Kortbondige spreuken wegens de ziektens

^(a)Lendevang.

1480. In 't midden byna van sestiende eeuw, in de middellantsche gewesten, eerst van Brittangje, daar na door 't gantsche Ryk, en eindelyk door allen de plaatsen van 't Noordelyke Europa, is opgekomen een nieuwe ziekte, heden zeer gemeen, die genoemd werd Rachitis, Lendevang.

1481. Met de Kinderen is die nooit gebooren, selden voor de negende maand van haar ouderdom, naulyks oit na 't tweede levens jaar, maar in dese middel ruimte gemeen, komt die aan.

1482. Dog meest werd hy in de Kinderen quaad gehouden welkers ouders zyn van een slappe, en zwakke gestel van 't lichaam: ledig , sagt, een wellustige tafel, vette spyze, ge-

(a) Rachitis.

[p. 289]

suikerde, weinig brood, seer soete wyn, en water, veel warm, gebruikt hebbende; door langduurende ziektens, wellust, ouderdom, uitgeput, bysondere een Venerische teering, en aan geduurige druipers veel onderhevig; die besteed hebben een siekelyke geboorte kragt tot voortbrengen van Kinderen.

1483. Dog alwaar 't verkregen heeft een min ^(b) met deselve quaalen aangedaan, word vermeerdert in 't kind door al te vroege aanwas.

1484. Bysonder indien kouder en vogtiger word behandeld, met waterige, slymerige, rauwe Ooftvrugten, visschen, suurdegige, meelagtige, en gesuikerde word gevoed: met een tusschenpoosende herfst koorts, lang sleepende ziekte, of scherpe, lang mede bezet is geweest, van schurftheid, ^(c)dauw-worm, gezwellen, ondergehouden, qualyk is genezen: ontzenuwt door een badstove, stoving, smering zalvingen, vogtige dampen, geduurig Luy op een stilletje blyvende zitten, 't lichaam na beneden ontbloot zynde.

1485. Men kend dese beginnende ziekte, in dese, die nog niet gaan.

1.	Van de ouderdom.
2.	Van voorgaande oorsaaken.
3.	Van susters, broeders, met diergelyke qualen beset.
4.	Van een slap geswel des hoofts en aangesigts.
5.	Van een slappe huyd.
6.	Zwelling des onderbuyks.
7.	Vermagering der overige deelen, byzonder van de spieren.
8.	Uitsteekingen van de aanwasschingen by de geleedinge van de kleine ellepyp^(d), groot ellepyp^(e), schouder, knie, scheenbeen^(f), kuitbeen.^(g)
9.	Grootheid der strot, slagaderen en aderen, terwyl de overige asneemen.

1486. Dog in die, die nu beginnen te wandelen, kend men t aankomende quaad.

1.	Uit allen voorgaande.

(b) Nutrix.

(c) Herpes.

(d) Radius.

(e) Ulna.

(f) Tibia

(g) Fibula.

[p. 290]

2.	Van een trager, zwak, ligtvalligheid, onstantvastigheid, overgaande in een geduurige wil om te zitten, daar op verkeerd in een geduurige neerlegging, en eindelyk in een onmagtigheid van de beweging van alle de gewrigten, buigsaame hals, knikkend hoofd.
3.	Van al te vroegescherpte des verstands, naukeurige oeffening der zinnen, de eetenslust, en vertering byna volkomen.

1487. De ziekte aangewasschen vertoond een groot hoofd, onder en afgescheiden door weide naden; de borst aan de zyde t'zamengedrongen tot 't stuitbeen^(h) steekende op scherp, met knoopagtige uiterste der ribbens; een vooruithangende buik; opgegeeten en zwarte tanden; welke allengsaam vermeerdert, dikmaals in 't gantsche leven schadelyk diergelyke ziektens voortbrengen, meest een winddoorn, en beeneeting.

1488. Ondertusschen word met de gantsche afloop van 't quaad verteerd door een taye koorts 't lichaam tot de dood toe; en dan 't doode lichaam vertoont al de veesels, vliesen, vaten, ingewanden, sacht slap, ontbonden, en slymige vogten, waarom de naaste oorsaak van dit quaad is een onbequame, koude, vadsige, schuilende, byna een sachte doormengde Venus smet, met een slap maakzel der vaste deelen.

1489. De beste genesing geschied door ligter spys, wel⁽ⁱ⁾ gekookt, drooger, minder vet, met sagter speceryen toegemaakt, dikmaals gegeven, en met een matige menigte. Weinig drank, suiver, uit bier, niet wel oud, maar lang gekookt en dik. Drooge lucht, een weinig warm. kleeding, naaukeurig droog, warm maakende, bysonder uit wolle bereid Neerlegging op bedde, uit spreyagtige, versterkende, uitdroogende, van kruiden gemaakt, in 't bovenste gedeelte van 't huis, over houte planken. Draging, schudding, beweging door een touw, ryding op een voertuig over de straaten der wegen, veelvuldige wryving, die warm, droog, met lappen door gooten met speceryen, meest gerigt by de onderbuik en ruggraad. Spaansche vliegen ettelyke reise geset, sachte braakmiddelen met voorsigtig-

(h) Sternum.

(i) Eupeptus.

[p. 291]

heid eenige reizen herhaald. Daar na versterkende purgeer middelen, in eenige dagen agtervolgende genomen. Ten laasten gebruikt, lang agtervolgd, versterkende, uitdroogende, tegenscheurbuikigen, ende geesten verwekkende. Of ook een indompeling in koud water goed is? of besmeeringen? en welke?