|
| |
| |
| |
XII. Hoofd-stuk.
De Arcke des Verbonds, naer dat sy langen tyd onder de Macht der Philistynen was geweest, en andere wissel voor-vallen hadde uytgestaen; is eyndelyk met groote pracht en triumph in eenen kostelyken Tempel binnen Jerusalem gebragt: het H. Sacrament van Mirakel, het welk ses jaeren in eenen Balk, om de Beeldstormerye, was verborgen geweest, word in dit Vier-honderd-jaerig Jubilé met alle mogelyke Heerlykheyd, Pracht en Luyster door Goddelyke Diensten ver-eert, in Processie omgedragen, en alle mogelyke eer-beweyzingen aen-gedaen.
De Arcke des Verbonds is noyt roemruchtiger geweest, dan als sy was in de handen van haere vyanden: want al-hoe-wel sy onteert was en machteloos scheen, als de Philistynen de zelve in hun macht hadden; heeft Godt nogtans op den zelven tyd als sy daer alle vermaek in namen, hun die laeten dienen tot af-schrik en swaere plagen. Nouwelyks hadden sy die met vollen zegenprael in de Stadt Azot gebragt en in den Tempel van Dagon hunnen Afgod gestelt, oft hy viel in stucken ter aerde voor de Arcke. De wraek Gods gong van den Afgod voorder tot de Afgodisten, de welcke met een vuyl schande- | |
| |
lycke plage in de heymelykste leden hunder lichaemen geslagen wierden, waer door sy veel ongemak en swaere pynen onderstonden. De lands-lieden hadden geen veel beter lot, als die van de Stad: om de oneer aen Godt in syne Arcke gedaen, zond hy hun over eene groote menigte van muysen, die rondom de velden en hoven ellendig verwoesteden; zoo dat men schier over al niet en zag als quelende en stervende menschen. De Inwoonders der Stad Azot en van de omliggende Dorpen ziende hun aldus gebragt tot de uyterste ellende, begonden te mereken, dat het verblyf der Arcke daer van de oorzaek was, en dat hier door allen zegen en geluk in rampspoet en droefheyd veranderde: waerom sy besloten hebben hun van de Arcke te ontmaeken, en de zelve te verzenden van d'eene Stad naer de andere; maer eylaes! deze zyn daer niet beter mede gevaeren als de eerste.
De Philistynen eyndelyk vermoeyt zynde van die swaere plagen langer te lyden, hebben de Opper-bestierders der Steden Geth, Accaron, Ascalon, Gasa ende Azot, door den raed by hunne wyzen en waerzeggers genomen te zaemen besloten de ontnome eer wederom te geven aen den Godt van Israel; en door openbaere herkentenissen te belyden de kleyne achtbaerheyd, die sy bewezen hadden aen het gene 't Hoogweerdigste was onder het volk van Godt. Aldus dan is de Arcke des Heeren, de welcke als gevange gekomen | |
| |
was in 't Land der Philisynen, in Triumph weder-gekeert in 't Land van Irdel, met haer dragende de afbeeldinge der plagen, waer mede Godt dit ongeloovig volk gestraft hadde, tot een eeuwige gedachtenisse en zegenteeken synder Macht en over-winninge.
Tot dien eynde wierd'er eenen nieuwen wagen gemaekt, waer op de Arcke met haere eer-gisten gestelt zynde, van twee koeyen wierd voort-getrocken, de welck zonder stille staen recht zyn gekomen tot Bethzames, de welcke de naest-gelegen Stad der Joden was. De Inwoonders der Stad waeren over de komste der Arcke met vreugden ingenomen, welckers gevangenisse geheel Israël boven maeten hadde bedroeft: maer ziet! dêze blydschap wierd haest verandert in droefheyd, als veele der Bethzamiters, om hunne nieuws-gierigheyd en lichtveerdigheyd in 't aenschouwen der Arcke, met de dood gestraft wierden; daer stirven van de voornaemste der Stad seventig en van 't gemeyn volk vyftig duyzend. (1. Reg. 6. ℣. 19.) Den schrik, waer mede sy bevangen waeren, en de vreeze van alle te sterven, was oorsaek dat sy die van Cariathiarim verzochten, van de Arcke, aen hun door de Philisynen toegezonden, in hun Land te willen nêmen, het welk ook aldus geschiede. De Arcke wierd dan gebragt tot Gabaon, en gestelt in 't huys van Abinadab, eenen Leviet en godtvruchtigen Man, den welcken de zorge daer van beval aen synen Zoone | |
| |
Eleazar, die ook geweyd wierd, om hier door weerdig te zyn tot de Arcke te naerderen en de zelve te bewaeren met syne Broeders, het welke sy met groote eerbiedinge dêden ten tyde van twintig jaeren, naer dat sy onder de Philistynen vier maenden geweest was.
