|
| |
| |
| |
IX. Hoofd-stuk.
Het H. Sacrament van Mirakel word ter oorzaeke van de Beeld-stormery verborgen, groote onderzoek der Geusen naer het zelve, wreedheden der Geusen en ellendigen over-last der Catholyken binnen Brussel.
Het is nauwelyks met eene penne te beschryven, in wat beweenelyken staet alsdan heel Brabant was gestelt. Mudzaert (Kerk. Hist. ad An. 1578. n. 1.) schryft hier van: ‘In dit jaer is het Land van Brabant bysonder meer bedorven en verowest, dan in een deel hondert jaeren te vooren gebeurt is. In tien, ja twintig mylen verre en was daer nauwelyks een Dorp bewoont: de Bêmden en Ackers bleven in de vruchtbaerigste plaetsen des Lands leeg ende ongebouwet liggen: de Lands-lieden waeren door peste en andere siekten, oft by de oorloge ter dood gekomen, oft waeren in de Steden gevlucht; soo dat buyten op het Land in veele plaetsen nauwelyks eenige menschen te vinden waeren. De Steden en hadden zoo groote schaeden niet in hun tydelyk goedt; maer wierden deerlyk beschaedigt naer de ziele: zoo dat sy onsprekelyk meerder schaeden leeden dan de Dorpen: want sy bykans alle te saemen ontfingen ende | |
| |
in-namen kettersche Predikanten, die het volk jammerlyk verleydden en bedorven naer de ziele . . . . De Catholyke Borgers waerender zeer quaelyk aen, en wierden zeer van alle kanten benouwt. Sy saeten sonder Wet, sonder Priesters, sonder de heylige Offerhanden, veel deerlyker dan de kinders van Israël, oft het joodsche Volk in de Babyloonische gevangenisse.’
Mudzaert aldaer n. 2. schryft voorder: ‘De Geestelyke Mannen, die der boosen gemeynschap, ende eed schouwden en weygerden te doen, uyt de Stad van Antwerpen geleyd ende te scheep naer Mechelen gesonden zynde; zoo namen de Calvinisten hunne Kloosters in en ontheyligden de Kercken. Sy namen de stoutigheyd (den Vorst van Oragnien en andere door de vingeren ziende) om op verscheyde plaetsen der Stad hunne kettery te Prediken, de Catholyken te verdrucken, en de overige Geestelykheydt te beschimpen. De Calvinisten Predikten te Jesuiten, te Minderbroeders, in S. Andries en in S. Jacobs Kercke. De Lutheraenen wierd verleent een deel van S. Jacobs Kercke, de Kercke des Kloosters te Facons, ende de schuere van S. Michiels Klooster. De Herdoopers en andere hielden elk hunne vergaederinge op syne plaetse; ende een stemmig spraeken sy op de mis bruycken der algemeyne Kercke, want al streden hunne leeringen schier regel-recht de eene tegen de andere; nochtans zoo waeren sy het daer inne | |
| |
eens, om met geweld de heylige algemeyne Religie te verdrucken, hadde 't den Heere toe gelaeten: hier in gelyk wesende den vossen van Sampson.... De Calvinisten te Brussel en te Lier namen ook in die Steden eenige Kercken in, en joegen de Catholyken daer uyt.... Wat tydt hier naer soo wierd de kasse van den H. Rombout met de beste juweelen van de Kercke aen de geusen verraeden, van hun lieden gesmolten, en gebruykt, daer de selve niet toe geschikt en was geweest.’ Tot hier toe Mudzaert.
Dêze geweldige wreedheden der geusen in andere Steden van Brabant, en waeren tot Brussel noch niet in't openbaer: want zoo lang den Aerts hertog Matthias, die aldaer syn Hof hiel en de Roomsche Religie altyd zocht voor te staen, en wierd tot Brussel, zoo lang hy daer binnen was, niet toe-gelaeten de kettersche Religie in het openbaer te oeffenen; al-hoe-wel dat het zelve in't heymelyk niet als te veel en geschiede, het welcke die van de gereformeerde Religie genoegzaem lieten blyken aen de goede catholyke Borgers, die sy met schimpen en schampen schier zonder op houden quelden en vervolgden; hun beroemende dat sy alleen het waere lauter woord Gods hadden, en ook Predikten, tot welcke Predikatien sy met allen iever, geven van geld, schoone woorden en beloftens een ieder zochten aen te locken en tot hun te trecken, byzonderlyk het arm en onnoozel volk, het | |
| |
welk men giften en geld te winnen en te houden is. Ook verweeten sy hun, dat sy af-godisten waeren, aenbiddende, witte auwelkens en stomme beelden, die sy dregen te zullen breken en te vernietigen.
Hier door is dêze nieuwe gereformeerde Religie, beter gezeyd ketterye, tot, Brussel zoo geweldig toegenomen en aen-gegroeyt, byzonderlyk als den Aerts-Aertog Matthias het Gouvernement hadde af-geleyd en uyt het Land vertrocken was, dat de oprechte Catholyken niet veel meer te zeggen hadde, aengezien de Magistraet uyt geuse en ketters gezinde Mannen bestont, en den Gouverneur van de Stad, Olivier van den Tempel, de Gereformeerde en Ketters geheel toe-genegen was, hun ongestraft alles laetende doen wat hun beliefde, waer door hunne moetwilligheyd dagelyks vermeerderde, tot grooten overlast en verdruckinge, der goede Borgers, die swygen moesten, en alles geduldig verdragen.
De princelyke Stad Brussel was nu geheel onder de macht en 't gebied der Heeren Staeten gekomen, die den Koning van Spagnjen waeren afgevallen, de Geusen toegedaen en geheel Brabant regeerden, terwylen den Prins van Oragnien in Holland en Zeeland de overhand voerde. In dien tyd is het geschied, dat den jongen Grave van Egmont, die Colonel was van de Malcontenten, en binnen Brussel liggende met eene Compagnie waelsche Ruy- | |
| |
ters, die onder syn gebied stonden, en van hem nu en dan buyten de Stad gezonden wierden, om voor zoo veel als 't mogelyk was, alles in goede order te houden. Dêzen Grave zig trachtende met den Koning van Spagnjen te verzoenen en niet langer de moetwilligheyd der Geusen binnen Brussel konnende verdragen, heeft hy met zommige Catholyke Borgers voor-genomen de Stad Brussel in te nemen, en de zelve aen den Hertog van Parma over te leveren. Tot dien eynde heeft hy heymelyk ontboden syn Regiment Voet-volk, het welcke den 4. van Junius in 't jaer 1579. 's morgens vroeg, in alle stilte, voor de Opbrusselsche Poorte is ingekomen. Hy hadde hun tegen gezonden eenige van syne Ruyters, en den Grave bleef hun met de andere Ruyters aen de Poorte afwachten: hy hadde te vooren met eenige catholyke Borgers een heymelyk verbond gemaekt ende den Capiteyn van de Huydevetters wyke omgekocht, die alsdan de wacht hadde in de voorsz. Poorte, den welcken de Poorten open doende, om het volk van Egmont in te laeten, wierden eenige gereformeerde Borgers dit gewaer, en hier uyt quaed vermoeden krygende, wilden sy de Poorte weder sluyten; maer sy wierden terstond door het volk van Egmont over-vallen en eenige dood geschoten.
Op dêze maniere heeft den voorsz. Grave zig van de Poorte, als ook van 't Bolle-werk Sint Clara genaemt, staende achter S. Peeters-
| |
| |
klooster meester gemaekt. Buyten dêze Opbrusselsche Poorte heeft eertyds het Klooster der Clarissen Urbanisten gestaen, (misschien heeft dit Bolle-werk daer van synen naem gekregen) en is gebouwt in 't jaer 1343. en in 't jaer 1580. van de Beeld-stormers geplundert en tot den grond toe verwoest; waerom die Religieusen daer naer hun binnen de Stad hebben begeven, alwaer aen hun in 't jaer 1585. op het verzoek der Magistraet, en met toestemminge van den Paus en Aerds-bisschop van Mechelen, het Collegie van den H. Hieronymus is gegeven, alwaer de latynsche taele voortyds wierd geleert, maer van de Beeld-stormers ook verwoest zynde, hebben die Religieusen aldaer een-schoone Kercke en Klooster gebouwt; en op den grond van hun verwoest Klooster heeft den Grave van Montercy in 't jaer 1672. een sterk Fort gebouwt, het welcke nog naer synen naem het Fort van Montercy word genoemt. Naer dat den Grave van Egmont dêze Poorte en Bolle-werk met syn volk bezet hadde, is hy met de rest van syn Regiment voetvolk en Ruyters in goede order naer de groote Merkt getrocken, de welcke hy ook bezet heeft. Onder-tusschen eenige catholyke Borgers, die van dêzen aenslag kennisse hadden, vervoegden hun by den Grave op de Merkt.
Den Grave meynende hier door veel gewonnen te hebben, zond ontrent de tachentig van syn Soldaeten naer het Hof, om 't zelve in te nêmen ende de aldaer liggende Soldaeten | |
| |
uyt te jagen: maer sy vonden aldaer grooten weder-stand van ontrent de dertige Soldaeten, zynde 't volk van Olivier vanden Tempel Gouverneur van de Stad wegens de Staeten. De catholyke Borgers op den Steen-weg, die met Egmont spanden, weder-hielen zoo veel als sy vermogten het geusch Garnisoen in hunne huysen en belettende de geusche Borgers hun te roeren; en dit niet tegenstaende wierd het volk van Egmont te rug gedreven. Onder-tusschen wierd dêzen aenslag door heel de Stad ruchtbaer, en daer liep eenen hoop geusen zoo Borgers als Soldaeten naer de Hallepoorte, de welcke sy overmeesterden en hernamen het voorsz. Bolle-werk, door het toedoen van twee geusche Borgers, den eenen genaemt Franciscus Betz, en den Weerd in de Herberge genaemt Sassen ontrent het oud Steen-poort, die behendelyk het woord gevende den schiltwacht door-steken heeft, terwylen de rest van Egmonts volk bezig was met te onbyten, en dreven aldus de Egmontsche Soldaeten van 't Bolle-werk.
