en daar ziet, hebben een geestige, levendige uitdrukking, welke verfrisschend is nadat men zooveel negers gezien heeft. Overal zijn kleine nette restaurants, waar men op zijn fransch déjeuneert, en barbierswinkels, waar men in rad fransch al het nieuws kan hooren. Die fransche wijk wordt echter telkens kleiner, de Franschen sterven uit en worden overvleugeld door de Engelschen en Duitschers. Geen nieuwe fransche landverhuizers versterken het fransche element, dat zich afgezonderd houdt van de overige bevolking, en niet dezelfde geestkracht en ondernemingszucht toont als de Franschen in Europa.
Van de vroolijke schilderachtige Fransche markt gingen we naar de kathedraal van Saint Louis, die precies een kerk uit een kinderbouwdoos is.
Honderden negers en negerinnen lagen op hun knieën in de kathedraal. Een paar oude negers met wit haar hadden hun roode zakdoeken op de gebarsten zerken gespreid en mompelden, met hun rozenkrans in de handen, hun gebeden; de dikke lippen bewogen zich krampachtig en men zag het wit hunner oogen telkens als ze na elk gebed opkeken naar een gekruisigden Christus aan den wand. Onder de mannen was de devotie, de aandacht algemeen, doch de meeste vrouwen en meisjes waren even onoplettend en verstrooid als men dit ziet in italiaansche steden; ze babbelden samen en bekeken elkanders toiletten, terwijl ze telkens de linten harer hoeden verschikten.
Buiten de kerk staan groote oranjeboomen tusschen wier loof honderden appelen gloeien, en onder deze boomen en onder de hooge magnolia's en altijd groene eiken stond een dichte schaar negers en mulatten met vrouwen en kinderen. Zij hadden geen plaats kunnen vinden in de kerk, die haar verweerden toren omhoog heft ver boven de boomen en huizen, en wier gebarsten afgeschilferde klok, met een wijzerplaat vol scheu- | |
| |
ren, sinds zoo lang de uren telt voor die groote bevolking, welke hier aan den oever der machtige rivier woont.
Op de muren der kathedraal waren doodberichten aangeplakt. Ze waren geschreven of gedrukt op met zwart omrande biljetten. Enkele zijn geplakt op de oranjeboomen en lantaarnpalen, en terwijl ik de volgende overschrijf in mijn notitieboekje, omringt mij een nieuwsgierige schaar negers en negerinnen. Zij murmelen hun gebeden, terwijl ze knielen of staan buiten de kerk, in de straat, langs welke de wagens en een dichte drom voetgangers zich voortbewegen, en terwijl ze werktuigelijk hun gebeden prevelen en de kralen der rozenkrans doen kletteren, kijken ze over mijn schouders, terwijl ik het doodbericht overschrijf.
‘Décédée ce-matin à trois heures, à l'âge de 20 ans et 9 mois, Numa Ladry Jr. Ses amis et connaissances ainsi que ceux de la famille sont priés à assister à ses funérailles qui auront lieu demain après midi Lundi à 4 heures. Le corps est exposé chez son père, encoignure Douane et Décatur.’
Eveneens met zwart omlijst, doch gedrukt, volgde hierop een ander doodbericht.
Décédée hier, à 3 heures de l'après-midi à l'âge de 83 ans, Veuve F.A. BLANC, née Azurine Labatut. Ses amis et connaissances ainsi que ceux des familles Blanc, Perrillat et Labatut sont respectueusement invités à assister à ses funérailles qui auront lieu cette après-midi à 3 heures précises. Le convoi partira de la résidence de sons fils Paul Blanc, coin des rues Marais et Kerlerec.
