Logo DBNL
Der leken spieghel (ca. 1970)

Der leken spieghel

(ca. 1970)–Jan van Boendale–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

[Boek III]

Die tafle vanden derden boeke

¶ Van gods minnen .c.xi.
¶ Van gode te dienne vor al .c.xij.
¶ Vandes menschen zeden .c..xiij.
¶ Hoe hem die mensche houden sal onder die liede ende alrehande wijshede .c.xiiij.
¶ Van hoefscheiden ende van doene ende van latene .c.xv.
¶ Welc beter es soe rijcheit soe ere ende oec van armheiden .c.xvi.
¶ Hoemen ialousie scuwen sal ende breken .c.xvij.
¶ Hoemen gramscap ende quade melancolie verdriuen sal .c.xviij.
¶ Hoemen luxurie wederstaen sal .c.xix.
¶ Hoe man ende wijf hen houden selen .c.xx.
¶ Hoemen kindre houden sal ende wies ionghe liede pleghen selen .c.xxi.
¶ Wat rechterscape ende herien toe hoert .c.xxij.
¶ Van .vij. poenten die heren hebben selen .c.xxiij.
¶ Wat liede heren hebben selen thoren rade .c.xxiiij.
¶ Vander lettren ende der clergien .c.xxv.
¶ Hoe dichtren dichten selen ende wat si hanteren selen .c.xxvi.
¶ Van ghetrouheiden .c.xxvij.
¶ Van drien mainieren van vrienden ende welc gherecht vrient es .c.xxviij.
¶ Van viere mainieren van lieden daer sonder die werelt niet sijn en mochte .c.xxix.
¶ Van vijfterhande minnen .c.xxx.
¶ Hoe die mensche hem seluen minnen sal .c.xxxi.
¶ Waeromme ende waertoe men goet hebben sal .c.xxxij.
¶ Oftmen maghen ende vrienden helpen sal .c.xxxiij.
¶ Wat meltheit es ende wat si doen can .c.xxxiiij.
¶ Oft wel eten ende drinken sonde es .c.xxxv.
¶ Van ledecheiden ende onledecheiden .c.xxxvi.
¶ De disputatie tusschen den poertre ende sridders sone .c.xxxvij.
¶ Welc beter es soe goet ende quaet soe quaet noch goet doen .c.xxxviij.

De prologhe vanden derde boeke.

 
DAt die mensche werken sal
 
Moet mids tween dinghen sijn al
 
Dat sijn wijsheit ende cracht
 
Maer wijsheit heeft meerre macht
5
Want men doet met wisen rade
 
Dat cracht allene niet en dade
 
Nochtan bleue wijsheit dicke versmoert
 
En holpe hare smenschen cracht niet voert
 
Wijsheit die gheeft den raet
10
Hoemen dwerc best bestaet
 
Maer en volcomt niet alsoe
 
Smenschen cracht en moeter toe
 
Nemmermeer verstaet wel dat
 
En worde volmaect borch no stat
15
Mids des menschen wijshede
 
Smenschen cracht en waerre mede
 
Ende dit selue moghdi merken
 
Van allen erdschen werken
 
Ia wijsheit ende gheloue met
20
Daer alle doeght binnen set
 
En brachten v niet waerlike
 
Sonder werc te hemelrike
 
Wijsheit es vrouwe na recht
 
Ende smenschen cracht es hoer knecht
25
Ende soe wat dese knecht bestaet
 
Sonder sire vrouwen raet
 
Dat werd gherne crankelijc gheint
 
Want en heeft gheen fondamint
 
Daerom moeten als wi lesen
30
Dese twee te samene wesen
 
Wijsheit ende cracht met
 
Dus heuet salustius gheset
 
Ende want wijsheit sijds ghewes
 
Bouen al dus vrouwe es
35
Soe laet ons ter wijsheit keren
 
Ende onse cracht voeghen leren
 
Nader wijsheiden rade
 
Soe dat wi vroech no spaede
 
Niet en sneuen alse caytiue
40
Ander zielen noch anden liue
 
Soe dat wi in onsen daghen
 
Wijslec ons hier bedraghen
 
Ende dat wi ter lester stonden
 
Claer ende suuer werden vonden
45
Want die dan hemelrike heeft
 
Heeft wijslec hier gheleeft
 
Ende anders nieman waerlike
 
Die dan leuen wijslike
 
Lese desen boec dat hine versta
50
Ende pijnder hem te werkene na
 
Ende verlesene dicke gnoech
 
Hi vinter in sijn gheuoech
 
Van menegherhande wijsheden
 
Van manieren ende van zeden
55
Die goet sijn dat ghijt wet
 
Der zielen ende den liue met
 
Alsoe ons claerlike doen weten
 
Philosophen ende poeten
 
Inden boeken die si screuen
60
Die tote noch sijn bleuen
 
Anders waert mi te hoghe
 
Hier met latic dese prologhe
 
Nu helpe mi ihesus die vrie
 
Ende sijn moeder ver marie
65
Dat ic dese materie swaer
 
Toe moet bringhen soe claer
 
Datter sine ere in si
 
Ende dat oec nieman mi
 
In ernste noch in sceren
70
In en moghe blameren

Van gods minnen .c.xi.

 
ONser herten ouerste ruren
 
Dat sal sijn in allen vren
 
God selue die ons sciep
 
Ende tote sire glorien riep
5
Dien selen wi met allen zinnen
 
Bouen allen dinghen minnen
 
Hebben wi hem wi hebben al
 
Anders en hebben wi groet no smal
 
Wat wi hebben als ghi wel siet
10
Sonder hem dat es al niet
 
Want hi sal altoes staen
 
Maer ander dinghe si tegaen
 
Dewangelie seeght daer properlike
 
Talder ierst soect goeds rike
15
Ende alle dinghe selen v toe
 
Werden gheworpen alsoe
 
Dats gode selue hoement keert
 
Die gode mint hi regneert
 
Hogher vele des sijt vroet
20
Dan enech erdsch coninc doet
 
Want sijn rike euwelike staet
 
Mer erdsche rike dat te gaet
 
Dauid die prophete oec seit
 
Gods vreese beghin der wijsheit
25
Hi seeght waer gods vreese es
 
Beghen der wijsheit des sijt ghewes
 
Die gode ontsaghe van gronde
 
En dade nemmermeer zonde
 
Ende die zonder zonde leuen can
30
Dat es verre die wijste man
 
Daerbi spruut alse wi lesen
 
Wijsheit vter gods vreesen
 
Der werelt wijsheit alsmen daer siet
 
Es sotheit vor gode ende anders niet
35
Want soe wat die wijsheit werft
 
Begheeft den mensche al als hi sterft
 
Maer wijsheit die god mint
 
Staet euwelike ongheint
 
Ende en can niemanne begheuen
40
Maer doet den mensche euwelike leuen
 
¶ Minnen wi creaturen mere
 
Oft goet dan onsen here
 
Soe sijn si dan onse god
 
Want wi doen hoer ghebod
45
Ende setten ons sceppers achter
 
Daer wi hem mede doen lachter
 
Dese gode moghen cort duren
 
Maer die sceppre der creaturen
 
Die alleene es god ende here
50
En begheeft ons nemmermere
 
Daeromme moet alse wi lesen
 
God dalre ierste wesen
 
In onse ghedachte vroech ende spade
 
Die dat liete hi mesdade

Van gode te dienne vore al .c.xij.

 
WI selen oec algader
 
Minnen moeder ende vader
 
Suster brueder wijf ende kinder
 
Ende al die liede meerre ende minder
5
Met selker minnen dat wi
 
Gods niene vergheten daer bi
 
Soe dat hi in onsen sin
 
Des twint en si te min
 
Vore al sal gaen gods ghebod
10
Anders warensi onse god
 
Al soude die werelt versinken
 
Nochtan selen wi niet winken
 
Vte gods ghebode een vre
 
Dus seeght ons die scrifture
15
Want hijs meerre sijds ghewes
 
Dan alle dinc die es
 
In hemel ende op erde
 
Ende oec van meerre weerde
 
Dien god soe vele heeft ghegheuen
20
Datsi van hoers selfs mochten leuen
 
Sonder pinen ende arbiden
 
Sijn sculdegher tallen tiden
 
Gode te dienne in innecheiden
 
Dan die ghene die arbeiden
25
Ende pinen moeten dor die noet
 
Om te winne daghelijcs broet
 
Want si hebbens beter macht
 
Ende oec stade dach ende nacht
 
Gode te deilne van dien
30
Daer hise af heeft versien
 
Ter kerken te gane mede
 
Ende te sprekene hoer ghebede
 
¶ Die ghene oec die te werke gaen
 
Des morghens alsi opstaen
35
Selensi gaen te werke
 
Ende niet oec inde kerke
 
Duren alte langhe
 
Want ter zonnen opganghe
 
Selensi op dwerc sijn
40
Ende alsi laet horen scijn
 
Selensi vanden werke beten
 
Sonder datsi daer binnen eten
 
Merrensi hier binnen ene vre
 
Si verletten hoer dach hure
45
Al warensi in waerre dinc
 
Sdaeghs ghehuert om .j. penninc
 
Si souden doen na harre machte
 
Ghelijc oft sire hadden achte
 
Alse ons heren christus mont
50
In dewangelie maket cont
 
Want vorwaerde dat es scult
 
Hoe datment set ofte hult
 
¶ Aldus selensi die doen
 
Arbeit om horen dachloen
55
Gode talder ouerst setten
 
Ende werken zonder letten
 
Na hoer macht soe si best moghen
 
Soe hebbensi gode vor hoer oghen
 
Soe dat hen god es hout
60
Om datsi quiten hore scout
 
Die rike man en sal oec niet
 
Tote sander daeghs/ wats ghesciet
 
Des arbeiders loen houden
 
Op dat hine eischt onvergouden
65
Want sijn vleesch ende sijn bloet heeft
 
Besuert/ datmen hem daer gheeft
 
Ende diet hem daer onthoudet dan
 
Behoudt ane hem dbloet vanden man
 
Dat wrake roept vor onsen here
70
Ensi datment weder kere
 
Dus selen wi altoes anscouwen
 
Gode in gherechter trouwen
 
Ende in douerste altoes setten
 
Soe en mach ons nieman letten
75
Want wi sine hulde behouden dan
 
Dier ons nieman berouen en can
 
¶ Alset comt inder morghenstont
 
Ende ghi ontspringht al ghesont
 
Sal wesen uwe ierste ghedochte
80
God selue die v ghewrochte
 
Ende selt opstaen sonder beiden
 
Ende v tsinen dienste ghereiden
 
Een cruce seldi dan maken
 
Ziele ende lijf ende ander zaken
85
Seldi gode beuelen al
 
Die v niet af gaen en sal
 
Ter kerken seldi dan tien
 
Messe horen maeght v ghescien
 
Innechlec spreken v ghebede
90
Ende bliuen ter selver stede
 
Tote dat die messe es ghedaen
 
Daer tenden soe machmen gaen
 
Orbore doen weder ende voert
 
Datter lijfneren toe behoert
95
In gherechtecheit met trouwen
 
Daermen gode in sal anscouwen
 
Alsoe dat god al ouer al
 
Die ouerste wesen sal
 
In al datmen begaet
100
Anders soe eest al quaet
 
¶ Als ghi ter maeltijt sijt gheseten
 
Soe en seldi niet vergheten
 
Ghi ne selt zegghen enech ghebet
 
Sechenen v ende uwe spise met
105
Soberlec eten ende drinken
 
Ende uwes sceppers mede ghedinken
 
Om darme seldi dinken mede
 
Want dat sijn die gods lede
 
Vwe arme broedere dien ghi
110
Sculdech sijt te stane bi
 
Want steruensi van breken
 
God die soud ane v wreken
 
Hier oft ghinder sijt seker das
 
Op dat v hoere breke kenlijc was
115
¶ Ende alse die maeltijt es ghedaen
 
Soe seldi gode danken zaen
 
Vandien dat hi v gheeft
 
Daer ghi daghelike bi leeft
 
Ende bidden vore alle die
120
Die v goet daden ie
 
Ende daer v af es comen dat
 
Des ghi daghelijcs hebt te bat
 
¶ Des auonds oec dat verstaet
 
Als ghi oec te rasten gaet
125
Seldi spreken eneghe ghebede
 
Daer ghi gode louet mede
 
Ende oec bidt vor uwe zonden
 
Ghi selt oec tien seluen stonden
 
Bidden met goeder herten fijn
130
Vore die leuen ende die doet sijn
 
Ende zonderlinghe dat wilt verstaen
 
Vore die v goet hebben ghedaen
 
Dat es van rechte v recht
 
Anders soe doedi hen onrecht
135
Want ondanclecheit sijds ghewes
 
Bouen alle dinc scande es
 
Wie hi es die goet doen verghet
 
Es vut alre eren gheset
 
¶ Dan seldi opheffen uwe hant
140
Ende seldu sechenen tehant
 
Inden name der drieuoldechede
 
Datsi v beware ende beurede
 
Ane ziele ane lijf dien nacht
 
Ieghen al des viants macht
145
¶ Des nachts als ghi ontspringt
 
Ende ghi v keert ofte omme wringt
 
Seldi alsoe dicke segghen dit vers
 
Here ontfarmt mijns zonders
 
Ende oft v des daghs iet
150
Van mesgripe es ghesciet
 
In woerden oft in daden
 
Dat ghi alsoe sijt beraden
 
Dat v dat si van herten leet
 
Ende te beterne dat sijt ghereet
155
Als wel den armen als den riken
 
Dus seldi den euweliken
 
Gode altoes setten voert
 
Want het hem wel toe behoert
 
Dat hi van al gheloeuets mi
160
Beide beghin ende inde si
 
Want hi sprect selue alsict vinde
 
Ic ben beghin ende inde

Vandes menschen zeden .c.xiij.

 
DIe mensche sal dat verstaet
 
Altoes hebben scoen ghelaet
 
Scoene zeden ende mainiere
 
Al waert thuis biden viere
5
Oft in enen welden woude
 
Daert nieman sien en soude
 
Nochtan sijn scoene zeden goet
 
Want soemen die dinc dicker doet
 
Soe mense can vele te bat
10
Alsmen comt in vremder stat
 
Datmen daer af heeft ere
 
Dit es socrates lere
 
¶ Scoene seden ende daertoe goede
 
Comen vut ghestaden moede
15
Want vut onghestaedecheden
 
En quamen noyt goede seden
 
Wijsheit noch oec doeght
 
Dit machmen merken ane die ioeght
 
Die ioeght heeft selden in
20
Wijsheit oft subtilen sin
 
Want der ioeght vlijtecheit
 
Benemt hare ghestaedechet
 
Ende daer ghestadechede
 
Niene es/ comt noede wijshede
25
¶ Ghestaedech ende scamel dat ghijt wet
 
Goedertieren ende gherecht met
 
Sal elc sijn lude ende stille
 
Die met eren leuen wille
 
Nv hoert wat mainieren
30
Comen vte desen vieren
 
¶ Vut ghestaedecheiden men seeght
 
Dat wijsheit te comene pleeght
 
¶ Vte scamelheiden comt voert
 
Alle dat ten doeghden hoert
35
¶ Ende vter goedertiernhede
 
Soe comt liefghetallichede
 
¶ Ende vut gherechtecheiden gaet
 
Ons sceppers hulde dat verstaet
 
Dat dbeste es gheloeuets mi
40
Maer deen es goet den andren bi
 
¶ Nv hoert van desen vieren meer
 
Wijsheit daer ic af sprac eer
 
Die es herde menegherande
 
Diemen hanteert inden lande
45
¶ Selke heeten wijs om dat
 
Si gaderen renten ende scat
 
In wat mainieren ofte hoe
 
Dat hen die comen toe
 
¶ Selc heet oec een wijs man
50
Om dat hi slands recht wel can
 
Ende daer an hem verstaet
 
Ende den lieden gheuet raet
 
¶ Selc heet oec van wisen treken
 
Om dat hi subtijllec can spreken
55
Ende met groeter scalcheden
 
Sine zake wel can leden
 
Ende bedectelec bringhen voert
 
Soe dat elken dunct diet hoert
 
Dat sine zake es goet ende waer
60
Die nochtan es al contraer
 
Der rechter waerheit diet wiste
 
Dit bringt hi toe met liste
 
Dit en es ghene wijshede
 
Maer et es ene valschede
65
Die enen andren des sijt vroet
 
Afwint sine gherechte goet
 
Dats alsoe quaet sijds ghewes
 
Alse roef ofte diefte es
 
Oft quader dat dunket mi
70
Ende segghu redene waerbi
 
Die rouen ofte stelen
 
Willen hore quaetheit helen
 
Maer dese ander als ghi siet
 
En scaemt hem sire valscheit niet
75
Want hi vor der liede oghen
 
Sine valscheit wilt voert toghen
 
Die hen horre blamen
 
Vore de menschen niene scamen
 
Dat sire hen en scamen twint
80
Vor gode die de waerheit kint
 
Daeromme es hi algader quaet
 
Die met deser valscheit om gaet
 
¶ Selc heet wijs oec om dat hi
 
Hoefsch ende verstandel si
85
Wijslec hem can gheneren
 
Ende winnen sijn verteren
 
Ende sine dinghe can beleiden
 
Met goeder vorsienecheiden
 
Wel swighen ende nauwe merken
90
Gode ontsien in allen werken
 
Dese wijsheit in allen wisen
 
Salmen vor die andre prisen
 
¶ Dander point dat ic vore v
 
Vanden vieren noemde nv
95
Die es gheheeten scamelheit
 
Daer meneghe groete doeght vut gheit
 
Dier ic v .ij. nv ter stont
 
Soe ic best can make cont
 
¶ Dierste dat es dankelijchede
100
Want scamelheit heeft den zede
 
Datsi gheenrehande weldoen
 
Laten en can zonder wederloen
 
Dats een poent van groeter eren
 
Alse ons die wise leren
105
Want ondankelecheit
 
Es die meeste dorperheit
 
Die in die werelt mach wesen
 
Dit hebbic dicke ghelesen
 
¶ Dander poent dat scamelheide
110
Vte gheeft/ dats coenheide
 
Coenheit dats groete ere
 
Want si doet bi sinen here
 
Den man altoes bliuen
 
Alsoudemenne ontliuen
115
Alsmen dicke heeft ghesien
 
Hi staet daer quadien vlien
 
Ende verwert metter spoet
 
Ere lijf ende goet
 
Daer hi lof ende ere af heeft
120
Alle die daghe die hi leeft
 
Metten coenen houdmen dlant
 
Coenheit versaeght den viant
 
Coen gheninde can wonder maken
 
In harde menegherhande saken
125
Dat hier blijft al ongheseit
 
Dus goet soe es coenheit
 
¶ Dat derde poent dat ic seide
 
Es ghenaemt liefghetallecheide
 
Dats een poent van groeter ere
130
Want al pijnder selc omme sere
 
Hine ghecregher nemmermere
 
Want sine mainiere noch sijn anschijn
 
Van selker gracien niet en sijn
 
Daer comt af groete vrome
135
Waer hi comt hijs willecome
 
Alle liede sijn hem hout
 
Sijn vordeel es menechfout
 
Sijns nerghen en ghebrect
 
Daermen achter van hem sprect
140
Al seide ieman van hem quaet
 
Een ander dat van monde slaet
 
¶ Men vint liede dats zonder waen
 
Die vele meer daer na staen
 
Dat mense ontsie dan mense minne
145
Dese dunken mi dwaes van sinne
 
Want die ghene diemen ontsiet
 
En mach ghemint wesen niet
 
Al eest datmen hem vrienscap toent
 
Met dier vrienscap es hi ghehoent
150
Alse ouidius seeght vorwaer
 
Bedwonghene minne was noyt claer
 
Valt hi oec cleen oft groet
 
Hem en heft niemen op thoet
 
Noch en salne nieman claghen
155
Vanden ghenen diene ontsaghen
 
Cume vercoeuert hi meere
 
Es hi cnape oft es hi here
 
Daer omme houdt v liefghetal
 
Daer ghi moeght al ouer al
160
Soe mint v god ende die minsche
 
Dit soe es een poent van winsche
 
¶ Dat vierde poent van desen
 
Daer wi hier vore af lesen
 
Dat es gherechtechede
165
Gherechtecheit heeft den zede
 
Datsi elken gheeft tsine
 
Dus leestmen in latine
 
Wet dat die duuel niet en heeft
 
Daermen elken tsine gheeft
170
Die minsche en doech meer no min
 
Dan hi trouwen heuet in
 
Daer alle dinc te gaen
 
Moet gherechtecheit staen
 
Al machmense wederspreken
175
Die en can nieman ghebreken
 
Si blijft altoes dat si es
 
In hoer seluen sijds ghewes
 
Ende zonder hare zekerlike
 
En comt nieman te hemelrike
180
Want god selue alsoement vint
 
Es van hare dat fundamint
 
Ende nieman en doech meer die leeft
 
Dan alsoe vele als hi trouwen heeft

Hoe hem die mensche hebben sal onder die liede ende alrehande wijshede .c.xiiij.