Om nu de Poorten te over-weldigen, gebruykten sy tot dêzen aenslag dry wagens aen malkanderen vast-gemaekt en met hoye getast zeer dicht van boven tot onder op de aerde, welcke wagens sy voort kruyden, om hun voor het schieten te bevryden. Egmonts volk, die de Poorte bewaerden, dit ziende, hebben uyt vreeze hun zelven over-gegeven en zyn alzoo verloopen, den eenen hier en den anderen | |
| |
daer: waer op de gereformeerde terstond de Poorte hebben ingenomen, gesloten en met goede wacht bezet. Hier op zyn alle de Soldaeten en geusche Borgery, die alsdan zeer veel in getal waeren, in de wapenen geraekt, en hebben den Grave van Egmont, die met syn volk op de groote Merkt was, ingesloten, de straeten die rondsom waeren op-gegraven, en gebolwerkt, zoo dat den Grave op de groote Merkt zelf belegert en met al syn volk in groot perykel was. Maer hadden alle de catholyke Borgers der Stad van dêzen aenslag geweeten, het spel en zoude aldus niet vergaen hebben, en sy hadden zonder twyffel, met de hulpe van Egmonts Soldaeten, de Geusen met al hun gespuys konnen uyt de Stad verdryven, ende hier door zoude de Stad Brussel bevryd geweest hebben van alle de quaede gevolgen: en nu bleven de geusche Borgers met de Soldaeten van den Gouverneur wederom meester van 't voorsz. Bolle-werk, Poorte en van de Stad.
Terwylen nu den Grave van Egmont met syn volk besloten was, zonder eet-waeren, noodig voedzel, en bystant der goede Borgers, die hun niet en durfden roeren, wierd'er naer dry dagen van verdrag gesproken, zynde hy door hongers-nood en door vreeze daer toe gedwongen, als ook door dien hy wist, dat den Gouverneur der Stad Brussel van Mechelen en van Antwerpen Chrygs-volk verwachtede tot bystant van de gereformeerde Borgers, als | |
| |
ook om te voor-komen alle bloed-stortinge, brand en plunderinge, is'er besloten dat den Grave van Egmont met syn volk en ook de Catholyke Borgers zouden mogen de Stad uyt trecken door de Anderlechtsche Poorte. Op dit accord is den Grave s'anderdags uyt Brussel vertrocken, ende met hem veele Borgers van synen aenhang, t' zaemen ontrent viertien honderd sterk, met de welcke hy is opgetrocken naer Geerts-berge en naer Nienove, ende heeft beyde dêze plaetsen verovert.
Zoo haest als den Grave van Egmont uyt Brussel vertrocken was, quam den zelven dag (te wêten den 6. van Junius, wezende Sinxen avond) lang de Vaert-poorte van Antwerpen het verwachte Chrygs-volk, genaemt de Brockillen in de Stad, de welcke eene kausse op getrocken hadden tot aen den gordel vast gemaekt met eenen nestel, en den anderen by naer tot op de schoenen af geslagen: dêze waeren zeer bittere geusen en een alder-boozaerdigste volk, als ook duyvelsche instrumenten om de Kercken te plunderen, de H. Beelden te breken, en al wat Heylig is te onteeren en te verwoesten: sy vervoegden hun tot Brussel by de geusche soldaeten van de Gouverneur van den Tempel, en dêden zoo binnen als buyten de Stad veele moetwilligheden en goddelooze wreedheden; waer van ik hier een staeltie niet voor by gaen kan, getrocken uyt Justus Lipsius in Diva Virgine Hallens. ende ook beschreven door Mudzaert (Kerk. Hist. ad An.
| |
| |
1580. n. XIV.) waer van ik syn eygen woordenaen den goed-willigen Lêzer mede-deyle.
‘Tempel, Gouverneur van Brussel de Stad van Halle in de hoey-mand eens ende anderwerf des nachts besprongen hebbende, is t'elcke reyse met schaede en schande gedwongen geweest naer Brussel te keeren: de Borgers van binnen hun kloekelyck weerende, ende Godt den selven een moed in-stortende. Onder den hoop van Tempel was eenen Joannes Swick, die synen roem gedragen hadde, dat hy den neuse van het Vrouwken van Halle (verstaende het Beeldt van Onse L. Vrouwe, die aldaer met godtvruchtigheyd in grooten toe-loop der pelgrims besocht word) soude af-snyden: maer de Heylige Maghet schynt wel den roem van desen Beelde-stormer gehoort te hebben, als hem in 't bespringen der Stadt synen neuse net afgeschoten zynde, hy tot spot van een ieder, die hem kende, sonder neuse tot Brussel gekomen is. In den selven aenslag is geweest noch eenen anderen Jan Rysselman genoemt, die niet min dan den voorgaenden syne lasterige tonge tegens de H. Maget geroert hadde; maer wel soo eene harde straffe gevoelt heeft: want soo hy hem vermeten hadde, dat hy het Beeldt van Onse L. Vrouwe naer Brussel soude brengen, ende het selve openbaerlyk verbranden; is hem voor Halle syne kinne met den lasterklappenden mond afgeschoten, daer hy korts daer naer af gestorven is. Aldus strafte Godt de lasteraers ende beschermde de Stadt, daer | |
| |
syne Moeder door het Mirakeleus Beeldt geëert wordt’ Tot hier toe Mudzaert supra.
Terwylen nu den Prince van Parma, voor den Koning van Spagnjen, met de Malcontenten op verscheyde plaetsen den oorlog vinnig voort zetteden; en de Staeten van den anderen kant ook bezig waeren met verscheyde Steden en plaetsen te belegeren, in te nêmen en te her-nêmen: begonnen de geusen, die dog noyt rusten en konden, wederom hunne moet-willigheyd en goddeloosheyd uyt te wercken te Brussel op den 20. van April in't jaer 1581. zoo Hazaert schryft (Kerk Hist. 3. deel C. 5. fol. 176.) In dien tyd was het binnen Brussel zeer droevig gestelt; de Staeten waeren bezig in den Oorlog, den Gouverneur Van den Tempel was de geusen genegen, de Magistraet was'er ketters, en de Brockillen met de soldaeten van't garnizoen der Stad, waeren eenen hoop van Muyt-maekers en booswichten, en ook geswôre vyanden van Godt, van hunnen wettigen Koning, en van alle op-rechte goede Christenen. Dêze Brockillen en soldaeten met eenig gespuys van volk onder een gemengelt, zyn als razende honden naer de Kercke van den H. Nicolaus geloopen, alwaer sy aenstonds vielen op alles wat Heylig was. Sy wirpen de Beelden af en sloegen die aen stucken: sy namen de Kelcken en heylige Vaten weg en onteerden het Alderh. Sacrament, sy trocken aen de geweyde Priesters kleederen, en liepen daer mede op de | |
| |
straet als vasten-avond zotten, tot spot der Catholyken; sy braken de Autaeren en Schilderyen in stucken, en verwoesteden alles wat sy niet mede dragen konden. Met een woord, sy bedreven daer zoo groote heylige schenderye en goddeloosheyd, dat eene catholyke penne de zelve schroomt te beschryven.
Dêze helsche Beeld-stormers niet konnende in de Kercke van den H. Nicolaus hunne razernye verzaeden, hebben malkanderen beginnen aen te wackeren tot het plunderen der Kercke van de H. Gudula, en de zelve van allen haer schatten te berooven: het welke eenige catholyke Borgers hoorende, hebben daer van terstond kennisse gegeven aen eenige Priesters van de voorsz. Kercke. Dit boos voor-nemen der ketters quam onder andere ook ter ooren van den Eerw. Heer Judocus Hauwaert, Priester en Canonink van de tweede Fondatie der Kercke van de H. Gudula ende Clerk van de Fabrieke, aen wie de bewaerenisse en zorge van 't Alderh. Sacrament van Mirakel toe bevolen was. Dêzen Heer Hauwaert dan ging met alle haeste (terwylen de Beeldstormers nog bezig waeren met S. Nicolaus Kercke op den middag naer die van de H. Gudula, vergezleschapt zynde van den Heere plebaen en Heer Joannes Meulemeester, ook Priester Capelaen der zelve Kercke, van ouderdom ontrent 31. jaeren: aengezien hy de sleutels der Kercke hadde, heeft hy de zelve geopent, en sy daer binnen wezende we- | |
| |
derom gesloten, en door den raed van den Heer Plebaen het Tabernakel, waer in het H. Sacrament van Mirakel was rustende, geopent en nam met groote eerbiedinge daer uyt de Remonstrantie met het goude Cruys, waer in de dry H. Mirakeleuse Hostien gesloten waeren, het welk hy stak in een zuyver leire kasken met haeken toe-sluytende, het welcke hy te vooren met voordracht hadde laeten maeken, uyt te vreeze der plunderinge en Beeld-stormerye, die hy in andere Steden van Brabant geschied, met droefheyd genoegzaem hadde gehoort.
Heer Hauwaert hebbende dan dit kasken, in forme van een Cruys, toegesloten ende gewonden in eenen Stool, heeft het zelve uyt vreeze dat hy door syne priesterlyke Kleederen van de Geusen mogt gekent worden, gegeven en in handen gestelt van den voorsz. Heer J. Meulemeester, die by hem in de Kercke was, en in wereldlyke kleederen met eenen gecouleerden mantel omhangen gekleed, den welcken naer dat hy dit kasken met het H. Sacrament aengenomen hadde, het zelve onder syne mantel in eenen van syn sacken gesteken heeft, ende is op dêze weyze daer mede uyt de Kercke gegaen over de Hout-merkt naer de Capelle van het Godts-huys der twelf Apostelen, alwaer hy syne wooninge hadde, koopende syne kosten by Heer Guilielmus Meert, Priester en Capellaen der Kercke van de H. Gudula en Rent-meester van het voorsz. Godts-huys: aldaer gekomen zynde klopte | |
| |
hy op de duere van het huys, en aen hem wierd geantwoord door de Geusen, die hun daer van meester hadden gemaekt, en bezig waeren met schencken en drincken, aen de welcke hy vraegde om iemand van dit huys te spreken, die hy noemde, maer en liet niet blyken wie hy was, oft dat hy in dit huys syne wooninge hadde: en ziende, dat de geusche Soldaeten droncken waeren, heeft hy zig verstout van met het H. Sacrament in synen sak in huys te treden, en heymelyk naer syn kamer te gaen, alwaer hy de deure wel vast heeft toegesloten. Wy mogen aen den verborgen Godt die hy droeg, toe schryven, dat hy niet ontdekt en is geweest.
