|
| |
| |
| |
VI. Hoofd-stuk.
Wondere Teekensen swaere Plaegen, als voorbôden, die de grouwelycke Beeld-stormery en verwoestinge der Nederlanden voor spellen.
Het is zeker dat eenen Schutter niet van meyninge is iemand te hinderen oft te quetzen, die eer hy synen pyl uytschiet, roept en vermaent, dat sy hun voor den scheut zouden wachten. Dus zegt den H. Augustinus: Non vult te percutere, qui c’amat: observa [Ser. 38. De. Sanćt.] ‘Die tot u roept, wacht u, en wilt u niet raeken’ oft treffen: want die u met eenen pyl het leven wilt benêmen, zal tot u niet roepen: maer zal met voordracht synen aenslag bedecken, om u heymelyk te treffen. Den rechtveerdigen Godt zoude eenen sondaer in 't midden van syne boosheyd wel met een haestige dood konnen straffen en eeuwiglyk verdoemen; maer door syne oneyndelyke goedertierentheyd, waer mede Hy de saligheyd der menschen zoekt, wederhoud Hy syne gramschap, Hy vermaent te vooren en geeft het perykel te kennen. Als Hy de wereld met den algemeynen Water-vloed wilde vernietigen, heeft Hy Noë te vooren gezonden, die de menschen vermaende. Tot die van Egypten, die anderzints door den hongers-nood zouden vergaen hebben, heeft Hy Joseph, ge- | |
| |
zonden: tot de niniviten, die de dood verdient hadden, Jonas. Wat beteekent dit? Vraegt den H. Chrysostomas: Cujus rei gratia, quae faćturus es, mala praedicis? ‘Om wat oorzaek voorzegt gy het quaed (ô Godt) dat gy wilt uytwerken?’ En Hy antwoord: Ut non faciam. [Hom. De Jona] ‘Op dat ik het niet zoude doen’ Godt dreygt met de straffen, op dat Hy de straffen niet en zoude moeten overzenden. En dit is eene oneyndelyke liefde van Godt: dikmaels in de zelve uere, in de welcke den sondaer bezig is met Godt te vergrammen, en leeft zonder vreeze van verdoemt te gaen, zend Godt iemand die hem vermaent door inspraeke, ziektens, ongelucken en ander quaelen: en waerom dit? Ut non faciam. Op dat Hy dêze niet en zoude over-zenden.
Schrickelyke drygementen hier van staen daer uytgedrukt in 't Boek Deutronomy (C. 32.) en zelfs met eede bevestigt, Vivo ego in aeternum, si acuero ut fulgur gladium meum..... redddam Ultionem Hostibus meis. ‘Ik leve in der eeuwigheyd,’ den zin is, Zoo waerachtig als ik in der eeuwigheyd leve. ‘Is't dat ik myn sweerd scherp maeke gelyk het weer-licht.... Ik zal myn wraeke zenden over myne vyanden.’ Wee! wee! alle, die dêze drygementen raeken! maer laet ons dêze straf drygende woorden een srypelyk overwegen: waerom vergelykt Godt syn snydende sweerd meer by het Weer-licht, als by den Blixem? Tusschen het | |
| |
Weer-licht en den Blixem is dit groot verschil, zegt Seneca [L. 2. natur. quest. C. 12] dat het Weer-licht maer verlicht, en den Blixem treft en beschaedigt: Fulguratio ignem ostendit fulminatio emittit; illa, ut ita dicam, comminatio est, commotio sine ićtu; ista, jaculatio cum aćtu.‘ Het Weer-licht vertoont het vuer, den Blixem schiet het uyt; het Weer-licht, om zoo te spreken, is een drygement, een beroeringe zonder slag: den Blixem is eenen scheut met slag.’ Als Godt dan syn snydende sweerd by 't Weer-licht vergelykt, dan wilt Hy maer doen verschricken en geenzints treffen oft hinderen.
