Van 't noorden naar 't zuiden. Schetsen en indrukken van de Vereenigde Staten van Noord-Amerika. Deel 1

[p. 259]

Amerikaansche godsdienstzin.

‘Wat heeft u in Amerika wel het meeste getroffen?’ werd mij enkele keeren gevraagd toen ik was wedergekeerd, en zonder aarzelen antwoordde ik steeds: de godsdienstzin van het volk. Deze trof mij omdat in Engeland dogmatisch ongeloof zulke reusachtige veroveringen heeft gemaakt en de mannen aldaar, zich onder Huxley's en Tyndall's banieren scharende, meer en meer de kerk aan de vrouwen overlaten.

Ik geef alleen mijn indrukken weder, en zie niet voorbij dat menig Hollander, die Engeland snel doorreisde, gelijk ik het de Vereenigde Staten deed, zeer wel door engelschen godsdienstzin zou kunnen getroffen worden, naar het uiterlijk oordeelende, of het geheele volk de maat aanleggende van enkele engelsche vrienden. Hij zou niet in staat zijn het Engeland van heden met dat van voor 15 jaar te vergelijken, en dus kunnen dwalen in zijn oordeel. Ik heb mijn indruk echter aan dien van vele anderen getoetst en in Amerika zelf bij velen navraag gedaan omtrent dit punt. Algemeen was het antwoord dat het orthodoxe geloof meer aanhangers verloren heeft in Amerika dan zelfs in Engeland, doch dat dit oude geloof, hetwelk zich aan de letter vastklampte, vervangen was niet door onverschilligheid of vijandschap jegens godsdienst, maar door een nieuwen godsdienst in honderd vormen.

‘Godsdienst is niet de grondslag van zedelijkheid maar zedelijkheid is die van godsdienst’, zeide een amerikaansche pro-

[p. 260]

fessor tot mij, met wien ik van de Niagara naar Chicago reisde. ‘Ons volk heeft goede zeden en een rein familieleven; het gevoelt dat er onbekende landen onder den gezichteinder zijn, welke het beperkte oog des menschen niet zien kan; het gevoelt behoefte aan aanbidding en aan een eeredienst, die wijding en poëzie geeft aan hun plichtsvervulling; het komt den vaders onpractisch en onmogelijk voor, zedelijkheid aan hun kinderen te onderwijzen zonder op een ideaal te wijzen, en dus vormen duizenden zich hier hun eigen godsdienst, en voegen zich bij eenig kerkgenootschap. “Morality touched by emotion” is hun godsdienst; ze buigen zich neder voor den Oorsprong van alles dat bestaat.’

De man die dit opmerkte, was zelf een orthodox Christen, doch de waardeerende wijze waarop hij sprak van de algemeene neiging tot aanbidding in het amerikaansche volk, was even opmerkelijk als zijn krachtige afkeuring van de poging der engelsche staatskerk om van alle onderwijs, lager en hooger, het monopolie te behouden. ‘Ze kweekt meer huichelaars dan overtuigde christenen’, zeide hij, ‘en de engelsche hoogescholen vormen zes maal meer atheisten dan onze amerikaansche.’

De amerikaansche hoogescholen zijn niet langer, in organisatie, bestuur of onderwijs, bepaald godsdienstige instellingen, gelijk ze weleer waren.

Want godsdienst was de hoeksteen van haar vestiging. Harvard werd opgericht: ‘daar de colonisten er voor zorgen wilden dat de kerk geen ononderwezen predikanten kreeg’ (dreading to leave an illiterate ministry to the churches).

Toen het onbuigzame en droefgeestige calvinisme der stichters langzamerhand wat gewijzigd was te Harvard, werd op het eind der 17^de eeuw Yale gesticht, om meer orthodoxe beginselen te verkondigen. In 1746 werd Princetown gesticht ‘om de kerk te voorzien van geleerde en geschikte dienaars van het Woord.’

Darmouth werd in 1769 gesticht ‘op de fundamentele beginselen van den christelijken godsdienst’ en Bowdoin werd iets later toegewijd ‘aan de kerk van Christus.’