Nu op syn kamer zynde, heeft hy't Alderh. Sacrament met eerbiedinge uyt synen sak genomen; maer meynende het zelve aldaer ergens te verbergen, hoorde hy van beneden de geusche Soldaeten roepen, en vragen: waer dat den ouden en jongen Paep van 't huys waeren? Hier door is hy heel verschrikt geworden, en al-hoe-wel hy in wereldlyke kleederen was, en alzoo minder te vreezen hadde, heeft hy nochtans op staende voet middels gezocht om dêzen kostelyken en H. Pand, als ook zig zelven uyt hunne handen te bevryden. Hy heeft dan, door Godts ingeven, met haeste een servet uyt syne kiste genomen, en daer in het kasken met het H. Sacrament en den Stool bewonden, met spellen rondsom dicht toegespeet, ende het zelve aldus in syne | |
| |
kiste gesloten, waer van hy den sleutel heymelyk verbergde.
Niet wetende wat doen, is hem ingevallen, dat hy bye enen ouden deugdelyken Man zoude gaen, die in het zelve Godts huys wierd onder-houden met naeme Cornelis de Schryver, en by dêzen gekomen zynde vroeg hy hem: ofte hy niet en zoude iets van syn goed willen bewaeren, wezende maer en kleyn pakske? Waer op hy zeyde, dat hy dit zeer geerne zoude doen, en daer toe hadde een verborgen en wel verzekerde plaetse. Hier op keert den Priester wederon naer syne kamer, neemt uyt de kiste het voorsz. kasken, en bracht het, zonder hem te zeggen wat daer in was, aen dêzen ouden Man, waer op de Geusen geen vermoeden en hadden, die het zelve daedelyk heeft wel verborgen in eene heymelyke en wel verzekerde plaetse.
Dêzen kostelyken en H. Schat nu in de bewaernisse van den voorsz. Cornelis zynde, hoorde den voorgenoemden Priester, dat de Geusen over al naer de Priesters zochten, die sy Paepen noemden; hier door wederom vol schrik en vreeze, en willende hunne handen ontvluchten, is hy door eene benede venster gesprongen in den hof van het Godts-huys ter Arcken, ende van daer is hy gevlucht in het huys van den Heere Secretarius de la Torre, alwaer hy twee oft dry dagen verborgen is gebleven op eenen tooren der mueren van de oude vesten. Daer-en-tusschen aldus besloten | |
| |
blyvende, hoorde hy op de straeten groot gerucht en geroep van de geusche Soldaeten, waer door hy meynde dat al de Geestelykheyd van de Stad vermoort wierd; en voor syn eygen leven vreezende, docht hem geraedzaem, tegen alles, wat dat'er konde voorvallen, van aen iemand te verklaeren, waer dêzen kostelyken Schat, het Alderh. Sacrament van Mirakel, verborgen en bewaert wierd.
Hy heeft dan syne heymelyke schuyl-plaetse verlaeten, en is gekomen by Jouffrouwe Antonette de la Torre, Dochter van den voorsz. Secretarius, de welcke hy kende en wel wiste een zeer godtvruchtige Matroone te wezen, en gaf haer in stilte te kennen, dat hy over eenige dagen het H. Sacrament van Mirakel hadde gevlucht uyt de Kercke van de H. Gudula, der twelf Apostelen, en daer naer in bewaernisse gelaeten by eenen ouden Man van 't zelve Godts-huys, hem noemende met synen Naem: maer den voorsz. Priester weynigen tyd daer naer hoorende, dat de meerste furie der Geusen was verschoven, en dat syne kamer met het heel huys van Guilielmus Meert, Rentmeester was geplundert, heeft hem verstout daer naer toe te gaen, en eerst komende by den voorsz. Cornelis, vraegde hy van hem het paksken weder, dat hy hem in bewaerenisse gelaeten hadde, den welcken hem het zelve terstond heeft gehaelt en gebragt in den zelven staet, gelyk hy hem het zelve hadde gege- | |
| |
ven; waer over Heer Joannes Meulemeester, ten hoogsten verblyd zynde, hem vriendelyk bedankt heeft.
Dêzen voorsz. Priester nu wederom dêzen weerdigen Schat in handne hebbende, is gegaen naer syne geplunderde kamer, alwaer hy nog eene kiste vond, daer hy het H. Sacrament met eerbiedigheyd heeft ingesloten. Weynigen tyd hier naer is de voorsz. Jouffrouw Antonette by hem gekomen, vragende, oft alle saeken in goeden staet waeren? Waer op hy haer antwoorde: dat alles wel was; en in teeken der waerheyd heeft hy haer het H. Sacrament van Mirakel getoont, de welcke daer over zeer verblyd zynde, en naer dat sy het zelve godtvruchtig hadde aenbeden, heeft sy in de voorsz. kiste eenige wel-riekende bloemen gestroeyt, waer naer den Priester het kasken en de kiste wederom toegesloten heeft.
Ondertusschen wierd'er binnen Brussel door de Ketters een groot onderzoek gedaen naer het H. Sacrament van Mirakel, en den voorsz. Priester vreezende, dat hem iemand iets uyt de Kercke van de H. Gudula zouden konnen zien dragen hebben, oft dat hy op d'eene oft d'andere maniere mogt verraeden worden, en daer door het H. Sacrament in de handen van de boosaerdige Ketters vallen; is hy naer het huys van den Erw. Heer Plebaen gegaen, alwaer hy den Heer Choor-deken heeft gevonden, aen den welken hy alles heeft verklaert, wat hem was overgekomen, hun voorder zeg- | |
| |
gende, dat hy niet geraedzaem en vond het H. Sacrament, het welcke nu ontrent een maend met groot perykel in syne bewaernisse was geweest, langer by hem te houden, aengezien hy geene verzekerde plaetse en wist, om het zelve, wel bewaert, te stellen, waer op sy hem geantwoord hebben, dat sy daer in zouden voorzien. Hier naer hebben de Heeren Choor-deken en Plebaen by hun doen ontbieden den Heer Judocus Hauwaert, die uyt kracht van syn officie verplicht was voor het H. Sacrament zorge te dragen, en hebben aen hem bevolen, dat hy het H. Sacrament van Mirakel by Heer Meulemeester zoude haelen, en zorgen dat het zelve in eene verzekerde plaetse eerbiedelyk zoude bewaert worden: het welck hy alles stiptelyk heeft volbragt.
Als nu Heer Hauwaert het H. Sacrament van Heer Meulemeester ontfangen hadde, is hy gegaen by Heer Wilhem Baerts, ook Priester en Capellaen wezende van de voorsz. Kercke, en heeft aen hem gevraegt, oft hy 't zelve niet en zoude willen in syne bewaernisse nemen? Waer op hy geantwoord heeft, dat hy dit niet en zoude durven doen, ten zy met toestemminge van syne Zuster, by de welcke hy woonde: waerom hy 't zelve aen syne Zuster voorzichtig heeft aengedient, de welcke het zelve met blydschap heeft ingewilligt. Heer Baerts zonder uytstel heeft dit consent aen Heer Hauwaert kenbaer gemaekt, den welcken het H. Sacrament, gesloten als vooren | |
| |
in het leire kasken, en gewonden in eenen rooden Stool, met vreugden heeft gegeven in de handen van den voorsz. Heer Baerts; die het zelve in bewaernisse heeft gegeven aen syne Zuster Joanna Baerts, Weduwe van wylen Philippus Rosseels, alias Pantes, woonende in de korte Ridders-straet (nu de Oude-kleermaekers-straet genaemt) aldernaerst het Klooster der Religieusen van Sinte Maria Magdalena, gezeyd Bethanien.
Dêzen voorzichtigen Priester heeft dêzen H. Schat aen syne Zuster Weduwe te bewaeren gegeven, om dat hy wel verzekert was, dat de Geusen dien niet en zouden gaen zoeken bye ene vrouwe; maer wel by de Priesters, die sy daerom over al vervoglden en overlast aen dêden. Den haet en bitterheyd der Geusen tegen de H. Mirakeleuse Hostien was dusdaenig groot, dat sy die over-al waeren zoekende; ja liepen by die van hunne gezintheyd daer naer vragen, en spanden alle middelen in, op dat de zelve in hunne handen zouden vallen. Zoo sy maer eenig vermoeden hadden, dat de H. Hostien ergens waeren, liepen sy als uytzinnige daer naer toe, en door snuffelden alle kisten en buffetten, sy dêden ook met giften en gaven groote beloftens, zoo iemand hun het H. Sacrament van Mirakel konde aentoonen, oft ontdecken, waer, oft by by wie het was versteken oft verborgen, dat sy dien wel zouden beloonen; zoo dat men wel met reden mag zeggen: dat de ketters | |
| |
op dêze maniere, door alle hun listen en lagen, dêzen weerdigen Schat lichtelyk zouden hebben konnen vinden, ten waer de Goddelyke Voorzienigheyd den zelven als Mirakeleuselyk bewaert hadde, tot grooten troost en geluk der Stad Brussel, aen wie dien grooten Godt, buyten andere Steden, dit hoogweerdig H. Juweel heeft gejond, willende aldaer door de Ingezetene en omliggende volckeren nog meerder geëert, aenroepen en aenbeden zyn, tot hun grooter geluk en saligheyd.
Dit waeren de redenen waerom dêze voorsz. Weduwe dit kostelyk Juweel in haere bewaernisse nam, die in eene van haere kamers eenen uyt-geholden balk hadde, al waer sy de H. Hostien, met het voorsz. kasken in eenen Stool gewonden, in stelde, met een berd daer voor, 't welk op zoodaenige manier paste, dat niemand mercken konde, dat daer iets achter verborgen lag: welcken uytgeholden balk aldaer tot op den dag van heden nog te zien is, als ook het kasken, waer van hier naer in 't X. Hoofd-stuk. Aldus wierd het alderH. Sacrament van Mirakel, geduerende den tyd, dat de geusche ketters de stad Brussel bezaten, en daer in alles dêden wat de goddeloozheyd hun in-gaf, niet tegenstaende het voorsz. groot onderzoek en beloftens, van den Heere wonderlyk bewaert. Maer aengezien haeren voorsz. Broeder, Heer Willem Baerts, naer ses maenden hier naer is aflyvig geworden, heeft sy den heelen inhoud | |
| |
hier van te kennen gegeven aen Heer Joannes van Cattenbroek, Secretarius der Stad Brussel en haeren Schoon-Zoone, den welcken om de ketterye en grauwzaeme vervolgingen der oprechte catholyke Borgers, de Stad meynde te verlaeten: maer op 't krachtig verzoek van syne schoon-Moeder en grooten iever voor het Geloof, is hy gebleven om het H. Sacrament te helpen bewaeren, gelyk hy ook zorgvuldig gedaen heeft tot het jaer 1585.
