Vier-honderd-jaerig jubilé. Tweede deel

[p. 260]

XI. Hoofd-stuk

Triumph van de H. Kercke over de Ketters, die de waerheyd van het Alder H. Sacrament des Autaers loochenen: bewêzen van den tyd der Apostelen, tot den dag van heden.

Al-hoe-wel hier in ’t sesde Hoofd-stuk van den eersten boek, de waere en zelfstandige tegenwoordigheyd van Christus Jesus Godt ende Mensch in 't H. Sacrament des Autaers, klaer en bondig beschreven is: zoo en willen, noch en zullen de versteende ketters dêze goddelycke waerheyd niet gelooven: ende, dat grootelyks te verwonderen is, al-hoe-wel dêze goddelyke waerheyd in de H. Schriftuere klaer uyt gedrukt staet, en van alle waere Christenen, door heel de wereld verspreyd, van 't beginzel der Apostelen af, tot heden toe, altyd eendragtelyk is gelooft, ende tot het eynde des werelds stantvastelyk zal gelooft worden; zoo verschillen de ketters in dit geloofs punćt onder malkanderen grootelyks: want den eenen verstaet het zoo, en den tweeden wederom anders; ja zoo veel verscheyde ketters, zoo veel verscheyde zinnen en uyt leggingen, zoodaenig dat over deze vyf woorden: want dit is myn Lichaem, meerder als over de honderd zinnen zyn gesmeed en uyt-leggingen gemaeckt, waer van

[p. 261]

nochtans maer eenen waeren zin kan zyn, die in de H. Roomsche Kerk geleert, gelooft ende beleden word.

De Gereformeerde leeren dat Christus de vyf voorsz. woorden in eenen figuerlyken oft beteeckenenden zin gesproken heeft: sy zeggen dat het Lichaem van Christus speyze, en syn Bloed drank is; maer in eene geestelyke en beteekender-weyze, de welcke men niet en nut als door 't geloof en op eene geestelyke maniere; als by voorbeeld: als ik dit brood en wyn in 't nacht-mael nutte, dan verheffe ik myn hert ende geeft opperwaerts tot Godt in den Hemel, ik geloove in den Saligmaker, en ik nutte oft ontfange Hem door 't Geloof, ende my vastelyk in beeldende, dat gelyk dit brood en dêzen wyn myn Lichaem voeden, dat ook aldus het Vleesch en Bloed van Christus myn ziele voedet. Zoo dit de waerheyd is, dan volgt klaer, dat men ook in huysen, in herbergen, op wagens en schuyten, ja op alle bedenckelyke plaetsen het nacht-mael houden kan, en vervolgens heeft men de Kercken niet noodig, die van de Roomsche ontnomen zyn: want men kan op alle plaetsen, nuttende Brood ende wyn; syn hert tot Godt op heffen, en vastelyk, zig in-beelden en gelooven, dat gelyk dit Brood en dezen wyn dienen tot voedzel van 't Lichaem; aldus ook het Lichaem ende Bloed van Christus dienen tot voedzel van de ziele.

Maer laet ons beter en klaerder sprêken,

[p. 262]

hier en is de vraeg oft questie niet, wat gy, ô Gereformeerde, als gy in 't nacht-mael Brood en wyn nut, in u zelven denkt, ofte gelooft, maer men moet aen-mercken en wêten, wat den Zoone Gods in syne gebenedeyde en Almogende handen heeft gehad, als hy in 't leste Avond-mael zeyde: Neemt ende eet, want dit Is myn Lichaem, dat voor u lieden gelevert zal worden; wederom.: Dit Is myn Bloed, dat voor u lieden vergoten zal worden. Gy zegt dat dit niet en Is als enckel Brood, en Christus zegt, dat het syn Lichaem Is. Voor onse Saligheyd is aen 't Cruys geen Brood gelevert, noch geenen wyn vergoten: maer het waere Lichaem en Bloed van Christus. Aen wie zal men, oft moet men nu gelooven? Aen u ô Gereformeerde, die als andere een logenachtig mensch zyt, oft aen den Zoone Gods, die de eeuwige waerheyd is. Ey Lieve, zeg my eens, zoude den Zoone Gods klaerder en uyt-druckelycker woorden konnen gebruykt hebben, als hy gebruykt heeft, als hy ons vastelyk zoude willen doen gelooven, dat hy waerlyk syn Vleesch en Bloed tot speys en drank gaf? waer 't saeken dat alle menschen des werelds en Engelen des hemels duyzend jaeren besteden om klaerder woorden te vinden, om hun wel uyt te drucken, zouden sy klaerder konnen spreken, als zeggende: Neemt en eet, want dit Is myn Lichaem: drinkt, dit Is myn Bloed? &c.

