Logo DBNL
Arnold van Rummen (1847)

Arnold van Rummen

(1847)–Caspar Hendrik van Boekel–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Ogier van Ardennen
en zyne opvolgers.

De negende eeuw, zoo ryk in groote en gewigtige gebeurtenissen als aen droeve rampen, verrees gelyk eene schitterende gloriezon aen den helderen hemeltrans van het vrye Belgenland.

De beroemde vorst Karel, aen den maesstroom geboren en opgevoed, vrye Frank en Belg van hart en ziele, was zynen onvertsaegden vader Pepyn opgevolgd als koning van Austrasie en Neustrie. Zyn verheven geest en krygszucht konden zich geens-

zins vernoegen met de reeds zoo schoone en groote heerschappy, door zyne dappere voorouders bevochten. Zyn vonkelende arendsblik overschreed derzelver grenzen; hy haekte vurig naer vermeerdering en uitbreiding: want hy voelde in zich de bestemming om de stichter te worden van een der geduchtste en magtigste ryken, waervan de wereldgeschiedenis ooit gewaegde. De vorstelyke spruit van Herstal zou al spoedig bloeijen op den eersten christelyken keizertroon van Europa.

Gedurende eene werkzame en roemryke regering van byna eene halve eeuw, verdelgden zyne gevreesde wapens alles wat hem durfde tegenstaen. In het oosten verwon hy, na een' drie-en-dertig-jarigen reuzenstryd, de woeste en onverschrokken Saxers, wier afgoden hy vernietigde en welker kloeke volkstammen hy meerendeels naer Belgie's Gallie overvoerde. Naer 't westen drong hy als verwinnaer tot in Spanje door, en in het zuiden reikte hy met zyn gouden schepter tot over het zoo trotsche en gevreesde Italie, dat vroeger ons geheele werelddeel veroverde. Dáer herstelde hy Leo III op den pauselyken troon, en werd, ter dank en belooning, door dezen opperpriester gezalfd en gekroond als de groote en hoogwaerdige keizer van het Westen.

Dezen hoogsten en doorluchten rang verdiende hy ongetwyfeld, zoowel als den eernaem van ‘groot,’ welken zyne tydgenooten en de geschiedenis hem toezwaeiden, alleen door zyne uitstekende hoedanigheden als krygsheld. Doch hy

maekte zich dien nog dubbel waerdig door de onmetelyke weldaden, welke hy over al zyne overwonnen staten, als een volks-zegenaer, uitstortte.

Hy immers schonk zynen onderdanen het eerste algemeene wetboek, de Capitularia, of de constitutionele verordeningen, door de afgevaerdigden der edelen en des volks ontworpen, en gegrondvest op de vryzinnige salische wetten en tevens op de regtvaerdige en broederlievende leering van het Evangelie. Hy bewerkte de waerachtige beschaving, zoowel door het alom verspreiden van de christelyke godsdienst, als door het aenmoedigen der beoefenaers van kunsten en wetenschappen, en het begunstigen van koophandel en nyverheid.

Van alle kanten lokten zyne hooge gunsten de geleerden en kunstenaers naer de menigvuldige scholen, welke hy stichtte en mild begiftigde; ja waerin hy-zelf vermaek schiep deel te nemen aen het onderwys der jeugd. Ofschoon wel bedreven in onderscheidene vreemde talen, sprak hy by voorkeur die zyner landgenooten, het oude dietsch, waeruit ons nederduitsch is voortgesproten. En terwyl door geheel Europa, ja door gansch de bekende wereld den heldennaem van Karel als groot en roemryk wedergalmde, behield hy, met zyne hofhouding, ten voorbeelde des volks, de eenvoudige zeden der oude Belgen. Zyne kinderen verledigden zich, in hunne uren niet aen studie of godsdienst gewyd, met de beoefening van nuttige handwerken, en zyne doorluchtige en deugdzame gemalin

bestuerde de familie, als eene brave en zorgvuldige huismoeder.

Onder het aental der dapperste veldheeren, die den overwinnenden vorst op zyne menigvuldige en roemvolle krygstogten vergezelden, verbreidde de faem vooral den naem van Ogier van Ardennen, Palatyn van het Austrasische ryk en heer van het kasteel Silvestre, in Luikerland.

Deze vrome en stoute ridder, door vele schryvers, by misslag, Ogeer den Deen, of Ogerus van Denemarken geheten, is in de geschiedenis ook bekend onder den naem van hertog Ocharius. Hy was de eenige zoon van den zoo befaemden Dodon, gunsteling van koning Pepyn, en broeder der schoone Alpaïde, wier ongeoorloofde omgang met dien vorst de oorzaek werd van 't martelaerschap des H. Lambertus, de beroemde bisschop van Maestricht en hoogvereerde patroon der stad Luik, die, als een andere Joannes, zyn leven slagtofferde voor de onverschrokken berisping van het wulpsch en losbandig leven der aerdsche grooten en magtigen.

Reeds onder de regering van Pepyn den korten, was Ogier met de vereerende zending belast, in 's konings naem, te Rome eene gewigtige onderhandeling te houden met paus Stephanus II, waerna hy bekleed werd met de waerdigheid van Oppertoezigter van een groot deel des koningryks Austrasie.

Doch vooral maekte hy zich vermaerd gedurende de talryke veroverings-oorlogen, welke Karel's

heerschappy zoo spoedig en glansryk vergrootten en bevestigden. Met zyne beide neven en waerdige wapenbroeders, Rigoud en Dodon, en den beroemden Roland, zag men hem immer in 't heetste van den stryd op de meest bedreigde en gevaerlykste punten. Als getergde leeuwen, rukte hy met zyn riddertros den vyand te gemoed, die, schoon vyfdubbel in getal, voor hunne zwaerdslagen bezweek en wegstoof als 't koren voor de zeissen der maeijers. Aen 't hoofd der stoutste beklimmers van wallen, vesten en torens zag men hunne schilden blinken, terwyl zy, met het bloote stael in de vuist, zich het eerste eenen weg baenden ter planting des standaerts op de torenspits der veroverde stad of van 't gruisgebeukte burgtslot.