Geduerende den tyd dat de Dry H. Mirakeleuse Hostien in den balk des kamers van dêze godtvruchtige Weduwe waeren, heeft sy daer voor altyd licht gebrand, zoo by dagen als by nachten, en dit H. Sacrament dagelyks gaen eeren en aenbidden; waerom haer Huys, gelyk dat van Obededom, wonderlyk is gebenedeyd en bewaert. Hier toe dient, dat wel te aenmerken is, dat geduerende den tyd van ontrent ses jaeren, als dêze schroomelyke vervolginge, verwoestinge en desolatie de Stad Brussel op den hals viel, dat dêze Weduwe, gelyk andere Borgers, ook gedwongen wierd kettersche sodlaeten in haer huys te logeren, daer de goede Catholyken het meeste mede belast wierden; ja met het boozste en vinnigste gespuys der Beeld-stormers, die de Kercken en Kloosters beroofden; daer de Gereformeerde Borgers in tegendeel van bevryd waeren. Onder andere, van dêze boozwichten, was by dêze Weduwe gelogeert eenen Fransman, Belhaemer en | |
| |
kop-stuk van de Vry-buyters, die hem dêde noemen Capityn de la Tour: den welcken, al was hy onder hun-lieden den alderwreedsten, nochtans als hy in dit huys quam zeer zoet en zachtmoedig wierd: het welk men met reden, en als een byzondere uytwerckinge van dit zachtmoedig Lammeken, schuylende in 't zelve huys onder de gedaente van brood, mag toe-schryven.
Wat nu aengaet het groot Tabernakel, daer het goude Cruys met de Dry H. Hostien eertyds en nu nog komt in te rusten, het welcke zeer kostelyk van zilver, schoon vergult, gemaekt is, dit wierd door den Heer Stephanus Stekeldoren weg gedragen, eer dat de Kercke van de H. Gudula, gelyk de andere geplundert wierd: en aengezien hy het zelve niet gevoegelyk uyt de Kercke konde dragen, uyt vreeze van door de Gereformeerde ketters gezien te worden, is hy met het zelve op den tôren van de H. Gudula gevlucht, alwaer hy met het Tabernakel van ses ueren 's avonds tot den midder-nacht verborgen lag; terwylen de Geusche soldaeten en ketters bezig waeren met de Beelden af te breken en alles te rooven en te verwoesten wat in de Kercke heylig en dierbaer was, in welcken tyd hy met het Tabernakel zig heymelyk vertrok naer eene andere meer verzekerde plaetse. Men mogt als dan van de Stad Brussel met recht zeggen, het gene Jeremias in syne Treur-zangen van de Stad Jerusalem gezeyd | |
| |
en beweent heeft: Manum suam misit hostis ad omnia desiderabilia ejus; quia vidit gentes ingressas in Sanćtuarium suum, de quibus praeceperas ne intrarent in ecclesiam suam. (Thren. c. 1. ℣. 10.) ‘Den vyand heeft syn hand geleyd op alle haere kostelyke kleynodien: want sy heeft gezien, dat de heydenen gegaen waeren in haer heylige plaetse, waer van gy geboden had, dat sy in uwe vergaederinge niet en zouden komen.’
Aengezien de Geusen begonnen Meester te worden over al de Nederlanden en binnen Brussel de overhand te krygen, hebben sy ontrent dêzen tyd de Magistraet der Stad verandert, worpende daer uyt de goede Catholyke Mannen, en in hunne plaets stellende Gereformeerde en bittere ketters: ook hebben sy het zelve gedaen met de Dekens der Ambachten en negen Natien, de welcke toegelaten hebben, dat men voortaen in 't openbaer de nieuwe Gereformeerde ketterye zoude oeffenen; en vervolgens wierd 'er voor d'eerste mael door de Geusche Predikanten publiekelyk gepredikt in de Schavers-huysen, staende tegen over het Klooster van de Paters Beggaerden. Maer aengezien den toeloop te groot, en die plaetse te kleyn wierd, hebben sy naer andere plaetsen gezocht, die bequaemer en grooter waeren, om voor zoo groot getal van volk te prediken. Noch niemand en moet zig hier over verwonderen, mits de Geusen aen alle, die tot hunne Sermoonen | |
| |
quamen, oft gelyk sy die noemden: Het waerachtig lauter woord Gods, se soft tien stuyvers dags gaven, waer toe allen het gepuffel der Stad liep, meer om geld te krygen als om onder wêzen te worden: gelyk het genoeg gebleken heeft, als sy geen geld meer wilden geven.
Hier naer wierd de moetwilligheyd der Geusen zoo stout en groot, dat sy den beuk der Kercke van de PatersLieve-Vrouwe-Broeders ingenomen hebben, alwaer hunne Predikanten predikten boven op 't Oxzael, het welcke als dan achter in de Kercke stond, niet durvende op den Predikstoel prediken, uyt vreeze dat de Catholyke Borgers hunne Predikanten aldaer iets zouden misdoen; en daerom hebben sy ook de hooge Choor toegemetzelt, alwaer die Eerw. Paters van binnen hunnen Godts-dienst voor de Catholyke Borgers dêden, die hierom van de Geusen zeer bespot en beschimpt wierden en veel te lyden hadden.
In het jaer 1580. op Sinte Jans avond is het geschied, dat een deel soldaeten van den Hertog van Parma, onder de aenleydinge van den Heer Montigny, eenen aenslag op Brussel hadden voor-genomen, meynende, onder den schyn van Staeten volk, de Vaert-Poorte in te komen: maer sy waeren gedwongen weder te keeren, aengezien sy de Poorte niet open en vonden, gelyk aen hun voor vast was toe-belooft geweest. In het zelve jaer, in de maend van November, heb- | |
| |
ben de Geusche Magistraten tot Brussel, tot Antwerpen en in andere Steden, zonder daer van de reden te geven, veel eerlyke en treffelyke Persoonen, zoo Borgers als andere, uyt de Stad gebannen, onder welcke geweest zyn, den Cancellier van Brabant, den Rentmeester, en den Oppersten Tresorier, met eenige andere van den Secreten Raede. Op den zelven tyd is 'er ook een gebod uytgegaen, dat alle Roomsche Catholyken, die geen dry volle jaeren in de Stad hadden gewoont, met hunne heele Familie verbonden waeren daer uyt te trecken.
Komende nu tot het jaer 1581. als wanneer den 20. van April binnen Brussel eenen grooten oproer is ontstaen, uyt reden van eenen geleerden en wel-sprekenden Predikant, van wie P. Hazaert. (Kerk. Hist. 3. deel C. 5. fol. 176.) schryft: Daer was in de voorsz. Stad eenen zekeren Religieus van de Order van den H. Dominicus, net naeme Pater Antonius Ruyskensfelt, van Vlaenderen geboortig, die tot Gend de Geusen zoo dapper beschaemt hadde gemaeckt met syne ieverige en geleerde Sermoonen, dat sy hem uyt de Stad joegen, als wezende den eenigen middel van dêze ketters, om Vićtorie te vechten tegen de Catholyken. Dêzen treffelyken Man predikte nu tot Brussel al even kloek voor een wereld van volk, die van alle kanten quamen om hem te hooren; waerom hy zeer gehaet wierd van de Geusen: maer byzonderlyk van hunne Predikanten, de welcke verscheyde reyzen | |
| |
van Olivier van den Tempel, hunnen goeden Beschermer, en Gouverneur der Stad Brussel, hebben verzocht, dat men dêzen Bassenden Hond (aldus noemden sy dien goeden Religieus) zoude ter Stad uyt jaegen. Maer als wanneer de Catholyke Borgers zagen, dat de Geusen even hertneckig bleven in dit hun geduerig verzoek, hebben sy begonst te vreezen, oft de Geusen ten langen lesten hun verzoek van dne Gouverneur wel zouden mogen verkrygen; waerom sy dien zelven dag naer den noen vergaedert zyn, en met een groot getal gekomen ten huyse van den Gouverneur, hem biddende, dat hy den voorsz. Pater Ruyskensvelt gerustelyk binnen Brussel zoude laeten blyven prediken; het welk de Geusen verstaen hebbende, zyn sy gewapent naer het huys van den Gouverneur gekomen, roepende, dat men met recht alle de Catholyke moest uyt de Stad jaegen, geduerig schreeuwende: Paepen uyt! Paepen uyt!
De Catholyken dit hoorende, en wêzende meerder in getal, hebben geantwoord, dat sy van hun niet en verstonden, oft wilden uyt hun Stad en Vader-land gejaegt worden, en dat sy bereyd waeren geweld met geweld te weder-staen: waer op sy hun terstond in de wapenen hebben gestelt; zoo dat de Borgerye nu in twee partyen waeren verdeylt, te wêten, de Catholyken van den eenen, en de Gereformeerde van den anderen kant; ende daer zoude ongetwyffelt een groote bloedstor- | |
| |
tinge gevolgt hebben, ten zy het zelve belet waere geweest door eenige voorzichtige en treffelyke Mannen, die dêze twee twistige partyen de wapenen dêden afleggen ende naer huys vertrecken. Dit gedaen zynde wierd 'er op den avond van den zelven dag, van wegens de Geusche Magistraet een Plackaert afgekondigt, waer in uytgedrukt stond, dat alle de geestelyke Religieusen Mans-persoonen, van wat Order oft Conditie sy mogten wêzen, den dag daer naer uyt de Stad moesten vertrecken op pene van swaere straffen; en by aldien de wereldlyke Borgers eenen van die Geestelyken zouden verswygen oft verbergen, ook swaerlyk zouden gestraft worden.
Dit veroorzaekte eenen grooten a l’arm over al door heel de Stad; maer daer was niet aen te doen; want de Geusen, die dit bevôlen hadden, waeren Meester. Den 25. dan van de zelve maend, zyn, uyt kracht van dit straf gebod, uyt Brussel vertrocken, voor eerst den Eerw. Pater Ruyskensvelt, met alle de Predik-heeren, Onse Lieve Vrouwe-Broeders, Minder-broeders, Augustynen, en volgens het Plackaert alle de andere Religieuse Mans-persoonen. Aengaende de Eerw. Heeren Pastoors van de Parochien, aen hun was alleenelyk verboden uyt hunne huysen te gaen: en alle de Geestelyken, die sy hier naer nog vonden in de Stad, wierden op 't Casteel van Vilvoorden gevangen gezet, met die hun gunstig waeren geweest. Maer dit | |
| |
wat over-denckende, vraeg ik: wat konde den arglistigen Duyvel erger doen, als de Geestelyke Herders uyt de Stad verjaegen: want als de wapenlooze en onnoozele Schepen zonder Herders zyn, dan zyn sy in de macht en proeije van de Wolven, hunne geswôre vyanden?