Daer-en-boven, als het geoorloft zoude zyn, het woordeken Is in Het beteekent te ver-

[p. 263]

anderen, dan zoude de heele H. Schriftuere en alle de Leer-stucken van 't Geloof in duygen vallen. Als by voor-beeld; Het Woord Is vleesch geworden, men zoude stellen: Het Woord Beteekent Vleesch geworden. Hy Is ontfangen van den H. Geest, hy Is geboren, hy Is gestorven, hy Is verrezen &c. stellende over al voor Is, het woord beteekent; waer zoude men dan nog Schriftuere oft Geloof vinden? Men beroept de Roomsche op het Louter woord Gods, het Louter woord Gods is beschreven door vier Evangelisten en eenen Apostel, die getuygt dat hy dêze waerheyd Van den Heere ontfangen heeft; dêze vyf H. en onweder-zeggelyke Getuygen hebben uyt-druckelyk geschreven: Dit Is myn Lichaem: waerom het zelve dan niet gelooft? Waer 't saeken het maer een enckel Figuer van Christus. Lichaem geweest was, zoude dan niemand van de voorsz. vyf H. Mannen dit te kennen gegeven hebben? Ja, zoude Christus, die onfeylbaer is, om syn volk niet te bedriegen, dêze syne woorden niet moeten uyt-geleyd hebben, zeggende, dat hy in Figuere sprak, dat syne woorden niet naer de Letter, maer naer den Geest, door het Geloof moesten verstaen worden? Maer zoo genomen (het welk niet en kan oft mag genomen worden) dat in Cristus woorden eenige duysternisse ofte onzêkerheyd te vinden was, tot wie moest men dan gaen, om den waeren zin daer van te weeten? misschien tot Calvinus, die vyftien hondert jaeren naer de Apos-

[p. 264]

telen heeft beginnen te leeren? oft tot eerste Kerk der Christenen, die deze waerheyd van de Apostelen hadden ontfangen? ongetwyffelt tot de eerste Kercke.

Om dan te toonen, dat Christus Godt en Mensch waerachtig tegenwoordig is in 't Alderh. Sacrament des Autaers, welk groot Mysterie in de Dry H. Mirakeleuse Hostien, die naer vier honderd jaeren nog onbedorven zyn, en waer van den solemnelen Jubile nu de Inwoonders van Brussel op het prachtiste vieren en verheffen: en dat dit de waerheyd is; de welcke de eerste Christenen van de tyden der Apostelen tot heden toe altyd stantvastelyk gelooft ende eenpaerlyk beleden hebben, zoo moet men maer gaen in de Kercke van de H. Gudula, en aldaer naer-zien de sestien Capellen waer mede dêze Kercke omringelt is, waer op in schrift gestelt zyn de Leeringen en gevoelens van de H. Vaders ende Concilien, die geleeft hebben; oft gehouden zyn in de sestien voor-gaende Eeuwen.

Op de eerste Capelle leeft men de Leeringe ende het Geloof van den H. Ignatius Martelaer, raekende het Geheym van het Alderh. Sacrament des Autaers in de volgende woorden:

Non gaudeo corruptibili nutrimento, volo panem Caelestem, qua eest Caro Christi Fily Dei. S. Ignatius Mart. Epist. ad Romanos.

‘Ick en verheuge my niet door 't verganckelyck voedzel; ick wille het Hemels

[p. 265]

Broodt, het welcke is het Vleesch van Christus den Soone Godts.’ S. Ignatius Mart. Epist. ad Romanos.

Hier mogen wy seggen, dat wy op verscheyde eeuwen meer als eene, jae veele H. Vaders, zoo van de Grieksche als Latynsche Kercke souden hebben konnen stellen, vaststellende het Geloof van alle Catholyken raekende dit mysterie, maer dit en heeft ons de plaetse niet toe-gelaeten, ofte de zelve en konde niet vervatten alle het gene hier van geschreven, ende ons achter-gelaeten hebben de H. Vaders op de eerste eeuwe; eenen Heyligen Ignatius Martelaer, de Luturgie ofte voorschriften, behelsende de manieren van het bedienen der Mysterien van de Kerck, gemeynelyck toegeschreven aen de Apostelen oft van hun selfs, oft van hunne Discipelen opgestelt, als zyn de Liturgie, die op den naem van den H. Apostel Petrus uytgaet, de Liturgie, die den H. Clemens toe-schryft aen den H. Jacobus Apostel, de Liturgie van den H. Marcus, ende zoo voorts.