[p. 261]

Amherst werd in 1825 gegrondvest, ‘voornamelijk om zendelingen voor het buitenland te kweeken.’

Volgens het boek van den heer Charles Thwing over American Colleges (G.P. Putnam and Sons, New-York), waaraan ik veel bijzonderheden ontleende, kan men het oorspronkelijk karakter der amerikaansche hoogescholen het best beoordeelen naar de inleidingsrede van prof. Witherspoon van Princetown die zeide: ‘Cursed be all that learning, that is contrary to the Cross of Christ; cursed be all that learning that is not coincident with the Cross of Christ; cursed be all that learning that is not subservient to the Cross of Christ.’

Alle studenten leerden vroeger Hebreeuwsch zoowel als latijn en grieksch, en het voornaamste boek voor taalstudie was het oude testament in het Hebreeuwsch en het nieuwe in het Grieksch.

Deze godsdienstige inrichting voor het onderwijs bestaat niet meer. De studenten zijn in de meeste hoogescholen nog genoopt des zondags twee keer naar de kerk te gaan en dagelijks in de ‘college chapel’ het morgengebed bij te wonen, doch daartoe beperkt zich de eisch der hoogeschool. Het theologisch seminarie heeft vele vakken van onderwijs overgenomen van de hoogeschool.

Harvard heeft in deze het voorbeeld gegeven. De hoofden der universiteit hebben sinds meer dan een halve eeuw gepoogd haar theologische faculteit, haar Divinity School, ondogmatisch en los van elke secte te maken. Feitelijk is ze daardoor echter het middelpunt der Unitarians geworden, daar deze alleen elk verschil van gevoelen over afzonderlijke dogmata van zeer ondergeschikt belang achtten. Wat Harvard poogde was zoo goed als onmogelijk, zoolang de onderscheidene afdeelingen der Protestantsche kerk elkander fel bestreden over verschil van opvatting omtrent enkele leerstellingen. Methodisten, Presbyterianen en Baptisten zonden hun zonen niet naar een hoogeschool, die, volgens het laatste jaarverslag, ‘sinds zestig jaar het beginsel vertegenwoordigd en gehandhaafd heeft, dat de verschillende wijsgeerige theorieën en vormen van godsdienstig geloof bestudeerd moeten worden voor, en niet na dat een hunner is aangenomen.’

[p. 262]

Doch in den tegenwoordigen toestand der geesten en gemoederen in de beschaafde wereld, nu het zoeken naar waarheid de meerderheid vereenigd heeft buiten het orthodoxe geloof, trekt deze wetenschappelijke, onpartijdige studie van theologische wijsbegeerte honderden aan, en de poging van Harvard verdient daarom waardeerende aandacht.

Terwijl de voornaamste hoogeschool van het Oosten dus de nieuwe richting poogt te leiden, zijn er in het Westen tal van colleges die opzettelijk zijn gesticht om christelijken invloed in het nieuwe Westen uit te oefenen, en om predikanten en zendelingen te vormen. In Illinois, Ohio, Jowa en de naburige staten zijn zulke seminaries, en Jowa-college, Western Reserve-college, Oberlin-college doen een nuttig en goed werk. Onder de merkwaardigste eigenaardigheden in de amerikaansche colleges, hoogescholen zoowel als seminariën, behooren ongetwijfeld de revivals, van welke men in Kirk's Lectures on revivals veel belangrijks lezen kan.

De voornaamste bijzonderheid van deze revivals, welke godsdienstig leven wekken onder de studenten, is, dat ze ‘geheel vrij zijn van sectarian influences’, gelijk mij verzekerd werd. Het christelijk godsdienstig samenzijn is de hoofdzaak; in het verslag van den commissioner of education voor 1876 kan men lezen, dat grooter aandacht wordt gewijd door de studenten in al die seminariën en hoogescholen aan wat hen vereenigt dan aan wat hen scheidt. Studenten werken samen en behooren tot dezelfde godsdienstige vereeniging zonder te weten of A. of B. een Methodist, een Baptist of een Congregationalist is.