Kortbondige spreuken wegens de ziektens

't Graveel.^(a)

993. Wy weeten uit een brandende pyn, dat de nieren door een waare ontsteeking bemagtigd worden, die stekend, groot, ontstooken is van de plaats, waar de nieren gelegen zyn; uit een scherpe, geduurig verzellende koorts; uit weinig water, dikmaals weinig geloost, zeer rood, en brandend, of in 't hoogste quaad, waterig; dofheid van de naastgelegene schenkel; pyn van^(b) de liessen, en naastgelegene bal; darmpyn; braking van gal; geduurige oprisping.

994. Deze (993.) brengen voort alle algemeene oorzaken van ontsteking op de nieren toegepast; en aldus.

1.	Al wat de eindens van de slagader om doortesenden belet, als een wond, een ettergeswel, verswering, daagsche slaap, een sterke arbeid van 't Lichaam, een steentje.
2.	Al wat belet 't water in 't ^(c)bekken, pisleider^(d) blaas door te gaan, als gelyke oorzaaken, zo ook even verhaald, toegepast op deze deelen.
3.	Welke de dikkere van 't bloed met geweld in de waterbuisen voeren, als loping, geduurige en hevige ryding, hette, vermoeying, bloedrykheid, scherp pisdryvende, venynen.
4.	Een lang doorblyvende ^(e)stuiptrekkende t'zamentrekking van die vaten.

995. Indien de hoogste ontsteking deze vaatjes bemachtigd, die worden zo gedrongen, dat 'er geen water voorkomt; zomtyds maar zeer weinig, doorschynend, dun, waterig, dat 't ergste is. Dikmaals getergd zynde t'zamentrekkende zenuwen, en naastgelegen, maakt pynen en stuiptrekkingen door de maag, darmscheyl, ingewanden, pisleiders; waar van oprispingen,

(a) Nephritis.

(b) Inguen.

(c) Pelvis.

(d) Ureter.

(e) Spasmodica.

[p. 200]

walging, braking, afgangen, darmkring, opgehouden water, dofheid van schenkels, onbewegelykheid dezer, hette der Lendenen.

996. Word genezen door de goedheid der natuur, en ziekte.

1.	Door ontbinding.
2.	Overvloedig, rood, dik water, door een achtervolgde vloed wedergegeven voor de zevende dag der ziekte, of op zyn hoogste de veertiende dag.
3.	Ambyen in 't begin van de ziekte sterk volgende.

997. Word genezen, alwaar die in de staat der ontsteking door zyn tekenen gekend word. (993. 995.)

1.	Door algemeene geneesmiddelen eigen om alle ontsteking te genezen, aderlating, afzuigingh, verdunningh.
2.	Zachte, verzachtende, tegenvuurige met een groote menigte ingenomen.
3.	Klysteren, stovingen, badstoven uit die bestaande.
4.	Vochtig, zacht voedzel, rust, myding van een warm bed, maar byzonder legging op de Rugh.

998. Indien al te sterke toevallen van pyn, of stuiptrekking dringen, zo zyn de opiaten voordeelig.

999. Maar een sterke braking, toeval van de ziekte, kan helpen door dikmaalsche inneeming van lauw honingachtigen.

1000. En door deze manier word veilig genezen 't graveel gekomen in de nieren en pisleiders van de steen.

1001. Indien de oorzaken van 't graveel groot, noch 't quaad ontbonden werd (996.) noch genezen werd (997.) maar uitloopt boven de zevende dag, zo is een verswering te vrezen; welke te geschieden, leerd de ophouding van de pyn, deszelfs verandering en klopping, schrik dikmaals wederkeerende, zwaarheid, dofheid van 't deel; dat 't gemaakt is, leerd 't voorgegaane van de eerdere, als klopping, brandende hette, spanning in de plaats, etterig water, stinkend, als zout water, dat verrot geworden is: te gelyk zo men die gemaakte verswering kend, dan moet men gebruiken sterk eerst rypende, ende verzachtende, daar na etterig water zich openbaarende, door zuivere pis-

[p. 201]

dryvende uit geneeswaters, met wey van melk, en diergelyke, te gelyk gebruikt hebbende balsamiken.

1002. Maar indien die verettering. (1001) lang duurt, de geheele nier uitgegeten, zo formeerd dat een zak, tot geen gebruik dienende, dan komt 'er gemenelyk een niertering.

1003. Indien die hier formeert een knoestgeswel,^(a) Lammigheid, of mankganing van de ondergelegde schinkel zo komt'er een ongeneeslyk quaad: waar van een langzaame teering, waterzucht. enz.

1004. Maar indien een weinige meenigte van ontstooken stof, t'zamen geronnen, in 't minste blaasje van 't water blyft hangen, zo formeerd die een grondbeginzel, aan welk aangezet is de stof van grof sand, in 't water korstgewys aanwasschende, een niersteen voortbrengd, en zo 't zelve vermeerdert. Van welk naderhand.

1005. Waarom ook zomtyds die overgaat in heet vuur, 't welk leert de heftigheid van de oorzaak (992.) toevallen (994.) afwezendheid van verlichting door geneesmiddelen (997.) en een schielyke ophouding van pyn zonder oorzaak, met koud zweet, zwakke pols, tusschenposende, nok, water, of geen, of blauw, zwart, hayragtig, stinkende, bruine klontertjes, en door zwarte stinkende, een schielyk verval van krachten, zeer groot: alwaar niets helpt, als 't medicyn. (902.)

1006. Hier door blykt, dat oneindig zynde soorten van graveel, en de oorzaken: en onder die een van desteen; nochtans die byna te zyn dezelve geneesingh van allen? Waarom in koortsen dikmaals het Graveel (993.) en deszelfs scheiding (996.)? Ja ook daar door ^(b) de pis opstoppingh door gebrek van de nieren, of pisleiders, gesprooten, werd verstaan, genezen.

(a) Paralysis.

(b) Ischuria.