Op de tweede Capelle, verbeeldende de tweede eeuwe, leeft men de Leeringe van den H. Thelesphorus Paus, Epist. ad universos.

Qui Episcopi proprio ore Corpus Domini conficiunt.

‘Welcke Bisschoppen door hunne eygen mondt het Lichaem des Heeren voortbrengen.’

Op dêse eeuwe laeten wy daer het gevoe-

[p. 266]

len van den H. Justinus Martelaer, van Alexander den I. Paus van dien naem, Epist. 1. Cap. 4. van den H. Ireneus Martelaer Lib. 4. Contra Haereses: Cap. 34. en soo voorts.

Op de derde plaetse, verbeeldende de derde eeuwe, lesen wy de woorden van den H. Cyprianus, Serm. De Caena.

Panis iste, quem Dominus Discipulis porrigebat, non effigie, sed naturâ mutatus, Omnipotentiâ Verbi faćtus est Caro.

‘Het broodt het gene den Heere gaf aen syne Discipelen, niet in afbeeldinge, maer in natuere verandert, is door de Almogentheydt des Woords Vleesch geworden.’

Op dêse eeuwe vinden wy eenen Origenes, al-hoe-wel hy elders is afgewêken van de Roomsche Leeringe, soo beleydt hy nochtans uyt-druckelyck: Hom. 5. in diversa loca, het Mysterie van het Alderheylighste Sacrament. Idem in Cap. 25. exodi: voorders soo vinden wy eenen H. Pypolitus, eenen H. Pontianus, eenen H. Dionisius Bisschop van Alexandrien, vast-stellende dit groot Mysterie.

Op de vierde plaetse lesen wy de woorden van dien grooten Bisschop van Milanen, den H. Ambrosius Lib. 4. de Sacram.

Ipso Domino Jesu testificante nobis, quod Corpus suum accipiamus & sanguinem, numquid debemus de ejus fide & testificatione dubitare?

‘Den Heere Jesus getuyght ons, dat wy syn Lichaem ende Bloedt ontfangen, mo-

[p. 267]

gen wy dan van syn geloof ende getuygenisse twyffelen?’

Boven het eerste Concilie van Niceën soo hebben wy daer by op dêse eeuwe onder andere den H. Hilarius, den H. Ephrem, den H. Gregorius van Nyssenen, den Broeder van den H. Basilius.

Op de vyfde plaetse, oft de vyfde eeuwe, leeft men de woorden van den H. Joannes Chrysostomus, gemeynelyck genoemt den Gulden Mondt, Bisschop van Antiochien.

Quoniam ergo ill dixit: Hoc est Corpus meum, nulla teneamur ambiguitate; sed credamus. Hom. 83. in Matth.

‘Alsoo hy geseydt heeft: Dit is myn Lichaem, soo en mogen wy niet twyffelen; maer gelooven.’ Hom. 83. in Matth.

Op dit besluyt seght den voor-genoemden Bisschop: Credamus ubique Deo. &c. ‘Laet ons over al geloof geven aen Godt, noch wederspannigh zyn: al-hoe-wel het aen onsen sin en gedachte schynt onbetaemelyck het gene hy geseydt heeft: laet syn spreuck te boven gaen onsen sin ende reden: en laet ons dit doen in alles en voornaementlyck in de geheymen oft mysterien, niet enckelyck aensiende die dingen, die ons zyn voor-gestelt; maer laet ons houden syne woorden: want wy en konnen van syne woorden niet bedrogen worden, daer het seer licht is, dat onsen uytwendigen sin wordt bedrogen.’

[p. 268]

Wat konde dien H. Vader klaerder seggen? soo heeft hy oock gesproken: Hom. 51. in Matth. Lib. 3. de Sacerd. Cap. 3. Hom. 60. tot de volckeren van Antiochien. Op den Brief tot Corint. Cap. 8. en 10. Hom. 24.