Menig beslissende zegeprael was, vooral in de moorddadige gevechten tegen de wilde en bloeddorstige Noormannen, het gelukkige gevolg huns vermetelen moeds, die hen bleef bezielen en aenvuren, ofschoon dikwerf hun beide armen verlamd waren door het langaenhoudend zwaerd- en lansgevecht, en hun ligchaem als doorkorven scheen van houwen en steken.

De middeneeuwsche troebadoers en menestreelen bezongen om stryd de heldendaden der twee vereeuwigde veldoversten, Ogier en Roland, welke laetste de lieftallige Oda huwde, na een tweegevecht met haren broeder, den palatyn Olivier, insgelyks een befaemd kryger.

De zonderlingste ontmoetingen en wapenfeiten, welke zelfs somtyds aen het wonderdadige grenzen,

vindt men wegens hen aengeteekend in de ridderromans en berymde kronyken van dat tydvak. - Zoo bevocht Ogier van Ardennen te Nadres, in Spanje, tydens Karel deze stad belegerde, den ontzaglyken reus Ferragus, die de sterkte van twintig mannen bezat, de frankische legerbenden buiten de poort der vesting kwam beleedigen, en de ridders uitdagen tot eenen tweestryd, welke over den oorlog zoude beslissen. Ogier overwon Ferragus, na een verwoed en bloedig gevecht, welk den volgenden dag hervat werd door Roland, die den gevreesden kolos met zyn breed lemmer het hoofd doorkliefde; zoodat onze twee kloeke paladyns alléén den zege behaelden en de stad ingenomen werd. Karel de groote bezong later, in persoon, de ongehoorde krygsbedryven zyner twee dapperste generaels, die zooveel toegebragt hadden tot zyne verheffing op den keizertroon.

Tot drie herhaelde malen, immers, had Ogier zynen beminden koning bevryd van een wissen dood. Tweemael in Spanje, en eens in Italie keerde hy het moordend stael van Karel's hoofd af, ten koste van zooveel diepe wonden, welker breede likteekens hy, met regtmatig gevoel van trotsch, op zyn edel voorhoofd droeg.

Maer zoodra ook de oorlogsstormen hadden uitgewoed, en de keizer in rust en vrede den schitterenden schepter zwaeide over het groote westersche ryk, vergat de edelmoedige meester geenszins de getrouwe diensten zyns heldhaften dienaers.

By eene plegtige vergadering van al de grooten

en edelen des lands, schonk hy Ogier van Ardennen en diens nakomelingen, als erfelyk leengoed, het uitgestrekte grondgebied, welk van toen af het graefschap Loon vormde. Hy-zelf kroonde hem als wettig graef en begiftigde hem daerenboven met het gewigtige eerambt van hooge Voorstaender of voogd der stad Luik, mede overdragtelyk tot zyne opvolgers.

Eene langdurende en vreedzame regering als vorst van dezen schoonen staet, vergoedde den braven Ogier de geleden ongemakken van zooveel afmattende krygstogten en bloedige veldslagen. Doch mogt hy het geluk niet smaken, de gravenkroon op het hoofd van een' zyner eigene afstammelingen over te plaetsen.

Hy stierf kinderloos in ver gevorderden ouderdom, en werd als graef van Loon opgevolgd door zynen naasten bloedverwant, prins Rodolf, zoon van Reinout II, regerenden graef van Henegouwe, wiens vader Raginer de stichter van dit stamhuis was.

Rodolf vergrootte het grondgebied van het graefschap Loon door de byërving eeniger dorpen en landeryen, gelegen in Hesbaeijen en de Kempen, en liet, by zyne dood, het bestuer in handen van zynen zoon Arnold I.

De vierde graef van Loon, Arnold II, eenig kind des voorgaenden, regeerde zoo vreedzaem niet als zyn vader en grootvader zulks deden Hy werd de oorzaek, misschien onvrywillig, dier langdurende twisten en oorlogen, welke later tusschen Loon en

Luik uitberstten, en welker woelig bedryf verder menige bladzyden van dit tafereel vervullen zal.

Nog jeugdig, huwde hy Luitgarde, dochter van Arnout den grooten, graef van Vlaenderen, eene zeer godvruchtige prinses, die hem echter geen nakroost teelde. By gelegenheid harer echtvereeniging, had zy reeds een aenzienlyk landgoed geschonken aen de kerk van Luik, welks bisschop Balderik de zoon was van Lodewyk van Loon, broeder van Arnolds vader Rodolf, en by gevolg hun wettige oom. In vergevorde jaren zich nog kinderloos ziende, overhaelde Luitgarde haren gemael, om het graefschap Loon te stellen onder bescherming van 't kapittel van St.-Lamberts te Luik, ten einde aldus de kroon te behoeden tegen de aenslagen van haren broeder Boudewyn, graef van Vlaenderen.

Maer zoodra had deze laetste het voornemen dier onbillyke overdragt vernomen, of hy viel gewapenderhand in het graefschap Loon; op zyne beurt voorgevende, zyn bezitregt te willen handhaven op het dorp en de heerlykheid Wintershoven, door Bavo, graef van Haspegouw, in eigendom geschonken aen het klooster, welk hy omtrent het midden der zevende eeuwe stichtte in de stad Gent, wier beroemde en heilige patroon hy werd met den H. Amandus, zoon des hertogs van Aquitanie, die den Vlamingen het eerste het Evangelie kwam verkondigen(4).

Deze landgoederen, nu op het grondgebied van Loon gelegen, waren, na de verwoesting der kloosters door de Noormannen, by de vreeslyke plunde-

ringen des jaers 851, aengeslagen geworden door het bestuer van 't graefschap Vlaenderen.