Hier wil ik niet voorder van schryven: maer ik laete aen den medoogenden catholyken Lezer overdencken, wat bedruckte Tragedie dit ongeoorloft Plackaert veroorzaekte aen alle oprechte en catholyke Inwoonders van geheel Brussel! als den eenen synen Broeder, den anderen synen Oom, dêzen synen Neve, oft synen geestelyken Ziel-bestierder, den anderen al synen Raed en Troost zag henen gaen, en malkanderen Adieu met traenen toeroepen; ondertusschen gaven de wegtreckende Geestelyke aen hunne blyvende Vrienden schoone vermaeningen, van Godt tot ter dood toe getrouw te blyven in het H. Rooms catholyk Geloof, voor het welcke sy niet alleen bereyd en waeren hunne Stad en Vader-land, maer ook hun leven te verlaeten: gelyk op de zelve tyden veele Religieusen en wereldlyke Priesters gedaen hebben onder-teekenende met hun bloed, het gene sy door hunne woorden verkondigt en door hunne wercken beleden hadden.
Dêzen droevigen dag nu voor by zynde, quam daer op den 1. van Mey nog een straffer Plackaert voor den dag van wegens de | |
| |
geusche en gereformeerde Magistraet en de negen Natien, die alsdan al te gaeder Gereformeerde, Geusen oft Calvinisten waeren: want geene roomsche oft catholyke Persoonen, van wat staet oft conditie sy ook waeren, en mogten niet meer in Stads bedieninge komen, nochte Deken worden, ofte enig Officie bedienen, waer door veel slappe catholyke tot de geusery en kettery overliepen. In dit Plackaert wierd uytdruckelyk verboden, voor eenigen tyd, zoo dat Geusen zeyden; maer wel voor altyd, zoo sy meynden, de christelyke Leere van het Rooms Catholyk Geloof oft Religie te oeffenen, en ook geboden, dat men de Beelden en Schilderyen van Heyligen over al zoude afworpen en vernietigen, en alles wat van goud en zilver gemaekt was, en ook de juweelen en kostelyke gesteenten van de catholyke Kercken zouden verkoopen tot profyt der Stad, om daer mede de noodige lasten en vervallingen der zelve te betaelen. Looze uytvindingen der Geusen, om onder dêzen dek-mantel hunne dievery en roovery te bewimpelen.
In dit voorsz. Plackaert stonden ook uyt-gedrukt veele schimpen en lasteringen, ja grove en tastelyke logen-taelen tegen de Geestelykheyd, tegen de Reliquien der Heyligen, tegen den Paus en Concilien, ja zelfs tegen het Hoogweerdig H. Sacrament van Mirakel. Pr. Hazart (Supra Citat.] verhaelt hier eenige staeltjens van, sy zeggende, in dit Plackaert: | |
| |
Dat den Pausen 'tConcilie van Trenten hebben laeten condemneren de Reliquie Kasse van Wavre, en de Kasse van van S. Antonius. Wat grove leugens! In 't Concilie van Trenten staet van dêze condemnatie niet het minste woord te lezen, noch daer zyn geene Bullen van te vinden. Item: dat de Heeren bevonden hebben, dat men binnen Brussel heeft laeten aenbidden stucken van oude houte elfe latten, in plaetse van stucken van 't waerachtig Cruys des Heeren: als oock stucken der gebeenten van Simmen, Honden en andere Beesten, in de plaetse van de Gebeenten en Reliquien der Heyligen. Dit zyn tastelyke leugens! Item stucken van 't graf van Onse Lieve Vrouwe; het beckeneel van S. Michiël, en menigvuldige andere onredelyke, onverstandige, ende ongoddelyke saeken. Dit zyn plompe leugens!
Dat eenen byzonderen Ketter liegt, is nog eenigzints te verdragen; maer dat een heele Magistraet, in een Plackaert, zoo schandelyk liegt, en de Gemeynte zoekt te bedriegen, dat en is niet alleen onverdragelyk, maer ook ongoddelyk en verdoemelyk: hoort dan voorders hunne goddelooze leugens. In dit Plackaert zeggen zy: ‘Dat sy met goeder kennisse van saeke ontdekt hebben, dat het H. Sacrament van Mirakel, by de eygen brieven en bescheeden daer af zynde, bevonden word noyt bebloed, gequetst, noch tot eenige conservatie oft aenbiddinge gedestineert te zyn, ende het gene | |
| |
men dien aengaende de goede lieden heeft getoont ende laeten aenbidden, niet en is geweest van eenige substantie ofte wêsen van brood; maer in den jaere 1529. ten tyde van de sweetende sieckte, eerst is voortgebragt, ende in substantie van doeken gemengelt, in plaetse van dry bebloede Hostien, tot aenbiddinge vertoont geweest, hoe-wel men daer af te voren in hondert jaeren en meer, niet, oft zeer weynig en wist te spreken, gelyk ook de geschriften, die men daer af bevonden heeft, soo wel aengaende den oorspronk, als de gepretendeerde Mirakelen van de selve stucken bevonden zyn.’ Dit zyn goddelooze leugens; die zelfs met handen konnen getast worden.
Tot klaere proef hier van moet den gewilligen Lezer maer naer zien, het gene ik in dne eersten Boek van dit Werkje geschreven hebbe, en voor 't meerste deel getrocken uyt den Eerw. Heer Stephanus Ydens, Liecentiaet in de H. Godtheyd, ende Canonink der Kercke van de H. Gudula tot Brussel, in syne Historie van 't H. Sacrament van Mirakel, tot Brussel gedrukt by Rutgert Velpius in 't jaer 1608. En om-diezwille onse naer-buerige Gereformeerde gewoon zyn te smallen, en logenachtig te maeken de Mirakelen, die in de Roomsche Kercke geschied zyn, gelyk dit dagelyks blykt uyt hunne Couranten, en uyt blauwe Bockies, die sy tot blind-doekinge van hunne Gemeynte uyt stroeyen: gelyk d'Heer Gui-
| |
| |
lielmus de Buri in syn Latyns Boekje, genaemt: Bruxellensium Jubilus SS. Sacramento trecentis Annis Miraculoso &c. gedrukt tot Mechelen by Joannes Jaye in 't Jubel-jaer 1670. zegt in 't zelve jaer geschied te zyn, door een diergelyk Boekje, gemaekt door eenen Gereformeerden Predikant en in 't voorsz. jaer 1670. tot Uytrecht in Holland gedrukt. In welk Boekje dêzen Predikant zig beroemt met dêze vermête woorden: Ik zal uyt duyzende valsheden thoonen wat van het gepredendeert Sacrament van Mirakel van Brussel te houden is, d'welk van dit jaer met toeloop van zoo veel duyzende Menschen geviert, en in Processie is omgedragen, enz. En om diezwille dusdaenige Boekjes aldaer in dit vier-honderd Jubel-jaer al nog lichtelyk konnen uyt-komen en dêze oud-backe logens van dit Geusche Magistraets Plackaert vernieuwt worden, zoo gaen ik hier kort-bondig, uyt den voorsz. Ydens en andere geloofbaeer Schryvers, de onfeylbaere waerheyd van 't H. Sacrament van Mirakel binnen Brussel, ende de hand-tastelyke en plome leugens, van die daer tegen schryven, aentoonen.
Voor eerst verhaelt Heer Ydens den oorspronk van dit Mirakeleus Sacrament, geschied in 't jaer 1369. gelyk hier voor in 't eerste Boek is aengewezen. Ten tweeden stelt hy voor, pag. 92. 93. 94 en 95. eene Copye autentyk genomen van woord tot woord uyt eene oude Rekeninge in 't Latyn beschreven, berustende in de Reken-kamer van Brabant,
| |
| |
met dit opschrift: ‘Rekeninge van Godefroy van den Torre Rent-meester van Brabant, van de inkomen, en van 't gene toebehoort den Hertog, ende Hertoginne van Brabant, gelicht, ende ontfangen door hem, ende Dierik synen Clerk zedert de Feeste van der Geboorten van S. Jan Baptiste in 't jaer 1369. tot dne selven Feestdag van de Geboorte van S. Jan Baptiste in 't jaer 1370.’ Dêze Rekeninge luyt onder ander aldus fol. 14. verso. ‘Item ontfangen van 't verkoop van de goeden der Joden, naer dat sy verbrandt zyn geweest, ontrent Onses Heeren Hemelvaert 1370. de welcke befaemt waeren ende verwesen om levendig verbrandt te worden, om dat se met Poegnaerden hadden doorsteken 't Heylig Sacrament des Autaers, dieffelyk genomen zynde uyter Kappellen van S. Catharina tot Brussel, soo verre dat de selve goeden gekomen zyn tot de handen des Rent-meesters.’ Dan, gaet hy voorders specificeren in wat munte, ende hoe veel, ende van wie, hy een heel jaer de voorseyde goeden ontfangen heeft. Dêze oude rekeninge dan geschreven in 't jaer 1370. ende accorderende met het Origineel, gelyk den gesworen Notaris van den Raed van Brabant, met naeme Philips van Aesbroeck in 't jaer 1605. op den 16. Mey, getuygt ende met syn eygen hand onderteeckent heeft, maekt de Geusen leugenachtig, zeggende: Dat de voorzeyde
| |
| |
Hostien noyt bebloed oft gequetst en zyn geweest. &c.