Verzint in uw verstand eenen reyzenden mensch, die in den duysteren nacht van den rechten weg is doolende, en op het punćt staet van in eene gevaerlyke diepte te vallen, zoo hy nu synen voet meynt te verzetten over die diepte, ziet! daer verschynt onvoorzients een Weer-licht, hier door word hy verlicht, ziet het perykel, trekt synen voet te ruch, en ontkomt den swaeren val: al is't dat h em het Weer-licht verschrikt, het verlicht hem echter en bewaert hem van den ondergang. Aldus doet den bermhertigen Godt, Hy vergelykt syn sweerd van rechtveerdigheyd by het Weer-licht, om dieswille dat Hy niet terstond en wilt straffen; maer verlichten, op dat den sondaer ziende het perykel van syne eeuwige verdoemenisse, op zoude houden van sondigen, en tot Godt door boetveerdigheyd | |
| |
keeren. Hoort hier van, zegt den H. Basilius (in Isaia C. 5.) aldus sprêkende: Clementie Dei erga hominem peculiare hoc es, non clam, aut silenter ingerit supplicia; sed per comminationes ea praedicit affore, per hoc peccatores invitans ad poenitentiam. ‘Dit is eygen aen de goedertierentheyd Gods tot den mensch, dat hy niet heymelyk oft stil-swygende syne straffen over-zend; maer door drygementen voorzegt hy de zelve aenstaende te zyn; Hier door de Sondaers tot boetveerdigheyd noodende.’
Dit was het inzicht van Godt, overzendende de straffe in't voorgaende Hoofd-stuk beschreven, en waer van Mudzaert (ad an. 1529. r. VII.) schryft: Op den zelven tyd quam boven in het Land, uyt verdiende sonde ende rechtveerdige gramschap Gods, eene ongehoorde, nieuwe en verschrickelyke plage, die men het Engelsch Sweet noemde. Die van Antwerpen en zommige andere Steden gevoelden hier van den Blixem, aengezien daer veele van stirven; maer die van Brussel zagen hier van alleen het Weer-licht, 't welk hun verschrikte en verlichte, om eene generaele Processie in te stellen van 't Alderh. Sacrament van Mirakel, waer door dêze swaere plage van hunne Stad is afgekeert, zynde maer zeer weynig persoonen van de zelve gestorven.
Gelyk dan dit eene uytmuntende Bermhertigheyd van Godt is, Sondaers van te vooren door drygementen vermaenende: Aldus | |
| |
kan zeer lichtelyk het vermaende weer-licht in eenen afgrysselyken Blixem van Gods straffen veranderen, is't saeken dat dêze drygementen en voor-vermaeningen van de Sondaers hertneckelyk en boozaerdig worden versmaed en misbruyckt. Den Propheet Isaias hoorde eene grouwelyk stemme van den Godt der Heyrschaeren, tot hem zeggende: Si dimittetur impietas haec vobis, donec moriamini. (Isaiae C. 22. ℣. 14.) ‘Is't dat ulieden dêze boozheyd vergeven zal worden, tot dat gy sterft, zegt den Heere Godt der Heyr-schaeren.’ Al oft hy zeyde, daer zyn geen hulpmiddelen meer over: ik zal't hun noyt vergeven, dat sy sterven en verloren gaen. En om wat sonden? wat heeft dit volk misdaen? Den geleerden Oleaster (in Isaiae C. 22) antwoord: Als de Stad van Jerusalem, door den Koning Nabuchodenosor met een swaere belegeringe omringelt was, als den Vocavit Dominus Deus exercituum in illa die ad fletum & planćtum (Isaiae C. 22. ℣. 12.) ‘Heeft den Heere Godt der Heyr-schaeren op dien dag het volk geroepen tot weeninge en tot een rouwig geklagh.’ En wat heeft het volk gedaen? Ecce gaudium & laetitia, occidere vitulos & jugulare arietes, comedere carnes & bibere vinum. (ibid. ℣. 12.) ‘En ziet! blydschap en vreugd, kalveren dooden en lammeren kêlen, vleesch eaten en wyn drincken.’ wanneeren op wat tyd? Hugo Cardinalis (ibid.) antwoord: Tempore Obsidionis: 'ten tyde vande belegeringe.’ Om dêze reden, | |
| |
zegt Oleaster, als het volk in plaets van weenen en geklag, vrolyk at en dronk, heeft Godt onverzoenelyk vergramt zynde, vast besloten, hun alle met de dood te straffen: want al-hoewel hy de aldergrootste misdaeden goedertierlyk verdraegt, zoo zal hy nochtans in geender manieren verdragen, dat syne drygementen en voor-vermaeningen veracht en versmaed worden, met de welcke hy de sondaers tot de bekeeringe tracht te brengen: want Godt wilt niet bespot worden.