 
Als die mensche des sijt vroet
 
Onder die menschen wandelen moet
 
Sal hi hem houden hoefschelike
 
Onder arme ende onder rike
5
Grueten ende antwerden gherne
 
Ende wachten van quaeden scherne
 
Te tide spreken ende te maten
 
Enen andren spreken laten
 
Tote hi volseeght heeft al
10
Eer hi wederspreken sal
 
Al waert dat hem die tale
 
En gheliefde oec niet wale
 
¶ Opten sprekre sal hi zien
 
Hi sal vele te bat van dien
15
Beide woert ende sin verstaen
 
Die vten sprekre dan gaen
 
Want dansichte toent gherne dat
 
Datter binnen es int vat
 
¶ Hoertmen datmen noede hoert
20
Men sal daeromme niet sijn ghestoert
 
Gaedt v oft uwen vrient oec an
 
Ghi selt daer op antwerden dan
 
Ghestaedelec met sinne
 
Alsoe dat hi wel kinne
25
Dat hi merct ende verstaet
 
Weder hi goet seide ofte quaet
 
Ende sal hem scouffieren alsoe zaen
 
Ende kinnen dat hi heeft mesdaen
 
Als ghi van desen ofte van dien
30
Spreken wilt soe seldi zien
 
Wie dat daer omtrent staet
 
Dien vwe redene anegaet
 
Want een woert es saen ontvloghen
 
Daermen langhe om moet doghen
35
Te sprekene hoert groete hoede
 
Salomon seeght die vroede
 
Die sine leppen maten can
 
Dat es die alre wijste man
 
Seneca zeeght zoetelec spreken
40
Can groete gramscap breken
 
Ende dat hi die hardelec sprect
 
Den mensche ter gramscap wect
 
Hier omme sal onverbolghen
 
Die man sinen rechte volghen
45
¶ Als ghi in gheselscape sijt
 
Soe seldi v in alre tijt
 
Houden oetmoedelike
 
Al waerdi noch alsoe rike
 
Ende soe ghi bat sijt gheboren
50
Soe v bat sal toe horen
 
Dat ghi v neder houd ende clene
 
Soe hebdi die ere allene
 
Ende sijds oec te beter vele
 
Hoedt v oec van quaden spele
55
Want daer af es groet verdriet
 
Den meneghen af ghesciet
 
¶ Als ghi vore uwe recht selt spreken
 
Ochte uwes vrients woert vertreken
 
Soe seldi v te voren versinnen
60
Hoe ghi v redene selt beghinnen
 
Ende tuwen scoensten leiden voert
 
Want te sprekene wijsheit hoert
 
Ghine selt niet spreken weekelike
 
Maer onveruaert ende vromelike
65
Een man mach met ververder tale
 
Sijn recht verliesen herde wale
 
Als hem een man te barenteert
 
Ende scaemt werd hi dicke ghekeert
 
Buten sinne alsoe dat hi
70
Sine zake verliest daer bi
 
Dit es menech werf ghesciet
 
¶ En condi oec wel spreken niet
 
Noch slands recht niet en kint
 
Soe doet den raet dat ghi ghewint
75
Enen man die uwe recht toent
 
Waerbi dat ghi niene sijt ghehoent
 
Ende dan spreke mids ripen rade
 
Onraet bringt in meneghe scade
 
¶ Als ghi eens menschen redene hoert
80
Soe en sprect daer in niet en woert
 
Vore dat hi al heeft gheseit
 
Dat es groete hoefscheit
 
¶ Ghi selt oec in allen steden
 
Met sinne ende met hoefscheden
85
Vwe dadinghe houden altoes
 
Maer vindi liede die sijn loes
 
Ongheraect ende quadertieren
 
Die in deser felre mainieren
 
V dus willen vore gaen
90
Die soe moeghdi wederstaen
 
Metten seluen datsi leren
 
Soe moeghdi hart met harde keren
 
¶ Als ghi nuwe maren hoert
 
Die en seldi niet segghen voert
95
Es si quaet/ hebd lieuer dan
 
Datse voert segghe een ander man
 
Es si oec goet gheloeuets mi
 
Ende men vint dat loghene si
 
Soe eest scande dat ghi voert bracht
100
Men mach wanen dat ghijt dacht
 
¶ Van uwen viant sprect gheen quaet
 
Dat es ene dorperlike daet
 
Ende diet horen hen es wel cont
 
Dat ghi hem niet bat en ont
105
Al waert waer dat ghi seidt daer
 
Men soudt niet houder ouer waer
 
¶ Gheloefdi iet desen oft dien
 
Soe seldi te voren wel besien
 
Oft ghijt doen wilt oft doen moeght
110
Want waert dat ghi loeght
 
Ende ghi niene daedt v belof
 
Ghi soudter scande hebben of
 
Want hi nes niet beter die man
 
Dan hi sijn ghelof wel houden can
115
¶ Heimelecheit die v ghesciet
 
En seldi versegghen niet
 
Iemene die ghi soe vrient sijt
 
Want als ghijs hem hebt ghelijt
 
Soe heefti v dan gheuaen
120
Ende moet hem sijn onderdaen
 
Ende blijft sijn eyghen voert an
 
Die te voren waert en vri man
 
Want het mochte v groete vrienscap
 
Wel verkeeren in viantscap
125
Ende dan na dat verkeeren
 
Soe mochte hi v onderen
 
Ende v heimelecheit soe verre melden
 
Dat ghijt iammerlijc soud ontgelden
 
¶ V seluen dat es wel ghedaen
130
En seldi niet gheloeuen te saen
 
Van dinghen die ghi niet
 
Seker en hoert noch en siet
 
Want bi wane sijds ghewes
 
Menech mensche bedroghen es
135
¶ Siedi liede heimelec spreken
 
Dat en seldi ane v niet treken
 
Noch oec peinsen dat van v si
 
Houd v seluen emmer vri
 
Want die quaede waent altoes des
140
Datmen ruint/ dat van hem es
 
¶ Ghi selt wel te voren mecken
 
Hoe verre uwe renten moghen strecken
 
Oft hoe groet mach sijn v nere
 
Ende daer na set dan uwe tere
145
Want hets harde zaen vertaert
 
Datmen langhe heeft ontspaert
 
¶ Donwertste dinc van ertrike
 
Dats een arm man/ die was rike
 
¶ Met hen die clappen gherne
150
Ofte sijn van quaden scherne
 
Oft van arde gherne schelden
 
Oft ter gramscap lichte helden
 
Oft archeit minnen vore doeght
 
Seldi wandelen soe ghi minst moeght
155
Want die hem quaets onderwint
 
Werdter gherne af ghescint
 
Want al ware een goet dat verstaet
 
Men souden houden ouer quaet
 
Maer wandelt een metten goeden
160
Men salne te beter vermoeden
 
Daeromme seeght alsic versta
 
Catoen/ cum bonis ambula
 
Want biden goedem machmen leren
 
Vele doeghden ende eren
165
Ende biden quaden anders niet
 
Dan scade/ scande/ ende verdriet
 
¶ Ghine selt v niet ledech maken
 
Maer onledech in goeden zaken
 
Seldi wesen vroech ende spade
170
Soe wercti bi catoens rade
 
Want ledecheit sijds ghewes
 
Van alre quaetheit voedsel es
 
Ghelijc een lant dat ledech leeght
 
Doerne/ destele ende oncruit dreeght
175
Alsoe soe wast meer no min
 
Alle archeit inden ledeghen sin
 
Want die viant die vind daer stade
 
Ende werpter in van sinen zade
 
Ierstwerf tghepeins quaet
180
Daer dicke na volght die daet
 
¶ Ens coninc bisscop no pape
 
Ridder vrouwe no cnape
 
Die in ledecheit vertraeght
 
Hine werde van eren ghecnaeght
185
Want dat recht der menscheiden
 
Dats pinen ende arbeiden
 
¶ Houd van sprekene mate
 
Daer leeght in grote bate
 
¶ Vele spreken seeght dlatijn
190
En mach zonder zonde niet sijn
 
¶ Swighen alse wi scouwen
 
Es selden berouwen
 
Maer spreken des seker sijt
 
Es berouwen te menegher tijt
195
¶ Ghine selt niet te sere versmaeden
 
Die mesgrepen hebben in daden
 
Want ens nieman zonder zonde
 
Ende ghi hebt licht in v stonde
 
Als sere mesdaen als en ander doet
200
Ende peinst oec in uwen moet
 
Dat menschelike creaturen
 
Broesch sijn van naturen
 
¶ Eest dat ghi dinghe mint
 
Daer ghi uwen orbore niet in en kint
205
Eest creature oft ander goet
 
Des doet v af metter spoet
 
Men sal te rechte minnen mere
 
Salecheide ende daertoe ere
 
Dan goet ofte creature
210
Dus soe leert ons die scrifture
 
¶ Eest dat v vrient dinc doet
 
Die hem eerlec en es noch goet
 
Dat soe seldi hem blameren
 
Ende al en wilt hijs niet afkeren
215
Nochtan en staet niet af des
 
Ghine castijtene alst tijt es
 
¶ En mint niemene so sere
 
Ghine mint v seluen mere
 
Die sijns selfs orbore latet
220
Om dinc die enen andren batet
 
Dat en hoert ter wijsheit niet toe
 
Hebt enen andren lief alsoe
 
Dat ghire niet bi en wert ghescaet
 
Soe doedi dat catoen raedt
225
¶ Dinc die v gheloeft es
 
Dier ghi niet en sijt ghewes
 
Die en gheloeft niet voert
 
Want alle die liede hoer woert
 
Van datsi ghelouen en houden niet
230
Als ghi daghelijcs hoert ende siet
 
Die op anders ghelof tiet
 
Ter marct om te copene iet
 
Moet dicke keren onghecocht
 
Dits menech werf ter waerheit brocht
235
¶ Als ghi op weghe gaet oft rijdt
 
Ende gheselscap dan an v tijdt
 
Wat si v segghen ofte tonen
 
Hoedt v altoes ieghen honen
 
Nadien datmen ghene trouwe en vint
240
In die ghene diemen kint
 
Hou soudemen dan ghetrouwen dien
 
Diemen vore niene hadde ghesien
 
¶ En hebt ghenoechte in ghere wijs
 
Datmen v vore v oeghen gheuet prijs
245
Want ghi en sijds te beter twint
 
Peinst dat ghi v seluen kint
 
Vele bat dan ieman el
 
Ja dat doedi noch alsoe wel
 
Hem oec die v aldus prijs gaf
250
En gheloeft niet te bat daer af
 
Al seidi vore v goet nv
 
Hi seeght licht arch achter v
 
¶ Es v ere oft doeght ghesciet
 
Dat en seldi versegghen niet
255
Want lof in eyghenen mont
 
Werdt ontsuuert talre stont
 
Maer eens anders doeght ende ere
 
Die en verberght nemmermere
 
Al waert openbare
260
Dat hi uwe viant ware
 
¶ Alse die ionghe hoert ghewaghen
 
Ere ende doeght dier doude plaghen
 
Soe sette hem dan daertoe
 
Dat hi oec na alsoe doe
265
Datmen sijns in selker doeght
 
Oec vermane na sine ioeght
 
¶ Eest dat ghi en hebt ghenen spoet
 
Te ghewinne erdersch goet
 
Des en sijt te droeuer twint
270
Peinst in v seluen ende kint
 
Dat ghi naect quaemt op ertrike
 
Ende dat ghi oec die ghelike
 
V goet hier laten selt
 
Ende dat ghi en hebt ghewelt
275
Lijfs noch oec goeds mere
 
Dan god wille onse here
 
Al sidi mate van goede
 
Sijt blide in armoede
 
Dat sekerste dinc dat enech es
280
Dats blide armoede sijds ghewes
 
Want die blide es ende wel ghemoet
 
Hem en ghebrect en gheen goet
 
Die ghene es arm alleene
 
Dien dat sine dunct clene
285
Ende wien tsine dunket groet
 
Die es rike al ware hi bloet
 
Want dien ghenoeght dat hi heeft
 
Hi es die rijcste die leeft
 
¶ Alse ghi sijt in vorspoede
290
Soe sijt altoes op v hoede
 
Ieghen ranspoet ende mesval
 
Want dende al ouer al
 
En ghelijct den beghinne niet
 
Alsoe ghi daghelijcs wel siet
295
Ets menech scoene beghinsel
 
Daer na volght een cranc insel
 
Ende selc beghin heeft cranken spoet
 
Daer af dinde werd herde goet
 
Daeromme en sal hem nieman
300
Tsere verheffen dan
 
Van enen ghelucke dat hi heeft
 
Want dauenture dicke sneeft
 
¶ Ghine selt clene no groet
 
Hopen op iemans doet
305
Want ghine hebt selue ghenen morghen
 
¶ Ghine selt oec niet sorghen
 
Ieghen die doet noch die ontsien
 
Ghi selt altoes sijn in dien
 
Dat ghi ghereet wesen selt
310
Als v god hebben welt
 
Want die hem altoes woude
 
Vander doet ververen/ soude
 
Verliesen dat hi soude leuen
 
Alsoe catoen ons heef bescreuen
315
¶ Als v uwe mate vrient
 
Van ere cleinre ghiften dient
 
Die ontfaet dankelike
 
Hoe groet ghi sijt oft hoe rike
 
Vermochte hijt bat lichte
320
Hi gaue v beter ghichte
 
En aensiet niet dat hi v gheeft
 
Maer donste die hi tuwaert heeft
 
¶ Sidi met kindren verladen
 
Die ghi niene cont wel beraden
325
Soe doese dan daertoe keren
 
Datsi hare ambacht leren
 
Alsoe datsi hen gheneren
 
Ende winnen selue datsi verteren
 
Ende dat ghi hebt eest clein oft groet
330
Dat houd selue tote uwer noet
 
Die sinen kindren soe vele doet
 
Dat hi hen namaels bidden moet
 
Hine es niet beraden wale
 
Ic hoerde segghen tenen male
335
Dat een man was harde rike
 
Die gaf sinen zone thuwelike
 
Sijn lant/ sine haue sijn gout
 
Na soe wart hi out
 
Cranc ende sere onvermoghen
340
Doe en woude die vrouwe niet ghedoghen
 
Sijns soens wijf dat die oude
 
Inden heert sitten soude
 
Hoesten bulgen spaede ende vroe
 
Een bedde deedsi hem maken doe
345
In enen stal verre besiden
 
Daer die man lach tallen tiden
 
Ende herde luttel dranc oft at
 
Wantmen sijns al vergat
 
Sonder een kint hadde sijn zone
350
Dat was selcstont ghewone
 
Te comene toten goeden man
 
¶ Eens sprac hi den kinde dus an
 
Lieue kint sech dinen here
 
Dat mi vriest herde sere
355
Dat hi mi iet ouer sende
 
Dat kint liep met ghenende
 
Die sinen vader dit vertrac
 
Nem sprac hi desen zac
 
Ende draghen hem ets mi lief
360
Doe tkint den zac ophief
 
Spraect vader snijdtene in tween
 
In wille hem maer draghen deen
 
Neen sprac doen die vader
 
Drach hem den zac algader
365
Dat kint sprac alst god woude
 
Vader als ghi comt ter oude
 
Soe salic v maghic leuen
 
Dit ander stucke ouer gheuen
 
Doen dat die vader hoerde
370
Dat tkint sprac dese woerde
 
Peinsde hi dat hi hadde mesdaen
 
Ende dede den vader halen zaen
 
Ende leidene daer hi eerlijc lach
 
Daer hine daghelike anesach
375
Ende dede hem ere ende werde
 
Ende gaf hem alles des hi gherde
 
Des ghesciet en ware twint
 
En hadt god ghedaen mids tkint
 
Hier bi dunken si mi riesen
380
Die ziele ende lijf verliesen
 
Om goet datsi te cleinre baten
 
Horen kindren selen laten
 
¶ Als v god heeft ghegheuen
 
Dat ghi vanden uwen moeght leuen
385
Soe houdt v dan eerlike
 
Want een oneersam man rike
 
Es onwert waer hi coemt
 
Ende versmaedt daer menne noemt
 
¶ En spaert in gheenre stonde
390
Goet ieghen uwe ghesonde
 
Ghine hebt der liue maer een
 
Verliesdi dat ghine hebt engheen
 
Maer goet mach comen ende gaen
 
Alsoe alst dicwile heeft ghedaen
395
¶ Dinghe daer ghi af castijt
 
Vwe kinder in enegher tijt
 
Die en doet selue meer no minder
 
¶ Meestre oec die leren v kinder
 
En selen selue twint hanteren
400
Datsi horen iongren blameren
 
¶ Predekers oec dat ghijt wet
 
Die den volke leren die wet
 
Ende den wech te hemelrike
 
Selen oec die ghelike
405
Doen datsi leren voert
 
Soe dat hoer werc ende hoer woert
 
Vroech ende spaede concorderen
 
Soe sijn si rechte lereren
 
¶ Alse ghi wilt bidden iet
410
Soe merct wel ende vorsiet
 
Oft die bede hoefsch si
 
Ende redenlec oec daer bi
 
Ende oft men machtech es dan
 
Te doene dat ghi legt an
415
¶ Ghi selt v gherne daertoe keren
 
Dat ghi vremde liede selt eren
 
Soe meslijc eest in welker stat
 
Ghi daer af noch moeght hebben te bat
 
¶ En set oec den vremden twint
420
Bouen den ghenen dien ghi wel kint
 
Want ghi niet en sijt ghewes
 
Oft een vremde des wert es
 
Ende als hi oec van v tiet
 
Licht dat ghine meer en siet
425
Daeromme doet den vremden ere
 
Ende uwen bekinden noch mere
 
Want die sinen vrient verwerct
 
Op enen vremden dien hi sterct
 
Es dullijc bedacht twaren
430
Alse die swaluwen henen varen
 
Bliuen die musschen onse gheburen
 
Dits gheseeght te menegher vren
 
¶ Ghine selt oec in gheere wisen
 
Enech dinc prisen ocht mesprisen
435
En si v tierst wel cont
 
Houdt besloten uwen mont
 
Tote dat ghijs sijt wel vroet
 
Eer ghi uwe vonnesse luden doet
 
¶ Ic rade v dat ghi en selt
440
Houden engheen ghescelt
 
Noch oec parlemint
 
Ieghen hem dien ghi kint
 
Die v vrient oft gheselle si
 
Al waerdi machtegher dan hi
445
Ende ghine wel mocht verwinnen
 
Ghi selt v nochtan versinnen
 
Ende hem verdraghen dat es goet
 
Ghi selt peinsen in uwen moet
 
Dat mids een cleine discoert
450
Vrienscap selcstont werd ghescoert
 
Ende dat vriende sijn te luttel
 
Ende datmen oec alsoe wel
 
Luttel vriende vinden can
 
Dier hier op dinct es wijs man
455
¶ Ghi en selt in gheenen saken
 
V seluen zunderlinghe maken
 
Onder hen daer ghi mede
 
Houden wilt meensamhede
 
Want zunderlincheit ouer al
460
En was noyt wert no liefghetal
 
¶ Alse uwe bode heeft mesdaen
 
Soe en seldine niet slaen
 
Maer ghi selt tempren uwen moet
 
Ende sparen v seluen ende v goet
465
Want men waent in grammen tide
 
Slaen selcstont ter lide
 
Ende men slaet den mensche doet
 
Daer af comt groete noet
 
Soe watmen in gramscape bestaet
470
Es selden goet maer dicwile quaet
 
¶ Knechte sijn oec quaet van moede
 
Alse ghijs niene waert op v hoede
 
Mochtens v vermorden thant
 
Oft in v goet steken den brant
475
Nemmermeer soe en ghetrout
 
Knechte dien ghi eens blout
 
Want hine werdt meer v vrient
 
Hoe wel hijs oec hadde verdient
 
¶ Dune sout in engheenen stonden
480
Na hemelsche dinghe gronden
 
Noch oec ondersoeken mede
 
Van ons heren gods heimelijchede
 
Want dat ware al pine verloren
 
En sal ghenen mensche toe horen
485
Soe ware god ene neder sake
 
Ende die mensche hadde grote rake
 
Soude hi die godheit versinnen
 
Hi can hem seluen cume bekinnen
 
Ic rade v dat ghi niene bestaet
490
Dinc die bouen v macht gaet
 
Want ets scande den man
 
Dat hi volbringhen niene can
 
Dinc die hi begonnen heeft
 
In wat state dat hi leeft
495
¶ Die van armer cleinre hauen
 
Te groeten state werd verhauen
 
En sal niet te hoeghe climmen
 
Ets goet bi den lande swimmen
 
Want die alte hoeghe beghert
500
Erselt selcstont achterwert
 
Ende valt weder onder voet
 
Alte vele en es niet goet
 
Soe van hoegher comt die val
 
Soe hi swaerre wesen sal
505
Mate es goet tallen spele
 
Dit heeft inne herde vele
 
Nieman en sal verwillen
 
Elc sal hem seluen stillen
 
Ende hem houden in maten
510
Ende den andren oec laten
 
Mede winnen ende ghenieten
 
Soe en sal niemanne sijns verdrieten
 
Soe mach hi in eren becliuen
 
Ende in goeden state bliven
515
¶ Al eest dat enech mensche pleeght
 
Dies/ daer begrijp oft arch in leeght
 
Des en seldi versegghen niet
 
Lichte ets v seluen ghesciet
 
Des ghelijcs oft uwen vrient
520
Die des oec heeft verdient
 
Soe mochtmen v dan weder biten
 
Ende dat selue oec verwiten
 
¶ Eest dat ghi ere/ goet/ oft let
 
Verboert met gherechter wet
525
Dat en wit niemanne die leeft
 
Dan v seluen dies verdient heeft
 
Tfonnesse en verdoemt v niet daer
 
Maer v werke doemen v dats waer
 
¶ Als ghi plaghe hebt oft ongheual
530
Seldi peinsen dat v dat al
 
Bi uwer verdienten comt toe
 
Ende selt verduldech sijn alsoe
 
Ende vandien v sculdech gheuen
 
Ende beteren dan uwe leuen
535
Ende bidden gode onsen here
 
Dat hi uwen ranspoet kere
 
Maer altoes lude ende stille
 
Set uwen wille in gods wille
 
Ende verduldechlijc emmer leeft
540
Van alle dien dat hi v gheeft
 
Want hi niemans en verghet
 
Die sinen wille in hem set
 
¶ Van ere nonnen es bescreuen
 
Die leidde een heilech leuen
545
Datsi van gode weten woude
 
Te wat lone si comen soude
 
Des soe bat si menech iaer
 
Te lest quam ene stimme daer
 
Die haer seide zonder sparen
550
Datsi ter hellen zoude varen
 
Die nonne andwerde doe
 
Sint dat mijn god wille alsoe
 
Soe willic gherne inder pinen
 
Mijn wille es inden sinen
555
Waer hi ghebiedt daer willic wesen
 
Soe diende gode na desen
 
Ghelijc dat si te voren plach
 
Daer na ouer meneghen dach
 
Quam ene stemme ende seide
560
Mids diere verduldecheide
 
Heefstu gode soe verwonne
 
Dat hi di des wilt onnen
 
Dattu hemelrike hebben sout
 
Dus soe soude elc goet ghedout
565
Hebben van alle dien
 
Dat hem god doet ghescien
 
Want god des sijt vroet
 
Sonder sake gheen dinc en doet
 
Al es dat ghi die zondaren
570
Op ertrike siet wel varen
 
Ende ghemint metten heren
 
Daeromme en seldi niet keren
 
Ter archeit in gheenre wijs
 
Al hebbensi hier den prijs
575
Hi vergaet hen metter vaert
 
Die lichste wech ter hellen waert
 
Dat es voerspoet in sonden
 
Alse ons die wise orkonden
 
En hebt niet te groet verlaet
580
Op v goetleuen dats mijn raet
 
En meshoopt oec in ghere tijt
 
Daer omme dat ghi in zonden sijt
 
Heeftmen heden en goet leuen
 
Men mochter marghen vte sneuen
585
Es men oec heden sondare
 
Men es van sonden marghen clare
 
Daeromme eest al belanc
 
Ane des menschen vutganc
 
An dende die lof al leit
590
Alsoe ons een wijs man seit
 
Dat sal toeghen openbaer
 
Dbijspel dat volght hier naer
 
Een roeuere hier vormaels lach
 
In enen woude daer hi plach
595
Die coemanne met ghewelt
 
Te vermoerdene om haer ghelt
 
¶ Nochtan haddi enen zede
 
Dat hi dicke sine biechte dede
 
Ane enen clusenere die daer
600
Op enen boem woende/ maer
 
Hijn dede der penitentien niet
 
Die hem sijn biechtere doen hiet
 
Eens quam hi te biechten dare
 
Doe seide hem die clusenare
605
Wat holpe dat ic v
 
Penitentie sette nu
 
Ghi en pleeghter niet te doene
 
Onse here nes niet ghewoene
 
Sonden te vergheuene alsoe
610
Hi wilt datmen penitentie doe
 
Ende oec die sonden late
 
Anders en comt v bate
 
Van uwer biechten nemmermere
 
¶ Die mordre sprac lieue here
615
Ic en mach niet wllen gaen
 
Vasten noch discipline ontfaen
 
Ets te swaer te doene mi
 
Set mi iet dat lichter si
 
Doen soe sprac die goede man
620
Dat ghi nemmermeer vort an
 
En lieght in ernste noch in scherne
 
Hi seide hi daedt gherne
 
Vandaer soe sciet hi thant
 
Niet verre tote daer hi vant
625
Enen man dien hi ontmoette
 