Het soude te lanck wesen, by aldien wy hier en op de volgende eeuwen wilden byvoegen alle het gehene het groot Licht van de H. Kercke gepredickt ende geschreven heeft; den H. Augustinus in dêze eeuwe op dit Mysterie, het gene ons achter-gelaeten hebben den H. Bisschop Gaudentius, den H. Cyrillus Bisschop van Alexandrien, den H. Eucherius Bisschop van Lyon, Petrus Chrysologus, Hilarius en veele andere, die soo uytdruckelyck ons vast-gesteldt hebben dit Mysterie van het Alderheyligste Sacrament.

Op de sesde plaetse, verbeeldende de sesde eeuwe, lesen wy de woorden van den H. Remigius:

Licet panis videatur, & in veritate Corpus est Christi. in Cap. 10. ad Corint.

‘Al-hoe-wel het schynt Lichaem Christi.’

Op de sevenste plaetse, verbeeldende de sevenste eeuwe, staen de woorden van Gregorius Magnus, Lib. 4. Dial.

Ejus Sanguis non jam in manibus infidelium, sed in ora fidelium funditur.

‘Syn Bloedt en wordt nu niet gestort in de handen der ongeloovigen, maer in de monden der geloovigen.’

[p. 269]

Op de achtste plaetse, of achtste eeuwe, leeft men de woorden van den H. Joannes Damascenus, de fide Orthodoxa Lib. 14.

Non est figura, Panis & Vinum Corporis & Sanguinis Christi, absit enim hoc, sed est ipsum Corpus Domini Deificatum.

‘Het Broodt en Wyn en is geen figuer van het Lichaem Christi (het is verre van daer) maer het is het Goddelyck Lichaem des Heeren.’

Op de negenste eeuwe siet men het Geloof van Rupertus Abt, die seer wytloopigh geschreven heeft van dit Mysterie, ten tyde van Paschasius den I. Paus van Roomen, ende ten tyde van Ludovicus den Godt-vruchtigen, Keyser &c.

Omnino nihil aliud quam Caro Christi & Sanguis post consecrationem credenda sunt. Lib. de Corp. & Sang. Dom. Cap. 2.

‘Laet ons gelooven dat hier niet anders en is, naer de Consecratie, als het Vleesch en Bloed van Christus.’

Op de thiende plaetse, leeft men het volgende, eertyds geschreven door Fulbertus Bisschop van Chartres.

Et quae Substantia Panis & Vini apparebat exterius, jam Corpus Christi & Sanguis fit interius. Epist. ad Adeodatum.

‘Het gene dat van buyten scheen Substantie van Broodt en Wyn, wordt nu inwendigh het Lichaem ende Bloedt van Christus.’

[p. 270]

Op de elfste plaetse, ofte de elfste eeuwe, blykt het Geloof van den H. Petrus Damianus, Cardinael en Bisschop van Ostien, Sermone de natali B. Mariae Virginis.

Illud siquidem Corpus Christi, quod Beatissima Virgo genuit, illud inquam absque ulla duhietate, non aliud nunc in Sacro Altari percipimus.

‘Dit Lichaem van Christus, het welck de Alderheyligste Maghet heeft gebaert, dit Lichaem, segge ick, sonder eenige twyffelachtigheyt, en geen ander ontfangen wy aen den Autaer.’

Het is op dêse eeuwe geweest, dat verschenen is den Patriarch, daer de hedendaegsche Ketters soo op steunen, eenen Berengarius, die den eersten geweest is, die opentlyk dit Mysterie heeft durven bestryden; maer hy heeft dêse Ketterye tot drymael toe publieckelyck af-gesworen, en naer de leste af-sweiringe, van Roomen weder-gekeert zynde, is hy Catholyck gestorven in den jaere 1088. den 6. January binnen Tours op het eylandt gemeynelyck genoemt S. Thomas. Siet hier de eygen woorden van syne leste af-sweiringe: Ex aćtis Concilii Romae habiti sub Gregorio VII. Contra Berengarium 1079.

Ego Berengarius corde Credo & ore Confiteor, Panem & Vinum, quae ponuntur in Altari per Mysterium Sacrae orationis, & verba nostril Redemptoris, substantialiter converti in veram & propriam ac vivificatricem Carnem, & Sanguinem Do-

[p. 271]

mini nostri, Jesu-Christi, & post Consecrationem esse verum Christi Corpus, quod natum est de Virgine, & quod pro salute mundi oblatum in Cruce pependit, & quod sedet ad dexteram Patris, & verum Sanguinem Christi, qui de latere ejus effusus est; non tantum per signum & virtutem Sacramenti, sed etiam in proprietate naturae & veritate substantiae, sicut in hoc brevi continetur; & ego legi & vos intelligitis; ita credo nec contra hanc fidem ulterius docebo. Sic me Deus adjuvet & haec Sacra Evangelia.