Dêze godtvruchtige eer-beweyzinge is Godt zoo aengenaem geweest, dat hy in plaets van eenige plagen over te zenden (gelyk hy gedaen hadde over de Philistynen en Bethzamiters) het huys van Abinadab vervulde met allen zegen en gebenedydinge: doende hier door klaerlyk aen-toonen, dat dien goedertieren en almogenden Godt en Mensch, tegenwoordig in het Alder H. Sacrament des Autaers, waer van dêze Arcke met het Manna daer in besloten eene Afbeeldinge was, anders niet en tracht, als met syne hemelsche jonsten, Goddelyke genaede, en overvloed van gratien te vervullen en te zegenen die volckeren, de welcke hun weerdig-maeken zoo heyligen en kostelyken Schat te bezitten, te eeren, ende te aenbidden.
Als nu David de Stad van Jerusalem in bezittinge hadde, ende het Ryk naer swaere oorlogen eenigzints in ruste begon te komen, heeft dien Koning aen de Arcke meer Godsdienstigheyd bewezen, als Saul op alle den tyd van syne Regeringe gedaen hadde: want in plaets dat dêzen zorgeloozen Koning eens zoude gepeyst hebben op de Arcke des Heeren, die | |
| |
altoos bleef in 't huys van Abinadab, van den tyde dat sy van de Philistynen daer gezonden was; heeft David syn eerste werk daer an gemaekt, waer toe hy eene prachtige Rustplaets heeft doen bereyden, ende by een roepen een menigte van syne Onder-zaeten ten getalle van dertig duyzend, om de Arcke uyt het huys van Abinadab te vervoeren naer Jerusalem: welcke plechtige vervoeringe met alle mogelyke pracht en heerlykheyd is vergezelt geweest. David heeft daer in zelfs willen tegenwoordig wezen, en terwyl hy op de Harpe sloeg, was 'er een menigte van andere Persoonen, die dêze plegtige Inhaelinge vereerden met Rym-dichten en Lof-zangen, onder het geluyt van alderhande musicaele Instrumenten.
Terwylen dêze heerlyke Inhaelinge de herten van alle die de Arcke vergezelschapten met blyschap vervulde, is 'er eene onverwachten toeval gekomen, die hun alle grootelyks ontstelde en bevreest maekte. Oza die den wagen mende, daer de Arcke op stond, ziende dat de koeyen, die den wagen voorttrocken, achter uyt-sloegen, en duchtende dat hier door de Arcke in perykel van vallen was, stak de hand uyt om die tegen te houden: maer in de plaets van den val der Arcke te beletten, is hy zelfs op staende voet dood gevallen. Alle die dit aen-zagen wierden met vreeze bevangen, David zelfs was zoo verschrikt, dat hy terstond het voor-némen ver- | |
| |
anderde van de Arcke binnen Jerusalem te brengen, en dêde die stellen in 't huys van Obededom, gelegen in de Voor-Stad, ontrent den voet van den berg Sion: alwaer sy is gebleven dry maenden tot groot voordeel en geluk van heel syn Huys-gezin. David ziende dat dêzen Man van arm, gelyk hy te vooren was, zoo ryk was geworden, en daer en boven aenmerckende het groot geluk en zegen, het gene de vertegenwoordigheyt der Arcke aen het huys van Obededom hadde toe-gebragt, dacht in syn zelven niet te misdoen, met de zelve in syn eygen huys te nêmen.