Met afwisselende kansen duerde die verdeeldheid tusschen de twee vorstelyke bloedverwanten voort van 987 tot 1014; toen Arnold II, die zyn einde voelde naderen, zynen oom Balderik deed ontbieden, in wiens tegenwoordigheid hy, by testament, het graefschap Loon opdroeg aen St.-Lambertus, onder voorwaerde, dat de prinsbisschop van Luik hetzelve beschermen zoude tegen de aenvallen des graven van Vlaenderen.

Hoe dwaes en onbillyk deze erfgift dan ook ware, werd dezelve echter gretig aenvaerd door het luiksche kapittel en door bisschop Balderik, die, gelyk een oud kronyker zegt; ‘overwegende dat St.-Lambertus in den hemel genoot een veel kostelyker goed,’ hunnen lang gevoedden wensch vervuld zagen, dat groot en ryk graefschap aen hun prinsdom in te lyven. Dit streed nogtans tegen het leenregt, zoowel als tegen dat der volkeren, maer vooral tegen de instelling der erfelyke opvolging van de loonsche graven, door keizer Karel. Misschien had bisschop Balderik in persoon het bestuer in handen mogen nemen, als zynde een der naeste bloedverwanten van Arnold II; doch het eene leen van 't keizerryk aen het andere vasthechten, was lynregt strydig met de bestaende wetten op dat stuk, welke duidelyk bepaelden: ‘dat een Leen een wettig contract is tusschen den Vorst of Heer, die 't vergunt, en den Vazal, die 't ontvangt; welk contract nooit kan verbroken

worden, noch van den eenen, noch van den anderen kant, zoo lang het leen volgens deszelfs instelling onderhouden wordt’......

Arnold's overdragt aen St.-Lambert, of aen de kerk van Luik, was bygevolg van geene de minste waerde, even min als Balderik's toestemming in dezen onwettigen akt; vermits dezelfde leenroerige wetten verklaerden: ‘Dat een erfelyk togtgoed nooit aen de familie ontvreemd kan worden, ook niet door de ongetrouwheid desgenen, die met deszelfs tydelyk beheer belast is.’ -

Volgens dezen regel, bezat de keizer-zelf, hoezeer oorspronkelyk eigenaer en leenheer, het regt niet, over het leengoed te beschikken, zoo lang er wettige mannelyke afstammelingen of bloedverwanten van den laetsten bezitter bestonden, die het land behoorlyk bestuerden.

Oogenblikkelyk na graef Arnold's overlyden, in 1014, begaf bisschop Balderik zich, met diens testament, naer Metz, by keizer Hendrik II. Hier wist hy het goud en de geschenken zoo behendig onder de keizerlyke raedsheeren te zaeijen, dat Hendrik eindelyk zyne hulde ontving als graef van Loon, met vooorbehoud der handhaving van zyn eigen opperleenheerschap.

Nauwelyks van zyne reis terug gekeerd, schonk de bisschop het bestuer van 't graefschap Loon aen zyn halven broeder Arnold, hoezeer hy nog een ouderen broeder bezate, even als hy gesproten uit Alix van Limburg. Hy verkrachtte aldus het natuerlyke regt van opvolging, zoowel als de erfbetrou-

wing, in zyne hoedanigheid van togtenaer; want hy bevestte zynen halven broeder als graef, met overgang der kroon op dezes mannelyke nakomelingen en bloedverwanten.

Evenwel behield Balderik het onderleenheerschap voor de kerk van Luik, met bepaling dat het leengoed terug zoude keeren aen St.-Lambertus, by gebrek van mannelyk oir. Geen enkel dezer akten, uit haren aerd reeds onwettig, werd door den keizer bekrachtigd.

Intusschen verontwaerdigde deze ongeregte aenmatiging en onbillyke berooving, door den luikschen bisschop gepleegd, byna al de naburige vorsten. Boudewyn van Vlaenderen hield zynen eisch op 't bezit van 't graefschap Loon staende, als zynde de erfschat zyner zuster Luitgarde, Arnolds weduwe, welke laetste door den graef van Leuven, insgelyks begeerig naer dien zoo ryken buit, op het onverwachts geschaekt en naer zyn eigen kasteel werd vervoerd, onderwyl hy een groot gedeelte van 't loonsche grondgebied met zyne troepen kwam bezetten.

Door den drang dezer netelige omstandigheden gepraemd, besloot Luitgarde afstand te doen van hare regten op 't graefschap Loon. Zy verzocht, by eigenhandigen brief, den bisschop van Luik, haren oom, eene overeenkomst te willen treffen met den graef van Leuven, die zich gaerne te vreden hield met de aenwinst der landstreek Brugeron, in de nabyheid der stad Thienen gelegen, en toebehoorende aen het prinsdom Luik, waervan hy het bezit

verkreeg voor eene som van 2100 marken zilvers.

Ten gevolge van dit verdrag vervielen de aenspraken van Vlaenderen's graef, en Balderik's halve broeder ontving nu de gravenkroon, onder den naem van Arnold III.

Loon bleef op eene wettige wyze aldus voortdurend een leenroerig graefschap van het duitsche ryk. Arnold's opvolging was regelmatig, als bloedneef des overleden regeerders; zyne afstammelingen bleven de wettige troonopvolgers, en alle toekomende aenmatigingen der luiksche prins-bisschoppen of van derzelver kapittels konden nooit den minsten schyn van regt hebben, inweêrwil der bepalingen, door Balderik daergesteld.

Na eene kortstondige regering, overleed Arnold III, ook kinderloos, ten jare 1021. Hy werd opgevolgd door zynen broeder Ottho, uit wien eene luisterryke reeks van Loonsche Graven ontsproot, welker talryke afstammelingen zich, in 't vervolg van tyd, vermaegschapten met de voornaemste adelyke huizen; ja dikwerf zelfs met de telgen van vorstelyke en koninglyke geslachten.

