Kortbondige spreuken wegens de ziektens

Het koude vuur.

457. Indien 't heete vuur nu in 't koud vuur verkeerd, zo moet 't ontstookene weggenomen werden.

458. Welke wegneeming verscheiden zy, voor zo veel 't een deel of geheel is, of voor een aangestoken deel, of voor zo veel 't geheel niet kan weggenomen werden om de stand; als de billen &c.

459. Indien derhalven 't gedeelte niet tot in de grond toe bedorven, of niet kan uitgesneden worden, zo tragten wy:

1.	De voortgang te beletten.
2.	't Bedurven weg te neemen.

460. De voortgang werd weggenomen, indien de gemeenschap van 't doode met 't levendige word weggenomen.

461. Dit geschied, indien in de naastgelegentheid

[p. 80]

van 't gezonde en kwade een scheiding gezet word door 't snyden, branden, knagen, en dat 't over al genoegzaam diep is

462. 't Ontstookene werd afgezondert, indien, belet zynde de voorgang (461) 't eerste, of te gelyk, terwyl 't geschied, 't geheele deel tot in de grond toe, dat gezond is, word gebrand, gesneden, daar na een scherp loog daar op gelegd zynde, werd 't afgeknaagd, tot dat 't in korsten verandert, die men gedunrig moet verzagten en wegneemen, 't verteerd word tot aan't levendige, ja uitgenoomen. Met de grootste zorg egter 't levendige gemyd zynde.

463. Alwaar daar na de teekenen van gezondheid en leven wederkeeren, zo moet men 't behandelen als een zweer, of wond.

464. Maar indien 't uiterste deel, in de mond toe, verstorven, kan weggenomen worden, behoudens 't leven, zo zal 't te gelyk met 't been zelfs uitgesneden worden, om dat 't ontbloot van beenderen niet kan gevoed worden nog leven.

465. Die uit of afzetting in de vingers, ^(a)agterhand of agtervoet, word met een bytel en hamer gedaan.

466. Maar in grootere, als de dye, schenkel, schouder, arm heeft men van nooden werkzamer omslag, 't welk verstaan werd uit 't volgende.

467. De plaats bepaald men, alwaar de af-of uitzetting moet gesteld worden.

1.	't Gezonde moet men voornamentlyk bewaaren.
2.	't Bedurven moet men zeer naukeurig te gelyk en eens wegneemen.
3.	't Gemakkelykste gebruik voor 't overige deel bezorgen.

468. Derhalven in 't overige de snyding geschiede in 't gezonde naby 't versturvene (467. No. 1. 2.) Maar in de groote voet onder de knie altyd (467. No. 3.)

469. Tot waarneeming van de afsnyding, en gelukkig gevolg te verstaan, word gelet.

1.	Op de voorbereiding.
2.	Op de daad zelfs.

(a) Metacarpus.

[p. 81]

3.	Genezing van de toevallen.
4.	Vervulling van 't verloorene.

De Voorbereiding geschied.

1.	Door eene t'zamendrukking van de groote bloedvoerende slagaderlyke vaten door lange vierkantig breede, scherp toegaande lange pleisters, en 't verbandzel, met te draijen, toe te halen boven deze in 't gezonde deel naast 't verstorvene.
2.	Met een sterke en gelykmatige trekking van delen, die ingesneden moeten worden door hulp van een windzel uit leder gegespt met riemen
3.	Een voorzigtige vastmaaking van de zieke, en van 't deel, dat afgesneden moet werden.
4.	Een matige inbuiging van 't deel, op dat 't niet al te veel uitgestrekt, gesneden word.
5.	Een hersterkend verdovend middel aan de zieken gegeven zynde

470 De werking geschiede in 't bereide deel (469.)

1.	Met een scherp mes, sterk, krom, op de rug stomp, wel bereid, sterk door alles tot de mond toe aangebragt, gelykmatig, en met de aldersterkste toedrukking tot de mond rontom gedreven, op dat met een schielyke sneede 't geheele beenvlies door midden gesneden zy.
2.	Indien een dubbeld been is in 't deel af te snyden, zo moet 't gelykelyk door een minder tusschenstand, beide met een scherp mes zeer naukeurig door midden snyden.
3.	Doorgesneden (1, 2, deser) door bedienden moet men sterk van een trekken, op dat een kloove zy tusschen de kanten der snyding.
4.	Met een scherpe zaag, die fyn, sterk, en gespannen is, 't been zagende, welke geschieden moeten door een ^(a) regt door hangende, sterke, gelykmatige beweging; met te beginnen van de doorzaging des dunderer, en te eindigen in 't dikste, indien 't been dubbeld is; op dat niet door de kragt

(a) Perpendicularis.

[p. 82]

	des zaags in splinters geklooft, 't zwakker van een springt.
5.	De beenen onder 't zagen door bedienden na de kunst te buigen, op dat de doorgang van de zaak vry zy.

471. 't Eerste der toevallen de afzetting volgende, is de bloedstorting, die aanstonds moet gestremt werden.

1.	De vaten, door bloedstorting aangetast, gevat zynde door tangetjes met een verheven compres, uitgeleid, een draad daar om geworpen, en rontom geleid, zeer nauw toegetrokken zynde, voornamentlyk indien 't grootere zyn. Of 't vat te zamen te trekken door een draad, met twee kromme naalden ingestooken aan beide zyden van 't vat.
2.	Brandyzers gehet daar tegen gehouden.
3.	Wieken met vermiljoen nat gemaakt op de vaten te leggen, verswelgende middelen op andere plaatzen gelegd.
4.	De levendige, wedergetrokkene, (469. N. 2.) verslapten deelen weder te regt te brengen.
5.	Met een blaas om de stomp te leggen, vervuld met toeschroeyende stof.
6.	Met een versterkende 't verband.
7.	De slaap, rust, voedzel wel ter degen bezorgd zynde.

472 De vastaaneenmaking^(a) geschied in 't been, indien schielyk de uitbladering^(b) bezorgd word, en verhoed een beenvreeting, 't welk geschied, indien aanstonds een lang pleistertje nat gemaakt met de geest van Mastich wyn daar op gelegd werd.

473 Dog omtrent 't vleesch, als in 't verhaal van de wonden gezegd is (van 189-192-210) moet men handelen.

474. Indien de zieke, zodanig afgekort voor 't groote deel, (466-471), zyn ^(c) chyl en ^(d) bloedmaakende ingewanden sterk zyn, volgen dikmaals de uit-

(a) Consolidatio.

(b) Exfoliatio.

(c) Chylopoea.

(d) Hacmatopoea.

[p. 83]

werkingen van de ^(a)bloedrykheid (106) tegen welke, op dat de oorzaak weggenoomen werd zo moet men dikmaals een lating na gelegentheid van de zaak in 't werk stellen, en een matigen levenswys houden.

475. De schade van 't verlies hersteld, de navolging van 't verlooren kunstig door gemaakte werktuigjes, zie hier Aquapendens, Hildanus, Solingen, Paraeus.

(a) Plethora.