Ten derden verhaelt den voorsz. Heer Ydens uyt oude en autentyke Registers, hoe dat men de H. Hostien van de Capelle-Kercke, Processie-geweys gedragen heeft naer de Kercke van de H. Gudula in 't zelve jaer, dat het Mirakel geschied was, te weeten, in 't jaer 1370. in welcke Processie tegenwoordig waeren den Heer van Schoonvorst, den Heere Witham, den Heere Bernard van Borgneval, den Heere Godefroy de la Tour Rent-meester Generael van den Hertog, met een zeer groot getal van andere Baender-Heeren, Ridders, en Jonckers, mitsgaders de Heeren van den Raed van Brabant, veele aenziennelyke Borgers en treffelyke Inwoonders der Stad van Brussel; alle de Heeren van 't Capittel, der Parochien, van de Religieuse Orders, ende ten lesten Wenceslaus ende Joanna syne Huysvrouwe, Hertog en Hertoginne van Brabant, de welcke ook t'zaemen de H. Hostien aenbeden hebben: als wanneer ook op den zelven tyd van de Heeren van 't Capittel, met goedkeuringe van de voorsz. Hertog en Hertoginne, geordonneert wierd, dat men de voorsz. H. Hostien jaerlyks zoude in Processie omdragen. Ziet hier vooren 't eerste Boek, XIII. Hoofd-stuk, pag. 358.
Zoo is het dan een groote leugen, ‘Dat de voorgemelde Hostien tot geene aenbiddinge gedestineert zyn geweest, en dat men die eerst in 't jaer 1529. tot aenbiddinge ver- | |
| |
toont heeft ten tyde van de sweetende ziekte’; gelyk de Geusen liegen, en duydelyk zeggen in hun Plackaert. Welcke goddelooze leugen nog meerder hier uyt blykt: Dat in het jaer 1436. dat is, hondert en vier jaeren te vooren, een zeer treffelyk Man, met naeme Gillis van den Berge, Ridder en Borger der Stad Brussel, dêde ter zelve plaetse eene Capelle bouwen daer het Mirakel geschied was, en sondeerde daer dry Missen ter wêke; gelyk verhaelt word in de Brieven, de welcke met de andere Munimenten van 't Capittel van de H. Gudula bewaert worden. Desgelyks in 't zelve jaer den 13. van Februarius, een ander Persoon, met naeme Jan de Hertoge, Ridder en Raeds-heer van Philippus Bonus Hertog van Bourgonien ende van Brabant, sondeerde ter eere van 't voorzeyde H. Sacrament van Mirakel, in des zelfs Choor binnen de Kercke van de H. Gudula, twee Capellanien, de eene belast met dry gelezen Missen te doen op zekere uere ende dag van de wêke: de andere met vier Missen, daer van de dry gelezen Missen zyn; de vierde moet gezongen worden met Diaken ende Sub-Diaken alle Donderdagen van 't jaer naer de Mettenen, ter eeren van 't voorzeyde H. Sacrament: ende op dat dêze gezonge Misse met meerdere devotie ende toeloop des Volks zoude gehoort worden, heeft den Paus Eugenius den IV. van dien Naem, die den 23. van Februarius in 't jaer 1447. gestorven is, ver- | |
| |
leent honderd dagen Aflaet aen alle de gene, die zig alle Donderdagen in de voorsz. Misse zouden laeten vinden. Dit al-te-mael is geschied hondert en meerder jaeren voor het jaer 1529. Vervolgens is het valsch en grof gelogen, dat dit H. Sacrament eerst voortgebragt wierd op dat jaer om aenbeden te worden.
Nog voorder zegt den voorsz. Heer Ydens (pag. 56.) dat in 't jaer 1402. den Bisschop van Cameryk (onder wiens Bischdom ende Jurisdićtie de Stad van Brussel als dan was gelegen) beval, dat 'er zoude onder-zoek gedaen, ende informatie genomen worden van de heele Historie, waer van hy last gaf by geschrift aen M. Jan van S. Geuricx, als-doen Land-deken van Brussel, welcke informatien hy presenteerde den 12. van Augustus van 't voorsz. jaer 1402. aen de Heeren van 't Cappittel van de H. Gudula, die hem zekeren dag stelden, om tot dien einde te komen in het Capittel, daer ook veele treffelyke ende geloof-weerdige Persoonen zoo Geestelyke als Wereldlyke, onder de welcke waeren Heer Petrus van den Heede, ende Heer Jan van Yssche Canonink ende Scholafter, die gewêten, gezien, ende gehoort hadden, het gene in dêze saeke, belangende de geschiedenisse van 't H. Sacrament van Mirakel, was voorgevallen; welkers verklaeringen ende attestatien by geschrift wierden gestelt, ende het onder-zoek en informatien gedaen zynde, | |
| |
wierden gezonden aen den Heer Bisschop van Cameryk, ende zyn van den meermael - genoemden Heer Ydens, uyt de oude schriften van 't Latyn vertaelt in de Fransche taele, en in 't jaer 1605. in druk uytgegeven, zoo als hier te lezen is in 't XII. Hoofd-stuk van den eersten Boek, pag. 328. & seq. Wat kan daer klaerder en waerder wêzen? dog dit alles en baet by de hertneckige Geusen niet-met-allen: sy zyn ook als gedwongen dêze waerheyd te loochenen: want anderzints hunne heele Gereformeertheyd viel in duygen.
Ten lesten dan verhaelt Heer Ydens veele Mirakelen, de welcke lang voor het jaer 1529. door dit H. Sacrament geschied zyn. Onder andere (pag. 53.) zegt hy: ‘Dat terstond, naer dat de Justitie over de goddeloose Joden, die het H. Sacrament hadden mishandelt, volbragt was; heeft Godt gewrocht groote Mirakelen over ontallyke Persoonen, oudt ende jonck, Mans ende Vrouwen, henvindende in perykelen, en menigerhande swaerigheden, zoo te water als te lande, enz.’ Wederom (pag. 59.) verhaelt hy een Mirakel oft twee geschied in 't jaer 1430. Voorders (pag. 122.) verhaelt hy een Mirakel geschied aen den Persoon van Jan Moret, Schoen-maeker en Borger van Brussel in 't jaer 1381. Wederom een ander (pag. 126.) geschied in 't jaer 1523. op den 5. van Oćtober aen Joanna Traps, woonende in de Vleesch-houwers-straet. Item nog een ander | |
| |
(pag. 128.) op 't zelve jaer geschied aen Gudula Hermans, woonende tot Brussel tegen over de Pauw. Desgelyks nog een ander (pag. 131.) geschied op den 24. van Augustus 1525. in de Herberge genoemt den Gulden Beker, gelegen by de Breedery-straet tegen over het Vleesch-huys der Stad van Brussel, aen het Kindeken van dat huyse, 't welcke verdroncken was, ende wederom levendig wierd. Uyt alle dêze Mirakelen blykt wederom klaer, dat het opentlyk valsch en onwaerachtig is, dat het voorsz. H. Sacrament eerst voort-gebragt wierd in 't jaer 1529. ten tyde van de sweetende ziekte: want zommige van dêze Mirakels waeren al-reede geschied honderd seventig, hodnerd vyftig, honderd twintig jaeren te vooren.
Gelyk dan dêze Geusche Magistraet schandelyk de waerheyd gespaert heeft, aengaende dit H. Sacrament van Mirakel, ende ook, aengaende het condemneren van beyde de Kassen van Wavre en S. Antonius, in 't Concilie van Trenten; alzoo en zyn sy ook geenzints geloofbaer, wanneer sy zeggen, dat men tot Brussel voor Reliquien bewaerde het Beckeneel van S. Michaël, en meer zoodaenige malle grille en kinder praetiens, waer over zig een verstandig Man moest schaemen. Maer dit alles dêde dêze Geuse Magistraet binnen Brussel, met inzicht, om door het voorsz. Plackaert de Christelyke waerheden te verdooven, de H. Reliquien bespottelyk te mae- | |
| |
ken, en het H. Sacrament te loochen en te niet te doen, om des te beter en gemackelyker de heele Roomsche Catholyke Religie uyt de Stad te roeijen en te vernietigen ende daer door met minder tegenstand tot hunne gewenschste Kerck-dieveryen en andere godddelooze buyten-spoorigheden te komen.
Dat dit hun inzicht en booz voor-nêmen is geweest, is korts daer naer klaer gezien, en de Gereformeerde Borgery, vermengelt met Soldaeten; ja (schryft d'Heer Cafmeyer pag. 42.) Dieven, Schelmen ende Vrybuyters lieten dit in de Princelyke Stad Brussel openbaerlyk genoeg blyken, als sy met alle geweld ende wreedheyd (tot groote droefheyd der Roomsche Catholyken, die in hunne huysen al weenende zaten) de Kercken, Autaeren, Beelden, Reliquien, Tafereelen, Schilderyen, jae Graf-tomben bestormden, afbraken, schonden, vernietgden, ende voort van alle hun cieraet en kostelykheyd beroofden, zonder iets over te laeten: welcken roof, voor slechten prys, verkocht wierd aen de Geusche Borgery, dit door dêze prangdievery voor korten tyd ryk wierden: maer daer naer tot groote ellende en armoede zyn vervallen; gelyk het gebleken heeft in eenen van de goddelooste der Gereformeerde Geusen, die zeker huys in huere hadde, gestaen by de Volle-straet, daer dagelyks meerst de voornaemste Ketters en Geusche Koop-lieden quamen, om de geroofde Kercke goederen | |
| |
te verkoopen en te koopen, waerom ook dit huys genoemt wierd Pilatus Kamer: om diezwille dat aldaer, tot spot en spyt der goede Catholyken, alle boozheden bedreven wierden, die van een helsch gemoed konden uytgepeyst worden.
Onder andere goddeloozheden namen sy de geweyde Kelcken, waer mede sy de gesondheyd van malkanderen droncken, sy verbrandeden de Beelden van Christus, van syn H. Moeder en van andere Heyligen en bedreven meer andere moetwilligheden en heylig schenderyen; gelyk sy gedaen hebben, als de Kercke der Paters Lieve-Vrouwe-Broeders geheel bestormt en berooft wierd, alwaer dêze boozwichten een groot houten Beeld van onsen Saligmaeker, staende buyten de Kerck-deure, ter aerde hebben geworpen, met eene koorde aen den hals gesleypt tot aen 't voorsz. huys van Pilatus Kamer, ende het hoofd daer van op volle straet afgesaegt hebbende, en in stucken gekloven, riepen sy spots-geweys tot de voor- by gaende Catholyken: Ten onbyd tot een Schaeps-hooft, dat sy gingen braden met het hout van dit gekloven hoofd. Dusdanige Heylig-schenderyen zyn in meerder Kercken en Klosoters geschied tot beschimpinge van de goede Catholyken; maer sy hebben daer naer hunne verdiende straffen voor hunne booze wercken gekregen: want men heeft gezien, als de Stad Brussel wederom onder de gehoorzaemheyd van den | |
| |
Koning van Spagnien gebragt was, dat den Geus van 't voorsz. huys, met nog meer andere, als sy met hun geroofde Kercke goed uyt de Stad vertrocken waeren, korts daer naer ellendig en arm gestorven zyn, vallende hunne rampsalige ziele in de strenge handen van Godt hunnen Rechter.