Wilt men nog uyt-druckelyker zien hoedaenig den bermhertigen Godt dêze syne drygementen gewoon is te gebruyken en in't werk te leggen, die aenmercke maer het wonderbaer visioen, het welcke aen den H. Joannes in't boek der Openbaeringe (C. 6.) vertoont is. Hy zag dry Peerden van dry verscheyde verwen met hunne opzitters, het eerste was, Equus Albus, een Wit Peerd, en die daer op zat had eenen boog en pylen: het tweede was een Rood Peerd, en die daer op zat had een groot sweerd: het derde was een Swert Peerd, en die daer op zat had een wêeg-schael in syn handen. Naer dêze dry Peerden wierd'er eyndelyk nog een ander gezien, waer op de Dood zat, die gevolgt wierd van de helle en alle haere ellenden: Nomen illi mors, & infernus sequebatur eum, & data est illi potestas interficere gladio, fame & morte [Apoc. C. 6. ℣. 8.] ‘Wiens naem was de Dood, en de helle volgde hem, en hem is macht gegeven over | |
| |
de vier deelen der aerde dood te slaen met het sweerd, honger en de dood.’ Een wonderbaer visioen, waer door klaer word aengewezen hoedaenig den drygenden en voorvermaenden Godt met de sondaers handelt.
Den Geleerden Viega (hic) legt dit Visioen aldus uyt: Godt komt op een Wit Peert gewapent met boog en pylen, dat is, met sententien der H. Schriftuere en H. Vermaeningen der Predikanten, als ook getuygt den H. Gregorius (lib. 19. mor. C. 28.) Primum per Praedicatores. ‘Eerst door de Predikanten.’ Hy komt op een Rood Peerd met het Sweerd van Rechtveerdigheyd, door het welk de Princen en Rechters des werelds de misdaeden beletten en straffen: Secundo per Principes. ‘Ten tweeden door de Princen.’ Op een Swert Peerd komt den vergramden Godt, om de sondaers met openbaere ellenden en droevige rampen te verdrucken en te pyningen, en dit volgens de Rechtveerdigheyd door de weeg-schaele aengewêzen: Tertio per bellum & famem. Ten derden door oorlog en hongers-nood. ‘En is't saeken, dat den sondaer dêze niet, ter herten gaen, oft zig hier door niet en wilt bekeeren, dan komt ten lesten dien verschrickelyken Dwingeland; Nomen illi Mors.’ ‘Wiens naem de Dood is,’ Waer naer de helle volgt, de welcke open staet voor de versteende boozwichten, de welcke Godts drygementen en vermaeningen verstooten hebbende, geene boetveerdigheyd en hebben willen doen.
| |
| |
Den Koning David geeft ook te kennen, waerom Godt syne plagen en straffen als voorboden op de wereld over de sondaers zend, om hun van de boozheyd af te trecken en tot boetveerdigheyd te brengen, hy zegt: Deus repulistinos &c. (Psalm. 59. ℣. 1. & seq.) ‘O Godt gy hebt ons verstooten en ons vernield, gy zyt toornig geweest. . . . . Gy hebt het aerdryk doen beven en ontsteld. . . . Gy hebt uw volk harde dingen doen zien: gy hebt ons wyn van groote smerte te drincken gegeven:’ En tot wat eynde dienden alle dêze plagen? Hy antwoord: Dedisti metuentibus te significationem: ut fugiant à facie arcûs. [ibid ℣. 6.] ‘Gy hebt den genen, die u vreezen een teeken gegeven, om voor den boog te vluchten. Ten eynde uwe beminden verlost worden.’ Ik zal hier eenige wonder teekens voor stellen, de welcke als voor-boden geweest zyn, om de schroomelyke Beeld-stormery en verwoestinge der Nederlanden te voorspellen.
