Kortbondige spreuken wegens de ziektens

Koortzige benaudheid.

631. De benauwdheid heeft voor haar oorzaak een belette uitgang des bloeds uit 't hert; en aldus door de Longagtige eindens; of een onmogelyke doorgang van de groote Slagader^(a); hier uit een kramp van t' zamengetrokken vaten, of stoffe ontstooken, onbekwaam, dat die zoude doorgaan; diergelyke voortkomende zien wy uit een belette overwerping van bloed door ^(b)der poorten ader uit die zelve oorzaaken; waar door, als 't aderlyke bloed van ^(c) de maags- en ^(d)darmscheil- slagaderen aangebracht, niet kan wederkeren, stilstaat, de vaten uitstrekt, de Slagaderlyke vloeying weerstaat,

(a) Aorta.

(b) Vena portarum.

(c) Coeliaca.

(d) Mesenterica.

[p. 109]

en daaruit voortbrengd alle qualen, die gebooren zyn, en gebooren staan te werden, blykt dat beide deze oorzaaken van benauwdheid in alle scherpe ziektens moeten zeer ernstig aangemerkt en geneezen werden.

632. Derhalven indien zodanige benauwdheid (931.) lang blyft staan, ontrent de levendige zal 't voortbrengen t'zamenwasschingen, ontsteekingen, schielyke heete vuuren, met een ondragelyke bangigheid en dood, die schielyk daarop volgd, doch indien die heeft blyven hangen in de ^(a)buikzydens, dan zal 't baaren een groot gevoelen van de ziekte ontrent de maag, de overige ingewanden minder scherp gevoelende; daarna schielyke verrottingen van bloed in deze wyde vaten, en minder sterk; waar uit heete vuuren, verrotting van Lever, ^(b) doodelyke roode Loop van 't verrotte.

633. Daar door weet een Geneeskundige zeer wel, wat zodanige benauwdheid (631. 632.) voor zyn oorzaak en natuur steld, ende wat daar uit voorzien kan werden; en zal te gelyk onderscheiden tusschen een benauwdheid van een zenuwagtig zoort maar aan gedaan, van te vooren gegaan, doe'er geen koorts was, en tusschen die, welk van een scherpe ontsteeking, welk dan door tekenen eerst zich openbaard; daarna vergelykende deze met de heftigheid, duuring, plaats van dat quaad, zal hy alles voorzichtig kunnen ontdekken. Waarom in alle ziekten byna ontrent de uur des doods de benauwdheid voor 't laast 't treurspel sluit? Waarom een krampagtige benauwdheid weinig, een ontstookene meest gevaarlyk zy? Waarom de onrustigheid, omwerping, zuchtingen, hyging, slaapeloosheid in ontstooken en veretterende ziektens, de voorboden des doods zyn?

634. Daar uit blykt ook, hoe verscheide geneesmiddelen geeischt werden om de wreedheid van dit kwaad te verzachten, welke nochtans alle gekend en gebruikt werd, eerst de aard van deszelfs toeval gekend zynde. Dieshalven alwaar de krampagtige aandoening

(a) Hypochondria.

(b) Dysenteria.

[p. 110]

werd aangemerkt de oorzaak te zyn, zo word die weggenoomen mee 't scherp tergende te verzachten (603-605,) dit uit te dryven door braak-purgeer-zweet-pisdryvende, afdrogende middelen; met die te verdunnen door warm waterige; met te bedaren de hertstogt, met te verwyderen de vezelen, vaten, ingewanden (35. 36. 54. 55.) met te bedwingen de kracht van 't zenuwagtige vocht door pynstillende, en verdovende. Indien van een lymagtige ontsteeking, met die los te maken, verdunnen, en deszelfs vaten te verslappen, eindelyk met de kracht van 't levendige vocht te beteugelen; hier toe doen, ruime drank, warm, van gehooningd, meel-salpeterig-zuurachtig, een weinigje kruidig water, stoving, pap ^(a)bettingen, pleisters op de aangedane plaatzen gelegd, welk gemaakt werden uit verdunnende, verslappende, verzachtende, pynstillende; dikmaals door klisteren, een weinig meenigte te gelyk daar in geworpen, lang, indien 't wezen kan, die te onderhouden, welke gemaakt zyn uit de zelve: door damp van warm water, vermengd met verzachtende door neus en mond, geduurig na de longe geleid.

635. Maar indien ergens, hier voorwaar de felheid van 't kwaad vordert een schielyke en veylig geneesmiddel.

(a) Epithema.