Tot dien eynde dêde hy een groot getal van Levieten uyt-kippen, die de Arcke niet en zoude stellen op eenen wagen, maer op hunne schouders eerbiediglyk dragen: en is aldus in het by-wêzen van eene ontelbaere menigte van volk, en onder eene zoet-klinckende over-eenkominge van musicaele Instrumenten en stemmen met grooten luyster binnen Jerusalem gebragt tot de plaetse, de welcke David daer voor hadde doen bereyd maeken. David ondervindende dat hem alles door de tegenwoordigheyd der Arcke naer wensch ging, en vreezende, dat Godt op hem wel mogte vergramt worden, aengezien hy zoo een heerlyk paleys bewoonde van Cederhout gebouwt ende behangen met alderhande kostelyk cieraet, en de Arcke des Verbonds maer alleenelyk met pelsen van dieren bedekt was; zoo wierd hy van voor-nêmen tot meer- | |
| |
der eere Gods en van syne Arcke eenen alderkostelyksten Tempel te bouwen, hier van sprak hy met den Propheet Nathan, die hem voor antwoord gaf; dat hy niet en twyfffelde ofte dit zoude aen Godt zeer aengenaem wêzen, en dat hy den Heer daer over met gebeden zoude beraeden. Het welk hy gedaen hebbende, heeft Godt hem bevolen aen David te zeggen: Dat al-hoe-wel syn voornemen aen hem zeer behaegde, hy nochtans niet en wilde dat hy (aengezien hy eenen Oorlogs-man was) dit zoude uyt-wercken, maer dat synen Zoone Salomon, naer syne dood, dit groot werk zoude onder-nêmen en vol-trecken.
Gelyk als Godt voor-zeyd hadde is het geschied; Salomon synen Vader opgevolgt zynde in het Ryk, heeft alle mogelyke zorge en middelen aen gewend, op dat dêzen Tempel zoude gebouwt worden, waer toe David in syn leven de onkosten hadde bereyd. Dêzen prachtigen en konst-ryken Bouw is begonst ten tyde de geheele Jodsche Natie en Land van Israël in volle vrede en ruste was; en zoo haest den zelven voltrocken was, is alles wat tot de Offerranden en Inweydinge des Tempels noodig was bereyd gemaekt. Alsdan heeft Salomon gedacht de Arcke des Heeren te doen vervoeren uyt de plaetse, waer sy van David gestelt was: dog op dat dêzen Gods-dienst te prachtiger en heerlyker zoude wêzen, heeft hy allen het volk vergadert om | |
| |
naer Jerusalem te komen, om den Tempel in te weyen, en dan de Arcke daer in te dragen. Den Koning ging zelfs voor de Arcke, die gedragen wierd door de Priesters, en dêde zeer veele offerranden: de Priesters stelden die met groote eerbiedinge in 't Heylig der Heyligen tusschen twee Cherubinen, die de zelve met hunne vleugelen bedekten. Godt toonde hoe aengenaem hem dit alles was, zeggende, tot Salomon, dat hy dien Tempel tot een Huys des Gebeds hadde verkoren, belovende dat Hy de gebeden, die aldaer gestort wierden, zoude verhooren, zeggende voorder: Ik heb dit huys geheyligt . . . dat ik mynen naem daer stellen zoude in de reeuwigheyd, ende myn oogen en myn hert zullen daer zyn tot allen dagen. (3. Rom. C. 9. ℣. 3.)
Dêze historie van de Arcke des Verbonds is in den lesten Jubilé van 't jaer 1735. vertoont geweest door eene schoone Ry-bende van de jongheyd der latynsche Schoolen van de Societyt Jesu; zin-spêlende op 't Alder H. Sacrament van Mirakel, waer van dêze Arcke een figuere was. De Arcke en besloot als dan, volgens veele, niet als de twee steene Tafels, waer in de Wet Gods uyt-gesneden was; maer in 't Hoogweerdig H. Sacrament is schuylende 't eeuwig Woord des Vaders, Godt ende Mensch, de Fontyn van alle Wysheyd en van onse Saligheyd. Is 't saeken dat van Godt mildaedig zyn gezegent geweest, die aen de Arcke eerbiedinge bewêzen: hoe overvloediger | |
| |
zal Godt dan niet gebenedyden, die het Alder H. Sacrament eeren, loven ende aenbidden. Voorders, is 't dat de solemnele omdraginge der Arcke en inbrenginge in Salomons Tempel aen Godt zoo aengenaem is geweest: Hoe grootelyks moet hem dan ook behagen de solemnele omdraginge van 't H. Sacrament van Mirakel, het welcke nu naer Vier Honderd Jaeren Jubileert ende Triumpheert over Joden, Ketters en andere vyanden van 't H. Rooms Geloof?
