De vertroosting van het troosteloze

[p. 12]

De Emmausgangers

WIJ liepen op den landweg over den olijfberg, mijn kameraad en ik. Beneden ons lag Jeruzalem, waar wij vandaan kwamen. Het waren opgewonden, woelige dagen in de stad geweest. De menschen stonden in groeien op de hoeken van de straten te praten en te gesticuleren. Vrouwen huilden, mannen zaten in de herbergen en dronken wijn, hoewel het geen feestdagen waren, en de kinderen en de honden werden geslagen zonder reden of oorzaak. De menschen waren bang in Jeruzalem.

Ook wij zijn blijven staan. Ook wij hebben geluisterd en ook wij zijn bang geworden. Dat willen wij wel weten. Want het valt niet te ontkennen, dat er vreemde dingen gebeurd zijn binnen de muren van de stad Jeruzalem. De villa van Pontius Pilatus, den rechter, was gesloten. De luiken voor de vensters waren dicht. Hij was vertrokken naar zijn buitenverblijf en ik zal u zeggen waarom. Het huis van dien rechter ligt in een tuin. Het was destijds een mooie tuin met veel bloemen en een fonteintje midden op het grasveld; zware trossen blauwe dadels hingen langs de harige stammen van oude palmen en de cameliabloemen vormden er een koele, vochtige schaduw op het zachte gras. Zoo kenden wij den tuin van Pontius Pilatus, want zoo hebben wij dien gedurende onze vele bezoeken aan de stad gezien. Maar gisteren, toen wij langzaam in de lange rij van de vele anderen langs zijn huis trokken, toen was het grasveld zwart, de bloemen waren zwart en de boomen tot kool geblakerd. Het was alsof de bliksem over den geheelen tuin gescheerd had. Vele inwoners van Jeruzalem spraken tot ons en zwoeren, dat zij een gruwelijk licht hadden gezien... Ja, wij zijn bang geworden. Wij zijn niet bang voor wolven. Wij zijn niet bang voor het onweer. Noch ik, noch mijn kameraad zijn bang voor den dood. De dood komt voor allen, dus is er werkelijk niets te vreezen van dien kant. Wij hebben ook niet geleerd om bang voor

[p. 13]

de menschen te zijn, maar gisteren zijn wij bang geworden. De handen van mijn kameraad hebben getrild, en hij zei vanmorgen hetzelfde van de mijne...

Wij hoorden geruchten, dat de groote tempel van Jeruzalem van boven tot onder opengebarsten was. Wij hadden het niet geloofd, want er was geen aardbeving geweest. En als je alles gelooven moet, wat de menschen je willen wijsmaken... Maar wij zijn met den menschenstroom meegedeind en zoo stonden wij plotseling op het marktplein en wij hebben het met eigen oogen gezien. Wij zullen het nooit meer vergeten.

Van boven tot onder liep er een barst over den gevel; op sommige plaatsen was de barst meer dan zeven centimeter breed. Stukken steen en kalk waren over het plein verspreid. Gewone steen en kalk was het, waar de tempel in vroeger jaren mee gebouwd was. Wij stonden er allen om heen, en niemand durfde er aan te raken. Mijn kameraad ook niet, en mijn kameraad is metselaar van zijn vak.

Wij hebben veel gehoord. De een vertelde dit en de ander vertelde dat. Er was een man geweest, geboortig uit Nazareth. Hij had zich de koning der joden genoemd en was aan het kruis geslagen. Er zijn meer simpelen van geest in Judea en in Nazareth dan een verstandig man gedurende een geheel jaar bezoeken kan. Maar waarom zou men een simpele dooden?

De simpele uit Nazareth woonde op den olijfberg, op denzelfden olijfberg, waarover wij nu naar huis loopen. Deze man, hoewel hij een simpele was, moet een goed man geweest zijn. Hij kon zieken genezen, vertelde men ons, en hij sneed voor de kinderen vogeltjes uit olijvenhout. Hij was een zwijgzaam man, maar soms sprak hij tot de menschen uit Jeruzalem over de kleine dingen van het dagelijksch leven, over het mosterdzaad, over den wijn, over het laatste penninkske eener weduwe.

De menschen luisterden graag naar hem, omdat zijn woorden den tijd hielpen dooden en omdat men daarna dan iets

[p. 14]

had om over te praten in de herberg. Later echter vernamen wij, dat hij een vriend moest zijn van Jozef van Arimathea. Nu doe ik reeds vele jaren zaken met Jozef van Arimathea en ik ken hem als een zeer verstandig en uiterst voorzichtig man. Kon Jozef van Arimathea de vriend van een simpele geweest zijn? Jozef van Arimathea doet in granen. Ik doe ook in granen, zooals mijn vader en mijn grootvader vóór mij reeds in granen handelden. Menige overeenkomst is tusschen ons en Jozef van Arimathea afgesloten, want Jozef is ouder dan mijn vader nu geweest zou zijn. Ik verzeker u: nooit zou Jozef van Arimathea een simpele tot vriend gekozen hebben. Er moest stellig meer met dien Nazarener aan de hand zijn geweest dan dat hij slechts een simpele van geest was. Oh, er moet veel meer geweest zijn, want dienzelfden dag hoorden wij, dat Jozef van Arimathea zijn graf gegeven had voor den dooden man uit Nazareth. Nu zult u het met mij eens zijn, dat men geen graf cadeau geeft. Dat geeft geen pas. Men geeft elkaar bloemen en duiven, een gebraden kalkoen, een mand visschen... Men geeft elkaar soms een vrouw, een huis, wat runderen of een schip, maar een graf... een graf geeft men nooit.