‘Ick Berengarius gheloove metter herte en beleyde met den mondt, dat het Broodt ende wyn, de welcke worden gestelt op den Autaer door het geheym van het heyligh Gebedt ende de woorden van onsen Verlossen worden substantielyck verandert in het waerachtigh eygen ende levent-maekende Vleesch en Bloedt van onsen Heere Jesus Christus, en dat het naer de Consecratie is het waerachtigh Lichaem van Christus; het welcke geboren is uyt de Maghet, en het welcke voor de Saligheyd des werelts opgedragen, is aen het kruys gehangen, en het sit aen de rechter handt des Vaders, en het waerachtigh Bloedt van Christus, het welcke uyt syne zyde is gestort, niet alleenelyck door een teecken, oft kracht van een Sacrament, maer ook in eygentheyt der natuere, en waerheydt des substantie, gelyk dit in dit kort begryp wordt vervat, ende ick hebbe gelesen en

[p. 272]

gy-lieden verstaet, alsoo geloove ick dit, noch ick en sal tegen dit Geloof voorder niet leeren, Soo helpe my Godt en dese heylige Evangelien.’

Hier mede komen wy tot de twelfste plaetse, voor-stellende de twelfste eeuwe, alwaer men leeft de Leeringe van den honingh-vloeyenden Vader Beranrdus, Serm. 3. Dom. Palm.

Supra omnia autem Caro Domini verè est cibus, & cibus vitae, Panis de Caelo vivus.

‘Boven alle het Vleesch des Heeren is waerachtighlyck speys, en een speyse van het leven, een levendigh Broodt van den Hemel.’

Op de derthiende plaetse, ofte eeuwe, leeft men de woorden van den H. Thomas van Aquinen, die gemaekct heeft het geheel Officie, ofte de Priesterlycke Getyden, die het heel Christendom door gelesen oft gesongen worden op den Feest-dagh van het H. Sacrament, den donder-dagh naer de Oćtave van Sinxen en op de seven volgende dagen.

Dogma datur Christianis, quod in Carnem transit Panis & Vinum in Sanguinem. In Lauda Sion.

‘Aen de Christenen word een vaste Leerinde gegeven, dat het broodt verandert in het Vleesch, en den wyn in Bloedt.’

In dese eeuwe hebben wy de Leeringe van den H. Bonaventura, vast stellende dit H. Sacrament, met veele andere Leeraers der H. Kercke.

Op de vierthiende plaetse is gestelt de Or-

[p. 273]

donnantie van het Concilie van Weenen door Clemens den V. lib.3. Clementinarum tit. 16.

Festum Corporis Christi celebrari debet Feria quinta, post Oćtavam pentecostes.

‘Den Feestdag van het Lichaem Christi moet geviert worden den vierden dag near de Oćtave van Sinxen.’

Op de vyfthiende plaese, ofte eeuwe, vinden wy de woorden van den H. Antonius Aerds-Bisschop van Florence 3. part. sum. tit. 14. c. 4. ℣. 10.

Totus Christus in carne & anima & Deitate est in Sacramento.

‘Christus is geheel met Vleesch, en ziel, en Godtheyd in 't Sacrament.’

Dese Leeringe wordt op de zelve eeuwe bevestight in de alghemeyne Kerck-vergaederinge van Florence, door den Paus Eugenius den IV.

Op de leste plaetse ofte sesthiende eeuwe leest men die schrickelyke vervloeckinge tegen den Aerds-ketter Luther, en alle syne Aenhangers, uyt-gesproken door de Vaders van het Concilie van Trenten in de 13. Sitt. Can. 3.

Si quis negaverit in venerabili Sacramento Eucharistiae sub unaquaque specie & sub singulis cujusque speciei partibus separatione faćta, totum Christum Contineri. Anathema sit.

‘Is 't dat iemandt loochent, dat Christus in het H. Sacrament is onder beyde de gedaente ende onder alle de deelen van beyde de gedaentens, als sy gescheyden zyn, dat hy vervloeckt zy.’