Wat wonder is 't dan, dat de ieverige Inwoonders van Brussel op dêzen Vier-honderd-jaerigen Jubilé zoo groote onkosten doen in het oprechten van menigvuldige uyt-muntende Arcken Triumphael, schoone vercieringen der Huysen, waer in een ieder als om prys en overwinninge schynt gestreden te hebben: prachtigen Ommegang met kostelyke nieuwe Triumph-wagens, konst-ryke Zinnebeelden, wel-gevonde Jaer-schriften, aengenaeme vertooningen van verscheyde vreemde schoone en opgepronkte Dieren, uyt de vier Deelen des Werelds als op-gezocht, waer de schoon en ryk op-getoeyde Kinderkens, daer op zittende, met draeyende en wendende handekens, met pylkens uyt boogkens schietende en andere raere vertooningen, eenen lust aen de oogen der Aenzienders veroorzaeken. Waer blyven alle de schoon nieuw gemaekte stucken van den prachtigen Ommegang; als de menigvuldige Reusen, het groot | |
| |
Schip met de omswierende Booten, waer in de Matrooskens aerdig klimmen, roeyen en bezig zyn tot vermaek en verwonderinge der aenzienders? Verswyge de uytmuntende Cavalcade of Ry-bende, vertoont door de jongheyd der Latynsche Schoolen van de Eerw: Paters der Societeyt Jesu, waer in het dierbaer opgetoeyt cieraet schynt om prys te twisten met de welgeschikte order der vertooninge.
Men heeft dêze Vier-honderd-jaerige Jubilé van 't H. Sacrament van Mirakel met groote plechtigheyd binnen Brussel beginnen te vieren den 4. April in dit tegenwoordig jaer 1770. ter gedachtenisse, dat het als dan was den dag, op den welcken de goddelooze Joden de H. Hostien zoo wreedelyk hebben mishandelt en tot bloedens toe door-steken in 't jaer 1370. Tot dien eynde was in de Collegiale en Parochiale Kercke van de H. Gudula het H. Sacrament van Mirakel tot openbaere aenbidding ten toon gestelt met toeloop van ontellyke menschen, die het zelve quamen eeren en aenbidden. Naer-middag waeren in de voorsz. Kercke vergaedert de Heeren van den Priveën Raed, van de Finantein en Raed van Brabant, als ook de Heeren van de Reken-kamer en van de Magistraet: als mede de Heeren Pastoors en Geestelycke van verscheyde Parochien, met hunne Gemeyntens, de vier Biddende Ordens en andere Ordens der Stad, die de generaele Processien gewoon zyn te vergezelschappen. Ontrent den 4. ueren | |
| |
quam synen Koninglyke Hoogheyd, den Prince Carolus Alexander, Gouverneur der Nederlanden, met synen kostelyken Treyn van Edel-lieden en Gardes in de voorsz. Kercke, alwaer naer eenige Lof-zangen en Gebeden, de Benedićtie met het Alder H. Sacrament van Mirakel wierd gegeven door syne Excellentie, den Aerds-Bisschop van Mechelen.
Men mag hier wel aenmercken, dat het dien geheelen dag een zeer ongestuymig weder was geweest, met geduerigen regen, wind en hagel onder-mengelt; zoo dat een ieder vreezde, dat de solemnele Processie op dien dag geenzints en zoude voort-gang gehad hebben. En ziet! ô wonderheyd des Heeren! nauwelyks en was den tyd gekomen, dat de Processie zoude beginnen uyt de Kerck te trecken, oft men zag onvoorziens (tot verwonderinge van heel de Stad) dat den regen, wind en hagel teenemael begonnen op te houden, en de Sonne, die dien heelen dag haer noch niet en hadde vertoont, haere heldere straelen begon te laeten schynen, en eenen aengenaemen dag te maeken, den welcken heeft blyven dueren, tot dat de Processie naer lang onder wegen geweest te hebben, zonder eenig ongemak, wederom in de voorsz. Kercke was gekeerte, als wanneer het voorig ongestuymig weder is hernomen. Ongeloovelyk was den toeloop, der menigvuldige Menschen, die dêze Processie volgden, en Godt bedankten.