Verswyge hier meer goddeloozheden en heylig-schenderyen, die de Geusen als dan binnen Brussel uytgewerkt hebben: maer was dit wonder? want sy waeren geswôre vyanden van al wat goddelyk en heylig was; sy loochenden de byzondere waerheden van 't H. Evangelie en Christelyke Religie, ja sy en hadden geen geloof: sy gebruykten alle middelen om 't H. Sacrament van Mirakel in hunne handen te krygen, om alzoo te niet te doen de goddelyke eerbiedinge en aenbiddinge, die nu over de twee hondert jaeren, door Keyzers, Koningen, Princen en Millioenen andere Menschen aen 't alderH. Sacrament bewezen waeren; en welckers openbaere aenbiddingen als geduerige Getuygen zyn van dêze goddelyke waerheyd, aen de welcke ongetwyffelt meer geloof te geven is, als aen dêzen hoop Geusen, geswôren vyanden van Christus, die in die tyden niet alleen lasterden en vervolgden het H. Sacrament van Mirakel; maer ook onteerden, ja met voeten traden alle andere H. Geconsacreerde Hostien, die sy in hunne handen konden krygen: doende hier in veel erger, als de versteende | |
| |
Joden hadden, met de H. Hostien tot Brussel te door-steken.
Als wanneer de Geusen nu binnen Brussel de volle overhand hadden, begonnen sy geld te weygeren aen de gene, die tot hunne Predikatien quamen, zeggende, dat sy nu lang genoeg geld getrocken hadden, en wel behoorden te wêten wat sy doen moesten, en genoegzaem onder-wezen waeren in het Lauter Woord Gods van de Gereformeerde Religie: waer door veele, die gewoon waeren dagelyks te verschynen om hunne Predikatie te aenhooren, als dan achter bleven. Onder dêze achter-blyvers was ook den Sot, oft Wyze, van de Hand-boogs Gilde, in de wandeling genoemd: Mank Jooskeden, den welcken zoo hem syn Predikatie-geld geweygert wierd, zeyde hy tot den Predikant: Wilt gym y mynen Schelling niet geven, zoo gaen ik wederom tot myn oud Geloof, de Roomsche Religie. Waer op den Predikant vraegde: oft hy maer om geld tot de Predikatie gekomen was? waer op hy ja, ja antwoorde, en bleef zoo tot spot der Geusche Predikanten achter.
In 't jaer 1582. in 't uytgaen van de maend July, is het Garnisoen van Brussel, om dat sy geen betaelinge en kregen, in de wapenen gekomen, en hebben eenige van de Magistraet en Oversten gevangen genomen, om hun hier door tot de betaelinge te praemen: het welk de Geusche Borgery quaelyk nemende, zyn ook gewapent naer de groote Merkt | |
| |
komen geloopen. De Soldaeten dit ziende, zyn tegen de zelve op-getrocken; en daer zoude zonder twyffel eene groote bloed stortinge van beyde zyden voor-gevallen hebben, ten waer dat dêzen oploop, door het tusschensprêken van eenige aenzienelyke Persoonen, die een deel geld schoten om hun te betaelen, het zelve niet beslist en hadde geweest. In 't beginzel van Oćtober van 't zelve jaer, zyn de uyt Vilvoorden gejaegde Geusche Predikanten tot Brussel heel bedrukt in-gekomen; als wanneer den Hertog van Parma die Stad veroverde, ende alreeds meerst alle de omliggende Steden en Plaetsen onder syn gebied hadde, en Brussel allenskens meer en meer begon te benouwen en in te sluyten, zoodaenig, dat die Stad langs de Vaert, uyt Holland noch uyt Antwerpen geen levens-middelen oft bystand konde krygen. Brussel was nochtans te sterk bemant, waer door den Hertog van Parma noch geen kans en zag, om die Stad te belegeren en in te nêmen: want boven het oud Garnisoen, waeren daer nog twee duyzend Mannen te voet, en vier Regimenten peerde-volk, die alle dagen op de been waeren, op dat den inkomenden levens-kost van niemant zoude belet worden, aengezien alle eet-waeren zeer dier begonnen te worden in de Stad.
In het volgende jaer 1583. in de maend van September, de Geusche Magistraet ziende, dat den Hertog van Parma de Stad Brussel
| |
| |
meer en meer met syn leger begon te naerderen, en van buyten te omringelen, als ook dat van binnen de goede Catholyken van dag tot dag kloeker en meerder van getal wierden, zoo hebben sy hunne macht en sterkte beginnen te vreezen, waerom sy veele van de Borgers, die hun meerst den tand boden, uyt de Stad hebben gebannen; en weder met een nieuw Plackaert op lyf-straffe verboden aen de Priesters geene Missen meer te lêzen, en aen de wereldlyke van geene te hooren. Hunne wreede ongebondentheyd gong voorder: Want op den zelven tyd hebben sy het Beggyn-hof publiekelyk te koop gehangen en in deelen verdeylt, aen de meerst-biedende verkocht, de Kercke van 't zelve Hof, oft de steenen daer van, ook verkocht zynde, hebben sy de zelve tot op den grond toe afgeworpen, gelyk sy te vooren met de Kercke van S. Jan tot Molenbêke buyten Brussel, ende meer andere Kercken gedaen hadden, met welcke steenen de Geusen hunne huysen en andere gebouwen timmerden, ja veele daer van naer Holland zonden, oft verkochten.
Het was nu het jaer 1584. in het welcke veel wondere gevallen gebeurt zyn; en om wederom te sprêken van den Hertog van Alenson, Broeder des Konings van Vrankryk, dêzen was in 't jaer 1582., op den 10. van Februarius tot Vlissingen aen 't land gekomen, van daer over Middelburg binnen Antwerpen ontfangen, als Hertog van Brabant uyt-ge- | |
| |
roepen, en binnen Gend tot Grave van Vlaenderen gehult. Hy hadde nu verscheyde Steden onder syn gebied gekregen, en willende zig Meester maeken van heel Nederland, hadde hy eenen aenslag gesmeed, om de Stad van Antwerpen te over-rompelen: veel van syn volk was alreede in de Stad, roepende met groot geschreeuw: Ville gaignée, dat is de Stad is gewonnen; maer de heele Borgery quam tegen hun in de wapenen, groot en kleyn, mans en vrouwen, Geusen, Lutheraenen en Catholyken, al onder malkanderen gemengelt, vochten als Leeuwen, zoo kloek en mannelyk, dat sy by-naer op alle plaetsen en straeten den vyand hebben te rug doen keeren, en met groote wan-order, oft de Stad doen uytloopen, ofte met menigte van boven neder springen over de mueren in de grachten der Stad, waer in veel van Alensons volk verdroncken is.
Den Hertog van Alenson was met de rest van syn Leger buyten de Stad, en ziende by de Kipdorp-poort een menigte over de vesten in 't water springen, en niemand uyt de Stad komen, meynde hy eerst dat Stad voor hem gewonnen was, en zeyde: Ziet die Canaille daer springen van boven de vesten; niet twyffelende oft 't waeren de Borgers: maer eyndelyk gewaer wordende, dat het syn eygen volk was, en dat men met 't grof Geschut naer hem en syn volk begon te schieten, zoo is hy buyten scheut afgewêken. | |
| |
Dit gevecht was zoo grouwelyk dat Pr. Hazaert (pag. 186.) schryft, dat de doode Lichaemen der Franschen binnen de Kipdorpspoort twee mans-lengden hoog lagen, zoo dat 'er geenen middel en was, noch om buyten de Stad te gaen, noch om binnen te komen, mits de Poorte bynaer van boven tot onder vol gekropt lag. Van den kant der Borgers zyn daer 80. dood gebleven, behalven de gequetste: en van den kant der Fransen 1500. zonder de gequetste, en op de vesten en wercken begraven, welcke plaets nog getoont en het Frans Kerk-hof genoemt word.
Aldus heeft dêzen aenslag van Duc d'Alenson, die men gemeynelyk de Fransche Furie noemt, eene geluckige uyt-komste gehad voor die van Antwerpen, met groote schande en schaede van den voorsz. Hertog en syn volk. De Borgers, om Godt voor dêze Vićtorie te dancken, hebben tot eeuwige gedachtenisse op de Kipdorp-poorte dit Latyns Jaer-schrift gestelt.
aUXILIUM sUIs DeUs.
dat is:
goDT Was VerDeDIger sIJns VoLX.
Uytdruckende het jaer 1583. welk geschrift, in groote goude Letters, tot heden toe daer nog gezien word.
Den Hertog over dêze nederlage zeer bedroeft, en zig vindende zonder levens-mid- | |
| |
delen, is met syn Leger opgebroken naer d'Abdye van S. Bernards; om naer Dendermonde over te schepen; maer dit wierd hem belet, waerom hy over de Nete naer Duffel en van daer voort naer Rymenam over de Deyle is getrocken: maer aengezien die van Mechelen hadden de waters opgehouden ende de landen doen over-loopen, zoo gebeurde het dat 'er door den vloed, en door het breken van eene Brugge wel duyzend van syn Krygs-volk verdroncken. Den Hertog liever syne voeten betrouwende als syn peerd, ging tot de schouwders toe door het water, 't welk hem zoo qualyk bequam, mits het winter tyds was, dat hy naderhand noyt gesonden dag en hadde, en ziende dat 'er geene hôpe, oft goede uytkomste voor hem meer te verwachten was, reysde hy naer Vrank-ryk, daer hy het volgende jaer 1584. op den 10. van Junius te Chasteau Thierry meerst van spyt gestorven is.