De dooden ‘sont exposés’, gelijk men overleden vorsten en helden op praalbedden tentoonstelt; vrienden en verwanten defileeren langs hen en allen, die het eenigszins kunnen schikken, wonen den dienst in de kerk en de begrafenis bij. Ik zag een paar der merkwaardige kerkhoven, waarheen vrouwen en meisjes met bloemen in de hand zondags 's middags heentogen, om de graven hunner dierbaren te bezoeken. Het was een vreemd indrukwekkend tooneel. New-Orleans is gebouwd op de drassige doorweekte oevers van de Mississippi, op grond die ongeveer vier voet beneden hoog water ligt, waartegen de levées
| |
| |
of dijken langs de rivier de stad beschermen. Het is onmogelijk in den moerassigen grond, waarin men geen stok kan steken, zonder dat het bruine water opwelt, de dooden te begraven, en daarom legt men hen te rusten boven den grond in steenen graven. De oude fransche en spaansche kerkhoven langs de Mississippi zijn dooden-steden. Men gaat door straten met hooge muren links en rechts, en in die massieve steenen gevaarten liggen in drie of meer verdiepingen de dooden boven elkander, ieder in een eigen afdeeling, als in een oven die dicht gemetseld en met cement bestreken wordt.
Iets droefgeestiger en somberder dan die pakhuizen, waarin de vroegere bevolking van Louisiana rust, is niet denkbaar. Men zag vrouwen en meisjes geheel in 't zwart voor een pas dichtgemetselde opening in de muren zitten, en de bloemen, welke ze strooiden, evenmin als de fraaie marmeren monumenten, die hier en daar verrezen, verminderden den diep droefgeestigen, pijnlijken indruk, dien deze dooden stad op de verbeelding maakt.
Ware de snellere overgang van stof tot stof door vuur niet ver te verkiezen boven deze bijzetting in pakhuizen?
De fransche en spaansche opschriften op de graven trokken zeer de aandacht van mijn reisgezel, doch ik had voor niets oogen als voor de lange, hooge, vensterlooze muren, welker dicht gemetselde openingen als zoovele oogen zonder oogleden mij aanstaarden. Ik was hartelijk blijde toen ik aan die twee dooden-steden den rug had toegekeerd, en onder het donker-groene loof der oranjeboomen en magnolia's het drukke gewoel zag der vroolijk babbelende en lachende bevolking van creolen, negers en mulatten, die, sierlijk uitgedost en opgeschikt, in kleurenpracht zich voortbewoog, zonder dat het denkbeeld, dat eens die pakhuizen ginds ook voor hen geopend moesten worden, hen verontrustte.
Men went aan alles, maar mij vervolgde den geheelen dag de herinnering aan die doodenstad, aan die bovenaardsche begraafplaats aan den oever der Mississippi.
Het kerkhof deed aan het verleden denken en op die sombere bewaarplaats van dooden moet de herinnering aan het verloren rijk in het Zuiden den vaderlandlievenden Fransch- | |
| |
man die de graven der vaderen bezoekt, dubbel pijnlijk treffen.