De schoonste en roemrykste namen, waerop ons vaderland met trotsch bogen mag, zyn onafscheidbaer van de familie der loonsche graven. Beijeren en Braband, Vlaenderen en Henegouwe, Nassau, Namen en Loteringen, Gulick en Diest verbonden hunne vorstelyke afstammelingen met die van Loon. De Hinsberghs en Hoorns, de Brederoden en Bilandts, de Furstemberghs, Arembergs, Mérodes,

Trazegnies en Corswarem, waren beurtelings hunne bloedverwanten.

Dit zyn ongetwyfeld toch wel de schitterendste diamanten aen de nationale adelkroon van het oud vermaerde Belgenland.

Graef Ottho van Loon huwde Emma, dochter van Albert I, graef van Namen, uit dezes huwelyk met Ermengarde, oudste dochter van hertog Karel van Neder-Lorreinen, die, volgens regt van den bloede, koning van Frankryk was, als zynde de laetste mannelyke spruit van den Carlovingischen stam. By deze koninglyke afstammelinge won hy twee zoons, waervan de jongste de erfgename trouwde van 't graefschap Duras. De oudste, Emmon, volgde hem op, en deze was insgelyks een aenzienlyk en magtig vorst.

Arnold IV, Emmon's zoon, droeg de gravenkroon met de titelen van ryksgraef van Loon en Hesbaeijen, heer van Hoorn, Steinvorst en Corswarem. Hy was de byzondere vriend van keizer Hendrik IV, die hem het regt schonk op een gedeelte der stad en heerlykheid St.-Truijen.

Uit zyn echtverbond met Aleid van Diest, ontsproot tevens de jongere lyn van 't loonsche huis, voortgeplant door zyn tweeden zoon Jan, die heer van Ghoor en Corswaren werd, en trouwde met Sophia uit het hertogelyk geslacht van Limburg.

Deze familietak der loonsche graven bloeit ten huidigen dage nog eervol in ons vaderland.

Arnold's stamhouder, die na hem regeerde

onder den naem van Arnold V, huwde Agnes, dochter des hertogs van Beijeren.

Hy was een dapper, en tevens zeer godvreezend vorst, en stichtte de abtdy van Averbode, op de grenzen van Braband, welker eerste bewooners geestelyken waren der orde van Premonstreit, derwaerts gezonden door den abt van St.-Michiels te Antwerpen. Gedurende vyf-en-veertig jaren bestuerde deze graef zyn ryk vreedzaem en gelukkig.

De negende graef van Loon was Lodewyk I, een zeer krygszuchtig vorst, en tevens een zeer getrouw bondgenoot. Door zyn huwelyk met Agnes, eenige dochter en erfgename des graven van Rhineck, in Duitschland, vergrootte hy op eene aenzienlyke wyze de bezittingen zyner voorvaderen. Onder zyn bestuer werd het graefschap Loon het tooneel van den eersten oorlog, welker getrouwe beschryving de kronyken van dat land ons hebben overgeleverd, en die ontstond door de vyandelyke gezindheid der inwooners van St.-Truijen tegen die van het naby gelegene dorp Brusthem.

Tydens de regering van Lodewyk's vader, die party genomen had voor den bisschop van Luik tegen den graef van Duras, hadden de St.-Truijenaers, uit wederwraek, Brusthem in brand gestoken. Lodewyk, de hervatting van dergelyke gewelddadigheden vreezende, begon ten jare 1171 dit plaetsje te versterken; doch Gillis, zoon en opvolger van Gilbert, graef van Duras, insgelyks beducht zynde van zoo digt in zyne nabyheid eene

vesting te zien opbouwen, verzette zich hier tegen, onder 't gezochte voorwendsel, dat de abt van St.-Truijen voogd of beschermer van Brusthem was, en als dusdanig zyne toestemming geven moest.

Deze bewering was echter van allen grond ontbloot. Immers de voogden, of hooge Voorstaenders, waren ten allen tyde krygslieden van edele afkomst, of ridderlyk door glansryke wapenfeiten, en die door de vorsten, ter belooning, vereerd werden met den last van deze of gene kerkelyke goederen te beschermen. Het ware derhalve ongerymd, ja zelfs belachelyk, eenen abt te erkennen als voorstaender van 't bezit eens strydzuchtigen graven.

Lodewyk, die te veel eergevoel bezat, dan om zich in zyn eigen land de wet te laten voorschryven, zettede zyne ontworpen versterkingswerken onder gewapende bedekking voort; doch ten gevolge der bovenmatige zomerhitte van dat jaer, werd hy door een gevaerlyke koorts overvallen, die hem noodzaekte naer zyne hoofdstad terug te keeren, alwaer hy spoedig hierop overleed.

Dit noodlottig toeval benuttigde zich de graef van Duras. Ondersteund door de St.-Truijenaers, viel hy, gedurende den nacht, de loonsche troepen te Brusthem onverhoeds op het lyf, dreef dezelve op de vlugt en stak het gansche dorp van nieuws in brand; ja was zelfs zoo vermetel, het beleg te slaen voor de hoofdstad Loon. Doch Godefried III, hertog van Braband, die graef Lodewyk's dochter gehuwd had, maekte al spoedig een einde

aen dit geschil, door de bedreiging eener oorlogsverklaring aen den graef van Duras, die hierop met zyne benden overyld terug week en, op de klagt van 's graven weduwe, door den keizer veroordeeld werd tot de betaling eener aenzienlyke schadevergoeding, welker kwyting hem onmogelyk viel, doordien zyne schatkist geheel en al was uitgeput.

Lodewyk's zoon en opvolger Geeraerd, een der belangrykste loonsche graven, was een vroom en dapper vorst.

Hy herstichtte Brusthem en beschonk deze plaets met stedelyke voorregten. De voorzichtigheid aen de wysheid parende, verplaetste hy zyn hof uit de hoofdstad Loon, welke al te naby de luiksche grenzen lag, naer het aengenaem gelegen stadje Curingen, waer hy tevens zyne munten liet slaen.