Dien hi onhoefschelike groette
 
Want hine mordelinghe doet sloech
 
Ende nam hem tselue dat hi droech
 
¶ Nu quamen thant opter steden
630
Een deel liede ghereden
 
Die oec dore dwout wouden tien
 
Tierst datsi den doeden sien
 
Vraeghdensi den mordre zaen
 
Oft hi die moert hadde ghedaen
635
Doen peinsde hi alsoe houde
 
Dat hi niet lieghen en soude
 
Want sine vorwarde alsoe ware
 
Tusschen hem ende den clusenare
 
Doe lijde hijs thant al bloet
640
Ende die liede sloeghenne doet
 
Die clusenere die sach
 
Die daer opten boem lach
 
Dat dingle quamen ter vaert
 
Ende voerden die ziele te hemele waert
645
¶ Doe peinsde hi in sinen zinne
 
Wat mach dit hebben inne
 
Dat dese die al sijn leuen
 
Roef ende moert heeft ghedreuen
 
Ende noyt penitentie en dede
650
Es met deser werdechede
 
Ghevuert inde blijscap groet
 
Di en es nu des gheen noet
 
Te ligghene op desen boem
 
Ganc nem der werelt goem
655
Et ende drinc ende hebbe spel
 
Hemelrike werdt di wel
 
Ende daer hi af soude gaen
 
Soe miste hi des voets saen
 
Ende brac den hals optie erde
660
Die duule voerden horre verde
 
Die ziele inder hellen
 
Daer si euwelijc sal quellen
 
¶ Hieromme en sal nemmermere
 
Mensche hem verlaten sere
665
Op goetleuen daer hi in staet
 
Maer hi sal altoes doen den raet
 
Dat hire wijslijc in volsta
 
Met goeden hope vore ende na
 
Soe mach hi behouden bliuen
670
Alsoe ons die wise scriuen
 
¶ Ghi en selt in gheenre tijt
 
Schelden als ghi erre sijt
 
Om dinc die v niet cont en es
 
Want errescap sijds ghewes
675
Hout v soe stijf ghesint
 
Dat ghi die waerheit niet en kint
 
Wat men v seeght dunct v quaet
 
Want gramscap gheeft v den raet
 
¶ Dat ghi vroedelike leeft
680
Van dat v god gheeft
 
Dat moet v emmer vromen
 
Maer als v vriende ouer comen
 
Oft alst eischt die tijt
 
Willic dat ghi costelec sijt
685
Na dat die tijt es ofte vrient
 
Soe hebdi der wijsheit ghedient
 
¶ Als ghi wel doet en acht niet
 
Wie dat dat in arghe tiet
 
Want weldoen es altoes goet
690
Wie dat verstaet oft en doet
 
Al en verstoeds die mensche twint
 
Hier es god bouen diet al kint
 
Wies loen beter es alleene
 
Dan alder werelt ghemeene
695
Alse die quade den goeden haten
 
Dats hem een troest van groeter baten
 
Want sijn loen es twevoldech
 
Op dat hire in es verdoldech
 
¶ Scuut der vrecheiden name
700
Want vrecheit es ene blame
 
Die den mensche onwert maect
 
Ouer al daer hi ghenaect
 
Maer bescheedene meltheit can
 
Werden ende hoeghen horen man
705
Ende bringhen ter hoegher ere
 
Die inde en heeft nemmermere
 
¶ Als ghi met gode wilt sijn mare
 
Ende van sonden reene ende clare
 
Soe seldi alle dinghe vlien
710
Die v van gode moghen tien
 
Ende vertien daertoe voert
 
Alles dat ter werelt hoert
 
Want god ende erdsche dinghe
 
Houde noede zameninghe
715
Nieman en mach na christus leren
 
Te poente dienen tween heren
 
¶ Ene nonne was alsoe men leest
 
Hadde in enen cloester gheweest
 
Menech iaer ende meneghen dach
720
Dat si daer binnen noyt en sach
 
Vader/ moeder no vrient enghenen
 
Die haere nochtan ontboden altenen
 
Datsi tote hen quame spelen
 
Maer ontbieden noch beuelen
725
En mochte daertoe helpen niet
 
Datsi vten cloestere quame iet
 
Want si leidde en heilech leuen
 
Ende hadde de werelt al begheuen
 
Ende en minde dinc enghene
730
Dan horen sceppre allene
 
Doen dit langhe hadde gheduert
 
Worden vader ende moeder beruert
 
Datsi wouden sonder sparen
 
Thorre dochter spelen varen
735
Ende die sien ende visiteren
 
Eer si vander werelt keren
 
Dus soe voerensi te samen
 
Ende met hen oec soe quamen
 
Een deel der maghe mede
740
Met herde groeter sierhede
 
Om die ere van dier ioncfrouwen
 
Die si daer wouden scouwen
 
Doe si ten cloestre quamen binnen
 
Dede men diere ioncfrouwen kinnen
745
Dat hoer moeder ende haer vader
 
Comen waren beidegader
 
Ende oec andre vriende mede
 
Die ioncfrouwe lach in hoer ghebede
 
Ende seide met corten rade
750
Dat si en hadde engheene stade
 
Te comene daer si waren
 
Datsi weder thuiswert varen
 
Si sal vor hen ghetrouwelike
 
Bidden gode van hemelrike
755
Doen die moeder dat verstoet
 
Wart si droeue in horen moet
 
Ende weende soe ende karmde
 
Dats hen allen ontfarmde
 
Si sprac in kere nemmermeer
760
In hebbe mijn kint ghesien eer
 
Nieman en constse ghechissen
 
Doen ghincmen toter abdissen
 
Datsi der nonnen rade zoude
 
Datsi hoer vriende spreken woude
765
Die abdisse ghinc doe
 
Ende sprac der nonnen dus toe
 
Lieue dochter ets quaet ghedaen
 
Dat ghi niene wilt spreken gaen
 
Vwer moeder ende uwen vader
770
Ende andre v vriendre algader
 
Die hier van verren sijn ghetiet
 
Om v te sprekene ende anders niet
 
Gaet te hen dats mijn raet
 
Want daer ghescreuen staet
775
Alsoe selue sprect onse here
 
Doet vader ende moeder ere
 
¶ Vrouwe sprac die nonne mettien
 
Ga ic nu die liede zien
 
Soe es mijn duchten bouen al
780
Dat in mi verwandelen sal
 
Alsoe/ mijn herte ende mijn sin
 
Datter god sal hebben te min
 
Daer ic van enen ghedinke
 
Nemmermeer vut en winke
785
Doe sprac die abdisse voert
 
Lieue dochter nu hoert
 
Seldi vader ende moeder laten
 
Bedroeft dus vtermaten
 
Alleene om een spreken
790
Dat mochte god ane v wreken
 
Daeromme willic dat ghire gaet
 
Lietijt dat ware herde quaet
 
Vrouwe sprac die nonne nu siet
 
Dat ghi mi en raedt niet
795
Daer ic bi werde ghescaedt
 
Want ons god selue raedt
 
Dat wi laten selen algader
 
Broeder zuster moeder vader
 
Ende alle erdsche dinc ghemene
800
Ende volghen hem allene
 
Hi es die ghene die mi sciep
 
Ende tsire ewegher glorien riep
 
Hijs mijn solaes tallen vren
 
Anders enghene creaturen
805
¶ Doe diere abdissen dochte
 
Dat sire niet an hebben en mochte
 
Gheboet si hare handelinghe
 
Op ghehoersamheit dat sire ghinghe
 
Doen stoet si op ten seluen stonden
810
Hoer oeghen heeft si wel verbonden
 
Soe datsi niet en sach en haer
 
Ende dede hare leiden tote daer
 
Ende boet hen allen goeden dach
 
Die moeder sprac doe sise sach
815
Dochter waer hebwijs verdient
 
Dat ghi niene siet op v vrient
 
Die hier van verren sijn ghetreken
 
Om v te siene ende te spreken
 
Die v in langhen en saghen
820
Hoe moeghdi dus vertraghen
 
Tonswert wi waenden wel
 
Solaes vreude ende spel
 
Met v hebben ghedreuen
 
Eens doch in onse leuen
825
Hoe mach dit comen toe
 
¶ Die ioncfrouwe andwerde doe
 
Moeder ic weet wel ende ghevreesche
 
Dat ghi ans bloede ende vleesche
 
Mijn vader sijt ende mijn moeder
830
Mijn moye mijn zuster ende mijn broeder
 
Maer mijn solaes leeght algader
 
In minen gherechten vader
 
Die mi van nieute maecte
 
Ende die doet om mi smaecte
835
Ende als hi wilt ontmaken sal
 
An hem soe leghet mi al
 
Hebbic hem ic hebbe gnoech
 
Ets waer in goet gheuoech
 
Minnic v spade ende vroe
840
Daer ic mi seluen gnoech in doe
 
Ende oec in gode quite
 
Ic bidde vore v met vlite
 
Ende sal al mijn leuen doen
 
Laet v daer met gheroen
845
Ghi en selt mi achter nu
 
Nemmer sien noch ic v
 
Vore dat wi comen hier bouen
 
Daer dingle gode louen
 
Daer onse eweghe solaes leit
850
Dander es al idelheit
 
Hier met streec si te cloestre waert
 
Entie andre namen hare vaert
 
Thuiswert met groten mesbare
 
Hen ne mochts nemmer werden dare
855
¶ Dus selen wi al dat vlien
 
Dat ons van gode mach tien
 
Ende vereeneghen alleene
 
In hem met herten reene
 
Soe dat onse ouerste minne gheheel
860
In heme si/ niet een deel
 
¶ Des die liede volghen ghemene
 
Dat en wederseght niet allene
 
Veelre liede raet dat verstaet
 
Es beter dan eens man raet
865
Ende woudi daer ieghen stunen
 
Men soudu vore sot runen
 
Ende soe soude dan v name
 
Ouer al sijn onbequame
 
¶ Ghi selt met beschedenheden
870
Ouerpeinsen wat ghi hebt leden
 
Ende wat v hier na mach ghespoeden
 
Ende selt wijslec verhoeden
 
Vroech ende spade van alle dien
 
Daer v aue mach messchien
875
Want die worp diemen comen siet
 
Quetst men dan diemen en siet niet
 
Als ghi der riesheit wilt afstaen
 
Soe en seldi dan nemmer gaen
 
Mer hen daer ghise daedt mede
880
Ende v oec hoeden vander stede
 
Daer ghi die zonden daedt gherne
 
Waest bourdeel oft waest tauerne
 
¶ Alse wilen dede een ionghelinc
 
Die metter werelt omme ghinc
885
Die weert was ende liefghetal
 
Metten ghesellen ouer al
 
Want hi met hen verteerde algader
 
Tgoet dat hem liet sijn vader
 
Ende doen den ghesellen dochte
890
Dat hi nemmer gheuen en mochte
 
En wouden sine sien noch horen
 
Dus heeft hi goet ende vrient verloren
 
Soe dat hi van groeter breken
 
Vten lande es ghestreken
895
Ende diende enen goeden man
 
Daer hi weder goet wan
 
Doen hi dus quam te goede
 
Quam hem te voren in moede
 
Dat hi te lande woude keren
900
Vriende ende maghe visiteren
 
Doen hi te lande quam alsoe zaen
 
Entie ghesellen hadden verstaen
 
Dat hi comen was soe rike
 
Sprakensi tote hem hoefschelike
905
Lieue gheselle willecome sijt
 
Ghi hebt ghemerret langhen tijt
 
Ons heeft sere ghelangt na v
 
Comt gawi drinken nv
 
Ghinder es ontslaghen goet wijn
910
Wi willen met v blide sijn
 
Neen neen sprac die cnape dan
 
Ic ben nu een ander man
 
Dan ic was wilen ere
 
In ben v gheselle nemmere
915
Ghi hadt mi leuende doet
 
Ende van goede ende eren bloet
 
Ghemaect ghine achtes niet en caf
 
Ic ga vwer gheselscap af
 
Ende die willic altoes scuwen
920
In willu nimmer ghetruwen
 
Sine mochtens nemmer hebben daer
 
Die cnape hoedde hem daer naer
 
Van personen ende steden mede
 
Daer hi riesheit ende sonde dede
925
Dus sal hem elc mensche hoeden
 
Ende wandelen metten goeden
 
Ende steden ende persone vlien
 
Die hem ter archeit mochten tien
 
¶ Ter taflen daer ghi vremde sijt
930
Soe sprect luttel talre tijt
 
Die v niene kennen/ souden
 
V ouer dronken houden
 
Oft ouer sot oft ongheraect
 
Waert dat ghi te vele spraect
935
Die vele spraken wilt vte legghen
 
Moet in eneghe stont messegghen
 
Vele spraken oec als wi lesen
 
En mach zonder zonde niet wesen
 
¶ Ghi selt ten ghedinghe gaen
940
Ende nauwe horen ende verstaen
 
Watmen daer zeeght ende doet
 
Soe moeghdi te bat wesen vroet
 
Vanden rechten rechte vanden lande
 
Want die zaken sijn menegherande
945
Diemen hoert te diere stat
 
Ende soe moeghdi weten te bat
 
Wat v goet si ende quaet
 
Als v te dinghene staet
 
¶ Sidi beter oft riker dan
950
V ghebuer oft een ander man
 
Daeromme en versmaedtene niet
 
Maer merct in v ende besiet
 
Dat hi doch alsoe edel si
 
Nader cranker menscheit als ghi
955
Ende dat ghi oec sterflec sijt
 
Ende vwer gheen en weet den tijt
 
¶ Met hem die in armoede leeft
 
Ende ongheual ende ranspoet heeft
 
En seldi spot maken no sceren
960
Want dat soude hen meer deren
 
Ende quetsen in horen moet
 
Dan al hoer ranspoet
 
Oec en wetti niet van dien
 
Wat v namaels mach ghescien
965
¶ Scuut altoes soe doedi wel
 
Alrehande weddespel
 
Want daer af comt ghetrout dies
 
Niet dan gramscap oft verlies
 
Als ghi den tijt corten wilt
970
In v camere ghi v sluten silt
 
Ende roepen vwen sceppre an
 
Oft ghi selt boeke hebben dan
 
Van gode oft van goeden zeden
 
Ende niet van idelheden
975
Ende selse lesen oft doen lesen
 
Oft ghi selt die wile wesen
 
In enegher sameninghen
 
Daermen van goeden dinghen
 
Sprect ende houdt die tale
980
Soe cortti den tijt wale
 
Maer die in weddespel heeft iolijt
 
Cort onnuttelec sinen tijt
 
¶ Scuut luxurie talre stede
 
Daer toe nijt ende ghierechede
985
Luxurie struert des sijt vroet
 
Smenschen ziele lijf ende goet
 
Ende es oec blame dat ghijt wet
 
Vore gode ende den mensche met
 
¶ Nijt ende ghierecheit maken kaytijf
990
Den mensche ane ziele ende an lijf
 
Ende si quetsen meest hen
 
Diese draghen inden sen
 
Ende maken oec den mensche onwert
 
Waer hi comt ocht waer hi vert
995
¶ Alse die man verdienet des
 
Dat sijn wijf gram op hem es
 
Soe sal hise verdraghen dan
 
Ende dwijf oec alsoe den man
 
Want die vroede socrates seit
1000
Dat het es groete wijsheit
 
Dat hem die mensche daertoe keert
 
Dat hi thuis verdraghen leert
 
Soe mach hijt connen dan te bat
 
Als hi comt in vremder stat
1005
Want verdrach bringhet in
 
Meneghen raet ende groet ghewin
 
¶ Alse ghi wilt bestaen iet
 
Daer ghi bate ende orbore in siet
 
Soe en seldi beiden twint
1010
Vore dat ghi dat hebt gheint
 
Want beiden sijt seker dies
 
Bringht dicke in groet verlies
 
Want lidentheit maken can
 
Vanden riken enen armen man
1015
Sijt ernstech tal vwen dinghen
 
Dat sal v groet bate in bringhen
 
¶ Ghi en selt niet lieghen
 
Noch oec niemene bedrieghen
 
Dscrifture zeeght al bloet
1020
Loghene slaet die ziele doet
 
Ende soe wier mede omme gheet
 
Es onder die liede leet
 
Ende altoes onwillecome
 
Want hine bringt niemen vrome
1025
Sinen brueder gheloeuets mi
 
Soudi honen mochte hi
 
Op sire an waenden winnen
 
Hoer nature heuet binnen
 
Nochtan werdensi int lest ghehoent
1030
Ende met hoer selfs quaetheit gheloent
 
Als eens gheuiel tween ghesellen
 
Dat ic vorwaer hoerde tellen
 
[¶] Drie ghesellen tenen stonden
 
Quamen daer si en vonden
1035
Spise te cope no broet
 
Soe datsi baden dore die noet
 
Want hongher dede hen verdriet
 
Hen en gaf nieman niet
 
Sonder een wijf gaf hen niet vele
1040
Met ere scotlen tarwen mele
 
Enen coeke si daer af maken
 
Dien si thant in dasschen raken
 
Die .ij. consten scalken raet
 
Maer die derde en conste gheen quaet
1045
Doen dochte den tween dat
 
Datsi anden coeke sat
 
Alle drie niet eten en souden
 
Ende leident doen in deser vouden
 
Datsi souden alle drie
1050
Gaen ligghen slapen/ ende die
 
Den wonderlecsten droem zaghe
 
Die wile de coeke int vier laghe
 
Soude den coeke eten allene
 
Onder hen drien waer hi te clene
1055
Dit seidens om datsi
 
Den derden gheselle daer bi
 
Verscalken wouden alsoe
 
Dat hi des coeken worde onvroe
 
Die .ij. scalke roncten sere
1060
Oft si sliepen min no mere
 
Doen die derde gheselle sach
 
Dat sijn gheselscap in slape lach
 
Ghinc hi heimelec toten viere
 
Ende rac vut den coeke sciere
1065
Ende attene altemale
 
Hi dochte hem smaken herde wale
 
Hine was hem niet te roe
 
Tfier rac hi weder toe
 
Ende en sprac cleine no groet
1070
Hier na hieuen op thoet
 
Dandre .ij. die en wisten niet
 
Hoet metten coeke es ghesciet
 
Alse quisquans wi sijn ontwaect
 
Ende hebben hen gherancbraect
1075
Ende hoer oeghen ghebroemt beide
 
Doen sprac deen ende seide
 
Mi dochte dat ic was in hemelrike
 
Dander seide die ghelike
 
Dat hi was in die helle
1080
Wat helpt dat ic langhe telle
 
Si seiden wonder groet vandien
 
Datsi daer hadden ghesien
 
Si seiden toten derden doen
 
Gheselle nu segt v visioen
1085
Die onnoesle sprac daer naer
 
Ghesellen seker ghi zegt waer
 
Doen ic sach met minen oghen
 
Dat beide uwe gheeste vloghen
 
Deen te hemle dander ter hellen
1090
Ic waende wel goede ghesellen
 
Dat ghi nien soudt sijn wedercomen
 
Daeromme soe hebbic ghenomen
 
Den coeke ende hebben gheten
 
Maer ghesellen haddic gheweten
1095
Dat ghi weder soudt sijn comen hier
 
Die coeke laghe noch int vier
 
Want men zeeght die daerwaert vaert
 
Dat hi meer en comt herwaert
 
Dus was die hoendre ghehoent
1100
Ende met sijns selfs rade gheloent
 
Ende noch sietmen des ghelike
 
Dicke gheuallen in ertrike
 
¶ Ghi selt met goeder trouwen
 
Minnen vrouwen ende ioncfrouwen
1105
Niet om datsi scone sijn
 
Rike oft van gheboerten fijn
 
Maer om doeght ende suuerhede
 
Ende om hoer groete hoefschede
 
Vwes selfs wijf seldi meest minnen
1110
Ende enghene andre bekinnen
 
Ende die soe eert lude ende stille
 
Op datsi es van goeden wille
 
Maer es si quaet van naturen
 
Ende wilt sire dan inne duren
1115
Soe verret v van hore dats mijn raet
 
Slaen ende scelden es al quaet
 
Meer gheslaghen meer verloren
 
Soe meer ghescelds soe meerren toren
 
Daer nes ghene bate an
1120
Dit leert ons een wijs man
 
¶ V en sal niet ghescien dit
 
Dat ghi eneghen mensche verwit
 
Eneghe blame oft archede
 
Die ieman van sinen vorders dede
1125
Oft sijn maech oft sijn kint
 
Want hi en ees targher twint
 
Dat sine maghe quadien sijn
 
Op dat hi selue es goet ende fijn
 
¶ Hem oec die was in aermoede
1130
Ende comen es te groeten goede
 
En verwites nemmermere
 
Want dats hem groete ere
 
Dat hi hem sette soe wijslike
 
Dat hi goet man werde ende rike
1135
¶ En verwit oec niemanne das
 
Dat hi wilen en quaet mensche was
 
Want en es nieman soe quaet
 
Als hi sire quaetheit auestaet
 
Ende sijn leuen betert dan
1140
Hi en si dan een goet man
 
Entie seide dat hi quaet ware
 
Hi loghe dats openbare
 
¶ Alse veede oft discoert versoent es
 
En sal nieman vermanen des
1145
In arghe in gheenre wisen
 
Want die veede mochte weder risen
 
Versoen here versoen dere
 
Nimmermeer en werdens clere
 
Die eens gheviande sijn
1150
Dit seeght een vroet man int latijn
 
¶ Ghi selt werken vroech ende spaede
 
Met uwer vriende rade
 
Ende selt vraghen oec van dien
 
Hen tween hen vieren oft hen drien
1155
Ende daer vut seldi nemen dbeste
 
Maer dunct v in dat leste
 
Dat beter si uwes selfs raet
 
Soe raedic v dat ghine angaet
 
¶ Eest dat v raet gheven can
1160
Een knecht/ een kint/ oft een arm man
 
Daer ghi orbore inne siet
 
Dien raet en versmaedt niet
 
Een die al ware verdoert
 
Mochte spreken en vroet woert
1165
Een arm man es dicke alsoe vroet
 
Als een die heeft groet goet
 
Want nature gheeft den wisen sin
 
Ende si gheeftene meer no min
 
Den armen dan den riken
1170
Want si en can smeeken no wiken
 
Daer bi hout die wijshede
 
Onder darme als wel hoer stede
 
Als onder die rike na minen sin
 
Al acht men der armere te min
1175
Wantmen den armen en hoert niet
 
Als wel alst den riken pliet
 
¶ Die ghene es wijs allene
 
Die hem hout van sonden rene
 
Ende verre can voresien
1180
Dinghe die moghen ghescien
 
Ende daer ieghen sijn op sine hoede
 
Ende altoes draghen inden moede
 
Dat sijn leuen inden moet
 
Die aldus doet hi es vroet
1185
¶ Cracht noch wijsheit/ van
 
Enen onghedeghenen man
 
En seldi versmaeden niet
 
Want men daghelike siet
 
Die cleine selc van sinnen
1190
Datsi die grote dicke verwinnen
 
¶ Wildi eersam gheheeten sijn
 
Ende name hebben goet ende fijn
 
Soe vliet alle die zaken
 
Die oneersam leuen maken
1195
¶ Als ghi den quaden wel behaeght
 
Ende v die goede van hem iaeght
 
Soe sijt seker ende ghewes
 
Dat v doen niet goet en es
 
Ghi selt uwen sin daertoe keren
1200
Dat ghi altoes selt eren
 
Ende onthouden/ daer in leit
 
Ere/ doeght/ ende wijsheit
 
Want leren es groete ere
 
Ende soe wi versmaedt die lere
1205
Hi es alre scanden wert
 
Ende ets recht dat hi mesvert
 
¶ Als vader oft moeder tonrechte
 
Op v schelden ofte te rechte
 
Soe wacht dat ghi v niene stoert
1210
Noch en andwerd niet en hart woert
 
Maer vervolghse met soectecheden
 
Tote dattie gramscap es leden
 
Hebdi een scoene wijf ghetruut
 
Soe radic v dat ghi scuut
1215
Gheselscap van ghesellen
 
Die vrouwen ere gherne beuellen
 
Want scoene wijf te vorscijn brocht
 
Blijft selden onuersocht
 
Men moet dwerc hoeden vanden viere
1220
Oft et ontfunct harde sciere
 
¶ Wat ghi laet oft wat ghi doet
 
Altoes peinst in uwen moet
 
Dat ghi enen andren vroech ende spade
 
Doet/ als ghi woudt datmen v dade
1225
¶ Opten gherechten man waer ghi sijt
 
En houdt ghescelt noch strijt
 
In ernste noch oec in scerne
 
Want god wrect den gherechten gherne
 
¶ Eest dat v scade ghesciet
1230
Daeromme en droeuet niet
 
Want doetse v int herte wee
 
Soe hebdi der scaden twee
 
Beuelet gode onsen here al
 
Ende hoept dat hijt verstoeren sal
1235
Alse hi den goeden iob dede
 
Om sine groete verduldechede
 
¶ Hier inden dese bloemen
 
Die algader sijn ghenoemen
 
Vut .iiij. doeghden cardenale
1240
Diese wel vest hi doet wale
 
Alsoe die oude wise screuen
 
In boeken die na hen bleuen
 
Hebbic iet messeit daer inne
 
Dats ghebrec van minen zinne
1245
Onsculdecht mi soe doedi wel
 
Hier af dichten es gheen spel

Van hoefscheiden ende van doene ende van latene .c.xv.