| |
| |
Weynig naer vier ueren begon de Processie met groote Godtvruchtigheyd uyt de voorsz. Hoofd-Kercke voort te trecken, voor af gaende de gewoonelyke Geestelyke en Biddende Ordens onder hunne Processie-Vaenen; de Godtvruchtige Borgery en verscheyde Broederschappen; de Heeren Pastoors der Parochien met hunne onderhoorige Geestelyke; de Heeren der Raeden en van de Magistraet, alle met brandende Flambeeuwen enz. Dragende syne Excellentie, den Aerds-Bisschop het H. Sacrament van Mirakel, het welcke met eene gestichtige eerbiedinge te voet wierd opgevolgt van syne voorsz. Koninglyke Hoogheyd, omringelt van syne Edel-lieden, Hofdienaers en Gardes. De Processie bleef ten eersten stille staen aen de Capelle der XII. Apostelen, alwaer het H. Sacrament van Mirakel, ten tyde der wreede Beeld-stormerye, was gevlucht en verborgen geweest, aldaer de Benedićtie met het zelve gegeven zynde, gong men voorts naer de Capelle van Salazar, al waer in 't jaer 1370. de Jodsche Synagoge gestaen hadde, en de H. Mirakeleuse Hostien bloedig door-stêken waeren, wezende juist den dag en 't Vier honderdste jaer, dat dit groot Mirakel aldaer geschied was. Dêze Capelle was binnen en buyten uyt-muntende schoon verciert, en het H. Sacrament van Mirakel op den Autaer gestelt zynde, wierd daer door iever des Broederschaps van 't H. Bloed een alder-treffelykste Motet onder het bly-ge- | |
| |
schal van musicaele Instrumenten gezongen.
De Lof-zangen alhier geeyndigt en de Benedićtie als vooren gegeven zynde, wierd de Processie hernomen, gaende door verscheyde straeten der Stad, alwaer zommige huysen, niet tegen-staende het voorig onstuymig weder, op 't alder-keurigste verciert, met brandende Flambeeuwen oft cierlyke Lanternen bezet waeren, spaerende de Godvruchtige Borgery geene moeyten en kosten, om het H. Sacrament van Mirakel, het welk door hunne straeten wierd omgedragen, op het aldertraffelykste te vereeren, en den Goddelyken zegen af te smeeken. Ontrent den avond is deze Godtvruchtige Processie met een gestichtige devotie in de Kercke van de H. Gudula weder gekeert, alwaer wederom de Benedićte met 't voorsz. H. Sacrament gegeven zynde, en is de Solemniteyt van dien dag geeyndigt, tot meerder eere en glorie van dien Godt en Mensch, tegenwoordig in 't Alder. H. Sacrament van Mirakel
Ik was van meyninge alhier nog te beschryven het schoon en kostelyk cieraet der Kercke van de H. Gudula, met alle de treffelyke nieuwe wercken, die in de zelve gemaekt zyn; als mede de Triump-wagens met hunne bediedzels, den uytmuntenden Omme-gang met de nieuw-gemaekte stucken daer toe dienende; de Arcken Triumphael met hunne beteekeningen, de Cavalcadens, en andere wondere en raere pronk-stucken, die op dêzen weertga- | |
| |
loozen Vier-honderd-jaerigen Jubilé zullen vertoont worden: maer om dat de zelve noch niet in vollen eysch voltoeyt zyn, en hier van, zoo de beschryvingen, als afteekeningen, in druk staen te volgen, zoo worden de zelve hier achter gelaeten.
Voege hier nog by den volgenden
| |
Lof-zang
Van den H. Thomas van Aquinen, tot aenbidding van 't H. Sacrament.
'k Aenbid U, grooten Godt, in Broods-schyn hier verholen,
Myn Gods-dienstig Geloof ziet U klaer, zonder dolen;
Myn Hert zig onder-werpt aen uw' Almogentheyd,
’k Beswyk, aenmerkende uw' Tegenwoordigheyd.