[p. 274]

Hier by soude konnen gevoeght hebben geweest, hadde de plaetse het toe-gelaeten, alle het gene dit vermaert Concilie ons voorstelt en alle oprechte Catholycke belyden moeten, dat wy lesen in het selve, de 13. Sittinge Cap. 1. Cap. 4. ende Can. 1. verdoemende alsoo de Leeringe van andere Autheurs, als Andreas Carelstad, Zwinglius, Jan Calvien ende andere, die op dese eeuwe meer, als op andere voorgaende, hun venyn hebben uyt gespogen tegen het Alderheyligste Sacrament des Autaers, ende daer mede eene menighte van onnoosele menschen bedrogen, ende geleyd tot hunne eeuwige verdoemenisse.

Voege hier nog by de Latynsche Carmina, de welcke in 't Jubel-jaer 1735. onder andere Cieraeten in de uytmuntende Arcke, op-gerecht voor den Gevel der Refugie van Grimbergen, gedient hebben, staende onder de bovenste vensters van de voorsz. Arcke aen de rechte zyde de vier Evangelisten en aen de slincke zyde de vier latynsche Leeraers der H. Kercke, een ieder met zyn spreuke ende des zelfs uyt-legginge, zoo als hier volgt:

S. Matthaeus
Hoc est Corpus meum.

Corporis hic signum, non verum Corpus Jesu

His verbis sisti posse, novator ait.

Sed notet: hoc Corpus dedit ille, quod aspera passum est;

Corporis an forsan passa figura fuit?

[p. 275]

Aengezien ik dêze Carmina nergens in 't neder duyts vertaelt en vinde, laete ik de zelve en alle de naer-volgende, door myne Musa met neder-duytsche Rymen eenigszints doodverwen.

Dit is myn Lichaem.

De Ketters leeren valsch: 't is 't Lichaem niet des Heeren;
Maer een Figuer daer van. Dus sy Gods Woord verkeeren:

Maer zegt; oft een Figuer word aen het Cruys herkent?

Dat daer gehangen heeft, rust ook in 't Sacrament.

S. Marcus.
Hic est sanguis meus.

Fundendum dixit, quem tradidit, esse Crurorem,

Fallere, seu falli nescius ipse Deus.

An fusum fortasse merum, signumvè Cruoris ?

Absit ab humano pećtore prava fides.

Dat is myn Bloed.

Heer Jesus zegt: Myn Bloed zult gy tot Drank genieten,
't Is 't zelve Bloed, dat ik zal aen het Cruys vergieten.

Zegt, was het een Figuer, dat is aen 't Cruys gestort?

Door Ketters valschen mond, Gods Woord belogen word!

S. Lucas.
Hoc facite in meam commemorationem.

Quod feci, hoc facitote, inquit; quid fecit Jesus ?

In Carnem vertit, quod fuit ame ceres.

Haec data Discipulis extrema noćte potestas:

Carnem igitur verso ponere pane queunt.

[p. 276]

Doet dit tot mynder gedachtenisse.

Dat ik doen, doet dat ook, sprak Christus in syn leven,
Als hy in schyn van Brood syn Lichaem heeft gegeven;

Dus Priesters, door Gods macht, als sy aen d'Autaer staen,

Doen ook hetzelfste werk, dat Jesus heeft gedaen.

S. Joannes.
Caro ... mea verè est Cibus.

Lis quondam Haebraeos inter, num Christus edendam,

Carnem homini propriam tradere posset, erat.

Ast horum litem ille, novatorumque diremit,

Quando, mea est verè, dixerat, esca Caro.

Myn vleesch is waerlyk Speyse.

De Joden twisteden, hoe Jesus konde geven
Syn Vleesch tot Speys, syn Bloed tot Drank van 't eeuwig leven:

Maer Jesus heeft den twist beslist met klaer beweys:

Myn Bloed is waerlyk Drank; myn Vleesch is waerlyk Speys.

Nu volgen de vier Latynsche Leeraers der H. Kercke.

S. Gregorius.
Panem . . . manente propriâ specie in Carnem . . . convertit.

Fallitur hic visus cum taćtu, gustus, odorque;

Panem vult oculus; non tamen esse fides:

Nam Panem in Carnem Servator transtulit: ergo

Non sub pane Caro, sed speciebus, adest.

[p. 277]

Het Brood . . . blyvende de zelve gedaente, heeft hy in syn Vleesch verandert.

Den smaek, 't gezicht, den reuk, en ook 't gevoelen dwaelen,
't Gehoor kan maer alleen de waerheyd achter-haelen:

Vervolgens allen zin dwaelt in dit Sacrament,

't Is maer 't Gehoor alleen, dat heir de waerheyd kent.