 
HIer vore hebdi ghehoert
 
Van wijsheiden menech woert
 
Nv willic v van hoefscheden
 
Segghen ende van scoenen zeden
5
Die hier orborlec sijn gheset
 
Der zielen ende den liue met
 
¶ Ghi selt gode bouen al
 
Die v sciep ende ontmaken sal
 
Reuerentie doen ende ere
10
Bouen elken andren here
 
Want hi es here allene
 
Op hemel ende op erde ghemene
 
Daermen hem noemt sijds ghewes
 
Dat onder engheen here en es
15
Sijn rike soe soect mede
 
Bouen alle rijchede
 
Want rijcheit/ macht/ ende jolijt
 
Duren hier onlanghen tijt
 
Maer dat rike sonder meswinde
20
Duert ewelec sonder inde
 
Die dat langhe rike verliest
 
Om dit corte seker hi riest
 
¶ Ghi selt v altoes daertoe keren
 
Dat ghi papen ende clerke selt eren
25
Ende algader alsoe voert
 
Datter kerken toe behoert
 
Daer af soe hebdi groeten loen
 
Al en dochts v niet wert die persoen
 
Hi ees wel wert sijds ghewes
30
Daer hi na ghetekent es
 
Dat es christus dat ghijt wet
 
In wies stede die priester set
 
Het was een ridder hier te voren
 
In zassen hebbic zegghen horen
35
Die papen onwert hadde sere
 
Ende selden hen dede eneghe ere
 
Want hem dochte twaren
 
Datter vele te vele waren
 
Hi seide dat hi woude
40
Dat maer een pape en soude
 
Sijn in elken lande
 
Ende dat die in ene mande
 
Soe hoeghe hinghe inder lochte
 
Datten elc mensche scouwen mochte
45
Ende daer gode hieue dan
 
Soe datten elc mochte scouwen an
 
Eens soe gheuiel alsoe dat
 
Hi in sijn selfs dorp sat
 
Darne sine viande saghen
50
Ende ouer doet hebben gheslaghen
 
Men liep om den pape thant
 
Diemen int dorp niene vant
 
Doen sendemen boden sciere
 
In drie dorpe oft in viere
55
Om enen pape die vollec quame
 
Ende des mans zielen ware name
 
Wat si sochten watsi renden
 
Sine consten enen pape niet venden
 
Dus starf die man onberecht
60
Sonder biechte ende sonder recht
 
Ende algader papenloes
 
Nochtan dochte hem altoes
 
Dat papen waren te vele
 
Hier omme ic v beuele
65
Dat ghi v herte daertoe keert
 
Dat ghi paepscap altoes eert
 
Om christum den goeds sone fijn
 
Daer si na ghetekent sijn
 
¶ Der kerken goet wats ghesciet
70
Dat en haelt ane v niet
 
Maer helpter toe in allen vouden
 
Dat si thore moghe behouden
 
Ende setter vore lijf ende gout
 
Soe quijtti vwe rechte scout
75
Ende zunderlinghe landsheren
 
Die onrecht moghen keren
 
Want die kerke es onse moeder
 
Die christus onse behoeder
 
Cochte met sinen bloede fijn
80
Der welker kinder dat wi sijn
 
Daeromme sijn wi ghebonden
 
Daertoe in allen stonden
 
Dat wi met worden ende met werken
 
Onser moeder recht selen sterken
85
¶ Gode uwen sceppre dien
 
Seldi dienen op beide v knien
 
Ende den mensche maer op een
 
¶ Ende als ghi sprect int ghemeen
 
Daer ghi v seluen noemt mede
90
Soe sal altoes sijn v sede
 
Dat ghi v ten lesten noemt
 
¶ Ende alset oec alsoe coemt
 
Dat ghi van andren lieden sprect
 
Eneghe dinghe die ghi vertrect
95
Soe noemt den besten altoes voren
 
Dat sal tuwer hoefscheit horen
 
¶ Als ghi iemene ontmoetet
 
Siet dat ghine tierst groetet
 
Al ware hi minder dan ghi sijt
100
Dats v eerlec in alre tijt
 
¶ Ghi selt oec uwen caproen
 
Ieghen den betren af doen
 
Ende es hi v ghelike soe
 
Doeter dat ghi wilt toe
105
Es hi minder des niet en doet
 
Want alte hoefsch en es niet goet
 
¶ Laet den betren vore gaen
 
Vore staen/ sitten/ drinken/ ende dwaen
 
Ende houdt mainierlec v ghelaet
110
Van buten dats mijn raet
 
Maer int herte soe sijt
 
Een man talre tijt
 
¶ Wilt vader ende moeder eren
 
Soe moeghdi gaen ende keren
115
Langhe op dit erterike
 
Ende dan hebben hemelrike
 
¶ Ghi die ionc sijt van daghen
 
Selt altoes den ouden verdraghen
 
Eren/ wiken/ ende maken stede
120
Dat sal van rechte sijn v sede
 
Want wilen soe was hi
 
Starc ende lustech als ghi
 
Dat soe heeft hem doude benomen
 
Daer toe dat v noch mochte comen
125
¶ Allen lieden vroech ende spade
 
Seldi vordren zonder v scade
 
Ende met uwer wijsheit bi staen
 
Die ghi van gode hebt ontfaen
 
Want hise v van gracien gaf
130
Soe seldi voert dienen daer af
 
¶ Eest dat vrient an v soect
 
Dinc die ghi te doene roect
 
Die doet zaen met bliden zinnen
 
Daer leeght danc tweevout inne
135
Wildijt hem oec ontsegghen
 
Dat wilt soe hoefschelijc omlegghen
 
Ende soe bedectelec dat hire
 
Hem niet omme en scouffiere
 
Want die bidt sijt seker des
140
Dat hi lichte ghescouffiert es
 
¶ Sijt oetmoedech inde mate
 
Daer af comt groete bate
 
Want aristotiles seit
 
Alte oetmoedech es sotheit
145
¶ Dient der gherechtechede
 
Daer blijfdi behouden mede
 
Ende uwe oer sprect dauid bloet
 
En sal niet gaen om sijn broet
 
¶ Sijt haestech te verstane
150
Dinc diemen v spreket ane
 
Maer te sprekene en sijt niet snel
 
Vore dat ghi v bepeinst wel
 
¶ Mint pays ende eendrachtecheit
 
Twist ende discoert hebt altoes leit
155
[¶] Dinc die ghi hebt mesdaen
 
Pijnt v te beterne zaen
 
Maer hebt ter wraken traghe den voet
 
Van dinghen diemen v mesdoet
 
¶ En gheloeft al den lieden niet
160
Want die scalke des gherne pliet
 
Dat hi dicke subtijllec lieght
 
Daer hi den andren mede bedrieght
 
¶ Met corten woerden ende met waren
 
Seldi al vwe redene baren
165
Want die loghenen zonder waen
 
Beide ziele ende ere verslaen
 
¶ Peins altoes int herte dijn
 
Wattu waers/ sijs/ of souds sijn
 
Soe soutu in allen stonden
170
Di te bat hoeden van zonden
 
¶ Dat ghi gheloeft onsen here
 
Oft sinen zanten in hoer ere
 
Dat soe doet hen wats ghesciet
 
Soe dat god en wreke niet
175
¶ Weduwe oft dochter van wisseleren
 
Meyeren/ papen oft dobbeleren
 
Van canoenken oft persemieren
 
Van taelmannen oft ostelieren
 
Scuut te wiue dats mijn raet
180
Want ongherecht goet zaen te gaet
 
¶ Dinc die v te heelne staet
 
Die v ane vwe ere gaet
 
En ondect vwen wiue niet
 
¶ V mochter af comen groet verdriet
185
Het was hebbic zegghen horen
 
Een yeraut hier te voren
 
Die selden thuis te comene plach
 
Want thuis gout hi dat ghelach
 
Ende te houe was hi quite
190
Dats der hieraude vite
 
Dat si thoers selfs huise node beten
 
Alsi elre om niet moghen eten
 
¶ Dese yraut was liefghetal
 
Ter heren houe al ouer al
195
Ende wiste dicke van horen rade
 
Ende als hi thuis quam vroe ende spade
 
Bat hem sijn wijf dat hi hare
 
Segghen soude niewe mare
 
Maer hi en seide hore min no mere
200
Des plach si hare harde sere
 
Te belghene op haren man
 
Ende en bescoet niet nochtan
 
Want die goede man kende wale
 
Dat dwijf es van cranker hale
205
Ende was altoes op sijn hoede
 
Eens peinsdi in sinen moede
 
Dat hise emmer proeuen woude
 
Oft si iet wel helen soude
 
Van huis es hi ghetreken
210
Ende merrede wel .vi. weken
 
Ende quam op enen auond inne
 
Alse een man droeue van sinne
 
Ende en dranc noch en at
 
Maer ghinc slapen opter stat
215
Dwijf ghinc ligghen biden man
 
Hi suchte sere ende stan
 
Ende gheliet hem droeflike
 
Nu soe haddi heimelike
 
Ghesteken enen vostaert
220
In sijn fondement wel ghehaert
 
Dat wijf sprac hem dus toe
 
Segt mi lieue minne hoe
 
Ghelaetti dus wats v ghesciet
 
Ic en maeghs v segghen niet
225
Sprac die man om ghene noet
 
Wist ieman ic ware doet
 
Doen andwerde weder dwijf
 
Ic hebbu lieuer dan mijn lijf
 
Dat v mescomt mescomt mi
230
Waeromme soe en soudi
 
Mi v doeghen niet ghewaghen
 
Wie mocht v bat helpen draghen
 
Die goede man andwerde danne
 
En woudijs segghen niemanne
235
Ic soudt v segghen al bloet
 
Maer seker ic ware doet
 
Wist die minste vanden dorpe
 
Ic hadde lieuer datmen mi worpe
 
Sprac dat wijf indie zee
240
Dan ics ghewoeghe nemmermee
 
Die goede man sprac daer naer
 
Ic ben een werwolf dats waer
 
Daertoe soe benic verscapen
 
Ende al die perde/ coye ende scapen
245
Die nu int dorp sijn ghestoruen
 
Hebbic verbeten ende verdoruen
 
Ende om ghijs gheloeft te bat
 
Soe tastet hier achter hoe dat
 
Mi een groet steert vte wast
250
Doen si den steert hadde ghetast
 
Gheloeue sijs wel ende clare
 
Dat hoer man een werwolf ware
 
¶ Alst dach was stoet si op zaen
 
Ende es in die kerke ghegaen
255
Daerse ene hore gheuadre vant
 
Diere si in biechten ontbant
 
Al dat ghi hier hebt ghehoert
 
Dus soe ghinct in biechten voert
 
Soe dat eer die noene stont
260
Alder prochien was cont
 
Dat een werwolf was de man
 
Ende dat hi die beesten van
 
Dien dorpe hadde verbeten
 
Ende dat sijn wijf hadde doen weten
265
¶ Doen worden die ghebuere
 
Altemale daer in ruere
 
Ende quamen met groeten hoepen
 
Tes mans huise wert gheloepen
 
Om dat sine wouden verslaen
270
Met pinen es hi hen ontgaen
 
Want hi ontreet met haesten groet
 
Oft hi ware daer bleuen doet
 
Aldus haddem sijn wijf
 
Bina benomen dlijf
275
Om datsi en conste niet
 
Ghehelen alsoe hi haer hiet
 
Daer omme en si nieman te ghereet
 
Tsegghene sinen wiue al dat hi weet
 
Hele hare al dat te heelne si
280
Dats wijsheit gheloeuets mi
 
¶ Drie mainieren sijn van lieden
 
Die de waerheit gherne bedieden
 
Die sot/ die dronkene/ ende dat kint
 
Want dese en veinsen hen twint
285
¶ Soe wanneer v kint mesdoet
 
Soe castiet metter spoet
 
Soe dat ghi in gheenre tijt
 
Ocsuin sire quaetheit en sijt
 
¶ Alse ghi hebt goede knechte
290
Die v dienen wel te rechte
 
Die en verheft niet te zaen
 
Want hoer goede dienst ware ghedaen
 
¶ Houdt in allen vren
 
Te vriende vwe gheburen
295
Want willensire hen toe keren
 
Si moghen v eren ende onderen
 
Hebdi stiefmoeder oft stiefvader
 
Die soe seldi beidegader
 
Smeeken in allen zinnen
300
Ende met doeghden hen verwinnen
 
¶ Hebdi oec een stiefkint
 
Al eest dat ghijt niet en mint
 
Doet hem goetlijc ets wel ghedaen
 
Des seldi groeten lof ontfaen
305
¶ Alse twist ofte strijt es gheheuen
 
Tusschen broedere oft gheneuen
 
Soe en sijds met harre engheen
 
Maer valt in dat ghemeen
 
Ende scheldse om dat sijt deden
310
Ende oft ghi moeght zetse te vreden
 
¶ En drinct oec niet die stont
 
Dat ghi broet hebt inden mont
 
Inden nap oec des bedinct
 
Daer een ander met v vut drinct
315
En sopt niet want sijds ghewes
 
Dat dat onhoefscheit es
 
¶ Broet oft spise wildijt weten
 
Daer ghi eens ane hebt ghebeten
 
En stect int scotele niet weder
320
Maer legghet vore v neder
 
¶ Alse enen groeten here gheniedt
 
Dat hi v sinen nap biedt
 
Soe drinct hoefschelec ende ghiet dat
 
Daer in blijft in een ander vat
325
Ende spuelt den nap al onghelet
 
Eer ghine weder vore hem zet
 
¶ Wildi trecken te huwelike
 
Soe nemt en wijf v ghelike
 
Want .ij. ossen onghelijc
330
Trecken selden eenparlijc
 
¶ In .iiij. dinghen alsmen zeeght
 
Hem die mensche te verheffene pleeght
 
In gheboerte ende in rijcheit
 
In wine ende oec in scoenheit
335
Maer wijsheit en ghebiedt niet
 
In desen te verheffene iet
 
¶ Ghebroedere oft een gheslachte
 
Die langhe willen staen in machte
 
Selen altoes wel concorderen
340
Soe moghensi hen verweren
 
Maer twistensi onderlinghe
 
Soe gaen te nieute hoer dinghe
 
¶ Raetsmanne oec wet wel dat
 
Die toe behoren ere stat
345
Selen eendrachtech sijn mede
 
Oft si verderuen hoer stede
 
Want discoert doet zonder waen
 
Groete dinghe te nieute gaen
 
¶ Raetsmanne zonderlinghe
350
Behoren toe .ij. dinghe
 
Eendrachtecheit es deen
 
Dander es datmen ghemeen
 
Orboer altoes sette voert
 
Dit es dat recht van ere poert
355
Ende daermen deser .ij. niene pliet
 
En mach die stat ghedien niet
 
¶ Ic hebbe horen doen ghewach
 
Van enen ridder die ziec lach
 
Die .xij. sonen na hem liet
360
Die vore hem quamen eer hi versciet
 
Ende vraghden hem hoe si souden
 
Hen regeren ende houden
 
Die goede man seide na desen
 
Ghi selt eendrachtech wesen
365
Ende niemene doen onrecht
 
Ende hoefscelijc volghen v recht
 
¶ Doen soe dede die goede man
 
.Xij. roeden halen dan
 
Ghebonden in enen bant
370
Ende gafse elken in die hant
 
Om datsi souden die
 
Ontwee breken vore hoer knie
 
Ende het ontfacht hen allen
 
Doen dit dus was gheuallen
375
Dede hire elken nemen ene
 
Ende si brakense al ghemene
 
¶ Doen soe sprac die vader
 
Houdi v aldus te gader
 
Soe seldi wesen machtech
380
Ende en sidi niet eendrachtech
 
Ende v sceedt in partien
 
Soe en moghdi niet ghedien
 
¶ En onderwint v niet dats mijn raet
 
Dier dinghe dier v niet en bestaet
385
Want die hem ales onderwint
 
Werdter dicke bi ghescint
 
¶ Twee dinghe men in ertrike vint
 
Die verborghen en doghen twint
 
Diemen beghert te menegher stat
390
Deen es wijsheit/ dander scat
 
¶ Gherechte wijsheit des sijt vroet
 
En begherde noit erdersch goet
 
Bouen rechte noetdorftecheit
 
Want rijcheit die ziele versleit
395
Ende ghierecheit doet wassen soe
 
Dats die ziele werdt onvroe
 
¶ Soe meer wast die rijcheit
 
Soe meer wast die ghierecheit
 
Dats alse die dwater laedt
400
Drancs niene werdt versaedt
 
Want soe hi swaters meer in heeft
 
Soe die dorst meer an hem cleeft
 
¶ Alle mainieren van sonden
 
Gaen inden ouden stonden
405
Den mensche af ghemene
 
Sonder ghierecheit allene
 
Want die vrecheit menechfoudt
 
Te met dat die mensche oudt
 
Soe hi teergelds bedarf min
410
Soe daer meer na gaept die sin
 
Ia tote inder doet vre
 
Dits ene selsene nature
 
Ende der zielen onsienlec mede
 
Nochtan eest een ghemeen sede
415
¶ Als v ieman ontmoetet
 
Ende v dan niene groetet
 
Oft v toent ront ghelaet
 
Des en acht niet en saet
 
Hi heeft licht op die stont
420
Ghepeins in sijns herten gront
 
Dat hem soe verlast den sin
 
Dat hi vwes dan mict te min
 
Hi soude v alsoe gherne lieue doen
 
Als hi te voren hadde gheploen
425
¶ Alse ghi iemene siet ghestoert
 
Soe en andwerd hem niet en woert
 
Maer beid alse die vroede pleghen
 
Tote dattie gramscap es gheleghen
 
Vrouwen ende joncfrouwen
430
Al gaensi buten trouwen
 
Oft al sijnsi wandelbere
 
Nochtan soe doet hen altoes ere
 
Daer ghi mocht lude ende stille
 
Omder goeder vrouwen wille
435
Want der goeder vrouwen wats ghesciet
 
En machmen te vele eren doen niet
 
¶ Ghi en selt in ghenen stonden
 
Beroemen v van vwen sonden
 
Want diet doen si luttel oft vele
440
Sijn des duuels menistrele
 
Want si versegghen hoers selfs quaet
 
Daer hen die duuel af gaf raet
 
Ende bringhen sduuels werc voert
 
Dattie duuel gherne hoert
445
Maer vore gode optie stonde
 
Soe werdt vernuwet dan die sonde
 
Want al hadder god vergheten
 
Men doese hem dan weder weten
 
¶ Tuwes vriends huise en seldi
450
Niet dicke gaen/ want ghi
 
En wet niet wel oft hi
 
Vwer comsten ghestaed si
 
Oft iet gaens heeft al stille
 
Dat hi allene wesen wille
455
Want dat huis es die stede
 
Vandes menschen heimelijchede
 
Daer omme salmen sijds ghewes
 
Wachten wel alst tijt es
 
¶ Waert dat v vrient over v quame
460
Alst v niet en ware ghename
 
Nochtan toent hem goet ghelaet
 
Ende doet hem ere na sinen staet
 
Na dien dat ghi vermoghet dat
 
Men moet selcstont ghelaten bat
465
Dan dat herte heuet in
 
Daer toe hoert een starc sin
 
Ende beter es v danc verdient
 
Dan ondanc an vwen vrient
 
Want vrient es ghehouden goet
470
Men heefter toe soe cranken spoet
 
¶ Scuut altoes achtersprake
 
Want dat es die quaedste wrake
 
Entie scandelecste waerlike
 
Diemen doet op ertrike
475
Mannen van wijfliken ghelate
 
Ende wiue van manliken state
 
En gheloeft niet tallen stonden
 
Daers dicke ontrouwe in vonden
 
¶ Wet dat een volcomen man
480
.Iiij. poente moet hebben an
 
Dierste dat sijn die iare
 
Bescheedenheit volght daer nare
 
Daer na goede vromechede
 
Ende sine manlike lede
485
¶ Elc man alsoe wijt vinden
 
Sal hem sijns ghelijcs onderwinden
 
Die machteghe metten groten
 
Darme met horen ghenoten
 
Die rike met sinen goede
490
Darme met sinen aermoede
 
Alse die arme wilt striken
 
Metten mechteghen riken
 
Ende volghen met sire dade
 
Soe mach hire lichte af scade
495
Hebben ende groet verdriet
 
Ende eest datter iet messciet
 
Soe moet ouer den weecsten gaen
 
Alsoe alst dicke heeft ghedaen
 
Die machteghe ontgaet wel dan
500
Des darme niet ghedoen en can
 
Hebbensi oec iet ghemeene
 
Te deelne eest groet oft cleene
 
Die rike heuet dbeter deel
 
Al waert int scotele .j. morseel
505
Want die arme tallen daghen
 
Moet den riken verdraghen
 
Ende daertoe smeeken menech werf
 
Want hi sijns goeds bedarf
 
Aldus sal arm ende rike
510
Wandelen met sinen ghelike
 
Ende hem niet onderwinden van
 
Dinghen die hem niene gaen an
 
¶ Werdet oec alsoe ghevreescht
 
Dat een arm man werdt gheescht
515
Toter machtegher liede rade
 
Hoede hem dan vroech ende spade
 
Dat hi hem dan soe bedraghe
 
Dat hi gheenen ondanc en beiaghe
 
In deene noch in dander side
520
Want men pleeght van ouden tide
 
Alse quaellec gaen die zaken
 
Datsi ouer den nedersten craken
 
Daer bi en onderwinde hem niemam
 
Van dinghen die hem niene gaen an
525
Den mensche comt spade ende vroe
 
Twist ende onrasten gnoech toe
 
Van sijns selfs dinghen allene
 
Al en werpt hi hem niet int ghemene
 
Ets waer vrienden ende maghen
530
Moet men selcstont helpen draghen
 
Hoer onraste te redenen waert
 
Ende anders niet hoe dat vaert
 
¶ Een mechtech man sijds ghewes
 
Die rike ende onwettech es
535
Vrec/ fel/ ghierech/ ende stuur
 
Es en harde quaet ghebuur
 
Hi es des duuels bailliv
 
Op ertrike dat segghic v
 
Want hijt al te quiste maect
540
Op dat hi can dat hem ghenaect
 
Des arms mans hof/ pert/ ende ploech
 
Es algader sijn gheuoech
 
Ende can hijt niet ghewinnen
 
Met scalcheiden oft met minnen
545
Soe dreight hi den armen man
 
Ende heues sinen wille dan
 
Dusdanen ghebuur soe sal
 
Die arm man scuwen ouer al
 
¶ Nv willic dese wijsheit deelen
550
Voert ane met capitteelen
 
Maer hier vore int ghemeen
 
Hebbicse ghesayt ouer een
 
Alsoe ghi wel siet ende hoert
 
Om dat te corter vallen die woert

Welc beter es soe rijcheit soe ere ende oec van armheiden .c.xvi.

 
Een mensche vraeghde wilen ere
 
Enen clerc van groeter lere
 
Welc dat alre beste were
 
Dat ware rijcheit ende oec ere
5
Die en verghinghe nemmermere
 
Want die mensche vuertse vor hem
 
In douerste iherusalem
 
¶ Doen soe sprac die clerc voert
 
Vander wijsheit die ter werelt hoert
10
Ende vander werelt eren mede
 
Hi seide dat erdsche rijchede
 
Beter ware des sijt vroet
 
Dan erdsche ere sonder goet
 
Want die rike mach wille hi
15
Ere wel hebben daer bi
 
Ende hi mach doen sijn bedrijf
 
Beide ane ziele ende ane lijf
 
Sine noetdorfte heft hi mede
 
Waer hi comt in elke stede
20
Hi vint die hem sijn onderdaen
 
Ende tsinen dienste gherne staen
 
Ende die hem doen lude ende stille
 
Ere om sijns goeds wille
 
Ende hi mach hem seluen helpen
25
Ende sijns vriends commer stelpen
 
¶ Eens arms mans ere wet wel
 
Doech hem harde luttel
 
Want merct in vwen moet
 
Vander eren diemen hem doet
30
Oft van prise diemen hem mach gheuen
 
Soe en mach die mensche niet leuen
 
Want hi en esser niet af ghesaedt
 
Van vele lieden es hi versmaedt
 
Men borcht hem noch en leent niet
35
Ghelijc alst den riken pliet
 
Noch hine es niet alse willecome
 
Daer bi es beter als ict gome
 
Nader werelt ende slichamen staet
 
Dat men zegghe ghinder gaet
40
Een harde rijc dorpre/ dan
 
Men seide een arm gheert man
 
¶ Als die rike verliest sine rijcheit
 
Verliest hi ere ende doghentheit
 
Macht ende oec vriende mede
45
Met scutene in elke stede
 
Dan heet sine wijsheit al verloren
 
Nieman en wilt van hem horen
 
Al waert wijsheit dat hi seide
 
Men soudt houden vore sotheide
50
Sijn voere en prijstmen nieman
 
Men roeptene niet te rade dan
 
Hijs onwert ende onghemint
 
Ets cume ieman diene kint
 
¶ Ende alse die arme es worden rike
55
Ende verhauen vten slike
 
Ia een rechts dorpers sone
 
Soe heet hi wijs ende vroet die gone
 
Ende es wel ghehoert ouer al
 
Hi vint vriende zonder ghetal
60
Men doet hem gherne lieue ende ere
 
Ende prisenne dicwile sere
 
Men borght hem ende leent ghereet
 
Hi es willecome waer hi gheet
 
Te rade werdt hi gheroepen dan
65
Want hijs vernaemt een wijs man
 
¶ Die de dinc verstaet na recht
 
Soe es die rike man maer knecht
 
Die sijns heren goet vuert
 
Ende om winnen auentuert
70
Ende niet daer af en heeft
 
Anders dan hire af leeft
 
Ende alse die here wilt sijn betaelt
 
Ende sijn goet na hem haelt
 
En hads die knecht nemmeer te bat
75
Dan hijs cleedde/ dranc ende at
 
Aldus es die rike man
 
Alse hem die doet comet an
 
Soe werdt hi quite vanden goede
 
Hi wasser knecht af ende hoede
80
Hi vaert als arm sire verde
 
Als hi ierst quam op derde
 
¶ Een wijs man maect ons ghewes
 
Dattie arme sekerre es
 
Dan die rike ende oec sorght min
85
Beide om gheniet ende om ghewin
 
Want darme en sorght nacht no dach
 
Dan hoe hi dlijf bedraghen mach
 
¶ Maer des rijcs sorghe es menechfout
 
Om sijn seluer ende om sijn gout
90
Om sine rente ende om sijn vee
 
Ende om sijn goet dat vaert in dzee
 
Hi ducht dieue ende mordeneren
 
Oft dat hem nemen moghen heren
 
Vele bedarf tsire maisnieden
95
Hi heeft versoec van allen lieden
 
Met arbeide hi sijn goet wan
 
Met sorghen moet houden dan
 
Met iammerecheiden laet hijt mede
 
Dus eest al keytiuechede
100
Des hem die mensche onderwint
 
Van beghinne tote dat hi int
 
¶ Ons seeght die wise aristotiles
 
Dat blide aermoede alder sekerst es
 
Want nieman rike en es die leeft
105
Dan dien dunct dat hi gnoech heeft
 
Maer dier es luttel dat segghic v
 
Hier met laetic dit capitteel nv

Hoemen ialousie scuwen sal ende breken .c.xvij.

 
DIe ialousie es menegherande
 
Dier men pleeght achter lande
 
Selc es ialous ende ghestoert
 
Alshi disputeren hoert
5
Oft vermanen enegher dinc
 
Die ieghen sinen god ghinc
 
Oft die hoert oft siet echt
 
Dinc die es ieghen recht
 
Dese ialousie es loenlijc sere
10
Want si wel becomt onsen here
 
¶ Een mensche es oec ialous ghemoet
 
Om sijns vriens ofte maechs ranspoet
 
Oft om dat hem onrecht ghesciet
 
Des hi en can ghebetren niet
15
Die ialousie alsic scouwe
 
Es goet reene ende ghetrouwe
 
Want en es gheen vrient alsmen toeght
 
Die met sinen vrient niet en doeght
 
Mijn vrient es mijn ghemic
20
Want hi es een ander ic
 
Ende ic ben een ander hi
 
Wats beter dat segghet mi
 
¶ Men heeft meneghe weruen
 
Den riken sien bederuen
25
Maer selden sietmen dat hi sneeft
 
Die goede ghetrouwe vriende heeft
 
Dit seeght aristotiles
 
¶ Ene andre ialousie es
 
Die quaet es ende sere verdoemt
30
Dats die van wiuen coemt
 
Want si verbrand nacht ende dach
 
Smenschen herte zonder verdrach
 
Soe heet ende fel es si
 
Ende onghetimpert daer bi
35
Datter om doet es menech man
 
Ende al om sotheit nochtan
 
Ende maect den mensche alsoe ghemoet
 
Dat hem dunct oft hi hadde die woet
 
Ende en mach drinken noch eten
40
Nochtan en can hi gheweten
 
Orboers doer inne een oert
 
Dat sijn wille ghinghe voert
 
Maer zonde/ sconde/ ende verlies
 
Elc mensche hoedem dies
45
Dat hi niene werpe sine sinne
 
In ialousie van wijfs minne
 
¶ Ende die daer met beswaert si
 
Maeghs hem hoeden wille hi
 
Hi sal peinsen in sinen moet
50
Dat hi hem seluen quaet doet
 
Ende dat sine sorghe ende pine al
 
Cort ende quaet inde nemen sal
 
Want hi daer omme ziele ende lijf
 
Quaellec verteert als en kaytijf
55
Ende datsi des sijt ghewes
 
Die beste die leeft niet en es
 
Noch half soe goet licht alshi waent
 
Houdt hi hem hier in ene maent
 
Hi sal dan van sire quale
60
Te bat hebben dat wet wale
 
¶ Mestrout oec die man iet
 
Sijns selfs wiue daer hi niet
 
Die rechte waerheit af en weet
 
Dat soe sal die man ghereet
65
Vut sire herten werpen al
 
Ende peinsen dat sijn wijf sal
 
Hoeden hoer seluen wel
 
Ende vele bat dan ieman el
 
Meer ghehoedt verloren mere
70
Aldus sal ialousie sere
 
Vter herten sijn veriaeght
 
Want soe mense meer iaeght
 
Soe si vele te meer berret
 
Daeromme es si goet gheverret
75
Want soe mense meer vliet
 
Soe si meer te cuelne pliet
 
[¶] Es een man oec soe caytijf
 
Dat hi mint eens anders wijf
 
Ende daeromme ialousie dreeght
80
Die es herde sere ontweeght
 
Dat hi hem seluen verteert alsoe
 
Om dinc die hem niene hoert toe
 
Ende ziele/ lijf ende tijt verliest
 
Wet dat dese vele meer riest
85
Dan die met spere ende met schilde
 
Den wint met crachte keren wilde
 
Dus es ialousie quaet
 
Van allen dinghen dat verstaet
 
Hoeder hem elc ieghen dats mijn raet
90
Want si sin ende lijf verslaet

Hoemen gramscap ende quade melancolie verdriuen sal .c.xviij.

 
DIe gramscap wille verduwen
 
Ende felle melancolie scuwen
 
Sal gaen daer hi es alleene
 
Ende peinsen met herten reene
5
Om sinen god sinen here
 
Ende danken hem herde sere
 
Dat hi ghewerdechde dat hi
 
Na sine ghelike sciep di
 
Ende dat hi om di bereet heeft
10
Dat rike darmen euwelike leeft
 
Du sout oec peinsen daer toe
 
Om die doet die di spade ende vroe
 
Na volght soe waer du gaes
 
Waer du sits oft waer du staes
15
Die du van di des seker sijs
 
Ghewerpen en cans in gheenre wijs
 
Du en hebs gheen let dat di god gaf
 
Du en souti verren bat daer af
 
Ende vandi werpen inder noet
20
Dan du sout alleene die doet
 
Daerne helpt toe gheen curen
 
Si naect ons van vren turen
 
Ende en houdt op nemmermeer
 
Sine hebbe ons verbeten eer
25
Peinst om die ghene mede
 
Die ghebrec hebben an hoer lede
 
Ende oec vele armer sijn dan ghi
 
Dat ghijt vele beter hebt dan si
 
Ende danct des gode zaen
30
Dan seldi v voeghen gaen
 
Biden goeden daermen sprect
 
Van gode ende oec vertrect
 
Bijspele ende exemple goet
 
Ende keren daer toe uwen moet
35
Ende werpen v ghepeins verre
 
Vander dinc die v maect erre
 
Hier met verdrijft di dat ghijt wet
 
Gramscap ende melancolie met
 
Ende felle ghepeinse dat verstaet
40
Ende alle begherte die es quaet

Hoemen luxurie wederstaen sal .c.xix.

 
Alse luxurie v becoert
 
Oft iet dat ten zonden toe hoert
 
Soe seldi in ene innechede
 
Peinsen om die edelhede
5
Die v sceppre verleent heeft
 
Vwe zielen daer si bi leeft
 
Dats dat hise maken wilde
 
Ende beelden na sijns selfs bilde
 
Ende selt dan dat beelde alleene
10
Houden van smetten reene
 
In sine ere gheloeuets mi
 
Daer na dat ghemaect si
 
¶ Oft v een herde groet here
 
Doen woude alselke ere
15
Dat hi v cleedre met hem gaue
 
Ghi soudt v hoeden daer aue
 
Dat ghise niene smettet dan
 
Alse ghise te houe brachtet an
 
Dat si dan scoene waren ende clare
20
Wet dat den here dat lief ware
 
Ende dat ghire oec bi waert gheert
 
Aldus selen wi alsmen ons leert
 
Reine houden sonderlinghe
 
Der zielen edele cleedinghe
25
Die ons na sijns selfs ghedane
 
God heeft ghegheuen ane
 
Soe dat wi eerlijc ende met loue
 
Ghecleedt comen tsinen houe
 
Ende den heileghen lamme volghen na
30
Daermen singht alleluya
 
Oec seldi ghedinken des
 
Dat svleeschs ghenoechte cort es
 
Ende datmen daeromme besuurt
 
Groet torment dat euwelijc duert
35
Aldus soe mach wildijt verstaen
 
V quaede begherte te nieute gaen
 
Ende soe ghi die coringhen quaet
 
Meer wedervecht ende wederstaet
 
Soe ghise van daghe te daghe bat
40
Wederstaen selt oec na dat
 
¶ Alse dat vier es soe groet
 
Datter af comt vreese oft noet
 
Soe salment blusschen altehant
 
Aldus sal der luxurien brant
45
Ghebluscht werden groet ende cleene
 
Met ghepeinse starc ende reene
 
Alsic vore hebbe gheseit
 
Die hier op dinct doet wijsheit
 
Want oncuischeit van lichamen
50
Doet der zielen vele blamen
 
Nochtan maectmen ons ghewes
 
Datsi verre die minste es
 
Van allen den hoeftsonden
 
Die de ziele ter doet wonden
55
Want oncuischeit niemene en doet quaet
 
Dan hem diere met omme gaet
 
Maer moerden/ stelen/ oft verraden
 
Bringt ander liede in groeten scaden
 
Daeromme es beter een oncuisch man
60
Die hem van andren zonden hoeden can
 
Dan hi es die cuischlijc leeft
 
Ende hem tandren sonden gheeft
 
Hijs wel ghetelt metten vroeden
 
Die hem van allen wel can hoeden

Hoe man ende wijf hen houden selen .c.xx.