In de omstreken zyner nieuwe verblyfplaets leerde hy, by toeval, drie jeugdige maegdjes kennen, die in 't midden van het groot woud, welk zich van hier tot aen de stad Herck uitstrekte, een hutje gebouwd hadden, waerin zy, als kluizenaressen, woonden en zich voedden met rauwe kruiden en wortelen.

Getroffen door haer afgezonderd en heilig leven, deed de vrome graef Geeraerd op dezelfde plaets, ten jare 1182, een klooster bouwen, waerin hy deze jonkvrouwen plaetste, onder 't bestuer van een' deugdzaem priester, Hendrik genaemd, die voorheen leerling van den St.-Bernardus was.

Dit klooster, welk aldra talryke nieuwelingen

aenwierf, werd naderhand de zoo vermaerde abdy, of het adelyk stift van Herckenrode, een der voornaemste, oude geestelyke gestichten van geheel Nederland.

Intusschen was Geeraerd geenszins ontaerd van den heldhaftigen inborst zyner voorvaderen. In onderscheidene krygstogten muntte hy uit door ongemeene dapperheid en behendige hantering van lans en zwaerd; doch zyn oorlog tegen Albert, heer van Moha, veroorzaekte hem bykans dezelfde noodlottige gevolgen, als zynen vader by dien tegen Duras te beurt vielen. Ook hy werd te velde door eene heete koorts aengetast, en, bevreesd van reeds zoo jeugdig het leven vaerwel te moeten zeggen, zwoer hy den Hemel, ingeval hy van deze ziekte genaze, eene bedevaert neer Jerusalem te zullen doen; welke soort van geloften in dien tyd nog al menigvuldig gedaen werden.

Zyn vurige wensch werd verhoord, en de dankbare Geeraerd maekte zich onverwyld reisvaerdig tot zyne pelgrimagie.

Vóor zyn vertrek, liet hy het tydelyk bestuer zyns lands in handen van zyn' broeder Hugo, een driftig en yverzuchtig prins, die zyne magt op eene zonderlinge wyze misbruikte.

Nauwelyks toch was Geeraerd de loonsche grenzen overgetogen, of Hugo schaekte diens gemalin en huwde haer met geweld; meenende aldus een wettigen titel te bekomen op het vrye bezit van 't graefschap. Ter volledige bereiking van dit doel, wendde hy alle mogelyke middelen aen

om de achting en het vertrouwen van zyns broeders onderdanen te verwerven.

Het voornemen zyns vaders willende ten uitvoer brengen, begon hy de versterkingswerken by Brusthem te hervatten, en vond hierin te minder tegenstand, dewyl Gillis, graef van Duras, op dat tydstip met melaetschheid geslagen lag.

Spoediger dan men zulks verwachtte, keerde Geeraerd uit het heilige land terug. Met regtmatige verontwaerdiging keurde hy het schandelyk gedrag zyns broeders luide af; doch om te toonen, dat hy niet minder moed bezat dan Hugo, zette hy, in weèrwil van St.-Truijen's abt, de voltrekking der vestingen te Brusthem dapper voort.

Toen zond de kranke graef van Duras zynen broeder Conon tot Geeraerd, met vernieuwde bedreiging van zyne ontwerpen gewapenderhand te zullen verydelen. Ten einde een rampzalig bloedverlies en herhaelde oorlogskosten te vermyden, begaf de graef van Loon zich nu in persoon by keizer Frederik I, die hem ten jare 1174 den oorlof gaf, zyn stadje te versterken, zonder aen iemand, wie 't ook ware, daervan rekenschap te geven. Hierdoor gerustgesteld, dacht Geeraerd zyn sinds zoo lange verhinderd plan eindelyk gerust te voltrekken; maer Conon riep de hulp in des graven van Vlaenderen, die zich als bemiddelaer dezer oneenigheid aenbood, welke door hertog Godefried van Braband, Geeraerd's schoonbroeder, in der minne vereffend werd.

Gedurende vyf jaren genoot het graefschap Loon

nu reeds eenen onverstoorden vrede, toen Radulf, bisschop van Luik, (die met zyn kapittel reeds eenigen tyd heimelyk gewerkt had om de onbillyke en verouderde aenspraek der kerk van St.-Lamberts te vernieuwen,) op 't onverwachtste den oorlog verklaerde aen Geeraerd, waerin hy tevens, zonder veel moeite, de St.-Truijenaers tot zyne party overhaelde.

Zoohaest de graef van Loon echter zag, dat het Radulf ernst was, nam hy de voorhand, rukte met zyne troepen over de grenzen, joeg de Luikenaers op de vlugt en belegerde de stad Tongeren, welke hy, na zwakken tegenstand, innam en zynen soldaten ter plundering overgaf.

Onderwyl trok het bisschoppelyke leger, dat magtig versterkt was geworden, langs eenen anderen kant op het loonsche grondgebied, en sloeg het beleg voor het sterke kasteel te Coelmont, waer binnen Geeraerd zich in persoon bevond, in gezelschap zyner voornaemste veldoversten. Doch de waekzaemheid der overmagtige belegeraers bedriegende, ontsnapte hy, met zyne vrienden, gedurende een' donkeren nacht; vervoegde zich by zyne troepen, en rukte nogmaels naer Tongeren, alwaer hy het bisschops-paleis in brand stak. De Luikenaers bleven intusschen aenhoudend de belegering voortzetten van het slot te Coelmont, welk duchtig verdedigd werd, terwyl Radulf zich naer St.-Truijen begaf en de bewooners dezer stad overhaelde, nogmaels op Brusthem aen te vallen, welks zwakke bezetting, na hardnekkigen tegenstand, zich eindelyk moest overgeven.

Dit voorval besliste over 't lot van dit zoo aenhoudend geteisterd stadje, welk geplunderd en geheel en al verwoest werd.

