De vertroosting van het troosteloze

[p. 52]

De Wedergeboorte van Pan

HET regende. Een jongen liep over het pad van het bosch van Fontainebleau. Hij kwam van een dorp, dat vlak bij Parijs ligt en dat Bellevue heet. Want sedert enkele maanden woonden zijn ouders in een kolenbrandershut om zich schuil te houden voor de Duitschers en om vrienden van zijn vader weg te helpen uit Parijs in de richting van de Spaansche grens. Soms liet zijn vader hem tusschen zijn knieën staan en dan moest hij dezelfde zinnetjes herhalen, tot hij ze nooit meer vergeten zou. Dan kreeg hij een hengel of een vlindernet, een hoepel of een diabolo om een kinderlijke zorgeloosheid en luchthartigheid mee uit te beelden, en zoo ging hij dan spelenderwijs op weg. Hij was dertien jaar, maar omdat hij klein en tenger was, leek hij met zijn ongepoetste sandalen aan zijn bloote voeten en met een zinloos geworden stuk speelgoed in zijn hand, niet ouder dan tien. Eén keer had hij zijn goudvisch Isabella meegenomen in een glazen kommetje aan een ijzeren hengseltje. Twee uur ver was hij gegaan, had zijn ingestudeerde zinnen opgezegd in een klein armoediguitziend kroegje van Sèvres en toen weer twee uur teruggewandeld. Dat was wel leuk geweest, want anders wandel je natuurlijk niet met een visch. Hij was toen ook minder bang geweest, al had hij niet hardop met Isabella durven praten, uit angst, dat er Duitschers verborgen zouden zitten in het struikgewas.

Dit keer had zijn vader hem een grooten gummi bal gegeven met zwarte sterren er op geschilderd. Af en toe kaatste hij er mee op het natte boschpad, alsof hij zich spelend verlaat had en zich nu terughaastte naar huis. Onderwijl floot hij een wijsje, dat hij dacht vroolijk te zijn, maar dat eindeloos triest en ijl opklonk tusschen het blauwige waas van regen en boomen. En zoo, spelend het verplichte spel van een kindertijd, die reeds achter hem lag, kwam hij aan een tweesprong en aarzelend bleef hij staan.

[p. 53]

Want het pad was anders dan hij zich herinnerde... of kwam het alleen door de sluiers van regen en van den neervallenden avond?

En terwijl hij daar zoo stil stond en zijn adem inhield van een plotselingen, in zijn keel kloppenden angst, hoorde hij voor zich uit een gekraak van brekende takken; twijgen met natte bladerslierten bogen opzij, en tegen een achtergrond van somber loover stond een hert, met sidderende knieën, en staarde naar hem. Het draaide zijn lang, ernstig dierenprofiel naar hem toe en het ééne donkere dierenoog nam hem op, apathisch en tóch vol angst. De jongen zag dat dezelfde angst, die zijn eigen hart bonzen deed, ook klopte in den langen slanken nek van het hert. De fijne pooten met de onverwacht zware hoeven trappelden in de dorre bladeren, maar het beest ging vóór noch achteruit. Het kind stond roerloos, ademend door even geopende lippen, de vingertjes wijd uitgespreid over zijn bal. Zijn angst, die was weggeëbd, zwol nu weer aan als een donker accoord in harmonie met dat groote dier, dat in den blauwenden avond een sombere bloedkleur had. Alle moeilijk verbeten angst van de laatste maanden, de dooden, die hij gezien, maar nooit goed begrepen had, de verandering in zijn moeder, die hard geworden was en dadelijk klaar met een snauwend woord; de onzekerheid, die hij overalom zich heen voelde, het dreigende gevaar, dat achter de zinnelooze, van buiten geleerde regeltjes loerde, al die angst vloeide samen tot één trillende bede: hert... lief hert... ga... als je blieft... niet weg... Maar hij zei niets. Durfde zelfs niet te ademen. Hij zag de plotselinge glanzingen breken over het rossig roode vel, wanneer nerveuse trillingen wegrimpelden van hals tot flanken onder de huid.