 
Man ende wijf in allen zinnen
 
Selen elc den andren minnen
 
Met herten puur ende reene
 
Hoer dinc dat sal sijn ghemeene
5
Ende si selen oec lude ende stille
 
Beide sijn van enen wille
 
Ghelijc dat si sijn een lijf
 
God gaf adame een wijf
 
In dat erdsche paradijs
10
In dier mainieren in dier wijs
 
Datsi twee een vleesch sijn souden
 
Ende daeromme den huweleec houden
 
Datsi kinder souden te gader
 
Winnen die den hemelschen vader
15
Die souden ewelijc
 
Hieromme was thuwelijc
 
Puerlec ghemaect alleene
 
Ende om ander dinc engheene
 
Die te huweleeke trect om dat
20
Hi sine oncuischeit sal te bat
 
Doen sonder scande na sijn gheuoech
 
Wet datti gode niene doet gnoech
 
Docsuin moet wesen al
 
Datmen kindre winnen sal
25
Die te gods eren dien
 
Als ghi mi horet lien
 
Die man als ghi horen moeght
 
Es met rechte swijfs voeght
 
Daer hi goet es ende bescheiden
30
Ende sal bestimmen ende beleiden
 
Sijn goet ter bester baten
 
Ende en sal om dwijf niet laten
 
Want hi es meester wet wale
 
Van wiue van goede te male
35
¶ Die man sal in allen sinnen
 
Sijn goede wijf eren ende minnen
 
Niet alleene om hoer scoenheit
 
Maer om hare doeght ende wijsheit
 
Ende om hare scoene zeden
40
Die beter sijn tallen steden
 
Dan scoenheit van liue si
 
Die man sal oec daer bi
 
Sijn wijf na sine macht versien
 
Van cleedren ende van alle dien
45
Dat behoert te horen state
 
Ende daer in oec houden mate
 
¶ Hebt lieuer dat ghi haer gheeft
 
Tamelijc daer si bi leeft
 
Dan dadt hare een ander gaue
50
Daer ghi beide scande hadt aue
 
Oft dan sijt v heimelijc name
 
Daer v meerre scade af quame
 
Want wijf te nauwe ghespaent
 
Oft oec ghehouden te verwaent
55
En es orboer noch oec goet
 
Si en ware van naturen vroet
 
Ende alse die man gheuoelt des
 
Dat sijn wijf goet ende vroet es
 
Late hore alles ghebruken dan
60
Ende danke gode dat hise ghewan
 
Valt oec alsoe datsi doet
 
Enech dinc die niene es goet
 
Dat blameert hare soetelike
 
Tusschen v tween al heimelike
65
Ende toent hare redene waerbi
 
Dattet quaet ghedaen si
 
Vriendelec ende met minnen
 
Heeft si eneghe doeght van binnen
 
Si saels haer hoeden voert mere
70
Ende wachten v raste ende haer ere
 
¶ Ende alse ghijt hare ene werf
 
Anderwerf/ derdewerf/ vierdewerf
 
Gheseit hebt som stuur som soete
 
Ens dan en es gheene boete
75
Soe sijt des seker ende ghewes
 
Datsi van arde quaet es
 
Ende dat schelden niene besciet
 
Maer emmer soe en slase niet
 
Soe meer gheslaghen soe meer verloren
80
Ic segghe v dat wel te voren
 
Soemen quade wijf meer slaet
 
Soe haer quade wille meer angaet
 
Maer verret v van hare dats mijn raet
 
Want bi hare te sine dats quaet
85
Ens quader dinc no meer gheblaemt
 
Dan en quaet wijf die hoer nien scaemt
 
Ende daer af en machmen hebben niet
 
Dan al scande/ scade ende verdriet
 
Daeromme eest wijsheit dattie man
90
Hem verret van hare op dat hi can
 
¶ Dwijf sal haer houden in dien
 
Datsi horen man sal ontsien
 
Ende sire rasten altoes wachten
 
Ende sire eren nauwe achten
95
Ende sal sijn ghetrouwe hoede
 
Van sinen liue ende sinen goede
 
Si en mach alsic verstoet
 
Wech gheuen en gheen goet
 
Hier no daer lude no stille
100
En si bi hoers mans wille
 
Want hi es voeght altemale
 
Hoers lijfs hoers goeds also wale
 
¶ Wilt v wijf emmer sijn quaet
 
Ende niet doen vwen raet
105
Ende in hoer quaetheit voert gaen
 
Daeromme en seldi v niet verslaen
 
Om haer quaede ghenoechte soe
 
En maect v niet alte onvroe
 
Want si en laetet min no mere
110
Om v raste noch om v ere
 
Daer bi set v te rasten dan
 
Soe doedi als en wijs man
 
Ende en segt openbare
 
Selue gheen quaet van hare
115
Maer dect hoer quaetheit waer ghi moeght
 
Daer an soe doedi uwes selfs doeght
 
¶ En wrect oec in gheenre wijs
 
V seluen ouer vwes wijfs amijs
 
Want die ghene es sere verdoert
120
Want die ghene es sere verdoert
 
Die sijn lijf oft goet verboert
 
Om die feeste die sijn wijf drijft
 
Een wijs man ons oec scrijft
 
Dat des wijfs scout meer es
125
Dan des mans des sijt ghewes
 
Woude dwijf si bleue wel reene
 
Want men vercrachter cume ene
 
Van honderden die des pleghen
 
Al segghensire selcstont ieghen
130
Dat goede wijf dat ghijt verstaet
 
Es des mans troest ende toeuerlaet
 
Sijn tresoer sine sierhede
 
Sijn ere/ sijn raste ende sijn vrede
 
Sine lieue ghesellinne mede
135
Waer hi es in elke stede
 
Si es vore hem met trowen dan
 
Aldus es oec die goede man
 
Sinen wiue als ghi hier hoert
 
Hier met laetic dese woert

Hoemen kindre houden sal ende wies ionghe liede pleghen selen .c.xxi.

 
Alse dat kint gheboren es
 
Soe salment dan des sijt ghewes
 
Teederlec houden ende voeden
 
Ende herde nauwe hoeden
5
Ende groete sorghe daertoe draghen
 
Beide bi nachte ende bi daghen
 
Want en verstaet noch en kint
 
Maer leeght als een worm ende wint
 
Diermen wel pleeght inder ioncheit
10
Sijns te vromer inder outheit
 
Salmen hem ene voestre gheuen
 
Want het bi melke moet leuen
 
Dat sal sijn een vrome wijf
 
Die ghesont ende soete hebbe dlijf
15
Ende oec soete den adem met
 
Dat melc dicke ende vet
 
Want melc dunne ende waterachtech
 
Maect dat kint al ommachtech
 
Al waert oec van ere coe
20
Daeromme moet mer zien toe
 
Dus es melc des kints onthout
 
Tote dat .iiij. iaer es out
 
Endet hem ter spisen mach keren
 
Dan soe salmen hem leren
25
Hoefscheide metter roeden
 
Ende van mesgane verhoeden
 
Ten seuenden iaren zonder letten
 
Sal men tkint ter scolen zetten
 
Al en soudter niet an bliuen
30
Om lesen leren ende scriuen
 
Want en es knecht noch here
 
Hine hebber af bate ende ere
 
Ende oec dicke groet gherief
 
Can hi lesen enen brief
35
¶ Die tkint heeft inder hoeden
 
Saelt houden onder der roeden
 
Dwinghen met bescheedenheden
 
Ende leren alle goede zeden
 
¶ Die wise salomon seeght dit waert
40
Hi haet sijn kint die de roede spaert
 
Men saelt leren hoefschelike
 
Grueten beide arme ende rike
 
An hoefschelijc grueten ende te maten
 
Soe leeght een deel groeter baten
45
Want et maect den man liefghetal
 
Ende en cost hem nochtan groet na smal
 
¶ Men sal oec kindre der heren
 
Die ter werelt willen keren
 
Vroech doen leeren riden
50
Op ende af gaen telker siden
 
Want an riden leeght hen vele
 
Tornoye tafelronde spele
 
In orloghen iaghen ende vlien
 
Moet men meest met ridene plien
55
Daer bi hebbens te meneghen tiden
 
Vordeel die wel connen riden
 
Men sal hen oec mede leren
 
Wandelen ende wapene hanteren
 
Ende varen talselken spelen
60
Daer goede liede versamen selen
 
Datsi horen moghen ende sien
 
Wies die goede liede daer plien
 
¶ En sidi oec daer af comen niet
 
Soe siet dat ghi v kint tiet
65
Ter scolen om clergie leren
 
Want daer af comt vele eren
 
Ende vordeels te meneghen male
 
Hen/ die hen besetten wale
 
¶ Oft leert hen coemanscap hanteren
70
Ende daeromme varen ende keren
 
Daer hi hem met staende houde
 
Oft hem anders ghebreken soude
 
¶ En hebdi oec des gheene macht
 
Soe doet hen leren een ambacht
75
Daer si hen met gheneren
 
Ende winnen datsi verteren
 
Soe datsi om noet van breken
 
Hare hant niene doruen steken
 
Daer si sonde begaen oft scande
80
Want si van lande te lande
 
Hoer conste moghen draghen
 
Sonder pert ende zonder waghen
 
Want conste en weeght niet
 
Ende die de dinc te rechte besiet
85
Soe eest groete zalecheide
 
Broet winnen met arbeide
 
Ic en vant noyt bescreuen
 
Dat enech salech leuen
 
In broet bidden ligghen mach
90
Dauid doet ons ghewach
 
Inden soutre daer hi seit
 
Vwer hande arbeit
 
Seldi eten ende van desen
 
Seldi goet ende salech wesen
95
¶ Ionghe liede selen leren
 
Die comen willen ter eren
 
Ende daertoe setten horen moet
 
Want en was noyt man soe vroet
 
Hine wart van leerne gheert
100
Want en es nieman volleert
 
Ende wie in hem seluen mect
 
Dat hem wijsheiden vele ghebrect
 
Hi es van naturen wijs
 
Ende die hem seluen gheuet prijs
105
Van wijsheiden in sinen sin
 
Hine heeft der wijsheit meer no min
 
Ende soe wie sal hebben doeght
 
Moeter beghinnen inder ioeght
 
Want wijsheit dat si v cont
110
En heeft inde noch oec gront
 
Ende die en heeft nieman volmaectelike
 
Dan god allene van hemelrike
 
Hi es fonteine der wijsheit
 
Daer alle wijsheit vte gheit
115
¶ Viere poente sijn die al
 
Elc goet kint an hem hebben sal
 
Dat ierste poent van desen
 
Dats dat kindre selen wesen
 
Onderdaen altenengader
120
Beide moeder ende vader
 
Thoren ghebode sijn ghereet
 
Ende niet doen dat hen si leet
 
Maer altoes hen eren ende ontsien
 
Des selen goede kindre plien
125
Menech mensche des sijt vroet
 
Heeft vernoy ende ranspoet
 
Ende selc ere ende groet gheual
 
Des vore verdient es al
 
Ane vader oft ane moeder mede
130
Want et es ons heren zede
 
Dat hijt beide openbaerlike
 
Gherne loent op dit ertrike
 
Want et es een dmeeste ghebod
 
Dat ons ghebiedt onse here god
135
[¶] Dander poent dat es dat
 
Die kindere in elke stat
 
Ghedienstech sijn ende clene
 
Armen ende riken ghemene
 
Ende neder hebben dat ghelaet
140
Want vroech verheffen dat es quaet
 
Sijn si clene metten groeten
 
Ende met dien die hen ghenoeten
 
Soe hebbensi des ere ende lof
 
Waer si comen in elc hof
145
Sijn clene onder die mate
 
Daer af comt hen groete bate
 
Want si werden liefghetal
 
Metten lieden oueral
 
Ende mede anesiet onse here
150
Dien hi verleent goet ende ere
 
Ende werdecheit ende voerspoet
 
Ende al om sinen oetmoet
 
¶ Daer es den meneghen af ghesciet
 
Grote scade ende lanc verdriet
155
Die hem te vroech als here sciep
 
Ende sinen meester te vroech ontliep
 
Want eer hi wiste oft conste verstaen
 
Wat hi laten soude oft anegaen
 
Was hi soe sere met allen
160
In scade ende in scande gheuallen
 
Dat hire ewelec in moeste bliuen
 
Ende ghetelt mettien caytiuen
 
Quaede haeste es onspoet
 
Want lijf ere ende goet
165
Heeftmer dicke bi verloren
 
Nv moeghdi tderde poent horen
 
¶ Dat derde poent dat kindre
 
Hebben selen meerre ende mindre
 
Dats stille sijn ende ghedwade
170
Lopen te niemans rade
 
Niet vele sprekens onderwinden
 
Daer si niene legghen niene vinden
 
Want vroech leren vele spreken
 
Ende vroech leren besiden steken
175
Sijn .ij. dinghe dat verstaet
 
Die tonleerne sijn herde quaet
 
¶ Wie hen daertoe keren
 
Datsi ghenieten leeren
 
En staens nemmermeer af
180
Datmen hen ghistren gaf
 
Dunct hen heden wesen niet
 
Si peinsen thant om ander gheniet
 
Ende hebben des iersts vergheten
 
Hoer dorst es onghemeten
185
Om hebben ende om ghenieten
 
Ghelijc si meer in ghieten
 
Die swaters al vol wesen
 
Alsoe eest recht van desen
 
Soe si meer te hope tassen
190
Soe hoer begherten meer wassen
 
Hoer herte heeft een hol
 
Dat nemmermeer en werdt vol
 
Hoer dunct altoes dat hoer ghebrect
 
Tote datse die doet verstect
195
Dan es vol die herte ghier
 
Dat goet moet dan bliuen hier
 
Dziele voert daersi verdient heeft
 
Den lichame men den wormen gheeft
 
Tgoet dat blijft den maghen
200
Die int herte luttel claghen
 
Den ghenen daert hen af bleef
 
Daer hi dicke zorghe om dreef
 
Want die blijscap vanden goede
 
Drijft hen den rouwe vten moede
205
¶ Hier omme es hi wel caytijf
 
Die sijn ziele ende sijn lijf
 
In auonturen set om goet
 
Dat sinen maghen bliuen moet
 
¶ Die goede kindre selen
210
Hoerre vordre ziele beuelen
 
Gode met goeder innecheden
 
Met aelmoesenen ende met beden
 
Ende die oec dat versumen
 
Wet dats hen becumen
215
Die zielen daer si staen
 
In dat vaghevier gheuaen
 
Si roepen iammerlijc ende carmen
 
Des moete gode ontfarmen
 
Dat ic v ie dat goet liet
220
Daer ic om ben in dit verdriet
 
Dat ghi mettien seluen goede
 
Niene helpt vut deser gloede
 
¶ Dat vierde poent es dat
 
Ionghe liede telker stat
225
Gherne sijn biden goeden
 
Ende biden gheleerden vroeden
 
Daersi an sien ende leeren
 
Alle poente van eren
 
Van doeghden ende wijsheiden
230
Ende hen oec alsoe beleiden
 
¶ Een wijs man seeght dit woert
 
Dat wijsheit niet toe en hoert
 
Van rechte den ionghen man
 
Want de wijsheit en can
235
Tsire herten niet commen inne
 
Om die vlijffheit vanden zinne
 
Ende dat hi van desen ende vandien
 
Niene heeft gheproeft no ghesien
 
Want van siene arch ende goet
240
Machmen te bat werden vroet
 
¶ En was man nie op ertrike
 
Van naturliken zinne soe rike
 
Soudi hem wel ter wijsheit keren
 
Hi en moeste an andren leren
245
Wijsheit/ doeght/ oft eersam leven
 
Want dat hem niene es ghegheven
 
Van naturleken zinnen
 
Leert hi an enen andren kinnen
 
¶ Oec eest gheseit te menegher tijt
250
Dat hem die ghene zaechte castijt
 
Die an andren leert ende verstaet
 
Wat hem goet si ofte quaet
 
¶ David seeght daer int latijn
 
Metten goeden soutu goet sijn
255
Ende metten verkeerden verkeert
 
¶ Catoen eest die oec leert
 
Sinen zone dat hi emmer sal
 
Metten goeden wandelen ouer al
 
¶ Dus selen ionghe liede leuen
260
Die an die doeght willen cleuen
 
Ende alsi soe verre sijn comen
 
Datsi goet ende arch begomen
 
Soe selensi al hoer dinghen
 
Met gherechtecheiden minghen
265
Ende peinsen om dit corte leuen
 
Dat ons hier es ghegheuen
 
Ende dat onse here god al
 
Goet ende quaet loenen sal
 
Ende dat nieman wel en heeft gheleeft
270
Dan die ghene die hemelrike heeft
 
¶ Die goede kindre willen wesen
 
Ic raden datsi ouer lesen
 
Dit capiteel ende daer na werken
 
God salse dan ghesterken
275
In eren ende in voerspoede
 
Ende in dyen van allen goede

Wat rechterscape ende herien toe hoert .c.xxij.

 
Wilen soe vraeghde een coninc
 
Enen wisen clerc dese dinc
 
Welc starker ende meerre weere
 
Soe tgherechte soe die here
5
Die meester seide openbare
 
Dat tgherechte meerre ware
 
Want die coninc na al recht
 
Ware des gherechten knecht
 
Ende moeste staen tsinen ghebode
10
Want tgherechte quame van gode
 
Om datmen na recht soude leuen
 
Ende elken mensche tsine gheuen
 
Ende dat en mochte oec die coninc niet
 
Met redenen breken wats ghesciet
15
Maer tgherechte ware soe stijf
 
Et soude den coninc nemen dlijf
 
Des mochte hi verdienen wel
 
Tgherechte en es gheen spel
 
Want hem behoert starc te sine
20
Ende elken te gheuene tsine
 
Te nemene lijf/ goet ende let
 
Alsoe gheordineert heeft die wet
 
Aldus eest tgherechte dan
 
Bouen coninc ende alle man
25
Om sgherechten wille es die here
 
Maer tgherechte en es min no mere
 
Om des heren wille ghemaect
 
Soe wel hem diet wel gheraect
 
¶ Heerscapien sijn van gode
30
Ende comen vte gods ghebode
 
Om te houdene gherechtechede
 
Ende tfolc te bestierne mede
 
Want en dadent die gherechten
 
Tfolc soude altoes vechten
35
Moerden stelen ende rouen
 
Nieman soude andren ghelouen
 
Die best mochte wildijt weten
 
Soude andren scoren ende eten
 
Ghelijc den voglen ende den dieren
40
Ende den vischen inder riuieren
 
Daeromme salmen starkelike
 
Beide ouer mate ende ouer rike
 
Rechten ende oec ghelike
 
Wel ende bescheedenlike
45
¶ Alse die rechtre wildijt weten
 
Tien ghedinghe es gheseten
 
Soe sal hi alsoe wel horen dan
 
Den armen alse den riken man
 
Ende oec hem stat ende stonde maken
50
Soe dat hi toghen mach sine zaken
 
Ende oec verandwerden mede
 
Dit sal van rechte sijn/ sijn sede
 
Daer en sal sijn gheen vordeel
 
Want god in sijn ordeel
55
Sal te rechte ende te gheliken
 
Elken sijn ordeel doen striken
 
Welken ordeele zonder waen
 
Nieman en sal moghen ontgaen
 
Daer die gherechte rechtre sal
60
Tgoede ende tquade ordeelen al
 
¶ Inden soutre sprect her dauijt
 
Salech sijn si talre tijt
 
Die gherechtecheit doen voert gaen
 
Ende daer in altoes volstaen
65
¶ Tullius sprect oec dit woert
 
Tes rechters ambachte behoert
 
Dat hi dat recht altoes voert steke
 
Ende onrecht velle ende breke
 
Doet hi anders dat verstaet
70
Soe es hi valsch ende guaet
 
¶ Die de quade doemen dan
 
En mesdoenre twint an
 
Noch diese tormenten mede
 
Want et wijst gherechtechede
75
Maer waert dat sijs en daden niet
 
Om onste oft oec om gheniet
 
Si mesdaden herde sere
 
Vore gode onsen here
 
Want tgherechte dit wilt leren
80
Zaecht die gramscap ons heren
 
Ende wrect die ouerdaet/ om dat
 
Ander liede des doen te bat
 
¶ Die de quade tormenten dan
 
En mesdoenre twint an
85
Want si verwllen daer mede
 
Tghebod der gherechtechede
 
¶ Die ghene die in dat gherechte
 
Iemanne verdoeme tonrechte
 
Sijn met gods vinghere ghewijst
90
Ende verdeelt ende verwijst
 
Van gods monde sijds ghewes
 
Ende hi die verwijst daer es
 
Ieghen recht zonder sine scout
 
Saels loen hebben menechfout
95
In dat eweghe hemelrike
 
Op dat hijt nam verduldechlike

Van .vij. poenten die heren hebben selen .c.xxiij.

 
HEre te sine en es gheen spel
 
Want hen meer dan iemanne el
 
Altoes behoert te sine
 
Beide in sorghe ende in pine
5
Hoe si dlant moghen regeren
 
Sfolcs orbore ende te gods eren
 
Want hoer lijf ende hoer ziele sijn pant
 
Waer si hen bekeren vore hare lant
 
¶ .Vij. poente hebbic ghelesen
10
Die in elken here selen wesen
 
Waer coninc hertoghe oft graue
 
Dit es dierste poent der aue
 
¶ Die heileghe kerke sal hi minnen
 
Ende hoer recht hare altoes kinnen
15
Ende hoer onrecht wederstaen
 
¶ Dander poent es sonder waen
 
Gherecht sijn in werken ende spreken
 
Ende gherecht ordeel niet breken
 
¶ Terde vorsienech ende vroet
20
¶ Tfierde hoefsch ende wel ghemoet
 
¶ Tfijfte vrome ende coene van liue
 
¶ Dat seste melde ende riue
 
¶ Tseuende hert ende fel den quaden
 
Elken na sine mesdaden
25
¶ Nv willic v elc ontbinden
 
Wat baten ghiere in selt vinden
 
Eest datsi gode minnen
 
Ende hem vore almachtech kinnen
 
Soe hebbensi binnen sijn ontsien
30
Ende hoeden hen te bat vandien
 
Dat es ieghen gods wille
 
Beide openbare ende stille
 
Ende quiten daertoe sine scout
 
Ende god die es hen hout
35
Ende verleent hen goet ende ere
 
Alsoe betaemt enen here
 
¶ Dander es gherechtecheide
 
In woerden ende in werken beide
 
Ende elken recht ordeel gheuen
40
Vrienden nichten ende neuen
 
Soe houdensi tghebod ons heren
 
Ende sijn vol groeter eren
 
Ende volwllen gherechtechede
 
Daer in leeght al salechede
45
Oec hebbensi groten lof vandien
 
Die quade selense ontsien
 
Ende si quiten mede hoer scout
 
Want dat landshere ierst ghewout
 
Ende macht op ertrike ghewan
50
Dat was om dat elc man
 
Den andren tsine soude gheuen
 
Dus was landshere ierst verheuen
 
Ende cracht ende valscheit achter steken
 
Ende alle quade dinghe breken
55
Ende houden die mate knechte
 
Ieghen die mechteghe te rechte
 
¶ Terde es vroescap ende bescheden sin
 
Hen en bedarf oec twint te min
 
Want die een landscap berechten sal
60
Bedarf wel wijsheit zonder ghetal
 
Ende oec wise liede daertoe
 
Die hem gheraden spade ende vroe
 
Want die zaken sijn menegherande
 
Die gheuallen achter lande
65
Daertoe hoert vele wijsheiden
 
Salmense alle wel bescheiden
 
Een wijs man seeght/ wee den lande
 
Dat staet in eens kints handen
 
Een ander wise doet ons oec weten
70
Wee den lande wies prinche vroech eten
 
Dats te verstane dat die heren
 
Hen daertoe selen keren
 
Dat si nuchter ende sober sijn
 
Ende altoes sparen den wijn
75
Dat hi hoer sinne niet en leide
 
Vte rechter bescheedenheide
 
¶ Want danxtelecste dinc dat es
 
Dats een landshere sijds ghewes
 
Die haestech es ende onbescheeden man
80
Ende vut hem seluen wilt werken dan
 
Daeromme selensi leiden
 
Met groeter bescheedenheiden
 
Al hoer dinghen ende met rade
 
Ende daer in bliuen vroech ende spade
85
¶ Dat vierde es hoefsch ende goedertieren
 
Dat hoert wel thoren mainieren
 
Want enen here voeght wale
 
Ghestade ende hoefsche tale
 
Goedertieren onder die liede
90
Niet fel op sine mainsniede
 
Oetmoedech ende sachte
 
Soe sal hi met crachte
 
Ghemint sijn ende liefghetal
 
Onder sine liede ouer al
95
Nochtan soe en costet twint
 
Hem die alsoe es ghesint
 
Soe hogher es die here
 
Soe bat betaemt sire ere
 
Beide oetmoet ende mate
100
In woerde ende in ghelate
 
Want vut oetmoede spruten can
 
Al dat volmaken can den man
 
Ets gheseit ouer vele iare
 
Soe hogher hals soe weeker bare
105
¶ Niet daer bi onder die grote
 
Oft onder ouermoedeghe ghenote
 
Machmen toghen hoghen moet
 
Alst emmer alsoe sijn moet
 
Die dit te poente doen can
110
Daer soe hangt wijsheit an
 
¶ Dat vijfte es scamel ende melde
 
Wat holpe dat ic langhe telde
 
Meltheit es soe hanghen haue
 
Datter cume gnoech aue
115
Seiden alle die leuen
 
Here die te poente can gheuen
 
Hem nes twint te swaer te doene
 
Sijn tenten ende pauwelioene
 
Winnen starke borghe ende staden
120
Hem en wille nieman scaden
 
Al die werelt es sijn vrient
 
Des heeft sijn gheuen verdient
 
Al tfolc poeght om sine vrome
 
Waer hi comt hijs willecome
125
Ende vint vriende in elke stat
 
Ende vordert sinen wille te bat
 
¶ Vrec ghierech landshere
 
Mach alse wel hebben ere
 
Als een iarech kint mach sijn
130
Een volmaect astronomijn
 
¶ Gheuen hoeght ende werd den man
 
Die te poente gheuen can
 
Ende sijn gheuen wille leiden
 
Met groeter bescheedenheiden
135
Van gheuene willic neder legghen
 
Want ic wilder hier na af segghen
 
¶ Dat seste poent es stout ende coene
 
Dat staet enen here wel te doene
 
Als en here comt te stride
140
Met sinen volke soe sal hi blide
 
Ghelaet toenen ende onveruaert
 
Ende hem sceppen te wighe waert
 
Soe coenlec dat tfolc al
 
Mids sijn ghelaet vercoenen sal
145
Oec soe sal hi spreken dan
 
Sinen volke troestelec an
 
Dat salse vercoenen sere
 
Oec soe sal die lands here
 
Talre vorst vore tiden
150
Alsmen vte port om striden
 
Ende sal helpen dan viseren
 
Sine scaren ende ordeneren
 
Ende wijslec die bedriuen
 
Ende selue sal hi bliuen
155
Achter inder lester scaren
 
Ende metten besten hen bewaren
 
Want hi des sijt ghewes
 
Van hen allen thoeft es
 
Ende ghebrake sijns allene
160
Soe soude al there ghemene
 
Ontdaen sijn ende ghescoufiert
 
Want alse thoeft failgiert
 
Soe failgiere alle die lede
 
Daeromme sal des heren stede
165
Sijn in die achterste scare
 
Ende al werdt die here gheware
 
Dattie vorste scaren vlien
 
Nochtan sal hi voert tien
 
Oft op sine stede bliuen
170
Ende coene ghelaet driuen
 
Soe selen hen die vluchteghe zaen
 
Scamen datsi hebben mesdaen
 
Ende die hant weder omme keren
 
Ende zeghe lichte vechten met eren
175
¶ Maer es die here veruert
 
Oft trect hi iet achterwert
 
Soe verliest hi thant den strijt
 
Dits bekent te menegher tijt
 
Want tsheren lichame sijt ghewes
180
Vore alle sijn volc daer pant es
 
¶ Oec selenne sine omsaten
 
Vele te bat in rasten laten
 
Ende ieghen hem steken node
 
Dan oft hi fadde ware ende blode
185
Hier bi alsic hebbe ghelesen
 
Selen here coene wesen
 
¶ Dat seuende poent voeght heren wel
 
Dats datsi stuer ende fel
 
Selen sijn den guaden
190
Die met ouerdaden
 
Ende met valscheiden om gaen
 
Ende donnoesele gherne beuaen
 
Sijn si groet sijn si clene
 
Hier met selensi rene
195
Hoer lant maken ende vrien
 
Van alrehande quadien
 
Want si sijn lant selen vlien
 
Om datsi dien here ontsien
 
Die goede selen om dese zake
200
Bliuen in rasten ende in ghemake
 
Dit sijn .vij. poente van eren
 
Die wel voeghen landsheren
 
Ende soe wien datter een laect
 
En es niet landshere volmaect

Hoemen ene stat regeren sal.