Vlammend om wederwraek te nemen wegens Tongeren, en zonder vrees voor de loonsche troepen, die ter ontzetting van Coelmont waren toegesneld, doortrokken nu de Luikenaers, als woeste Noormannen, het overige deel van 't graefschap. Montenaken Bilsen, Rummen en eene menigte welvarende vlekken en dorpen werden geplunderd en gedeeltelyk in brand gestoken; zelfs de hoofdstad Loon onderstond geweldige schade, en zou welligt in hetzelfde rampzalige lot gedeeld hebben, zonder de tusschenkomst der graven van Namen en Bergen, die pael en perk stelden aen dezen vernielenden rooftogt der luiksche brandstichters. Eene algemeene verzoening had nu plaets, waerby de graef van Loon, voor eene groote som gelds, eigenaer werd van het graefschapje en uitgestrekte landgoed der familie Duras, welke op het punt was uit te sterven in den persoon van Dodon; terzelfder tyd ontving Geeraerd, voor hem en zyne opvolgers, de waerdigheid van hooge Voorstaender der stad St.-Truijen.

Korts na deze woelige gebeurtenissen, riep de stem van Pieter den heremyt de christen-vorsten en ridders ten kruistogt naer Jerusalem. De verradery van Hugo, graef van Tripoly, had de christenen van het Heilige land in eenen benarden en wanhopenden toestand gebragt. De tydingen hunner barbaersche vervolgingen en harde slaverny be-

droefden al de beschaefde volkeren van Europa, en het grootste deel der graven, baronnen en heeren schaerden zich, met hunne vazallen en laeten, rond de kruisbanier, ter verlossing hunner verdrukte broederen; ter verovering van 't graf des Heilands op de Turken en Sarrazenen.

Voorzeker bleef ook de vrome en dappere Geeraerd by deze gelegenheid niet ten achteren. In gezelschap der graven van Holland en Vlaenderen, benevens der hertogen van Gelder en Kleef, toog hy met zyne getrouwste ridders, naer het Oosten, alwaer hy, na zich met roem overdekt te hebben, als een onvertsaegd held sneuvelde by de vermaerde belegering van Ptolemaïde, in 't jaer 1091.

By een schoon en talryk nageslacht, liet hy zynen naem vereeuwigd, als dien van een' der braefste en moedigste graven van Loon.

Zyn zoon en opvolger, Lodewyk II, was in allen deele zynen dapperen vader waerdig. Hy verhoogde het aenzien en de magt van zyn doorluchtig stamhuis door een schitterend vorstelyk echtverbond, welk, hoezeer hem in talryke moeijelykheden wikkelend, zyn' naem en gebied vergrootte en verbreidde.

Dirk VII, graef van Holland, in 't jaer 1203 te Dordrecht overleden zynde, zonder te voorzien in zyne opvolging, zoo werd deze betwist tusschen zyn' broeder Willem en zyne eenige dochter Ada. De moeder dezer vorstin, Adeleida, die Willem's hevig en yverzuchtig karakter kende en daervan de nood-

lottigste gevolgen voor de toekomst vreesde, besloot aenstonds hem eenen prins tegen over te stellen, bekwaem om zyne poogingen tot het bezit der kroon op eene duchtige wyze het hoofd te bieden. De welvoegelykheid derhalve opofferende aen den drang der omstandigheden, bood zy-zelve hare dochter ten huwelyk aen den jeugdigen graef van Loon, die onmiddelyk aen zulke luisterryke uitnoodiging beantwoordde en de echtgenoot werd der bevallige prinses Ada.

Maer deze hoedanigheid was geenszins voldoende om Lodewyk het geruste bezit van 't graefschap Holland te verzekeren; want Willem, die naer Friesland was geweken, welks bewooners zyn gezag met welgevallen erkenden, werd spoedig derwaerts gevolgd door het grootste deel van den hollandschen adel, die even zoo veel afkeer had van het juk eener vreemde overheersching, als opregte aengekleefdheid voor de doorluchte spruit van hun vaderlandschen vorstenstam, die inderdaed reeds een ervaren staetsman en groot krygsheld was. Door hunnen vereenigden invloed, kwamen Rynland, Kennemerland en Zeeland welhaest in vollen opstand; zoodanig dat gravin Ada, die met eenige harer getrouwste aenhangers in aller yl naer Leyden gevlugt was, aldaer verpligt werd zich over te geven aen heuren oom Willem, die haer, onder sterk geleide, naer het eilandje Texel bande, en al spoedig hierop de teugels van 't bestuer in handen had over het erfgoed zyns overledenen broeders.

Onder deze bedryven, bevond zich de graef van

Loon verre van daer, ter hulpe des luikschen bisschops, en plukte menigvuldige lauweren als dapper veldoverste; doch de ontvangst dier hem zoo bedroevende tydingen verhaestte zynen terugtogt.

Ondersteund door de graven van Limburg en Vlaenderen, en den bisschop van Utrecht, verjoeg hy Willem's troepen en bevredigde, binnen eenige dagen, geheel Zuid-holland. Deze zoo gemakkelyke herovering werd evenwel eene der oorzaken van zyn eigen val. Trouwens, in het denkbeeld, dat hy nu niets meer te vreezen had, zond hy de bisschoplyke troepen naer Utrecht terug, en verzwakte aldus aenmerkelyk zyne legermagt. Willem benuttigde zich dezen groven misslag. Als een bliksem doorliep hy Kennemerland en de Zeeuwsche eilanden, waer hy van nieuws het vuer des oproers deed ontvlammen, en rukte dan in persoon op aen de spits eener armee, welke zoo gezwind en behendig scheen aen den vorst van Limburg, dat deze met zyne verraste hulpbenden ordeloos en in aller yl het hazenpad koos, en hierdoor zynen bondgenoot Lodewyk noodzaekte zich-zelven zoo goed mogelyk uit den slag te trekken.

Willem zette zyne behaelde voordeelen onverschrokken voort; hy joeg de vyanden over de grenzen, en bragt den graef van Loon aenzienlyke verliezen toe.