Hoe vreemd is het dat Frankrijk zoo volkomen zijn macht en invloed verloren heeft in Amerika. Wanneer men een kaart inkijkt, die ons het Amerika van een en een kwart eeuw geleden doet kennen, dan begrijpt men hoe in die dagen Europa overtuigd was dat de Franschen, in den wedstrijd der drie naties om Amerika, overwinnaars waren gebleven. Ze hadden Engelschen en Spanjaarden overvleugeld. Van de St. Lawrence tot de groote meren en tot Hudson-baai toe strekte zich de fransche provincie Canada uit. Het fransche Louisiana spreidt zich over vele der tegenwoordige staten, over de helft van het groote land uit. De grens omvatte Pittsburgh en centraal New-York en volgt de Alleghanies tot Tennessee, om van daar tot Mobile Louisiana ten oosten aftescheiden. Van Lake Superior tot de golf van Mexico werd alles Louisiana geheeten, en de fransche forten en vestigingen - met beleid gekozen - maakten het beheer meer dan nominaal en gaven macht over de Indianen, beschikking over onuitputtelijke hulpbronnen. Het militaire volk met zijn militaire staatkunde heeft de plaats moeten ruimen aan het engelsche handelsvolk met zijn vredelievende winkeliers-politiek, en enkele jaren nadat de kaart waarvan we spraken naar waarheid geteekend was, bezat Frankrijk geen duimbreedte grond meer in het land der toekomst. Het Frankrijk van l'Ancien Régime kende geen zelfregeering. Het aziatisch despotisme van Lodewijk XIV, dat protestanten en allen, die niet gelijkvormig dachten, vermoordde en verdreef, heeft het land kreupel geslagen als coloniseerende mogendheid. Men coloniseert niet met bureaucratische instellingen en een ijzeren dwangbuis van voorschriften uit het moederland. Vrijheid, ongedwongen geestkracht, frissche ondernemingszucht maken kolonies, maar geen kunstmatige, willekeurige inmenging van een bekrompen despoot vermag in deze veel. Emigranten kregen subsidie; vrouwen van hooger en lager stand werden bij scheepsladingen uit Frankrijk gezonden, en alle
ongetrouwde mannen kregen last een keuze te doen en onmiddellijk te huwen, op straffe van het verbod om te mogen jagen, visschen of handel te drijven met de Rood- | |
| |
huiden. Een vader, die ongehuwde zonen van boven de twintig, ongehuwde dochters van boven de zestien jaar had, werd zwaar beboet. Hij moest er voor zorgen dat ze huwden en voor de bevolking der kolonie waakten. Kunstmatig moest de bevolking vermeerderd worden in Amerika, verminderd in Europa. De vader van tien kinderen ontving een pensioen van 300 livres voor de rest van zijn leven; de vader van een twaalftal verkreeg een pensioen van 400 livres, en zoo een edelman vijftien adellijke kinderen aan de fransche kolonie geschonken had, werd hem met eerbewijzen een pensioen van 1200 livres toegekend. Doch al die kunstmatige kweekerij van jonge colonisten, al dat protectionisme van bakers, kindermeiden en zuigelingen baatte niet; de blanke bevolking van het reusachtige Canada bedroeg op het einde der regeering van Lodewijk XIV nog geen 25.000 zielen, en dat wel een eeuw na zijn grondvesting, en niettegenstaande het pensioneeren van verdienstelijke edellieden, die aan vele jonkheeren en freules in Amerika het leven geschonken hadden.
Het protectionisme baatte niet; de bescherming van inlandsche kinderen was onvermogend om een volk, dat dus gedrild en genegerd werd, de gelijke te maken van vrije mannen, van engelsche puriteinen die een koning, welke zijn onderdanen dus vernederde en reglementeerde, een kop kleiner zouden gemaakt hebben. Zij duldden geen tusschenkomst in hun huiselijk leven, geen bevel om te huwen en hun kinderen op onrijpen leeftijd te laten trouwen. Vrijheid en zelfregeering wonnen het veld voor de Engelschen, en maakten dat engelsche taal en godsdienst in de Nieuwe wereld heerschen. De Franschen verloren hun macht in Amerika, en in Louisiana met afstammelingen der oude creoolsche families sprekende beseft men eerst goed hoe volkomen de nederlaag, hoe overweldigend de overwinning van het eene ras over het andere, van den eenen godsdienst en regeeringsvorm over den anderen was.
Indien Frankrijk alle kunstmatige beperking of uitbreiding van kinderkamers prijsgevende, naar Amerika eenige duizende kolonisten per jaar kon zenden, dan zouden deze zendelingen
| |
| |
der oud fransche beschaving, van kunstzin en smaak, grooten invloed kunnen hebben in Amerika. Het is een van de treurigste gevolgen van het uitsterven van het fransche volk, welks aantal vermindert in plaats van vermeerdert, dat in Amerika en Australië de fransche naam weldra slechts een klank zal worden, een woord dat aan vroegere eeuwen uit de oude geschiedenis der oude wereld herinnert.
|
|
Auteursrechtvrij