 
DIe ene stat willen regeren
 
Selen dese poente hanteren
 
¶ Eendrachtech sijn met trouwen
 
¶ Ghemene orbore anscouwen
5
¶ Hoer vriheit niet laten breken
 
¶ Om ghemeen dinc dicke spreken
 
¶ Dstat beuelen den vroeden
 
¶ Tghemeene ghelt nauwe hoeden
 
Ende keren te meester baten
10
¶ Te vriende houden domsaten
 
¶ Te rechte houden ghelike
 
Als wel darme als de rike
 
¶ Vaste houden hoer statute
 
¶ Die quade altoes werpen vte
15
¶ Ghetrouwe sijn den here
 
Dits der ouder wisere lere
 
Ende waer een ghebrect van desen
 
Daer staet die stat in vresen

Wat liede heren hebben selen thoren rade .c.xxiiij.

 
HEren selen thoren rade
 
Goede liede ende qhestade
 
Nemen ende oec vroede
 
Comen van goeden bloede
5
Die ghesien hebben ende ghehoert
 
Die weten wat toe behoert
 
Enen landshere van rechte
 
Ende scuwen scalke knechte
 
Die van nieute sijn op ghetreken
10
Die met .ij. tonghen spreken
 
Ende den here volghen al sire daet
 
Weder si goet si ofte quaet
 
Ende hoers selfs bate mere
 
Minnen dan hoers heren ere
15
¶ Dat van goeden tronke es
 
Sijt des seker ende ghewes
 
Dat het ter doeght ieer tiet
 
Dan datter af en quam niet
 
Nochtan valt selcstont contrare
20
Maer men werd dicst gheware
 
Dat elc te sinen aerde keert
 
Als ons aristotiles leert
 
¶ Al es een here landshere
 
Hine heeft der wijsheit nimmere
25
No coenheit no heren leuen
 
Dan hem nature heeft ghegheuen
 
Ende hi en es maer een man
 
Daer bi sal hi hem nemen an
 
Vrome liede ende wise
30
Die van heren auise
 
Ghehoert hebben ende ghesien
 
Ende hem wijslec met dien
 
Bewaren vroech ende spade
 
Ende werken met horen rade
35
¶ Landshere ende elc hoeghe man
 
Die heren voere niene can
 
Es als ene tortise die
 
Licht no claerheit en gaf nie
 
¶ Die eens heren raet sal sijn
40
Viere poente scone ende fijn
 
Horen hem van rechte toe
 
Nv hoert ic sal v segghen hoe
 
¶ Dierste alsoe ic scouwe
 
Dats gherecht sijn ende ghetrouwe
45
Want hi bewaren sal sinen here
 
Ane lijf/ ane goet/ ende ane ere
 
Ende recht ende redene oec anesien
 
Van allen dinghen die ghescien
 
Want die rechtre es van onrechte
50
Sal onrecht scuwen met rechte
 
Ende recht altoes doen voert gaen
 
Alsic v hier vore dede verstaen
 
¶ Dander poent es wijshede
 
Daermen den here ende dlant mede
55
Berechten sal vroech ende spade
 
Want sonder cracht van wisen rade
 
En machmen dlant berechten niet
 
Soe meslijc eest dat ghesciet
 
Ende altoes salmen zonderlinghe
60
Wel bewaren twee dinghe
 
Dierste es datmen bestimme alsoe
 
Sheren renten dat hi ghedoe
 
Eerlijc na sinen staet
 
Dat hi en darf hoe dat gaet
65
Sine hant van eneghen treken
 
Ane sire liede goet steken
 
Waer bi dat hi valle om dat
 
In gods ende des menschen hat
 
¶ Dander es als menegherande
70
Discoert comt tusschen die lande
 
Datmen dat payse metter spoet
 
Want orloghe en was noyt goet
 
Noch eerlec alsoe men leest
 
En hadde op gods viande gheweest
75
Oft om te behouden dlant
 
Als ons catoen doet bekant
 
Die dat ghebiedt van rechte
 
Datmen omme dlantscap vechte
 
¶ Dat derde poent volght hier an
80
Dats dat eens heren raedsman
 
Niene si ghier om gheniet
 
Daer mochte groet verdriet
 
Af comen ende onneere
 
Beide den lande ende den here
85
Want ghierecheit maect soe ontsint
 
Dicke den man dat hi en kint
 
Trouwe noch waerheit wats ghesciet
 
Die dinc daer hi hem toe riet
 
Want dat ware scande bouen scande
90
Dat een raetsman enegherande
 
Dinc sinen here raden soude
 
Die hi selue niet doen en woude
 
Dese .iiij. poente soe sal
 
Elc raetgaue hebben al
95
Die bewaren wilt sinen here
 
Ende daertoe sijns selfs ere

Vander lettren ende vander clerghien .c.xxv.

 
Een die scoenste vont die
 
Ter werelt wart vonden ie
 
Ende daer meer orboers leeght in
 
Dats die lettre na minen sin
5
Want tfolc soude leuen als vee
 
En daedt die lettre min no mee
 
Want al vergheten bliuen soude
 
Dnuwe testament ende doude
 
Daer al onse gheloeue in leit
10
Want smenschen ghedinkelecheit
 
Metten mensche cort vergaet
 
Nv merct noch meer ende verstaet
 
Gramarie ende logike
 
Geometrie ende visike
15
Rethorike astronomie
 
Ende die heileghe theologie
 
Decrete ende decretale
 
Ende dat loy altemale
 
Ende meneghe scone hystorie
20
Daer af goet es die memorie
 
Ende vorwaerden daertoe mede
 
Die mids chartren houden stede
 
Waren langhe te nieute ghegaen
 
En hadt die lettre ghedaen
25
Nochtan en dochte die lettre twint
 
En daedt dscriuere diese kint
 
Ende in den boec formeren can
 
Lettre noch scriuere nochtan
 
En dochten beide niet een oert
30
En daedt die dichtre die de woert
 
Ende den sin van dier materien
 
Scone can setten ende scerien
 
Te rechte poenten ende spellen
 
Ende op sijn recht dat voert vertellen
35
Vanden dichtre latic nv staen
 
Ende wille op clergie voert gaen
 
Want van dichtene salic v mere
 
Hier na segghen ans mi ons here
 
¶ Die hoeghste constc die es
40
Ende dedelste sijds ghewes
 
Ende die swaerste dats clergie
 
Hine wart gheboren nie
 
Diese te gronde conste gheslaen
 
Want clergie sonder waen
45
Comt vte gode die nieman
 
Te volle verstaen en can
 
¶ Al die consten sekerlike
 
Die behoren ten ertrike
 
Die sijn met allen rechte
50
Der edelre clergien knechte
 
Ende bastaerde ieghen hare
 
Want clergie dats openbare
 
Es gheesteleke conste van dien
 
Datmense tasten en mach no sien
55
Maer al gripen moet metten sinnen
 
Ende sine wilt oec nerghent inne
 
Dan daer puer si de sin
 
Daer gheen quaet wille en si in
 
Want hi seeght die wise man
60
Dat wijsheit niet comen en can
 
In den ghenen lude no stille
 
Die binnen es van quaden wille
 
¶ Het esser .vij. dat wet wale
 
Conste/ gheheten liberale
65
Die edel sijn ende sonderlinghe fijn
 
Ende der andre consten vrouwen sijn
 
¶ Dierste gramarie/ ende logike
 
Daerna geometrie ende musike
 
Arismetike ende astromie
70
Entie heileghe theologie
 
¶ Gramarie leert ons spreken
 
Ende te poente vte reken
 
Beide sin ende oec woert
 
Ende poentelec dat segghen voert
75
Te rechte scriuen ende spellen
 
Te poente dat vertellen
 
Ten minsten hoert dichters toe
 
Ic sal v wel zegghen namaels hoe
 
¶ Logike leert ons openbaer
80
Dbescheet tusschen valsch ende waer
 
¶ Geometrie wildijt weten
 
Leert te rechte lant meten
 
Ende oec alrehande mate
 
Daer an leeght groete bate
85
¶ Musike die leert v voert
 
Zanc ende al dat daertoe hoert
 
¶ Arismetike dans gheen spel
 
Leert v rekenen ende tellen wel
 
¶ Astromie die can leren
90
Van dien firmamente dat keren
 
Hoe die sterren houden hoer stede
 
Hoer cracht ende hoer virtuit mede
 
¶ Die theologie comt int leste
 
Dats die heilechste ende die beste
95
Van dien ghi mi horet ruren
 
Want si ontbindt die scrifturen
 
Daer onse salecheit
 
Ende al onse gheloeue in leit
 
Ende leert ons daer toe zalechlike
100
Den rechten wech te hemelrike
 
¶ Dit sijn die arten liberale
 
Daer vte spruten wet wale
 
Alle die consten die
 
Horen tier clergie
105
Selke oec consteneren
 
Willense anders termineren
 
Maer aldus als ghi hier hoert
 
Gafse mi mijn meester voert
 
¶ Ghelijc als ghi mi nu hoeret lien
110
Van .vij. consten der clergien
 
Alsoe sijn inder lekere hant
 
Oec .vij. conste bekant
 
Daer dandre alle vte risen
 
Nu hoert ic salse v wisen
115
¶ Smeden ende landwinninghe
 
Wollewerc ende scepinghe
 
Nayen ende eersatrie dan
 
Conste van ghietene volght hier an
 
Gout/ metael/ selver/ oft loet
120
Ofte andre mine clene oft groet
 
Dese sijn bastaerde ghenant
 
Om datmense werct metter hant
 
Dit sijn die .vij. principale
 
Daer bina vte comen te male
125
Die andre ambachte diermen pliet
 
Diermen mochte ontberen niet
 
¶ Maer die swaerste conste sekerlike
 
Diemen weet in ertrike
 
Subtijlste ende meest gheert
130
Dats die lettre dat ghijt wet
 
Datsi van allen die swaerste es
 
Moeghdi hier bi sijn ghewes
 
Met allen ambachten wildijt weten
 
Machmen spreken/ lachen/ oft eten
135
Oft iet peinsen weder ende voert
 
Dat tien ambachte niet en hoert
 
Maer in darte der scrifturen
 
Machmen cume een let ruren
 
Peinsen/ lachen/ no singhen
140
Noch anders doen gheen dinghen
 
Dan die scrifture heuet in
 
Daertoe soe gaet al die sin
 
Die wile datmen daer ouer es
 
Ende anders niet des sijt ghewes
145
Maer die smedt/ weeft oft nayt
 
Oft met scepe in die zee wayt
 
Mach anders peinsen wil hi
 
Eten/ lachen/ spreken daer bi
 
Wett oec dattie arbeit
150
Die an die scrifture leit
 
Moyt aldes menschen leden
 
Van bouen tote beneden
 
Soe dat nieman dat weten en mach
 
Vanden ghenen dies noyt en plach
155
Hoeft/ scoudren/ rugghe/ beene
 
Entie lichame al ghemeene
 
Werde moede vandier scrifturen
 
Nochtan sietmen nemmer ruren
 
Dan cume dene hant
160
Dits den scriuers wel bekant
 
¶ Die sekerste conste ende die
 
Zalechste die was ie
 
Dats den volke die waerheit leren
 
Ende wisen die ghebode ons heren
165
Hoe si comen ten eweghen lande
 
Ende dese sijn tweerhande
 
Selc predect dat gods woert
 
Ende leret den volke voert
 
Ende leefter oec selue na
170
Dese sal alsict versta
 
Vore gode sijn ghecroent
 
Ende met groeten loene gheloent
 
Want hi slacht der sonnen dan
 
Die haer licht vut gheuen can
175
Optie werelt hier ende daer
 
Ende blijft selue euen claer
 
¶ Selke connen gods woert vut gheuen
 
Dier selve twint na en leuen
 
Dese slecht der kerssen hoet vert
180
Die andren licht ende hare vertert
 
Dese selen ewelike
 
Sitten inden helschen slike
 
Om datsi andren tgoede leren
 
Ende selue nochtan archeit hanteren
185
¶ Met gheenre consten waerlike
 
En machmen clemmen soe hoechlike
 
Alse met consten van clergien
 
Des ghi mi wel selt lien
 
Eens smeeds oft eens weuers sone
190
Die selue in sinen persone
 
Wel gheseedt es ende goet
 
Mach ghewinnen selken spoet
 
Dat hi paus werdt oft cardenael
 
Bisscop oft officiael
195
Ofte comt talsoe groeter machte
 
Dat hi wel sijn gheslachte
 
Te groeten state heffen mach
 
Dat vore alsoe neder lach
 
Als ghi daghelijcs moeght sien
200
Want die kerke heeft in dien
 
Hore ordenanche gheset
 
Dat hoer goet als ghi wel wet
 
Emmer en mach versteruen twint
 
Op neue of nichte no op kint
205
Maer den ghenen te gheuene
 
Dies werdech es van leuene
 
Ende ghelettert daer toe voert
 
Alsoe te sinen state hoert
 
Men sal aensien gheen edelhede
210
Rijcheit noch maechscap mede
 
Ghifte noch ander onste en ghene
 
Dan onsen here cristus allene
 
Ende doeght ende conste vanden man
 
Wiene droech oft wiene wan
215
Wie anders doet in dese sake
 
Es een recht symoniake
 
Want symon hiet die ierste man
 
Die prouende met cope ghewan
 
Ende na dien symon wildijt weten
220
Soe eest symonie gheheten
 
Sijn gheslachte ende sine maghe
 
Meerren noch alle daghe
 
Inder heilegher kerken sere
 
Dat betre god onse here
225
¶ Alle princhen ghemene
 
Ende al tfolc groet ende clene
 
Selen die clergie eren
 
Ende sonderlinghe landsheren
 
Die vter clergien leren
230
Hoe datsi selen regeren
 
Want hen al niet kenlijc en es
 
Die wise clerc aristotiles
 
Ende andre meestre die screuen
 
Hoe landsheren souden leuen
235
¶ In ouden tiden alsict merke
 
Waren princhen meest clerke
 
Wel gheleert inder scrifturen
 
Beide van rechte ende van naturen
 
Soe datsi selue mochten verstaen
240
Wat goet ocht arch ware ghedaen
 
Ende want nu af gheleeght es dat
 
Soe behoeuensi vele te bat
 
Wise clerke te hebne bi hen
 
Want alse die naturlike sen
245
Wijs es ende wel gheraect
 
Ende hi oec dan mede smaect
 
Wijsheit die clergie gheeft
 
Ende deen metten andren cleeft
 
Soe es die wijsheit meerre dan
250
Dan in enen puren leken man
 
¶ Maer ghierechede vanden goede
 
Verwint soe der clerke moede
 
Datsi hoer wijsheit meest keren
 
Om hulde te hebne der heren
255
Daer si prouenden ende goet af ontfaen
 
Ende laten die wijsheit stille staen
 
Ende en segghen hen dware niet
 
Al dit selue oec ghesciet
 
Horen biechtren dats iammer groet
260
Clergie soude met rechte bloet
 
Hoer wijsheit baren waer si ware
 
Want si slecht der zonnen clare
 
Die hoer licht sprait op al dat leeft
 
Ende lichts nochtan te min niene heeft
265
Dus es clergie alsict versinne
 
Bouen allen consten coninghinne
 
Wel hem diese binnen heeft
 
Ende clerclec dan daer mede leeft
 
Sonder nijt ende ghierechede
270
Dit soe latic hier mede

Hoe dichtren dichten selen ende watsi hanteren selen .c.xxvj.

 
Om dat leke van allen zaken
 
Rimen ende dichte willen maken
 
Ghelijc clerken dat wonder es
 
Soe hebbic mi bewonden des
5
Dat ic nu wille bringhen voert
 
Wat enen dichtre toe behoert
 
Die te rechte sal dichten wel
 
Want dichten en es gheen spel
 
¶ Drie poente hoeren toe
10
Enen dichtre ende segghu hoe
 
Hi moet sijn een gramarijn
 
Warechtech moet hi oec sijn
 
Eersam van leuene mede
 
Soe mach hi houden dichters stede
15
¶ Gramarie es dierste zake
 
Die leert ons spreken goede sprake
 
Te rechte voeghen die woerde
 
Elc tsinen scoensten acoerde
 
Te rechte scriuen ende spellen
20
Ende dat poentelec voert vertellen
 
Men sal oec vore versinnen
 
Hoemen dat dicht sal beghinnen
 
Middelen ende daertoe inden
 
Ende vter materien niet winden
25
¶ Dprohemium int beghin
 
Sal verstannesse hebben in
 
Van datter volght na
 
Auctoriteite alsic versta
 
Ende exemple daertoe mede
30
Selen hebben propre stede
 
Daer hen behoert te stane
 
Na datter materien gaet ane
 
¶ Dinde vanden dichte sal
 
Dat vorste besluten al
35
Ende daertoe setten propre woert
 
Alsoe tier materien hoert
 
Aldus moet die dichtre sijn
 
Van rechte een gramarijn
 
Want die niene versint des
40
Wat conste gramarie es
 
Als leke liede/ die en moghen
 
Te goeden dichters niet doeghen
 
Want sine hebben gheen fundement
 
Daermen recht dichten inne kent
45
Wat helpter vele af ghelesen
 
Hi moet een gramarijn wesen
 
Ende ten minsten connen sine parten
 
Dat es dbeghin van allen arten
 
Die des niene weet sijds ghewes
50
Dat hi gheen goet dichtre en es
 
Noch dichtre oec en mach sijn
 
Es hi walsch/ dietsch/ oft latijn
 
¶ Dander poent dat ic seide
 
Dat es warechtecheide
55
Met rechte selen dichters plien
 
Dat si loghenen selen vlien
 
Want een dichtre dats een poete
 
Die wel wilt datmen wete
 
Sijn lere ende sine scrifture
60
Ende dat die oec ewelec dure
 
Vintmen sinen ghescriften valsch dan
 
Soe en sal nemmermeer man
 
Hem van rechte gheloeuen voert
 
Ende hi heeft dichten verboert
65
Ende verloren dichters name
 
Ende ewelec des hebben blame
 
¶ Twee dinghe sijn onder dandre al
 
Daermen niet in lieghen en sal
 
Hystorien dat es deene
70
Want om zake enghene
 
En salmer in lieghen een haer
 
Want wilen in doude iaer
 
En mochtse dichten nieman
 
Dan hi diese scoude an
75
Alse darijs troyen dede
 
Hi sach selue die waerhede
 
Vanden orloghe altemale
 
Dat hi screef scone ende wale
 
Alsoe hijt sach metten oghen
80
Want en hadde nieman moghen
 
Bescriuen dan hi diet sach
 
Want mens doen ghemeenlec plach
 
Ende noch met rechte soude
 
Waert datmen recht doen woude
85
¶ Daeromme heetment hystoria
 
Hystoria alsic versta
 
Comt van hysteron ic houd in dien
 
Dats griex/ ende luidt als vele als zien
 
Om datmens niemene en betroude
90
Dan den ghenen diet aenscoude
 
Hier bi selen die dichters plien
 
Harde nauwe vore hen sien
 
Alsi van hystorien maken
 
Soe meslijc vallen die zaken
95
Datmen vter waerheit keert
 
Als ons een wijs man leert
 
Ende tien selken ere an
 
Des hi noyt scout en ghewan
 
Ende selken werpensi in donnere
100
Die wert es alder ere
 
Dit doet en deel onwetenthede
 
Ende nijt werctter dicke mede
 
Ende oec onste van gronde
 
Die de waerheit slaet van monde
105
Hier bi blijft vorwaer gheseit
 
Verholen meneghe vromecheit
 
Meneghe doeght ende scone daet
 
Die nidecheit van monde slaet
 
Dat iammer es sonder verdrach
110
Dat elc niet ghenieten en mach
 
Sire doeght ende sire archeit met
 
Dit ware nochtan gherechte wet
 
Die heileghe scrifture sprect bloet
 
Dat loghenen slaen die ziele te doet
115
Ende dat wi selen antworden
 
Van allen idelen worden
 
Daer die rechte rechtre sal
 
Dese werelt doemen al
 
¶ Jacob van merland oec/ die vader
120
Der dietscher dichtren es algader
 
Scelse sere die logheneren
 
Die valsche materien viseren
 
Die si subtijllec connen cleeden
 
Ende met sconen woerden leeden
125
Alse karlen ende octouiane
 
Den welken si draghen ane
 
Ende oec andren goeden lieden
 
Dinc die hen noyt en ghescieden
 
En betaemt hoerre eren niet
130
Datmen des belieghe iet
 
Want men machse gnoech prisen
 
Metter waerheit in vele wisen
 
Men leest dat karle voer stelen
 
Ic segdu al sonder helen
135
Dat karle noyt en stal
 
Selke maken oec ghescal
 
Dat hi carle hiet die man
 
Om datten sijn vader wan
 
Op enen waghen an een dienstwijf
140
God die gheue hem onlanc lijf
 
Die dese loghene dachte
 
Ende ierst in plaetsen brachte
 
Want puppijn sijn vader was
 
Een heilech man sijt seker das
145
Ende wan karlen ane sine vrouwe
 
Diere hi ghegheuen hadde trouwe
 
Mids der heilegher kerken raet
 
Sijn moeder hiet ver bertraet
 
Ende was dochte wi lesent dus
150
Eens keysers hiet eracleus
 
¶ Sijn ouderuader wildijt weten
 
Was karle marteel gheheten
 
Ende was in ouerspele ghewonnen
 
Maer wi niet gheweten en connen
155
Weder op karre oft op waghen
 
In hoerets noyt boeke ghewaghen
 
¶ Si doen ons oec verstaen
 
Dat keyser octouiaen
 
Bi louene wart gheboren
160
In ene stede die wi horen
 
Noemen ten seuen tummen
 
Mi dunct datsi sere dummen
 
Die dese loghene maken cont
 
Daersi met verliesen hoer stont
165
¶ Octouianus moeder was
 
Iulius suster alsic las
 
Gheboren vte rome der stat
 
Wat node hadde dese vrouwe dat
 
Si .iiij.c milen vandaer
170
Op een velt woeste ende blaer
 
In couden ende in winde
 
Ligghen soude van kinde
 
Ondanc hebbensi diet peinsen
 
Ende dusdane loghenen veinsen
175
Want sire moert werken an
 
Die belieghen dus goeden man
 
Men soude hen dichten verbieden
 
Ets waer si willen den lieden
 
Iet nuwes bringhen te voren
180
Om dat sijt gherne horen
 
Ende datsire licht ane winnen
 
Oft haren name doen kinnen
 
¶ Ets waer ysoep ende auiaen
 
Dichten ende doen verstaen
185
Ghedichten van vele zaken
 
Van dieren alse datsi spraken
 
Dats om leringhe dier vut gaet
 
Daermen svolcs wesen bi verstaet
 
Ende meneghe ander rime
190
Alse van reinaerde ende ysegrime
 
Brunen den bere ende den das
 
Dat dese dinc vonden was
 
Was al om lere ende wijsheit
 
Alsic v vore hebbe gheseit
195
Want een sin die es swaer
 
Dien maken exemple claer
 
Want in parablen god selue sprac
 
Sine sermoene die hi vertrac
 
¶ Men mach oec dat ghi dat wet
200
Een burdeken vertrecken met
 
Al eest dat niene ghesciede
 
Daeromme lachen die liede
 
Op dat en es niemans lachter
 
Nochtan soe bleeft beter achter
205
Want wi van allen idelen woerden
 
Ten ordeele selen antwoerden
 
Dus en salmen lieghen niet
 
In hystorien wats ghesciet
 
¶ Dander poent willic v ruren
210
Dat sijn heileghe scrifturen
 
Alse viten van heileghen lieden
 
Van dinghen die hen ghescieden
 
Ende wat ter heilegher kerken hoert
 
En salmen lieghen niet een woert
215
Want die heileghe kerke es ghesticht
 
Op ihesum christum themelsche licht
 
Die allene es die waerhede
 
Daer gheene loghene en wilt mede
 
¶ Dat derde poent vanden drien
220
Des die dichters selen plien
 
Alsic v hier vore seide
 
Dat es eerachtecheide
 
Want dichters die in hoer dichten
 
Al ertrike willen berichten
225
Papen/ riddren/ ende ander heren
 
Doeght ende wijsheit willen leren
 
Ende hen dicke spreken na
 
Dese selen alsic versta
 
Hen ten doeghden keren mere
230
Ets den lerere leelec sere
 
Dat hi selue niene hanteert
 
Doeght die hi enen andren leert
 
Alse catoen die wise man
 
In sinen boec wel spreken can
235
¶ Nv merct dan wie dichtren waren
 
Wilen in den ouden iaren
 
Moyses onse heileghe vader
 
Die wilen maecte algader
 
Die viue boeke scoene ende fijn
240
Die dbeghin vander biblen sijn
 
¶ Iosephus die wel gheraecte
 
Die der ioeden hystorie maecte
 
Ende menech boec als een clerc
 
Was eersam in al sijn werc
245
Aristotiles ende cato
 
Seneca ende oec plato
 
Oratius ende ouidius
 
Boetius ende orosius
 
Die dichtren waren al hoer leuen
250
Ende some van hystorien screuen
 
Ende eersamheit altoes hanteerden
 
Ende selue hilden datsi leerden
 
¶ Iheronimus die heileghe verlichtre
 
Ende die edele werde dichtre
255
Trac die bible met sire pine
 
Vten hebreusche in latine
 
Ende den soutre mede alsoe
 
Ende menech groet werc daertoe
 
Hi hilt altoes waerhede
260
Waer hi quam telker stede
 
Want dat latijn waerlijc
 
Den abreusche es so ghelijc
 
Datmen niene wert gheware des
 
Dat deen iet dan dander es
265
Aldus selen dichters mecken
 
Die scrifturen vte trecken
 
Van ere spraken in dander sprake
 
Datsi om enghene zake
 
Te scriuene en onderwinden
270
Anders dan sijt daer vinden
 
Want vut des auctoers woert
 
En salmen gaen niet een oert
 
Ende vter materien winden twint
 
Alsic v vore dede bekint
275
¶ Zeghebrecht oec van gembloes
 
Screef die waerheit altoes
 
Want hi was een coroniste
 
Die beste een diemen wiste
 
Vincent oec die iacoppijn
280
Die .iiij. partien in latijn
 
Vanden spiegle hystoriale
 
Scone toe brachte ende wale
 
Was goet gramarijn dat ghijt wet
 
Waerachtech ende eersam met
285
Dit waren die clerke
 
Die wilen die goede werke
 
Toe leiden in ghescrifte
 
Niet om onste maer om ghifte
 
Maer om ghemeen orboer/ daertoe
290
Datse nature vermaende doe
 
¶ Noyt men oec en ondervant
 
Dat iacob van merlant
 
Loghene dichte of voert brochte
 
Hoe nauwe datment ondersochte
295
Want sijn leuen was eersam
 
Als enen dichtre betam
 
¶ Wie recht dichtre wesen sal
 
Dat moet hem meest oft al
 
Van naturen in sijn gheboren
300
Van dinghen die daer toe horen
 
Dient nature niene hadde ghegheuen
 
Al die ghene die nv leuen
 
En soudent hem niet leren wel
 
Want dichten dan nes gheen spel
305
Het moet comen vut reinen sinne
 
Daer gheen commer nes inne
 
Ghierecheit noch felheit met
 
Daer menech mede es besmet
 
Rechte dichters hoe dat vert
310
Sijn groets loens wel wert
 
Die doeght houden ende waerhede
 
Ende eersam leuen dartoe mede
 
Men mochter ontberen twint
 
Want dnuwe ende doude testamint
315
Alle rechte ende onse wet
 
Ende onse gheloeue daertoe met
 
Hantvesten ende hystorien
 
Daer af goet sijn die memorien
 
Waren te nieute al ghegaen
320
En hadt die dichtre ghedaen
 
Bi wien si behouden bliuen
 
Mids sijn dichten ende sijn scriuen
 
[¶] Nv willic v segghen ter vaerde
 
Welc dichters sijn van aerde
325
Selc es die dicht van minnen
 
Om dat hi sijn lief wilt ghewinnen
 
Selc dicht oec openbare
 
Om dat hi gherne naemcont
 
Selc dicht oec om gheniet
330
Maer dit dichten en es niet
 
Van naturen gheboren in
 
Want si dichten om ghewin
 
Sonder der naturen beheet
 
Een recht dichtre godweet
335
Al ware hi in enen woude
 
Daer hi nemmermeer en soude
 
Van dichtene hebben danc
 
Nochtan soudi harde onlanc
 
Sonder dichten daer gheduren
340
Want het hoert tsire naturen
 
Hine mocht laten al woude hi
 
Dichten moet vut herten vri
 
Comen ende vut cleren sinne
 
Daer god behoude inne
345
Elken dichtre die waerheit mint
 
Hier met es dit dichten gheint

Van ghetrouheiden .c.xxvij.