Jozef van Arimathea echter heeft zijn graf gegeven aan een simpele. Wat zegt u daarvan? U zult het met ons eens zijn, vreemdeling, dat dat geen pas geeft. Tenzij...

Ik wilde hier meer van weten. Wij zijn dan ook naar Jozef van Arimathea toegegaan, mijn kameraad en ik. Wij hebben hem niet gesproken. Dat kwam zoo. Ook Jozef van Arimathea heeft een tuin. In Jeruzalem zijn vele tuinen; dat verfraait de stad. Er groeien melatties in dien tuin, rozen en anjelieren, jasmijnen en passiebloemen. Te midden van al die planten had Jozef zijn graf laten maken. Dikwijls op warme zomeravonden zat hij daar voor zijn graf en dacht. Hij dacht aan de vele dingen van het leven en aan de vele dingen van den dood. Want Jozef van Arimathea is niet alleen een verstandig, maar ook een wijs man. Voor

[p. 15]

alles, wat die man doet, heeft hij een goede, weloverdachte reden. Daar kunt u zeker van zijn. De tuin van Jozef van Arimathea lag rustig en stil in de koelte der schaduwen. Er waren veel menschen in den tuin, beleefde, vriendelijke menschen, zooals men verwachten kan van de gasten van een achtenswaardig man. Zij stonden allen voor het graf van Jozef en niemand sprak. Een vrouw schonk een witte flesch met amber leeg op het grintpad. Later hoorde ik, dat zij Maria van Magdala heette, en dat zij niet gezien was in de stad. Maar zij gedroeg zich waardig en rustig, ja, zelfs voornaam. Ik keek pas later naar het graf, want ik herinner mij duidelijk, vreemdeling, dat het mij verbaasde, dat in dien tuin van Jozef van Arimathea de wilde aardbeitjes gelijktijdig rijp waren met de abrikozen en de granaatappels. Zijn witte stier lag rustig te herkauwen onder een boom met roode appels en duizenden bijen zoemden over de perken. Toen pas zag ik, dat het graf open was. Het graf was een klein, duister vertrek met de geslotenheid van een noot, waar de witte kern uit verdwenen is. Iemand achter mij zei:

‘De Christus is opgestaan.’

Ik draaide mij om en zag Simeon den wijngaardier. Hij keek mij rustig met zijn donkere oogen aan en zeide nogmaals:

‘De Christus is opgestaan.’ De man loog niet. Een man, die zoo kijkt, liegt niet. Dat is vast. Maar ik wist niet, wat ik er van denken moest.

Mijn kameraad en ik, wij hebben een kwartier lang in dien tuin gestaan. Wij waren moe. Wij waren van verre gekomen. Wij waren geheel te voet langs het meer van Galilea getrokken en toen verder naar Jeruzalem. De zaken van Jeruzalem zijn de onze niet. Wij waren hongerig en wij wilden brood en wijn en een plaats om te slapen. Nogmaals... de zaken van Jeruzalem zijn onze zaken niet...

De stad was oproerig, er was veel vreemd volk op de been. De joden waren bang en hielden hun luiken toe. Wij

[p. 16]

zijn toen met zijn tweeën naar een herberg gegaan en wij hebben goed gerust.

Nu gaat onze tocht weer verder. Het avondbrood zullen wij gebruiken in de schaduw der olijven. Ook hebben wij vruchten en een zoete lekkernij. Ver beneden ons ligt Jeruzalem. Daar is een man gekruisigd, die een simpele was en een vriend van Jozef van Arimathea, den graanhandelaar.

Het wordt koel tegen den avond... en de schaduwen zijn zoo vreemd! Slaat er geen gruwelijk licht vanaf Jeruzalem tegen den hemel?

Vriend, wij zullen onze vruchten deelen, ons brood en een witten, gestoofden visch uit het meer van Galilea. Wij zullen eten en nadenken over dien gemartelden Nazarener, die, naar men zegt, zwaar geleden moet hebben. Want wat ik gehoord heb, laat mij geen rust.

Hij heeft hier gewoond, hier, onder de wilde olijven. Hij heeft hier gesproken over den wijn, over het mosterdzaad en over de landen. Hij moet een goed mensch geweest zijn...

Vreemdeling, heb jij hem soms gekend? Hier is ons brood, verdeel jij het in drieën. Hier is roode wijn, schenk jij dien...

Vriend, de avond is zoo stil... Er zijn sterren, en toch hangt er een nevel over Jeruzalem... Vriend, wij zijn bang... zoo bang... neem onze handen in de uwe... de boomen zijn goed. De planten zijn stil. De aarde is wit.

Vriend, waar zijt ge? Vergeef ons, want wij wisten niet...