Gezicht, Smaek en Gevoel in U, ô Godt verdwaelen;
Maer 't vast Geloof kan hier gerust de waerheyd haelen;
Ik alles vast geloof, wat Gods Zoon’ heeft gezeyd;
Want syn waerachtig Woord geeft alle zekerheyd.
Aen 't Cruys uw' Godtheyd maer wierd aen 't gezicht ontnomen,
Uw' Menscheyd men hier ook niet ziet te voorschyn komen:
Zoo Godt als Menscheyd t'zaem aenbiddend op d'Autaer,
Bid'ik, het gene bad den goeden Moordenaer.
Ik zien, als Thomas, niet de wonde in uw' zyde,
Nogtans ik U, ô Heer, myn waeren Godt belyde:
Plant uw Geloof in my nog altyd, dieper in,
Op dat ik vaster hoôp, en meerder U bemin.
O schoon Gedachtenis van Jesus bitter sterven,
Waerachtig Brood, 't welk doet de menschen 't leven erven;
Verleent dog, dat van U mag leven myn gemoed,
En t'allen tyden samekt, dat Gy zyt zoet en goed.
| |
| |
Goedhertig Pellicaen, naer U ik, Jesu, haeke,
Wilt my, onzuyver mensch, door uw' Bloed zuyver maeken;
Een druppel van uw Bloed kan heel het aerderyk
Wit maeken, boven sneeuw, van alle sondig slyk.
O Jesu, die 'k nu zien met een gordyn omhangen,
Wanneer zal 't dog geschien, daer ik zoo naer verlange?
Dat ik U eeuwig zien, met ongedekt gezicht,
En dat ik Salig zy, door 't zien van 't Hemels licht.
Jaer-schrift.
aDoro te DeVotè absConsa DeItas; sUb panIs speCIe, JesU LatItas.
Dat is:
Ik aenbidde U godtdienstiglyk verholen Godtheyd; onder den schyn van Brood zyt gy, ô Jesu! verborgen.
Eyndige dêze twee Boeken van 't Vierhonderd-jaerige Jubilé van 't H. Sacrament van Mirakel met de volgende
Jaer-schriften.
qUaDrIgentIs saeCULIs InCorrUpte Manent hostIae.
Dat is:
De H. Hostien blyven Vier-honderd jaeren onbedorven.
| |
| |
gaUDeat teLLUs In Magno ChrIstI JUbILeo
Dat is:
Verheugt u, ô aerde in den grooten Jubilé van Christus.
haeC Dies ab Ipso faCta et statUta, JUbILeMUs In ea.
Dat is:
Laet ons van dien dag, van hem gemaekt en vastgestelt, met vreugde de Jubel-feest vieren.
sIt LaUs hILarIs, sIt sonora, Integra sIt et DeCora MentIs JUbILatIo.
Dat is:
Dat het eenen blyden Lof zy, eenen wel-klinckenden, volkomen en vermaekelyken vreugdegalm des gemoeds.
Dies Verò sanCtae eUCharIstIae soLeMnIs agItUr.
Dat is:
Den dag van 't heylig Sacrament word waerlyk solemnelyk geviert.
LaUDate ChrIstUM In sono tUbae, In organIs et CIthara.
Dat is:
Looft Christus met trompet geklank, met Orgels en Harpen.
| |
| |
LaUDetUr In CIJMbaLIs Laetè sonantIbUs.
Dat is:
Dat hy gelooft worde met bly-klinckende Cymballen.
soL, Luna, atqUe steLLae LaUDate eUM.
Dat is:
Zon, Maene en Sterren looft hem.
LaUDetUr VenerabILIs eUCharIstIa tot LaUDIbUs, qUot In CoeLo steLLae, peLago gUttae, In terra pULVeres, In Vere fLores, aestate grana, et arborIbUs foLIa.
Dat is:
Dat het Hoogweerdig Sacrament gelooft worde met zoo veele Lof-zangen, als 'er in den hemel sterren, in de zee druppelen, op de aerde stofkens, in de lente bloemen, in de zomer graenen, en op de boomen bladers zyn.
Eynde van den Tweeden Boek.
|
|
Auteursrechtvrij