 
Een goet man vraeghde alsic las
 
Enen clerc die meester was
 
Welc hem dbeste dinc dochte
 
Dat die mensche hebben mochte
5
¶ Die clerc seide openbare
 
Dat dat ghetruwecheit ware
 
Want die ghetruwe ware int gheuoech
 
Dade altoes sinen sceppre gnoech
 
Hem seluen ende den mensche mede
10
Ende dat mids der ghetruwechede
 
Dingle staende bleuen
 
Hier boven in dewelike leuen
 
Doen die quade ingle vielen
 
Neder inden helschen wielen
15
Om dontrouwe van ouerdaden
 
Die si horen sceppre daden
 
¶ Ende dat noe oec bleef te liue
 
Sine drie sonen ende hoer wiue
 
Doent al verdranc cleine ende groet
20
Ende ene nuwe werelt van hen sproet
 
¶ Dat onse heileghe vader abraham
 
Toter groeter eren quam
 
¶ Dat oec moyses in waerre dinc
 
Van onsen here die wet ontfinc
25
¶ Dat die ioeden oec voert mee
 
Droghe ghinghen ouer die zee
 
¶ Dattie propheten propheteerden
 
Ende ons heren toecomst leerden
 
¶ Dat maria alsoe scone
30
Ontfinc den edelen godsone
 
Die om ons anden cruce starf
 
Daer hi ons hemelrike met verwarf
 
¶ Dat hen die heileghen doeden lieten
 
Omt gheloeue sonder verdrieten
35
Dit heeft algader toe bracht
 
Ghetrouwecheit met harre cracht
 
¶ Dat oec die goede in hemelrike
 
Ten ioncsten daghe salechlike
 
Comen selen int godlijc scouwen
40
Dat sal al sijn mids trouwen
 
Die elc sinen sceppre dede
 
Ende sinen euenkersten mede
 
Trouwe es scone oft alsoe scone
 
Als die sonne es vanden trone
45
Trouwe scuwet alle saken
 
Die den mensche arch maken
 
Trouwe si gheeft elken tsine
 
Sine pleeght niet ghierec te sine
 
¶ Want alsoe ghelijc sijt ghewes
50
Alse trouwe ene de beste der doeghden es
 
Alsoe ghelijc es ghierechede
 
Van archeiden een dquaedste mede
 
Ghierecheit bringht gherne voert
 
Perseme/ diefte/ roef/ ende moert
55
Ende alle scalke neringhen
 
Die den mensche ter hellen bringhen
 
Ghierecheit den mensche soe verwint
 
Dat hi niemans noet en kint
 
Ende begheeft vader ende moeder
60
Kindre ende oec suster ende broeder
 
Hem en roect niet wat ieman seeght
 
Vandien daer sijn wasdoem in leeght
 
Hi laet tscande vore donnere gaen
 
Ic segghu dat sonder waen
65
Dat elc mensche altoes sal
 
Den ghiereghen scuwen over al
 
Want hine spaert ghenen man
 
Hine wilter emmer winnen an
 
Ets herde sorchlijc dat ghijt wet
70
Datmen den ghiereghen set
 
Te berechtene lant ofte stat
 
Daermen vut mach trecken scat
 
Want si om scat laten liden
 
Die waerheit te meneghen tiden
75
Ende ghemene orbore daertoe mede
 
Daer menech land ende stede
 
Sere omme heeft mesvaren
 
¶ Men leest alsoe twaren
 
Dattie romeine wilen ere
80
Crassuse den groeten here
 
Int lant van orienten sanden
 
Om te winne daer die landen
 
Ende die te makene vromelike
 
Onderdaen den roemschen rike
85
Doen hijt al hadde verwonnen daer
 
Was sine ghierecheit soe swaer
 
Den volke om te hebne scat
 
Datten tfolc ghegreep na dat
 
Ende hebne ten seluen stonden
90
Op ene tafle ghebonden
 
Ende goten hem alsoe vele
 
Ghesmoltens gouds inde kele
 
Dat hier doet af bleef versmoert
 
Ende bleef scats versaedt doen voert
95
¶ Als oec her iacob van simpoel dede
 
Die ouermids sire ghierechede
 
Brugghe ende al vlaender lant
 
Den coninc warp vter hant
 
Want die coninc wet dat wale
100
Hadde vlaendren ghewonnen te male
 
Alsoe dat iacob van simpoel waert
 
Van vlaendren ghemaect rewaert
 
Ende wart mids sire ghierecheit
 
Onder dat lant volc alsoe leit
105
Dat hi om des volcs ontsien
 
Vte brugghe moeste vlien
 
Bi nachte met haesten groet
 
Ende der fransoyse bleuen daer doet
 
Meer dan .m. inder nachte
110
Dat sine ghierecheit toe brachte
 
Die coninc verloes dlant al weder
 
Ende daer storuen omme zeder
 
Menech graue ende groet here
 
Ende hondert dusent volcs ende mere
115
Want dorloghe stont daer nare
 
Een deel meer dan dertech iare
 
Tote dat philips tser karls sone
 
Op wien verstarf die vrancsche crone
 
Die de vlaminghe te cassle verwan
120
Daer storven .xij.m man
 
.Xiij.c schreefmen doen
 
Ende .xxviij. dcarnatioen
 
Doen der vleminqhe ouermoet
 
Gheworpen wart onderuoet
125
Ende haer cracht ende haer ghewelt
 
Al te nieute wart gheuelt
 
¶ Oec es selcstont gheuallen dat
 
Dat die berechters van ere stat
 
Om haer selfs quade ghenieten
130
Ghemeene orboer achter stieten
 
Oft datsi den here lude oft stille
 
Lieten doen al sinen wille
 
Ieghen trecht vander stat gulde
 
Omme te hebbene tseren hulde
135
Die dit doen sijn quadere
 
Dan dief es oft verradere
 
Want si allene om hare baten
 
Ghemeine bate te nieute laten
 
Datsi van gherechten scouden
140
Metten liue weren souden
 
¶ Hier omme soe en salmen niet
 
Den ghiereghen wats ghesciet
 
In vordeel van ambachte setten
 
Want si al goet beletten
145
Dat hen te baten niene comt
 
Wient anders scaedt ofte vroemt
 
¶ Daeromme segghic alsic seide
 
Dat goede ghetrouwecheide
 
Gaet bouen al te winsche
150
Dat hebben mach die minsche
 
Biden redenen die ghi
 
Hier vore horet segghen mi
 
Die trouwe niene mint hi es sot
 
Want men seeght daer trouwe daer god
155
Oec hebbic ghehoert datmen sprac
 
Dat trouwen noyt broeds en ghebrac
 
Dauid doet ons bekint
 
Dat hi des gherechts mans kint
 
Noyt en sach soeken broet
160
Want god onse here inder noet
 
Helpt ghetruwelec den sinen
 
Die hen ter doeght willen pinen
 
Want god selue sijds ghewes
 
Dbeghin van allen trouwen es

Van .iij. mainieren van vrienden ende welc gherecht vrient si .c.xxviij.

 
BOuen alle alsic scouwe
 
Soe gaet een vrient goet ende ghetrouwe
 
Maer selden mense vinden can
 
Ende alsi vonden sijn dan
5
Salmense houden wijslike
 
Sijn si mate sijn si rike
 
Ende sal hen met herten fijn
 
Thoren orbore ghereet sijn
 
Ende hen lieue doen vroech ende spade
10
Beide met rade ende met dade
 
Mijn vrient es altoes mijn ghemic
 
Want hi es een ander ic
 
Ende ic hen een ander hi
 
Mijn vernoy helpt hi mi
15
Draghen ende ic hem tsine
 
Wats beter bi te sine
 
Om minen voerspoet es sijn sen
 
Alsoe blide alsic selue ben
 
Daer mijn vrient es sijds ghewes
20
Dat mijns daer gheen breke en es
 
Want hi vor mi es vorwaer
 
Oftic selue ware daer
 
¶ Den maten vrient en salmen niet
 
Versmaden want es dicke ghesciet
25
Dat die mate vrient heeft bestaen
 
En hadde die rike niet ghedaen
 
Gherecht vrient inder noet
 
En spaert goet/ let no doet
 
Hine settet vore sinen vrient al
30
Maer dese vriende sijn smal
 
Sine sijn alle niet vriende fijn
 
Die vriende nochtan willen sijn
 
Want die vriende als ghi hier siet
 
En sijn van ere mainieren niet
35
¶ Selc scijnt andren vrient om dat
 
Hi vanden sinen heeft te bat
 
Ende volght hem lude ende stille
 
Algader sinen wille
 
Weder hi si quaet oft goet
40
Ende al eest dat hi doet
 
Dinghe die hem moghen deren
 
Dat en sal hi hem niet blameren
 
Maer sal hem alles volghen
 
Om dat hine niet verbolghen
45
En wilt maken them waert
 
Dese vrient hoe dat vaert
 
En es gheen vrient maer viant
 
Datsi v vorwaer bekant
 
Want hi meer sijn gheniet
50
Dan sijns vrients ere aensiet
 
¶ Noch soe es ene ander mainiere
 
Van vrienden die vergaet sciere
 
Dat sijn vriende wildijt weten
 
Die tsamen drinken ende eten
55
Gaen oft staen oft vrien mede
 
Oft hanteren idelhede
 
Dese vrienscap onlanghe duert
 
Want si in dinde gherne suert
 
Ende dicke keert in viantscap
60
Want die gront es lau ende slap
 
¶ Onnutte gheselscap des sijt vroet
 
Heeft dat inde herde selden goet
 
Ende al had deen enegherande
 
Scade/ vernoy/ ofte scande
65
Dander soude om die zake
 
Luttel sijn tonghemake
 
¶ Ende mesdade deen den andren iet
 
Dander soude weder verdriet
 
Den ghenen doen ende scade
70
Waert in rade oft in dade
 
Ende soude der vrienscap vanden man
 
Al vergheten hebben dan
 
¶ Dese vrienscap doech luttel gnoech
 
Want elc van hen sijn gheuoech
75
Vorwaert settet allene
 
Ende acht sijns ghesellen clene
 
Dusdane vriende salmen scuwen
 
Ende ten nausten niet betruwen
 
¶ Maer dien vrient in allen sinnen
80
Salmen gheloeuen ende minnen
 
Die sinen vrient in alre tijt
 
Als hi mesdoet heimelec castijt
 
Ende hem seeght dat hem si goet
 
Weder hijs hem belght ocht en doet
85
Ende sijn vernoy hem draghen helpt
 
Ende sinen cummer gherne stelpt
 
Ende sinen voerspoet sijns selfs acht
 
Ende sire eren altoes wacht
 
Dits een vrient ter waerhede
90
Alsic v hier vore seide
 
¶ Van bruecele heine van aken
 
Die wel dichte conste maken
 
God hebbe die ziele sine
 
Maecte dese twee versekine
95
¶ Vrient die werdet langhe ghesocht
 
Selden vonden ende saen verwrocht
 
Hi seide waer dat verstaet
 
Vrient es te vindene quaet
 
Maer gherecht vrient na mijn verstaen
100
En es niet verwrocht soe zaen
 
Want die sinen vrient begheeft
 
Om alluttel dat hi heeft
 
Ghedaen ieghen sijn gherief
 
En heeft dien vrient niet herde lief
105
¶ Men seeght dat openbare
 
Dat vrient beter ware
 
Inden weghe danne ghelt
 
Hier bi radic dat ghi selt
 
Vriende maken telker stede
110
Ende die connen houden mede
 
Wantmen seeght dat gheselscap
 
Eens deels gaet vore broederscap

Van .iiij. mainieren van lieden daer sonder die werelt niet sijn en mochte .c.xxix.

 
Van lieden sijn vele mainieren
 
Die dese werelt bestieren
 
Naest gode ende staende houden
 
Die te lanc gherisen souden
5
Soudemense alle noemen sciere
 
Maer sonderlinghe esser viere
 
Sonder die welke niet en dochte
 
Die werelt noch staen en mochte
 
¶ Dierste dat sijn die heren
10
Die den volke de wet leren
 
Ende die scrifturen ontbinden
 
Daer si hemelrike met vinden
 
Ende biechten ende absolueren
 
Ende die sacramente ministreren
15
¶ Dander sijn die heerscapien
 
Die tfolc dwinghen ende castien
 
Van crachte ende van ouerdaden
 
Ende van allen daden quaden
 
Ende doen tfolc in rasten leuen
20
Ende elken oec tsine doen gheuen
 
¶ Dat derde es die ackerman
 
Die dat lant wel breken can
 
Te tide messen ende sayen
 
Ende sine vrocht te tide mayen
25
Boeme planten ende cruid
 
Die ten tide bringhen hoer fruid
 
Daer die mensche gheseeght vorwaer
 
Bi leuen moet al dlanghe iaer
 
¶ Die vierde mainiere es
30
Die coepman sijds ghewes
 
Die tgoet van lande te lande vuert
 
Ende dicke daeromme auentuert
 
Hi halet tgoet daerment wint
 
Ende voeret daermens niene vint
35
Ende daermens niet hebben en mochte
 
Waert datment daer niene brochte
 
Daer sonder men niene mach sijn
 
Eest ghewant coren oft wijn
 
Oft goet van ghewichte mede
40
Want het es des coepmans sede
 
Dat hi tgoet deelt ghelike
 
In elc lant in elc rike
 
Dattie liede sliten ende verteren
 
Des si niene mochten ontberen
45
Deser viere als ghi wel siet
 
En mochte ertrike ontberen niet
 
Ende hen salmen wesen hout
 
Ende oec van gherechter scout
 
Voer hen bidden vroech ende spade
50
Die dat liete hi mesdade

Van vijfterhande minnen .c.xxx.

 
Vijfterhande minne soe es
 
Die de mensche sijds ghewes
 
Draghen sal ende hanteren
 
Dierste es die minne ons heren
5
Des vader van hemelrike
 
Die ons na sine ghelike
 
Van nieute ghescapen heeft
 
Ende onse noetdorste daghelijcs gheeft
 
Ende ons na dit arme leuen
10
Sijn ewelike rike sal gheuen
 
Dien selen wi minnen bouen al
 
Ghelijc dat hi ons selue beual
 
¶ Dander minne es sonder blijf
 
Dattie man sijn goede wijf
15
Eren sal ende minnen
 
Met ghetempenden sinnen
 
Ende dwijf weder den man
 
Ende elc sal waer hi can
 
Andren raste doen ende daertoe vrede
20
Dit sal van rechte sijn hoer sede
 
¶ Nv hoert hier die derde minne
 
Dats dat wi met gansen sinne
 
Minnen selen onsen landshere
 
Ende hem doen werde ende ere
25
Ende hem bistaen vroech ende spade
 
Beide met rade ende met dade
 
Ende hem waernen van aldien
 
Daer hem af mochte messcien
 
Want hi onse bescermere es
30
Na die werelt sijds ghewes
 
¶ Tfierde poent dats een ghebod
 
Dat ons ghebiedt onse here god
 
Dats dat wi allegader
 
Minnen selen moeder ende vader
35
Ende altoes sijn ghereet
 
Te doene hoer goet beheet
 
Want nader naturen ghebode
 
En hadde wi niet gheweest naest gode
 
En had onse vader ghedaen dan
40
Die ons an onse moeder wan
 
¶ Onse moeder ons oec ontfinc
 
Die siec ende swaer met ons ghinc
 
In swaren anxte in groter noet
 
Ende dan ene mainiere vander doet
45
Liden moeste eert quam ten ende
 
Doen wi quamen in dit ellende
 
Cranc van sinne ende van machte
 
Doen namensi ons in hoer wachte
 
Ende hieuen ende leiden moederlike
50
Vut onsen messe vut onsen slike
 
Dan nemensi ons in hoer hoede
 
Ende deelen ons van horen goede
 
Dat hen verleent onse here
 
Daer si lichte om pijnden sere
55
Met anxte ende sorghen groet
 
Ende alse verslaet die doet
 
Latensi hen al hoer goet
 
Dat selc quaellec verdoet
 
Ende selc leeft eerlijc vandien
60
Alsoe als wi daghelike sien
 
¶ Dkint en sal wildijt verstaen
 
Om ghene noet af gaen
 
Vader no moeder hoe dat si
 
Maer ghetruwelec staen bi
65
¶ Die moenc ofte clusenere ware
 
Ende wel wiste openbare
 
Dat vader oft moeder hadden breke
 
Met rechte soudi haesteleke
 
Dan vte sinen cloestre sceiden
70
Ende met pinen ende arbeiden
 
Hen winnen dan hoer broet
 
Ende anders des si hadden noet
 
Men sal lieue doen ende ere
 
Naest gode onsen here
75
Vader ende moeder talre tijt
 
Dies niene doet es vermalendijt
 
Men heeft oec dicke ghesien
 
Op ertrike hen scande ghescien
 
Nochtan volghter na die pine
80
Dier gheen inde en pleeght te sine
 
¶ Die vijfte minne es ghemene
 
Dats dat elc groet end clene
 
Minnen sal sine kinder
 
Ende al sine maghe meerre ende minder
85
Ende hen helpen vroech ende spade
 
Beide met rade ende met dade
 
Alsoe verre als recht ende redene si
 
Ende anders niet gheloeuets mi
 
Een mensche sal oec hebben mede
90
Minne ende goede vriendelikede
 
Met allen menschen die goet sijn
 
Ende hen oec met herten fijn
 
Bi staen ende helpen inder noet
 
Can hi sonder sine scade groet
95
Sijn scande ende sine scade verren
 
Ende al dat hem mach werren
 
Want nader naturen eesch
 
Soe sijn wi alle een vleesch
 
Ende ghebroedere allegader
100
Comen van enen vader

Hoe die mensche hem seluen minnen sal .c.xxxi.

 
BOuen alle creaturen
 
Sal die mensche telker vren
 
Hem seluen minnen dies sijt vroet
 
Ende soe wie des niene doet
5
Ende enen andren lieuer heeft
 
Wet dat hi onwijslijc leeft
 
Want die om enen andren bestaet
 
Dinc die hem seluen targhe vergaet
 
Wet dat hi enen andren dan
10
Lieuer heeft diet merken can
 
Als een man die om een wijf
 
Hem seluen maect kaytijf
 
Ende goet ende ere leeght neder
 
Ende dwijf om den man weder
15
Datmen daghelijc ondervint
 
Oft oec liede die om haer kint
 
Oft om vriende oft om maghen
 
Hen ontgoeden teweghen daghen
 
Dese minnen enen andren meer
20
Dan hen seluen alsic seide eer
 
Elc sal enen andren minnen soe
 
Dat hi sijns selfs scade niene doe
 
Daer hi hem seluen met ondeere
 
Elc mensche sal sijn een here
25
Van sijns selfs herten ende wille
 
Om bedwanc van enegher minnen
 
Anders iet kere sine sinne
 
Dan hem orboer ende eerlec si
 
Soe es hi sijns selfs here vri
30
Maer mint hi enen andren mere
 
Soe es die ander sijn here
 
Ende hi moet dan sijn sijn knecht
 
Dit verbiedt naturlec recht
 
Een mensche die leeght gheuaen
35
Moet tes gheens wille staen
 
Diene heeft int prisoen
 
Hine mach anders niet doen
 
Daeromme selen hen die vroeden
 
Van dommer minnen altoes hoede
40
¶ In enen boec hebbic ghelesen
 
Hine sal niet eens anders wesen
 
Die sijns selfs wesen mach
 
¶ Catoen doet ons oec ghewach
 
In sinen boec dattu sout
45
Di seluen meest wesen hout
 
¶ Der ewangelien hoertmen beuelen
 
Dat wi onsen euenkersten selen
 
Minnen ghelijc ons/ als god hiet
 
Maer meer dan ons en staet daer niet
50
Want daer es den meneghen af comen
 
Vele scaden/ scanden/ ende onvromen
 
¶ Elc sal soe hem seluen minnen
 
Dat hi hem seluen wel sal kinnen
 
Ende sinen euenkersten mede
55
In goeder gheuoechlijchede
 
¶ Maer die hem seluen mint alsoe
 
Dat hem dunct spade ende vroe
 
Dat hi die beste es vanden spele
 
Ende van hem seluen houdt te vele
60
Ende hem oec te sere aysiert
 
Ende te sonderlinghe hem versiert
 
Wet dat hi hem niet en mint
 
Want hi name/ ziele ende lijf schint
 
¶ Die hem seluen mint hi sal
65
Middelheit houden ouer al
 
Hoefsch sijn ende goedertieren
 
Ende dese .x. poente hantieren
 
¶ Scone seden zonder ouermoet
 
Luttel spreken ende dat selue goet
70
Te tide nemem ende gheuen
 
Wel ende gherechtelec leuen
 
Vremder dinc niet onderwinden
 
Ghierecheit verre wech sinden
 
Onrecht vromelec wederstaen
75
Gods ghebode sijn onderdaen
 
Te tide wel connen verdraghen
 
Ten rechte helpen den maghen
 
Die dese .x. poente ghehouden can
 
Mach heeten en goet wijs man
80
¶ Die hem seluen mint hi mint doeght
 
Ende al dat sine ziele verhoeght
 
¶ Ende die hem werpt in sduuels bant
 
Es sijns selfs groete viant
 
Want alle viande en daden hem niet
85
Soe groete scade noch verdriet
 
Alse hi hem seluen daer doet
 
In deweghe helsche gloet
 
¶ Hier omme es hi sijns selfs vrient
 
Die doeghden ende eren verdient
90
Ende die sonde begaen ende scande
 
Sijn hoers selfs doet viande

Waeromme ende waertoe datmen goet hebben sal .c.xxxij.

 
DIe redenen sijn int ghetal
 
Daeromme men goet hebben sal
 
Dierste es dat ghijt wet
 
Datmer gode sal dienen met
5
Ende ieghen darme meldelike
 
Coepen deweghe hemelrike
 
Want god sprect selue dat ghi
 
Den minsten doet dat doedi mi
 
¶ Dandere redene willic v gheuen
10
Dats datmer af sal leuen
 
Eten drinken ende cleden
 
Met goeder gheuoechlijcheden
 
Want ouertollecheit dat verstaet
 
Es vore gode ende den mensche quaet
15
En es gheen meer verloren goet
 
Dan datmen bouen mate verdoet
 
¶ Oec en salmen twaren
 
Tgoet niet tsere sparen
 
Men sal in allen vren
20
Gnoech doen der naturen
 
¶ Donsalechste dinc dat leeft
 
Dats hi die goets gnoech heeft
 
Ende niet en taemt dat hi daer aue
 
Sinen lichame gnoech gaue
25
Maer iammerlec dat ontspaert
 
Teens anders behoef diet vertaert
 
¶ Die derde redene alsic verstoet
 
Daeromme datmen sal hebben goet
 
Dats daeromme datmen sal
30
Onrecht weren ouer al
 
Ende maghen ende vrienden bi staen
 
Die in noede sijn beuaen
 
Recht in desen drien mainieren
 
Sal die mensche sijn goet bestieren
35
Ende die des twint en doet
 
En besit niet wel sijn goet
 
Want tgoet es sijn here dan
 
Ende hi es sgoeds dienstman
 
Dit es scande bouen scande
40
Nochtan vintmer inden lande

Oftmen maghen ende vrienden helpen sal .c.xxxiij.

 
MEn vraeghde wilen alsic las
 
Enen meester die wijs was
 
Oft die menschen van rechten scouden
 
Maghen ende vrienden helpen souden
5
Ende hen gheuen ende bistaen
 
Die meester andwerde zaen
 
Ende seide aldus op dese vraghe
 
Eest datmen heeft mate maghe
 
Die hen niene connen gheneren
10
Noch ghewinnen dat si verteren
 
Oft mids eneghen ranspoede
 
Comen sijn vut horen goede
 
Ende die dan goede liede sijn
 
Hen salmen met herten fijn
15
Gheuen ende staen in staden
 
Helpen ende oec gheraden
 
Ia tuwer minster scaden
 
Die dat lieten si mesdaden
 
¶ Maer hebdi maghe dat verstaet
20
Die loes sijn sot/ oft quaet
 
Ende thore quaellec verteren
 
Ende hen niene willen gheneren
 
Oft quaede faite hanteren
 
Die seldi van v weren
25
Ende hen raden no helpen
 
Want ghine mocht ghestelpen
 
Hoer behoefte in gheenre wise
 
Rechte oftmen ene tortise
 
Vore enen blinden man hilde
30
Om dat hire af ghesien wilde
 
Alsoe sijn wet te voren
 
Cost ende pine al verloren
 
Van datmen dore den quaden doet
 
Dies hem hoedt hi es vroet

Wat meltheit es ende wat si doen can .c.xxxiiij.