Wat nu aengaet den Prins van Oragnien; de Nederlanders waeren op hem machtig verbittert, om dat hy Duc Alenson met de Franschen in 't Land hadde gebragt; die van Antwerpen namentlyk scholden hem uyt voor eenen Verraerder: waer op hy den 22. van Julius met syne heele Familie naer Zeeland vertrocken is. Dêzen Prins dan ziende, dat hem veele Steden in Vlaenderen en in Brabant af-vielen, bleef zig ophouden in Holland en in Zeeland, en bragt al-daer veele Steden onder syn gebied: hy was den eersten aenley- | |
| |
der en opstoker van de Nederlandsche beroerte geweest, en heeft ten lesten Gods straffe voor alle syne booze wercken ontfangen in de Stad van Delft op den 10. der maend van Julius in 't jaer 1584. precies een maend naer dat den Hertog van Alenson gestorven was in Vrank-ryk. Den Prins des middags wel geëten en gedroncken hebbende, begaf zig naer een ander kamer, en onder-wegen stond eenen Balthazar Geeraerts, op pretext van een Paspoort te verzoeken; maer uyttreckende een Zak-pistole gelaeden met dry Kogels, die met een kleyn ketting aen malkanderen vast gemaekt waeren, heeft hy den voorsz. Prince van achter door de rugge ende ingewant door-schoten, waer van hy korts daer naer gestorven is. Dêzen Balthazar was bynaer ontvlucht; maer wierd gevangen, en vier dagen daer naer met grouwzaeme pyningen te dood gebrogt; toonende in syn lyden een ongehoorde kloekmoedigheyd.
In dit zelve jaer 1584. aengezien den hongers-nood binnen Brussel groote armoede en ellende onder 't volk veroorzaekte, vermits daer luttele oft als geene levens-middelen in en konden komen, begon de Gemeynte zeer te murmureren, en veel spraken tot malkanderen, dat het beter waer hun met den Koning van Spagnien te verzoenen en over te geven aen den Hertog van Parma, als langer wachtende tot meerder ellende te komen en door gebrek te vergaen. Door dêze murmu- | |
| |
ratie wierd aen 't Garnisoen gelegentheyd gegeven, om in het werk te leggen het gene, daer sy nu langen tyd tot hun eygen profyt naer gewenscht hadden: te wêten eenen oploop te maeken, ende tot dien eynde zyn sy gewapent den 4. van December geloopen door alle de straeten der Stad, roepende, dat een deel van de Magistraet was vergaedert om te beraemen, hoe sy met den Hertog van Parma zouden handelen, om de Stad op zekere Conditien over te leveren: en zoo het scheen, dat sy het waeren, die dit wilden beletten, heeft onder dêzen dekmantel een deel zig meester gemaekt van het Hof, d'ander deel van de groote Merkt ende Stad-huys, namen terstond eenige van de Magistraet en nog andere Persoonen gevangen, en den Gouverneur afgesteld hebbende, verkozen sy eenen anderen in syn plaetse.
Alle de Borgers, niemand uyt-genomen, belasten en dwongen sy hunne maendelyke gagie te betaelen: dit hadden sy geleert van 't Garnisoen tot Antwerpen, die het zelve met hunne Borgers hadden gedaen; en zoo sy dêze gagie niet in tyds genoeg en gaven, ofte by gebrek van geld uyt stelden, ofte niet en konden geven; dan volgde terstond de Geusche onbermhertigheyd, sy zonden acht of tien Soldaeten in de huysen van dusdaenige Borgers tot executie, de welcke aenstonds de menschen over-vielen met schencken en drincken, ende alles te doen opbrengen, dat daer | |
| |
in huys was, vloeckende en sweerende, tierende en bassende, drygende en slagende, tot dat dêze bedrukte menschen (hunne beste en noodzaekelykste panden verzet ofte verkocht hebbende) hunne maendelyke gagie aen dêze Vry-buyters en Prang-schelmen gegeven en betaelt hadden.
Het zoude de traenen uyt alle medoogende herten trecken, zoo ik voorder beschreef alle de wreedheden, geweldigheden, onkuysheden en andere goddeloozheden, die door de ondeugende Geusen in dien tydt binnen Brussel, en in andere Steden, geschied zyn: want het en is niet uyt te sprêken, hoe onmenschelyk sy met de Catholyke Borgers, Vrouwen, en Magden gehandelt hebben. Hoe menigmael en heeft men 's morgens vroeg in 't midden van de Merckten van Brussel niet gevonden plat ter aerde liggen doode Lichaemen der goede Catholyken, die de Geusen by nachten hadden vermoort, niet durvende het zelve ind en klaeren dag doen, uyt vreeze, dat dêze onnoozele lyken hunne barbaersche wreedheyd aen de wereld zouden kenbaer gemaekt hebben. Hier lag een lichaem en voorder een hooft, tot teecken dat het onthalst was: op een ander plaets zag men een lichaem doorsteken, waer van het bloed nog lekende was; daer een Mans, ginder een Vrouw-persoon, in 't kort alle mishandelt ende deerlyk vermoort.
Als nu in 't beginzel van het jaer 1585. | |
| |
tot Brussel niet alleen de levens-middelen zeer schaers, ja by naer niet meer te bekomen waeren, ende men geen hôpe meer en zag van ergens eenige eet-waeren oft bystant te bekomen: hebben wederom de GEusen veel Mans, Vrouwen en Kinderen doen uyt de Stad vertrecken, om des te minder brood-eeters te hebben: maer dêze waeren nauwlyks uyt de Stad, oft sy wierden van de Soldaeten van den Hertog van Parma, door hun schieten, wederom in de Stad gejaegt, en die onwillig waeren, wierden gedwongen om daer weder in te gaen, om door den hongers-nood de Inwooners te praemen hun in genaede over te geven. Maer alzoo den hongers-nood dagelyks meer en meer aengroeyde, stirven daer veele menschen, niet hebbende of tweetende waer mede sy hunne hongerachtige lichaemen zouden speysen oft voeden; waer door over al groot jammer en gehuyl wierd gehoort, byzondeerlyk onder de kleyne Kinderen, die niet te paeyen oft te stillen waeren. Onder andere was aldaer eene arme Moeder, omringelt met veele jonge Kinderen, die niet anders en deeden als huylen en schreeuwen om eenen te hebben; de Moeder als wanhôpig, niet hebbende oft wêtende om hun te geven en niet langer dit geschreeuw en gehuyl konnende hooren oft verdragen, heeft vergift in eenen pot met Bier gedaen, en daer van eerst aen alle haere Kinderen te drincken gegeven, en daer naer zelfs daer van gedronc- | |
| |
ken, om alzoo met eene korte dood de langduerige ellenden te eyndigen.
Door dêzen schroomelyken hongers-nood, waer door in de Stad veele menschen dagelyks stirven, is de voor-gaende tweedragtigheyd en besluyt, van de Stad aen den Koning over te leveren nog meerder vergroot en aen-gewassen: want het was nu tot de uyterste wanhôpe gekomen; de Vaert was en bleef gesloten, allen de wegen rondsom Brussel, die naer de Poorten der Stad liepen, waeren bezet met Soldaeten van den Hertog van Parma, die niet het minste lieten in de Stad komen, zoo dat de hongerige Inwoonders van geen kanten secours oft levens-middelen konden verwachten. Eyndelyk is 'er naer veele beraed-slagen goed gevonden door den Gouverneur der Stad, door de Magistraet, den breeden Raed en door negen Natien, dat men Gedeputeerde zoude zenden naer den Hertog van Parma, om te zien oft men met hem zoude konnen tot een gedrag komen: welcken last de Gedeputeerden, die meerst al van Stads dienst waeren, aengenomen hebbende, zyn tot den voorsz. Hertog gegaen, om met hem te Capituleeren, en de Conditien voor te stellen, op de welcke men de Stad zoude over-leveren. Naer veel woordwisselingen is ten lesten de Capitulatie binnen Beveren gesloten op den 10. dag van Meert in 't jaer 1585. en de zelve wierd van den Hertog van Parma in de naem des Konings van | |
| |
Spagnien, en van de Gedeputeerde in den naem der Stad wettelyk geconfirmeert en behoorlyk onder-teekent; waer van hier eenige der byzonderste Artykelen volgen:
Dat de Borgery van Brussel in genaede van den Koning wierd ontfangen, zonder eenig geld op te brengen, en dit uyt Consideratie van hunnen grooten nood en armoede, dan alleenelyk de vervalle Kercken in staet te stellen.
Den Koninglyken Huys-raed, ende de geroofde Ornamenten van de Koninglyke Capelle van 't Hof te restitueeren, oft den prys daer van te betaelen.
Den genomen roof uyt de Edele Huysen, als van den Cardinael Granvelle, eersten Aerdsbisschop van Mechelen, van den Hertog van Arschot, den Grave van Mansvelt, en meer andere, hoe die zouden moeten weder-gegeven worden, wierd aen het oordeel der Rechters gelaeten.
De Geusen ofte Gereformeerde mogten twee jaeren in de Stad vredelyk blyven, om van hunne saeken te disponeren. Alle gevangenen van beyde zyden zouden worden los gelaeten.
De uyt-landsche Soldaeten, die sterk waeren 1500. te voet en 400. te peerd, zouden uyt-trecken met Wapens en Bagagie, zonder nochtans te mogen gebruyken brandende lonten, slaende trommels, noch trompetten, enz.
Als dêze Capitulatie nu van beyde zyden geteekent ende ten vollen gesloten was, is die den 13. van Meert in 't zelve jaer binnen Brussel gepubliceert, ende als dan heeft heeft | |
| |
Garnisoen beginnen gereedschap te maeken om uyt de Stad te trecken, het welcke nochtans maer eerst geschied is op den 19. der zelve maend, op den Feestadag van den H. Joseph, uyt reden dat den Gouverneur en de Soldaeten de Stad niet en wilden ruymen, ten zy eerst hunnen achterstel door de Borgers zoude voldaen zyn: waerom aen hun eenig geld gegeven en voor 't ander resterende borge gestelt zynde, zyn sy als-dan tot eene onuytsprekelyke blydschap der Catholyken vertrocken; en met geen mindere vreugde-teekenen in de Stad gekomen het Konings volk, onder het beleyd van den Heer Gorgonie, als Gouverneur van Brussel door den Hertog van Parma gezonden.
Eyndige dit IX. Hoofd-stuk van den tweeden Boek, met de dry Latynsche naervolgende Jaer-schriften:
penItUs DebeLLastI saLVator InIMICos tUos:
ULtor DeUs feCIstI MIrabILIa soLUS!
Ita haeretICI, rebeLLes Deo, hUMILIabUntUr.
Het welk beteekent :
Gy, ô Verlosser, hebt uwe vyanden teenemael overwonnen:
Gy Godt, Wreker, hebt dêze wonderheden allen uytgewerkt!
Aldus zullen voor Godt de weder-spannige Ketters vernedert worden.
|
|
Auteursrechtvrij