S. Ambrosius.
De Pane fit Caro Christi.

Hic Christi Carnem, Luthere, fateris adesse;

Numen adesse putas, sed sine pane, negas.

Si Caro, si Panis, falsa est sententia Christi:

Dempto igitur, Christi fit Caro, Pane: capin?

Van Brood word het Vleesch van Christus.

Gy Luther dwaelt, gy zegt: in 't Brood Christus te wêzen:
Is Christus in het Brood, zoo blyft 't Brood als voor dêzen;

Maer daer is maer Broods schyn, het Brood geheel vergaet,

En in de plaets van Brood, Heer Jesus Lichaem staet.

S. Augustinus.
Nemo . . . illam Carnem manducat, nisi prus adoraverit.

Grande nefas fuerit, si quis, quod sumit, adoret,

Ni fuerit verus, quae datur esca, Deus.

Sed jubet Aurelius: prius hec, quam sumet, adorat

Grex Christi: praesens hic latet ergo Deus.

[p. 278]

Niemand eet dit Vleesch, ten zy by 't zelve eerst aenbeden heeft.

't Waer vuyl Afgodery de speys van Brood t'aenbidden,
Ten waer, in plaets van Brood, Godt daer was heel in't midden.

En Augustinus wilt; dat men 't aenbidden zal,

Vervolgens is aldaer den Grooten Godt van al.

S. Hieronymus.
Dominus Jesus . . . ipse comedens, & qui comeditur.

Quod Deus assumpsit, numquam dimisit, at ille

Assumpsit Corpus verum, Animamque Deus.

Sed dedit hoc Corpus, quod & ipse com&edit, edendum,

Illius ergo editor, cum Deitate, Caro.

Den Heere Jesus . . . zelfs êtende, en die ge-êten word.

Godt noyt verlaeten heeft, dat hy heeft aengenomen,
Mensch-wordende heeft hy Lichaem en Ziel bekomen;

Dit gaf hy al tot Speys, hy zig daer mê eerst voed,

Daer naer aen d'ander ook gaf eygen Vleesch en Bloed.

Op het voor-gaende past zeer wel de vyfde Schilderye, onder de ses, de welcke in de Kercke van de H. Gudula gegeven zyn in 't jaer 1735. Dêze vyfde Schildery verbeeld den Triumph van de H. Kercke over de ketterye, raekende het Mysterie van het Alderh. Sacrament des Autaers, vereert en bekostigt door den Eerw. Edelen Heer Philippus de Herzelles, Preleaet van de Edele en vermaerde Abdye van de H. Gertrudis binnen Loven &c. In deze

[p. 279]

Schilderye ziet men de H. Kercke, met het H. Sacrament, waer in de dry mirakeleuse Hostien af-gebeeld zyn, zitten op eenen zeer schoonen Triumph-wagen, boven haer vliegen dry Engelen, die den pausselyken Myter en Staf dragen; voor afvliegt de Faem met een bazuyn aen den mond, en een ander Nymph, dragende in d'eende hand een glorie-kroon en in d'ander den Lauwer-tak; met ziet ook in de locht verscheyde Engels koppen. Voor op den Triump-wagen zitten met hunne bediedzels de dry goddelyke Deugden: Geloof Hôpe en Liefde: den wagen word getrocken van dry witte peerden, aengeleyd door dry Maegden met hunne bediedzels; onder raders liggen de ketters, met meer andere verbeeldenissen en cieraeden. Onder dêze Schilderye staen de volgende latynsche Carmina

Expulsis, Sparsisque fugâ Bruxella triumphat

Hostibus, affulget vera vetusque Fides:

Vera vetusque Fides de Sacro Corpore Christi,

Quod niveis Cereris sub speciebus adest.

Hanc contra Haereticus vires, furor exerat omnes,

Semper ovat vinci nescia vera Fides:

Hinc tibi subjećti Mater Spećtabilis orbis

Exilit, & nigeis većta triumphat equis.

Welcke zin-ryke woorden ik aldus vertaele.

Zoo haest het Ketters schuym uyt Brussel was verdreven,
Zag men in voll’ Triumph daer 't oud Geloof herleven;

Het oud en waer Geloof van 't Heylig Sacrament.

Waer in men Godt en Mensch zelfs tegenwoordig kent.