Niet lang wachtte Lodewyk om deze geledene nederlaeg glansryk te wreken. Nauwelyks had hy zyn leger versterkt en op goeden voet hersteld, of zyn krygslist betaelde Willem, die tydelyk afwe-

zig was, met dezelfde munt. Onverwachts viel de graef van Loon in Holland, en handhaefde er zyn kortstondig miskende oppergezag zoodanig, dat Willem de tusschenkomst inriep van Philips, graef van Namen, op wiens voorstel er eene overeenkomst getroffen werd, waerby Lodewyk het bestuer bleef behouden over 't graefschap Holland, terwyl Willem zich vernoegde met den titel van Graef van Friesland en 't bezit van aenmerkelyke gronden en landgoederen. Ten gevolge van dit traktaet, werd ook de kwynende gravin Ada, na zulke smartelyke scheiding, haren beminden echtgenoot terug geschonken.

Doch het scheen graef Lodewyk's bestemming, van geheel zyn' levensloop te moeten oorlogen en stryden. Immers, gedurende hy in Holland zyn magt en roem zoo schitterend vermeerderde, wist Hendrik, hertog van Braband, den pas gedoofden twist over 't voogdschap der stad St-Truijen te ontvonken, en zulks waerschynlyk om wraek te nemen over zyn oud geschil met Lodewyk wegens de stad Maestricht; misschien ook wel om zynen vriend, graef Willem, in de hand te werken; doch ongetyfeld meest om zynen vyand, den bisschop van Luik, afbreuk te doen.

Op het vernemen dezer vernieuwde onlusten in zyn vaderland, droeg Lodewyk de verdediging van 't graefschap Loon op aen den prinsbisschop Hugo van Pierrepont, wien hy, ter bestryding der oorlogskosten, den eigendom afstond op Montenaken en Brusthem, met nog onderscheidene andere vrye

landgoederen. Dit belette nogtans niet, dat de Brabanders, die eerst de baen open hadden, belangryke schaden veroorzaekten en reeds genaderd waren tot Montenaken, by welke plaets zy echter eene gevoelige nederlaeg ontvingen van de Luikenaers, die hen verder van het loonsche grondgebied verjoegen.

Graef Lodewyk was den bisschop geenszins ondankbaer voor deze bewezene diensten. In den vermaerden veldslag van Steppe, ten jare 1213, alwaer de stryd tusschen Luik en Braband beslecht werd wegens het bezitregt op de heerlykheden Walef en Moha, verrigtte de graef van Loon met zyne ridders wonderen van dapperheid. Ofschoon tot drie herhaelde malen zyn oorlogspaerd onder zich gedood ziende, vocht Lodewyk voortdurend als een leeuw aen de spits der bisschoppelyke troepen, en zyn onderstand bragt onwedersprekelyk wel het meeste toe tot de volkomen nederlaeg der Brabanders.

Echter weigerde hy zynen leenheer, keizer Ottho IV, die door den paus gebanvloekt was, en Lodewyk's hulp dringend inriep ter bevechting van den franschen koning Philips-August, dit blyk van getrouwheid; onder voorwendsel, dat zyn voornaemste bondgenoot, de bisschop van Luik, zich hier tegen verzettede.

Na zooveel afmattende krygstogten en roemvolle veldslagen, gevoelde graef Lodewyk eindelyk de behoefte aen rust, en wenschte, hoe eerder zoo liever, het woelige staets-en oorlogstooneel te verlaten. Zyn echtverbond was onvruchtbaer gebleven, en

dewyl van zyne twee nog in leven zynde broeders, de eene den geestelyken staet omhelsd had, trachtte hy den anderen de vreedzame opvolging te verzekeren, door hem uit te huwelyken aen de prinses Alix van Braband.

Hertog Hendrik I vond dit aenbod zyner dochter waerdig. Sedert langer dan eene eeuw waren toch de loonsche graven de trouwe bondgenooten van zyn stamhuis, uitgezonderd wanneer het den oorlog gold met de luiksche prinsbisschoppen. Hy stemde derhalve in deze echtvereeniging toe, onder voorwaerde, dat Lodewyk hem zyne regten afstonde op de stad Maestricht.

Al de aengelegenheden van zyn staetsbestuer en zyner opvolging aldus behoorlyk verzorgd en geregeld hebbende, en zyn ryk in rust en vrede ziende, gaf Lodewyk zynen broeder den gravenschepter over. Weinig tyds hierna, de plegtige krooning van keizer Frederik II te Aken bywoonende, schaerde hy zich onder diens kruisvaen, en bereidde zich reeds tot zynen togt naer het Oosten, toen eene plotselyke dood een einde kwam stellen aen zyn werkzaem en roemvol aenzyn.

Lodewyk's jongste broeder was hem opgevolgd, onder den naem van Arnold VI. Ook zyne huwelykssponde werd door geene ranken omslingerd, en, na eene kortstondige regering, overleed hy ten jare 1223 in zeer jeugdigen ouderdom.

De eenige mannelyke afstammeling, welke er nu nog overbleef van het vruchtbaer nageslacht des beroemden graefs Geeraerd, was Arnold van

Rhineck, zoon van een der vroegafgestorvene broeders der beide voorgaenden. Hy droeg de kroon onder den naem van Arnold VII.

Hoezeer in 't minste niet verbasterd van den heldenmoed zyner waerdige voorzaten, waervan hy menigvuldige schitterende bewyzen gaf in de oneenigheden zyner bondgenooten, was hy vooral wyselyk bedacht om den geesel des oorlogs van zyn eigen land af te weren. Ten dien einde vormde hy minder veroveringsplannen, maer verrykte het graefschap Loon met talryke nuttige instellingen, aen welker voortgang en bloei hy al zyne zorgen wydde. Dit wys en gematigd gedrag deed hem echter geenszins de vergrooting van zyn grondgebied uit het oog verliezen. Door zyn huwelyk met Joanna, erfgename van Chiney, vereenigde hy dit graefschap, met een aental kasteelen en burgten, aen het ryke erfgoed van zynen oom, en werd aldus een der magtigste vorsten van zynen tyd. Zyn eenig gebrek bestond in de zucht van persoonlyk, als onverwinbaer stryder, uit te munten in de toernooi-of ridderspelen, destyds zoo zeer in zwang, en waerby niet zelden het renperk tot een bloedig oorlogskamp herschapen werd. Ook graef Arnold werd die ridderlyke gloriezucht noodlottig; want in 't jaer 1256 zich begeven hebbende naer Nuys, in 't aertsbisdom Keulen, ter bywooning van een groot, en sedert treurig vermaerd, steekspel, werd hy aldaer gedood met zes-en-dertig zyner adelykste en dapperste schildknapen.

