Kortbondige spreuken wegens de ziektens

De wonden van de onderbuik.^(d)

306. Des onderbuiks wonden, die niet doorgaan in de holligheden, worden gekend.

(d) Abdomen.

[p. 54]

1.	Uit 't yzer en de plaatzing.
2.	Door inwerping.
3.	Gekend zynde de wondende oorzaak, en de natuur van de wond.

307. Indien byna diep tot aan ^(a) de penszak die doorgedrongen zyn, verzwakt aldaar de dekkleeden, geven oorzaak van ^(b) een breuk in een sterk lichaam; niet erger, als, indien dwers nederloopende tusschen de indekzelen van de onderbuik pypagtige wonden veroorzaaken.

308. Waarom met een naad, en bindsel in deze men moet voorzien: in 't overige een gemeene geneezing van alle wonden is genoeg.

809. Maar als dezelve doorgaan in de holligheid van de onderbuik, blykt.

1.	Door 't yzer en plaatzing.
2.	Uit de inwerping.
3.	De wondende oorzaak gekend, en de natuur van de wond.
4.	Door uitlooping van 't beslootene.

310. Indien dan allen toevallen ligt zyn, en pyn, koorts, en ontsteeking 'er niet by zyn, 't bloed niet uitgaat uit de wond, de ingeworpen vocht zonder verandering keert, dan weten wy, dat de inwendige deelen zyn onbeschadigt.

311. Aanstonds moet de lugt geweerd, de ingesloopene door zuiging en moeyte van uitaasseming uitgeslooten werden; door een buikhegting^(c) moeten de inwendige dekkleeden t'zamengenaaid werden, de wieken weggenomen; met balzem bestreeken, neerlegging op de wond, rust des lichaams, ligte spys, die vogtig, weinig, en door seldsaam verband zal die doorgenezen worden.

312. Indien een scherpe pyn, koorts, ontsteekings teekenen, bloed, wateragtig bloed, drank, spys, chyl, gal, etter, pis, drek, stank uit de wonde uitgaande, de wondende oorzaak, de plaats en natuur van de wond, bleekheid, kout zweet, ongerustheid, flauw-

(a) Peritonaeum.

(b) Hernia.

(c) Gastroraphia.

[p. 55]

tens, ophouding van de polsbeweging tegenwoordig worden aangemerkt, die zullen leeren, dat de vaaten, of de onderbuyks ingewanden gequest zyn, en welke

313. Dan oneindige onheilen volgen, ten deelen.

1.	Van de natuur der ingewanden, dun vatigh, niet spieragtig, van een zeer moeyelyke omloop, die niet kan als met een geslooten onderbuyk volbragt worden.
2.	Van de werking des ingewands, die gequest is.
3.	Van de overvloed van uitgestorte bloed, en bedervingh.
4.	Van de werkingh des ingesloopene, verdunde, en drukkende Lucht.

314. Waar van daan dikmaals die doodelyk zyn. Maar de ingewanden gequest, zo men die behandelen kan, moet men toenayen, indien door groote wonden die gequest zyn; indien door kleinen zo moet menze aan zich zelve laaten, en die behandelen gelyk gezegd is (811.)

315. Indien door een groote wond 't ingewand onbeschadigd uitgaat, zo word die gekoesterd door warme dieren door midden gesneeden, daar op gelegd, of door een bequame stovinge: laat 't zelve weder in zyn plaats gelegd worden, de overige geschieden, als (311.)

316. Indien door een klein gat uitgaande, zwellende door opblazing, ontsteeking, drek, dat niet kan te rug gebragt werden; door stoving, prikkeling, verwydering van de wond zo werd die weder in zyn plaats gebragt

317. Indien door de wond, verettering, heet vuur, een gedeelte van de darmagtige pyp is weggenomen, 't bovenste gedeelte zich vertoonende, voorzigtelyk toegebragt, moet aan 't gat des wonds toegenaaid worden.

318. Indien 't net uitgegaan is, en 't warm vochtig, door een geelblinkend bloed 't nog rood blyft, ^(a)

(a) Omentum, Reticulum.

[p. 56]

zo moet 't in zyn plaats gelegd werden, als (316)

319. Indien droog, koud, blauwagrig dat is, met een verband, snyding, stoving moet 't weder hersteld worden tot geneezing.

320. Een ruime bloedlating, ^(a) klisteeren in 't begin daar in geworpen, indien de dikke ongekwest, een goede diaet, zachte ademhaaling, rust, plaatzing, zyn hier de voornaamste geneesmiddelen.

(a) Clysma.