Kortbondige spreuken wegens de ziektens

Van de langduurige ziektens.^(b)

1050. Tot noch toe van de voornaamste scherpe inwendige en uitwendige ziektens: nu staat te handelen van de langduurende. Doch die, indien ze in 't Lichaam geboren, haar oorsprong hebben genomen of uit de gebreken van de vochten al langzaam geboren, of uit nagelaten gebreken van scherpe ziektens, niet wel genezen.

1051. De gebreken allengzaam gebooren komen voort.

1.

Uit dat binnen genomen werd, als lucht, spys, drank, medecyn, venyn, zo vervremd, dat zy met onze vogtigheden niet gelyk zyn, noch zo sterk, dat ze door de kracht van onze ingewanden en vogtigheden met de onze niet konnen gelyk gemaakt werden. En die zyn. α. Onrype zuurigheid. (60-69.) β. 'T wrange, meest vereenigt uit onrype zuurigheid, en aardsche stof, als van onrype vruchten, of toetrekkende zappen, wynen en diergelyken; welke de vochten t'zamenstremmen, de vaatjes t'zamendringen, hier door brengen ze voort harde verstoppingen (31. 36 40. 50. 51. 113. N. 1. 117.) Men geneest 't door verdunnende, vaste zuivere zouten, dagelyks, voorzichtelyk gebruikt.

(b) Chronici morbi.

[p. 212]

	γ. Scherp vet speceryagtig, uit spyzen, dranken, saussen, heet in reuk, smaak; deze brengen voort warmte, aanwryving, quetzing van de minste vaatjes, heete pynnen, verdunning van vochten, verrottingen dezer, buitenvaat-werpingen, en diergelyke veelen worden genezen door waterige, meelige, yskoude, zuuren. δ. Onbekwaam vet, van al te veel gebruik van vetten uit land dieren, visschen, olieachtige planten; hier door verstopping (117.) galachtige beschimmelykheid, ontsteeking, knaging, de ergste verrotting (82,526.). Word genezen met verdunnende, zeepige, zuure. ε. Pekelachtige zoutigheid, uit zout of gezouten; verwoest de vaatjes, ontbind de vochten, maakt die weder scherp; hier door voedensgebrek, losmakingen der vaten, buiten vatige werpingen der vochten, niet schielyk verrottende, maar voortbrengende vlekken. Word weggenomen door water, zuure, loog van levendige kalk. ζ. Zuiver zout (76-91). η. Lymachtig (69-76).
2.	Van onze te groten krachten op 't ingenoomene (50-58. 92-106.)
3.	Van de toevallige gebrekkelyke veranderingen onzer vogtigheden (58 91.)

1052. Uit de scherpe ziektens kwalyk genezen komen voort gebreken in de vochten op allerley plaats van 't Lichaam.

α.	Etterige (158. N. 5. 7. 402.), welke veel qualen voortbrengen (936. N. 4 941.) worden genezen (942.)
β.	Bloedwaterige (158 N. 4. 206.) welker uitwerking is te knagen te verteren. Worden genezen door zachte, verzoetende, verdikkende.
γ.	Verrotte, welke gemeld (1051. N. 1. l. γ. ζ. N. 3.)

1053. Scherpe ziektens kwalyk genezen in vaste, of t'zamengestelde deelen laten na een versweering (387.402.) Fistels (413.) etterborsten (894.) slym knoestgezwellen (392,484-486.) kanker (492. 494.) beenvreeter (526.)

1054. Uit deze in ziektens (1051-1053. eenvoudige, of

[p. 213]

anderen op allerley wyze t'zamengestelde zyn onder zich oneindig, die als uitwerkzelen, kunnen volgen; en aldus uit dier gegeven begrip tot noch toe best doorzien en genezen werden.

1055. Maar mits daar van afhangen, als blyken zal, alle langduurende; derhalven is hier uit te putten dezer algemeene leer en verdeeling.

1056. Waar van ook aanstonds blykt, dat deze door haar verscheidentheid wel oneindig ten aanzien van de toevallen; nochtans uit de oorsprong niet zo zeer t'zamengestelde afhangen, noch zo verscheide Medicynen of geneeswys vereisschen; te gelyk doorziet men de reden van de langdurigheid in de meerdere, maar van de ongeneeslykheid in veelen, dat zelve met te verhandelen nu zal blyken.