De nalatenschap van Arnold VII werd verdeeld

onder zyne twee zoons, waervan de oudste, Jan, zynen vader opvolgde als graef van Loon, terwyl zyn broeder Lodewyk het bestuer aenvaerdde over dat van Chiney.

Jan huwde in zyn eerste echtverbond de dochter des graven van Gulick, die, na hem Arnold gebaerd te hebben, in nog bloeijenden leeftyd door de dood verrast werd.

Zyne tweede gemalin, Isabella van Condé, maekte hem vader van Jan en Jacob, naderhand vryheeren van Agimont, Warck en Givet, die zich vermaegschapten met de telgen van zeer aenzienlyke geslachten, en aldus eene groote uitbreiding gaven aen de familie der graven van Loon.

Weinig belangryke voorvallen kenmerkten de regering van graef Jan, die ten jare 1279 overleed en opgevolgd werd door zynen oudsten zoon, Arnold VIII.

Deze deugdzame en vredelievende vorst huwde Margaretha, dochter van den graef van Vianden, die hem drie nakomelingen schonk, te weten: Lodewyk, Mechtild en Joanna.

Onderwyl zyn eigen land welig voortbloeide in welvaert en voorspoed, gaf Arnold met zyne vazallen menige blyken van trouw en moed in de oorlogen, welke zyn luiksche bondgenoot alstoen voerde. By den zoo bloedigen als vermaerden veldslag van Woeringen, aen den Ryn, alwaer de Brabandsche hertog, Jan I, graef Hendrik van Limburg versloeg, en dit laetste gewest als buit behield met den titel van ‘zegehaftige’, muntte

graef Arnold van Loon met zyn' riddertros op eene glansryke wyze uit. De rymkronyken van Jan van Heelu vermeldden later het meestedeel hunner namen en schitterende wapenfeiten.

Na byna eene halve eeuw geregeerd te hebben tot welzyn van land en volk, welke hy met nuttige instellingen en weldadige gestichten beschonk, overleed hy in gezegenden ouderdom en betreurd, als een vader, door zyne hem minnende onderdanen, die hem, behalve hunne welvaert, tevens menigvuldige schoone voorregten te danken hadden.

Zyn zoon en opvolger, Lodewyk III, vereenigde van nieuws de beide graefschappen Loon en Chiney onder zynen schepter.

Hy bezat niet alleen die verheven hoedanigheden, welke den goeden vorst en krygsheld kenschetsen, maer oefende tevens de stille huiselyke deugden, als byzonder mensch en echtgenoot. De veiligheid en voorspoed zyner onderdanen waren het eenige doel van al zyn streven. En nogtans werden die, tydens zyn bestuer, op eene geweldige wyze verstoord, zelfs door een' vriend, en dit juist ter oorzake van Lodewyk's nauwgezetheid in de vervulling zyner verpligtingen als trouwe bondgenoot van die Luikenaers, welke de menigvuldige en gewigtige diensten der loonsche graven, naderhand, met de ongehoordste en snoodste ondankbaerheid zouden vergelden.

Ten jare 1331 had hertog Jan III van Braband het reeds sedert lang vergeten geschil over 't voogdschap der stad St-Truijen nogmaels opgewarmd, en zulks

uit haet tegen de Luikenaers. Adolf van der Marck, prinsbisschop van Luik, door de St.-Truijenaers ter hulp geroepen, vormde eene soort van bondgenootschap tegen Braband, en wist graef Lodewyk hierin te lokken. Intusschen trachtte Jan III, op zyne beurt, den graef van Loon tot zyne party over te halen; doch deze had zyn woord reeds verpand aen Adolf, die hem had weten te overtuigen dat hy, in zyne hoedanigheid van voogd der stad St.-Truijen, natuerlyker wyze tot derzelver verdediging moest medewerken.

De hertog van Braband vernoegde zich echter geenszins met zulke verontschuldiging en zond, uit spyt en wraek dezer onverwachte teleurstelling, zyn leger naer het graefschap Loon, welk nu zoo ryk en bloeijend gewest nogmaels op eene jammerlyke en onverdiende wyze mishandeld en geplunderd werd. 't Is waer dat, by het spoedig daerop volgende vredeverdrag, hertog Jan verpligt werd graef Lodewyk eene schadevergoeding uit te keeren van achttien honderd realen; doch deze geldsom kon volstrekt niet opwegen tegen de zware verliezen, welke zyn land ondergaen had.

In zyne staten teruggekeerd, beyverde Lodewyk zich om de verwoestingen des oorlogs, zooveel mogelyk, te herstellen en de welvaert zyner geteisterde onderdanen te doen herleven, toen eene haestige dood eensklaps de uitvoering zyner nuttige plannen onderbrak, en zyn roemvol en werkzaem leven bepaelde, ten jare 1336.

Dewyl hy geene mannelyke kinderen naliet,

veroorzaekte het vraegstuk zyner opvolging de hevigste twisten en verdeeldheden met de Luikenaers, welke al spoedig zoo verre kwamen, dat zy het graefschap Loon in eenen afgrond van rampen en ongelukken dompelden; ja, voor dit zoo schoon en oudvermaerd gewest eindelyk de noodlottige oorzaek werden van 't verlies zyner edele onafhankelykheid, zoo weêrgaloos moedig nog verdedigd door hem, die in ons volgend tafereel als held ten tooneele zal treden.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

plaatsen