 
Onder alle doeghden ghemene
 
Es bescheedene meltheit ene
 
Die te prisene es sere
 
Want gracie/ goet/ ende ere
5
Sijn daer dicke comen af
 
Hem die bescheedenlec gaf
 
¶ Bescheeden segghic daer bi
 
Dat elc man wie hi si
 
Altoes met maten gheuen sal
10
Ende oec te tide groet ende smal
 
Alsoe den persone betame
 
Soe es sine meltheit sonder blame
 
¶ Selc es blide ende te ghemake
 
Als hem comt redenleke zake
15
Melde te sine met eren
 
Selke sijn oec die keren
 
Meltheit van hen spade ende vroe
 
Ende soeken ocsuin daertoe
 
Hoe si der meltheit moghen ontgaen
20
Nv hoert hier af exemple zaen
 
Een arm bat wilen ere
 
Antigonuse den groeten here
 
Dat hi hem gaue enen penninc
 
Dat ware mi te clene een dinc
25
Sprac hi te gheuene di
 
Ay here soe gheeft mi
 
Een pont sprac darme man doe
 
En hoert dinen persoen niet toe
 
Dattu soo vele hebben sout
30
Nv siet dese sochte onscout
 
Hoe hi der meltheit ontghinghe dan
 
Ende was here van rome nochtan
 
¶ Een arm man oec wilen bat
 
Den coninc alexandre dat
35
Hi hem gaue enen penninc
 
Et ware mi te cleinen dinc
 
Sprac hi te gheuene mi
 
Hout dese stat ic gheefsi di
 
Die man wart doen bescaemt
40
Here sprac hi en betaemt
 
Mire eren niet soe groet goet
 
Doe sprac die coninc hoech ghemoet
 
In aensie niet watti betame
 
Maer wat betaemt minen name
45
Al es te groet te nemene di
 
Ens niet te groet te gheuene mi
 
Dese en woude gheuen niet af keren
 
Maer melde sijn met groeter eren
 
¶ Wet dat der meltheit hoeghe vertuit
50
Vten eweghen gode spruit
 
Ende ghierecheit vten viant
 
Alsic v nu sal doen becant
 
¶ Doe niet en was groet no clene
 
Dan die eweghe god allene
55
Soe stoet hem altoes sijn moet
 
Ter meltheit ende noch doet
 
Daer hi die waerheit toende af
 
Doe hi ons tenen male gaf
 
Alsoet sine meltheit gherde
60
Hemele/ firmament/ ende erde
 
Locht/ licht/ ende die zee diep
 
Dat hi met enen woerde sciep
 
¶ Dingle inden hemel daer
 
Int firmament die sonne claer
65
Mane/ sterren/ entie planeten
 
Diere scone in sijn gheseten
 
Vogle inde locht/ op derde diere
 
Vissche in die zee meneghertiere
 
Seker benic wel daer aue
70
Dat noyt en was scoenre gaue
 
Dat anders niet en dede
 
Dan puurlec sine melthede
 
Die hi emmer wilde baren
 
Verstaet nochtan twaren
75
Hine behoefde gheens hemelrijcs
 
Noch der creaturen des ghelijcs
 
Want eer iet was van desen
 
Was sijn ewech godlijc wesen
 
Alsoe volmaect in blijscapen
80
Als doen hijt al hadde ghescapen
 
Ende dat al weder worde niet
 
Hine hads rouwe no verdriet
 
Want sine vroude sonder beghin
 
En mach werden meer no min
85
Hier bi merct dat alle dinghen
 
Puurlec vte gods meltheit springhen
 
Ende dat meltheit des sijt ghewes
 
Puurlec vte gode comen es
 
Ende vore gode oyt crone droech
90
Ia die melde es int gheuoech
 
¶ Ende alsoe ghelijc dat verstaet
 
Als meltheit vut gode gaet
 
Alsoe nemt ghierecheit hoer beghin
 
Vte luciferre meer no min
95
Dat merct men wel in desen
 
Want doene god had doen wesen
 
Vanden inglen den claersten
 
Ende den alre vorbaersten
 
En liet hi hem ghenoeghen niet
100
Alsoe hem sine hoeuerde riet
 
Maer woude clemmen tier stat
 
Daer god sijn sceppre sat
 
Daeromme hi wart ter seluer stont
 
Gheworpen inder hellen gront
105
Daer ewelijc es sine stede
 
Aldus quam ghierechede
 
Vut luciferre sijds ghewes
 
Die beghin alre quaetheit es
 
Ende voert meer vandier vre
110
Soe en mochte ghiereghe creature
 
In hemelrike niet comen
 
Die waerheit hebdi nu vernomen
 
¶ Hier na bedroech hi nochtan
 
Adame den iersten man
115
Om dat hine hebben woude
 
Ende al dat na heme comen soude
 
Alsoe oec dede twaren
 
Want binnen .vm. iaren
 
Moest al die hille becoren
120
Dat van menschen wart gheboren
 
Ende noch soude sonder waen
 
En hadt sine meltheit ghedaen
 
Want hi sinen sone daertoe gaf
 
Dat hi dit iammer dede af
125
Met sire ghebenedider doet
 
Wie sach ie meltheit soe groet
 
¶ Gods meltheit heeft ons ghegheuen
 
Wesen/ sinne/ lijf/ ende leuen
 
Gars/ louere/ coren/ ende cruid
130
Ende daertoe meneghe groete virtuit
 
¶ Meltheit es van groeter baten
 
Want meltheit can met caritaten
 
Den hemel ontdoen zaen
 
Ende comt vore gods oeghen staen
135
Ende bidt daer vore horen man
 
Ende god hoerse lieflec an
 
¶ Meltheit maect ons dinghe hout
 
Hoer man die es altoes stout
 
Ende werdt waer hi hem bekeert
140
[¶] Meltheit es altoes gheert
 
Meltheit can soenen maken
 
Tes viands vrienscap gheraken
 
Het staet al thoren ghebode
 
Ets recht si comt van gode
145
Meltheit can hoer manne
 
Bringhen vten banne
 
Ende vten kerkre mede
 
Ende maect hen pays ende vrede
 
Meltheit can den coninc maken
150
Ende setten opten stoel taken
 
Ende bringten daer toe scone
 
Toter hoegher keyser crone
 
Ende maectene gheweldelike
 
Here van al ertrike
155
Ende sal hire oec in staende bliuen
 
Dat moet sine meltheit bedriuen
 
Want vrecheit meneghen here
 
Heeft ghecranct ane sine ere
 
Meltheit can oec maken wale
160
Bisscoppe ende cardenale
 
Ende si doet meer prouenden gheuen
 
Dan clergie oft goet leuen
 
¶ Meltheit doet spaus poerte opgaen
 
Ende impetreert horen wille saen
165
En es poerte wiket no dore
 
Meltheit en bringt den man daer dore
 
Ende doet hem hebben sijn begheren
 
Scriueren ende oec zegheleren
 
Sijn hem ghereet met beiden handen
170
Dus soe vintmen in allen landen
 
Meltheit beiaeght zelken danc
 
Beide in hof ende in dingbanc
 
Datsi hoer zake wint daer bi
 
Weder si recht oft onrecht si
175
¶ Meltheit can wel borghe breken
 
Ende oec scone vrouwen spreken
 
Si can dlijf oec meneghen gheuen
 
Die verboert heeft sijn leuen
 
¶ Meltheit doet horen man wiken
180
Hoet ende capruin af striken
 
Si maect recht crum/ ende crum recht
 
Ende enen here van enen knecht
 
Rike man die gherne gheeft
 
Hem soe dient al dat leeft
185
Ende sijn wille gaet gherne voert
 
Dats recht hi es wel ghehoert
 
Rijc man ghierech ende vrec
 
Valt dicwile inden strec
 
Ende ontgheldt oec menechfout
190
Des hi noyt en hadde scout
 
Want die meneghe es hem ghehat
 
Ende werpen omme dan dat rat
 
Alse die waghen heldet iet
 
Dits datmen daghelike siet
195
¶ Als dat vier es sonder hitte
 
Ende en stat sonder smitte
 
Ende goet wijn sonder coep
 
Firmament sonder omloep
 
Ende ertrike sonder here
200
Dan sal ierst hebben ere
 
Een rijc vrec ghierech man
 
Die dore niemene niet doen en can
 
Ghi rike die gheuen moeght
 
Peinst om dese groete doeght
205
Die meltheit es gheheeten
 
Ende laetse in v beeten
 
Ende deelt gode vandien
 
Daer hi v af heeft versien
 
Wet ghine hebt groet no smal
210
Hine heuet ghegheuen al
 
Deelt van dat hi v gheeft
 
Die wile dat uwe es ende ghi leeft
 
Want sijds seker na v doet
 
En hebdire ane clein no groet
215
Die ghene oec dien ghijt laten selt
 
V lant v huse v renten v ghelt
 
Selen blidelec daer mede leuen
 
Ende luttel vore v ziele gheuen
 
¶ V ware beter dat v kinder
220
Ende v maghe meerre ende minder
 
Broet baden ewelike
 
Dan ghi verloert hemelrike
 
Ende sonderlinghe soe wilt keren
 
V gheuen te gods eren
225
Dat ghi gheeft om der werelt lof
 
Daer loent v die werelt of
 
Maer gheefdi om gods ere
 
Die loen duurt v emmermere
 
Hier bouen in hemelrike
230
Daer wi alle ghemeenlike
 
Comen moeten te samen
 
Segt allegader amen

Oft wel eten ende drinken sonde es .c.xxxv.

 
MEn vraeghde wilen alsic las
 
Enen man die wijs was
 
Ofte wel eten sonde ware
 
Die man seide openbare
5
Datmen nutte goede spise
 
Ende goeden dranc in goeder wise
 
Dat en ware sonde no blame
 
Hem diese geuoechlijc name
 
Ende dies hadde die macht
10
Want die heileghe gods cracht
 
Alrehande erdsch goet
 
Smenschen behoef wassen doet
 
¶ Maer datmen goet struweert
 
Ende ouertollec verteert
15
Dat es sonde ende oec scande
 
Ende die mesdaet es drierhande
 
¶ Dierste es datmen daer met
 
Den lichame sere tachter set
 
Want oueraet ende ouerdranc
20
Maect den lichame siec ende cranc
 
Ende meneghe groete onghesonde
 
Comter af te menegher stonde
 
Et steruen liede vele mere
 
Van eten ende van drinken tsere
25
Dan van shonghers ongheuoech
 
Want die nature heeft lichte gnoech
 
¶ Dandere mesdaet diet merken can
 
Die soe gaet der zielen an
 
Want ouerdranc ende oueraet
30
Sijn der zielen herde quaet
 
Want tvleesch dan dicke ghert
 
Datter zielen swaerlec deert
 
Van dronkenscape ende luxuren
 
Daer sonden vele vte ruren
35
¶ Die derde mesdaet wildijt leren
 
Gaet ieghen darme ons heren
 
Want eest spise oft ander goet
 
Datmen ouertollec verdoet
 
Dat soudemen den armen gheuen
40
Die in groeten hongre leuen
 
Want die rike van rechter scout
 
Sijn den armen haer onthout
 
Sculdech te gheuene van dien
 
Daerse god af heeft versien
45
Hi gheuet al des seker sijt
 
Ende alse hi wilt soe nemt hijt
 
Ende watmen den armen doet
 
Dat acht hi sijns selfs goet
 
Want hine behoeuets anders niet
50
Hier bi soe merct ende besiet
 
Dat ghi te maten drinct ende et
 
Ende der armer niene verghet
 
Daer ghi ieghen moeght ghi rike
 
Coepen deweghe hemelrike

Van ledecheiden ende onledecheiden .c.xxxvi.

 
EEn mensche en sal niet leiden
 
Sinen tijt met ledecheiden
 
Want dat god den tijt gheeft
 
Dats om dat elc die leeft
5
Sinen tijt al ouer al
 
Nuttelec bestaden sal
 
Wat wi hebben in dit leuen
 
Dat moet ons die tijt gheuen
 
Maer smenschen aerbeit moeter toe
10
Ende no min no meer eest alsoe
 
Salmen ghinder loen ontfaen
 
Men moet in desen tijt begaen
 
Salmen ghinder mayen
 
Doe moetmen hier sayen
15
Dus es hi dwaes des sijt vroet
 
Die sinen tijt quaellec verdoet
 
Want den ledenen tijt en can
 
Nemmermeer verhalen man
 
Daer bi sal elc nacht ende dach
20
Arbeiden soe wat hi mach
 
Die wile dat hi den tijt heeft
 
Want die mensche onlanghe leeft
 
Ende dats ons en groet verhoghen
 
Dat wi in corter tijt moghen
25
Verdienen soe lichtelike
 
Blijscap die duert ewelike
 
Alse een mensche sijds ghewes
 
Vanden liue ghesceeden es
 
En mach hi voert niet goets begaen
30
Maer dat hi hier dan heeft ghedaen
 
Voert hi vore hem si goet si quaet
 
Daermen van elken loen ontfaet
 
¶ Ledecheit tallen stonden
 
Es voederse van vele sonden
35
Want die viant vint dan stade
 
Ende sayt daer van sinen sade
 
Die wile dat hijt ledech vint
 
Daer hi dicke sere an wint
 
¶ Coninc karle als ic las
40
Die here van kerstenheit was
 
Dede sine dochtre leren
 
Nayen ende oec hanteren
 
Wollewerc ende oec mede spinnen
 
Om datsi dan hore sinnen
45
Te bat mids der onlede
 
Keerden vander idelhede
 
Hier ane soe souden leren
 
Beide poertren ende ander heren
 
Hoe si wijf ende dochtre souden
50
In goeder onlede altoes houden
 
Soe dattie duuel niene vonde
 
Stede/ stade/ noch oec stonde
 
Daer hi tvleesch mochte beruren bi
 
Daer cume ieman onbesmet af si
55
¶ Een ledech mensch waerlijc
 
Es den dorren boeme ghelijc
 
Die loef no vrocht en draeght
 
Die scrifture ons oec ghewaeght
 
Datmen den boem sal roden vut
60
Die altoes bringht quaet fruut
 
Dat sijn die ghene sonder waen
 
Die met quaden werken omgaen
 
Diemen werpt int lanc verdriet
 
Dat ewelec te duurne pliet
65
En es coninc graue no hertoghe
 
No mensche soe neder no soe hoghe
 
Maer die hen ter ledecheit tien
 
Sine hebben scade ende scande van dien
 
Ledecheit van allen rechte
70
En hoert toe here no knechte
 
No vrouwen no ioncfrouwen mede
 
Maer menegherande es onlede
 
Selke es goet ende selke es quaet
 
Ende selke oec tusschen beide gaet
75
Groete heren die arbeiden
 
Om haer liede te bescheiden
 
Ende oec om menegherhande
 
Orboer van horen lande
 
Oft om pays ende vrede te maken
80
Oft om der heilegher kerken zaken
 
Oft om te bescermene hoer lant
 
Dese datsi v bekant
 
Arbeiden harde nuttellke
 
¶ Ende liede die niet en sijn rike
85
Die arbeiden om broet
 
Oft om anders des si hebben noet
 
Dat es een salech arbeit
 
Alse dauid inden souter seit
 
Maer heren die pinen om dat
90
Si vergaederen willen scat
 
Ende haer volc reimeren daer bi
 
Wedert recht oft onrecht si
 
Ofte die setten willen hoer ioye
 
In tafelronden ende in tornoye
95
Oft in scone vrouwen spreken
 
Oft om andren af breken
 
Sijn lant ende sine pale
 
Dese en arbeiden niet wale
 
Want al hoer leuen es tijt verlies
100
Bi dien hoer werke die sijn ries
 
¶ Ander liede dats waerhede
 
Verliesen den tijt oec mede
 
Die arbeiden/ riden ende lopen
 
Om persemen ende om vorcopen
105
Ende om anderen te bedrieghene
 
Met horen subtilen lieghene
 
Ofte die horen tijt gherne
 
Versliten in tauerne
 
Oft oec met dobbelspele
110
Daer arghs af comt vele
 
Oft die al setten horen moet
 
Om gaederen dit verganclec goet
 
Ende des ewechs gods daer bi
 
Vergheten/ wet wel dat si
115
Horen tijt op ertrike
 
Verliesen herde dwaeslike
 
Nochtan verliesens des seker sijt
 
Dleuen dat duert sonder tijt
 
¶ Noch vintmen onlede dat verstaet
120
Die goet en es no quaet
 
Alse soutspel ende oec tsollen
 
Scaecspel ende met cloeten rollen
 
Nochtan lietment bat sijds ghewes
 
Want alle wedspel sonde es
125
Nochtan eest der liede zede
 
Datsi den tijt corten daer mede
 
¶ Die ghene es sot sonden wanc
 
Die dien tijt dunct te lanc
 
Want al dat goet meerre ende minder
130
Datmen heeft hier ende ghinder
 
Moet in desen tijt sijn beiaeght
 
Daeromme es hi wel sot die claeght
 
Ouer den tijt sonder waen
 
Hijs soe cort met ons vergaen
135
Daer bi es die ghene allene vroet
 
Die den corten tijt hier verdoet
 
Soe nuttelijc dat hire om heeft
 
Blijscap daer hi ewelike leeft
 
Ende ware een man eens weuers sone
140
Ende regeerde hi hem soe scone
 
Dat hi coninc worde in vrankerike
 
Ende leefde hi soe zondelike
 
Dat hi hemelrike verlore
 
Hi hadde gheleeft als een dore
145
Daeromme soe nes nieman vroet
 
Dan hi die gods wille doet
 
Ende den corten tijt bestaedt alsoe
 
Dat hi ewelike bliue vroe

De disputatie tusschen den poertre ende des ridders sone .c.xxxvij.

 
EEn poerter ende eens ridders sone
 
Waren wilen des ghewone
 
Datsi twiden onderlinghe
 
Dicwile sere om dese dinghe
5
¶ Die poerter seide openbare
 
Dat des poerters leuen ware
 
Reinre ende eersamer dan
 
Dleuen van enen andren man
 
Die te dorpe te woenne plaghe
10
¶ Dander seide dat ware al saghe
 
Dat hi seide ende oec ommate
 
Een goet man die te dorpe sate
 
Ware vele meer verheuen
 
In reine ende in eersam leuen
15
Dan een poertre in die stat
 
Dus was stijf dat tebat
 
Want elc toender redenen toe
 
¶ Aldus sprac die poerter doe
 
Poerters die hebben ere
20
Ende gheuoeghs vele mere
 
Van datmen drinct ende et
 
Ende oec van cleedren met
 
Ende van neringhen daertoe mede
 
Oec soe hebbensi vrihede
25
Ende vele bescermenessen
 
Dies si te dorpe messen
 
Ghelt raste eersamheit
 
Ende alles goeds volheit
 
Volghen den poertren twaren
30
Men doet hen ere waer si varen
 
Tgoet meest datmen te dorpe wint
 
Eest coren/ scaep/ ghans oft rint
 
Verteert die poertre spade ende vroe
 
Ende men bringhet hem thuis daertoe
35
En wast goet waerlike
 
In vier hoeken van ertrike
 
Men bringhets hem vor sine dore
 
Dus heeft hi sinen bore
 
Van goede dat wast in elc lant
40
Ende vut des poerters hant
 
Moet hijt coepen diet hebben sal
 
Ia landsheren al ouer al
 
In al der werelde hoeken
 
Moeten finemente soeken
45
Ane die poertren in die stat
 
Ende en connen ghedoen bat
 
Ende ander liede clene ende groet
 
Moeten des si hebben noet
 
Ane poertren halen spade ende vroech
50
Ende elc vint daer sijn gheuoech
 
Dits te dorpe onghereet
 
Maer arbeit sorghe ende leet
 
Heeft daer tfolc spade ende vroe
 
Ende oec ouerlast daertoe
55
Van meyers ende horen knapen
 
Die van hen plucken ende rapen
 
Wat sijs moghen ghewinnen
 
Aldus na mijn versinnen
 
Heeft die poertre in allen keren
60
Beter leuen ende meer eren
 
Ende reinre leven/ dan
 
Heeft enech ander man
 
Die te dorpe sine woene heeft
 
Ende na den zede van daer leeft
65
¶ Doen andwerde des ridders sone
 
Die te dorpe had sine wone
 
Ende des dorps staet kinde wale
 
In volghu niet te male
 
Der woerde die ghi nu sprect
70
Want an poertren ghebrect
 
Menich poent wildijt verstaen
 
Die eersamen leuene anegaen
 
Ghi set vore in v gheprise
 
Dieren dranc ende diere spise
75
Van cleedren costelecheit
 
Ghemac/ welde/ ende ledecheit
 
In desen en leeght min no mere
 
Reine leuen noch oec ere
 
Maer het sijn poente wildijt weten
80
Die den mensche doen vergheten
 
Alle des vorwaer gheseeght
 
Daer reinecheit ende doeght in leeght
 
Eten drinken langhe slapen
 
Altoes wachten ende gapen
85
Na wasdom ende na ghewin
 
Daer toe staet der poertre sin
 
Vorcoep perseme scalke neringhe
 
Ende vele ongheloefder dinghe
 
Hanteren poertren gherne
90
Ouerspel ende tauerne
 
Hoeuerde ende ghierecheit mede
 
Dit gherne der poerters sede
 
Om ghewin gapen talre stont
 
Ghelijc als een hongherech hont
95
Die sine begherte ende al sine ioye
 
Te ligghene pleeght ane sine proye
 
Oft als een swijn dat altoes gaet
 
Inden slike souken sijn aet
 
Dat nemmer en werdet sat
100
Dit die sede in de stat
 
¶ Een ridder oft een cnape met
 
Oft een ander man die set
 
Op dat dorp in sire hoeuen
 
Ende van des men mach behoeuen
105
Hem te tide wel versien can
 
Ic segghe vorwaer dat die man
 
Bat ende eerliker leeft
 
Dan die poertre diet al heeft
 
Want van corne ende frute
110
Dat god doet wassen vte
 
Horen lande ende horen erue
 
Thorre noet thoren bederue
 
Nemensi hoere noetdorftichede
 
Ende van haren beesten mede
115
Dat god selue al dyen doet
 
Dit es goet gherecht goet
 
Dat god selue heeft ghegheuen
 
Daersi al diaer af leuen
 
Ende alse deene vrome es ghetast
120
Soe stat dandre in derde ende wast
 
Gode gheuensi oec gheheel
 
Van dat hi hen gheeft tienden deel
 
Vanden andren leuensi voert
 
Wijslike alsoe daertoe hoert
125
¶ Alse die poerter leeght ende slaept
 
Oft drinct oft na wasdom gaept
 
Soe varen riddren ende cnapen
 
Met horen here ten wapen
 
Oft met vrienden ende met maghen
130
Oft si beiten oft si iaghen
 
Ander liede om hore gheuoech
 
Gaen opt velt met horre ploech
 
Oft si egghen oft si sayen
 
Datsi toechste selen mayen
135
Daer al die werelt ionc ende out
 
Af moet nemen sijn onthout
 
Dits reinder leuen sijds ghewes
 
Dant van enen poertre es
 
Die inden setel es gheseten
140
Ende sinen buic so vol heeft gheten
 
Dat hem dunct dat hi raest
 
Ende alse en ghent sit en blaest
 
Ende peinst om wijn vanden besten
 
Ende houdt hem binnen vesten
145
In sine raste in sijn ghemac
 
Ende peinst om sinen penninc zac
 
Dat sijn sine vriende ende sine maghe
 
Tandren orboren sijn si traghe
 
Binnen vesten sijn si stout
150
In horen woerden menechfout
 
Ende connen vremden lieden wale
 
Oplopen met harder tale
 
Des si hen hoeden souden wel
 
Warens daer ghedeelt ware tspel
155
¶ Doen elc dus hadde ghesproken
 
Ende sine redene vut ghetroken
 
Bleuensijs in clerken drien
 
Ende datsi souden versien
 
Welc van hen int scoenste ware
160
Ende dat vte gheuen openbare
 
¶ Die clerke berieden hen doe
 
Ende seiden aldus daertoe
 
¶ Doen ridders ende cnapen plaghen
 
Te woenne in ouden daghen
165
Opt dorp na horen sede
 
Doen soe was edelhede
 
Met hen sere verhauen
 
Ende doen elc andren gauen
 
Hoer kinder in huwelike
170
Warensi van eren rike
 
Maer sider datsi sijn ghetiet
 
Ter stat wert om sghelds gheniet
 
Ende edelheit ende onnoeselheit
 
Te gader hadden meensamheit
175
Soe heeft tfenijn der ghierechede
 
Die onnoesele edelhede
 
Onder voet algader ghedaen
 
In weet wanneer si op sal staen
 
¶ Van wapenen dedele voeren
180
Die wilen stoeden in roeren
 
Ouer zee int heileghe lant
 
Ende oec hier om onsen cant
 
Daermen die marchen visiteerde
 
Daermen spel van wapenen leerde
185
Es al af gheleit wet wel dat
 
Sider dedel liede gherden scat
 
Ende weede ende ghemac an namen
 
Daer vut spruten alle blamen
 
Vermalendijt si die stont
190
Dat ierst vonden wart die vont
 
Daer edel ende scamel leuen
 
Vten lande met sijn verdreuen
 
¶ Die clerke daden oec bekint
 
Die dorpman die sijn lant wint
195
Ende gode wel sijn recht gheeft
 
Dat hi een edel leuen leeft
 
Ende oec een reindre des sijt vroet
 
Dan menech rijc poerter doet
 
Niet daer bi op dorp in stade
200
Woenen beide goede ende quade
 
¶ Wet dat nieman en leeft met eren
 
Dan die de hulde ons heren
 
Behouden can tallen stonden
 
Met hoedene wel van sonden
205
¶ Dus vielen die drie clerkc daer
 
Met des ridders sone al claer
 
Nu sie elc lude ende stille
 
Met wien hijs vallen wille

Welc beter es soe goet ende quaet doen soe quaet noch goet doen .c.xxxviij.

 
WElc es beter datmen doet
 
Soe somwile quaet ende somwile goet
 
Soe datmen blijft in enen staet
 
Ende en doe goet no quaet
5
Want die noyt en mesdede iet
 
Hi en heeft te beterne niet
 
¶ Hier op soe willic v
 
Cortelec andwerden nu
 
Die mensche es ghemaect om dat hi
10
Wel sal doen ende winnen daer bi
 
Van gode den eweliken danc
 
Nv es die menscheit soe cranc
 
Ende soe gheneight toten sonden
 
Datsi valt te meneghen stonden
15
Maer soe wanneer men op staet
 
Vergheeft god die mesdaet
 
Ende soe sijn ten seluen tide
 
Dingle daer af herde blide
 
Adaem ende dauid dat ghijt wet
20
Magdalene ende peeter met
 
Vielen in sonden herde sware
 
Maer doesi rouwe hadden daer nare
 
Vergaeft hen god meldelike
 
Ende sijn sante in hemelrike
25
¶ Maer die quaet en doet no goet
 
Leuet als die beeste doet
 
Ende noch argher sijn leuen es
 
Want wiste die beeste sijds ghewes
 
Welc goet oft quaet ware ghedaen
30
Si en soude gheen quaet anegaen
 
¶ Wi selen al dat wi moghen
 
Altoes om weldoen poghen
 
Ende gode louen zonder wanc
 
Ende als wi mids der menscheit cranc
35
In sonden gheuallen sijn
 
Soe selen wi met herten fijn
 
Opstaen dan ende betren dat
 
Soe vergheeft ons god sijn hat
 
¶ Vallen ende opstaen dats menschelijc
40
Goet noch quaet doen dats veelijc
 
Altoes quaet doen es duuelheit
 
Altoes wel doen es inghelheit
 
Na dien dat dan die menschlijcheit
 
Te vallene es alsoe ghereit
45
Soe laet ons dan tallen stonden
 
Te meer hoeden vore die sonden
 
Ende oec teer in boeten staen
 
Van dat wi hebben mesdaen
 
Met hope ende met gheloeue goet
50
God die sal dan sinen oetmoet
 
Tons wert keren soe dat wi
 
Behouden selen sijn daer bi
 
Want god niemene en begheeft
 
Die goeden hope in hem heeft

Vorige Volgende