Hier tegen 't Ketters-ras met wreedheyd wilt beginnen;
Maer Gods Geloof, vol kracht, laet haer niet overwinnen.

Ziet! hoe d'Heylige Kerk nu in Triumph om-ryd,

De Ketters onder 't rat van haer’ koets zyn vol spyt.

[p. 280]

Eyndige dit XI. Hoofd-stuk met de volgende Rymen ende Jaer-schriften.

Het grootste Wonder-werk, dat Godt oyt heeft bedreven
Is, als hy heeft syn Vleesch in schyn van Brood gegeven;

Met Mensch- en Godtheyd rust in 't Heylig Sacrament,

Waer hy syn Liefd' en Macht oneyndig maekt bekent

En ziet! dit Wonder-werk, brengt voort meer Wonder wercken,
Waer van wy een zeer groot hier binnen Brussel mercken;

Waer nu Vier-honderd Jaer Dry Hostien zyn bewaert,

Waer in syn Wonder-werk Godt heeft veropenbaert.

Door booze Joden zyn deez Hostien door-stêken.
Waer uyt veel wonder Bloed terstond begon te lêken.

Ziet! Die Onzienbaer is, en ook Onlydelyk,

Van syn Mensch-Godtheyd daer door wonderlyk gaf blyk.

Ik roep met David uyt: ^a ‘’k Zal uw' Autaer omringen,’
‘Op dat ik hooren mag de Stem', die Lof zal zingen,’

‘En ook verhaelen zal uw wonderheden raer:’

Hoe Gy in eenen Balk verborgen waert ses jaer.

a Psalm 25. ℣. 6. en 7.

[p. 281]

 

De Geusen zochten toen dit Sacrament te vinden,

 

Als wolven waeren sy om Gods Lam te verslinden;

 

Sy liepen d'heel Stad rond, en zochten over al,

 

Ja sy beloofden geld aen die 't aenweyzen zal.

 

Maer Godt, in dien Balk, syn Zelven bleef bewaeren,

 

Tot dat de GEusen uyt de Stad verdreven waeren;

 

Toen Jesus, uyt den Balk, quam weder op d'Autaer,

 

En heeft Zyn Zelven nu bewaert Vier Honderd Jaer.

 

Uyt dit Groot Wonder-werk zyn and're voort-gesproten,

 

Veel hebben daer Gods jonst, en weldaeden genoten:

 

Hoe veele naer de Ziel, aldaer geholpen zyn,

 

En naer het Lichaem ook genezen van de pyn?

 

^b‘Dit Heylig Sacrament verdryft al de krankheden,’

 

‘Die Ziek zyn het geneest, en 't heelt gequetste leden.’

 

‘In Jesus Vleesch en Bloed vind men de Medicyn’

 

‘Voor alle, die met smert en quael bevangen zyn.’

 

^cChrysologus aenmerkt: ^d ‘Hoe een Vrouw is gekomen,’

 

‘Die twelf jaer was heel krank, en heeft den boord genomen’

 

‘Van Jesus heylig kleed: en ziet! Sy wierd terstond'

 

‘Van al haer droeve quael, genêzen en gesond.’

 

‘Heeft Jesus kleed de kracht, om heel gesond te maeken?’

 

‘Wat zal zyn Lichaem doen aen die 't godtvruchtig raeken?’

 

‘Daer is de Medicyn, die alle quaelen stilt,’

 

‘Gaet met betrouwen daer al die genezen wilt.’

b Hoc Sacramentum omnes morbes depellit, Aegrotos Curat, Collisos redintegrat, & ab omni eripit Casu. S. Cyrill. Alex. l. 4. in Joan. 7.

c S. Chrysolog. Serm. 34.

d Matth. C. 9. ℣. 20.

[p. 282]

 

Hier men Hulp-middel vind voor alderhande plagen,

 

Waerom men 't Sacrament gaet in Triumph om-dragen:

 

Dit Heylig Sacrament, Mirakeleus verbreyd,

 

Is Brussels grootsten Schat, Geluk en Saligheyd.

Jaer-schriften.
haeretICUS UtI CanIs LatrabIt; MorDere Vero non poterit.

Dat is:

Den Ketter zal bassen als eenen hond ; maer hy en zal niet konnen byten.
eUCharIstIae De haeretICIs pLane trIUMphUs;
aC brUXeLLarUM spLenDor.

Dat is:

Den vollen Triumph van 't H. Sacrament van de Ketters;
En ook den Eer-glans der Brusselaers.