Hij wist zelf niet aan wien of aan wat hij gehoorzaamde, maar hij begon weer te fluiten, héél laag en héél zacht, en steeds weer een herhaling van dezelfde vier tonen, die waren als een aanzwelling van de regendroppels op het harde loover. Het hert draaide zijn hoofd aandachtig luisterend

[p. 54]

om en staarde gefascineerd naar den jongen met zijn andere groote oog, dat troebel was als een klein herfstmeer onder de bruine beuken.

En het kwam voorzichtig iets nader, als aangetrokken door die kleine, simpele melodie, die het toch niet heelemaal begrijpen kon. Het kind floot dwingender nog, omdat zijn woordelooze bede intenser werd, iets harder ook, als om het dier van iets te overtuigen. De jongen stond als versteend in eigen stilte, want hij wist, dat, wanneer het hert hem wantrouwen zou en bang zou worden, alles tevergeefs geweest zou zijn: de dooden en het harde, als booze gezicht van zijn moeder, en zijn hobbelpaard, dat lang geleden gebroken was, de regen en de vallende avond. Niets zou dan meer kunnen baten. Alles zou dan zijn, zooals hij het al eens een enkele maal geproefd had, wanneer zijn mond van binnen korrelig geworden was en smaakte zooals de asch van dorre takken voelde tusschen je vingers, 's morgens vroeg, wanneer je van moeder het vuur moest aanmaken.

En dieper en voller werd zijn fluittoon en zonder dat hij het wist legde hij in die enkele druppelende toontjes alles uit, wat troebel en té treurig ook was om in woorden gezegd te worden, niet alleen van den laatsten tijd, maar ook van de vormelooze vreezen van toen hij nog klein was en van een droom, dien hij dikwijls gedroomd had, maar dien hij nu vergeten was...

Hij strekte voorzichtig, oh zoo voorzichtig, bewegingloos bijna, zijn kinderhand uit, met de palm naar boven, zoodat het hert aan de toppen van zijn vingers zou kunnen sniffen, en misschien, oh heel misschien, zou likken over het zout van zijn opengehouden hand. Hij wist, dat hem dan alles vergeven zou zijn; en niet alleen aan hem, maar aan alles, wat anders geworden was.

En terwijl hij zijn ééne hand naar het hert uitstrekte en het dier den langen forschen nek naar hem toe te buigen begon, in een vreemden sensueelen kus van het woud, was zijn

[p. 55]

andere kinderhand te klein om alleen den bal omspannen te houden. Het speelgoed gleed weg en viel met een klein dof geluid tusschen de bladeren der beuken en bleef daar liggen, zonder zelfs verder te rollen.

Maar het hert was weggesprongen, het wit van zijn schichtig verdraaide oogen flitste tegen het avondblauw, vóór de gordijnen van natte twijgen zich zwaar en meedoogenloos achter hem sloten.

Het kind raapte den bal op en liep verder over het pad, dat hij nu weer herkende als leidend naar zijn tijdelijk huis. Na een kwartier zag hij de kolenbrandershut weer en zijn moeder, die hem tegemoet kwam.

‘Alles goed gegaan?’

‘Ja, Maman.’

Maar zij, gewaarschuwd door iets rond zijn kleine, van koude en vocht samengeschokte gestalte, vroeg:

‘Er is toch niets, wat je me verbergt?’

‘Nee, Maman.’

Maar toen zij aan tafel zaten en hun avondsoep aten, dacht zij nog: Wij zullen hem spoedig niet meer kunnen gebruiken voor het overbrengen van berichten. Hij is al het kinderlijke aan het verliezen.

‘Goedennacht, Maman.’

‘Goedennacht.’

En al haar berouw, al haar teederheid en haar liefde verborg zij achter dat korte, ingetogen woord.