In 't jaer 1527. op den 17. van September (in welcken tyd Luther syne ketteryen verspreyde) zyn gezien dry sonnen en twee regen-boogen, besloten aen den Hemel, voor het gebergte by Raufbeyeren, zeer verschrickelyk om aen te zien. In't zelve jaer is alsnog gezien een grauwelyke sterre met den baert in den Westen en d'omliggende Land-paelen op den 11. van Oćtober 's morgens ten vier ueren, en dêze vyf vierendeel ners geduerd | |
| |
hebbende, is verdwenen. Den opgangen van dêze Comete was van den Oosten naer den Zuyden geklommen, en naer den Sonnen Ondergang, wierd daer in 't midden een bloedverwig rood gezien. Haer beginzel was eenen geboogden Arm, die in syn hand hadde een groot sweerd, waer mede het scheen te willen slaen. Aen het spits van 't sweerd en van ter zyden zag men dry zeer groote sterren, maer de aldergrootste scheen aen het spits van 't sweerd. Uyt dêze sterren vloeyde als eenen breeden wolkverwigen gestrepten steert, die in de langde dit alles te boven ging. Aen de zyden wierden gezien veel straelen, als lange spiesen, daer tusschen veel kleyne sweerden, alle bleek en rood-verwig van gedaente. Tusschen dit al-te-mael zag men veel groote vlammen, en daer tusschen waeren hier en daer gemengelt veele aengezichten van grouwelyke gedaentens, heel hairachtig aen de hoofden en baerden van een grauw wolk-verwe. Dêze Comete was zoo grauwzaem om aenzien, dat ook zommige daer door van vreeze en schrik gestorven zyn. [Mudzaert ad An. 1527. n. 3. ex Petro Trenzer.] Wy keeren van den Hemel naer d'Aerde.
In 't jaer 1530. op den 5. van November is de Zee, door eenen Noord-westen en swaeren storm-wind, zoo hoog gevloeyt, dat by naer alle de dyken in Holland, Zeeland, Vriesland en de omliggende Landen door-braken. Tot Antwerpen en in Vlaenderen quam eenen Water- | |
| |
vloed met eenen stercken wind over de dyken en afschutzels geloopen: alzoo dat alles vol water liep, en by de twee mylen alle de bêmden onder stonden, daer veel menschen en beesten op waeren, de welcke schier alle verdroncken, en het heel Land verwoestede. In Zee-land zyn ook de dyken door-gebroken, veel Dorpen en Heerlykheden verwoest, veel volk en beesten in de zee versmoort, en dit zoo grauwzaem en geweldig, dat tot heden toe die plaetsen het Verdroncken Land blyft en genoemt word; byzonder het Land van Noord-bever-land, Cats en Cortgeen, bestaende, zoo men zegt, in 72. Dorpen. Dit verwoestende water heeft alleen aen dyken, sluysen en gebouwen meer schaede gedaen als een koningryk weerdig is: welcke schaede de minste is, als wy willen aenmerken de menschen en beesten, die verdroncken, en de goederen en ryckdommen, die vergaen zyn.
Dit woelende water heeft de Stad Vlissingen half weg gespoelt, aldaer was eenen hoogen Toren, waer veel volk was opgevlucht om 't leven te behouden; maer 't geweld der baeren slog den Toren om, en alle het volk verdronk. Tot Antwerpen heeft het in de kelders veel goed en speceryen bedorven: en in geval het water maer alleen ontrent een halve spanne hooger hadde gewassen, dat het over de dyken hadde gestroomt, dan zoude heel Zeeland en half Vlaenderen verdroncken zyn geweest: veel menschen daer in't, herwaerts en | |
| |
derwaerts, op torens, bergen, huysen en boomen gevlucht, zyn aldaer, zonder eenige hulpe, van honger en schrik ellendig gestorven. Die van Antwerpen hadden twee groote schepen, met speyse en volk gelaeden, uyt gezonden, om de over-gebleven op te zoeken ende tot hulp te komen. Men heeft veel duyzende verdroncke menschen gevonden, in menigerlye gesteltenisse: den eenen den anderen aen handen, voeten en anderzints vast houdende. Om kort te gaen, dêzen Water-vloed is, eylaes! swaerder, grauwelyker en verschrickelyker geweest, als iemand, di het niet gezien heeft, kan gelooven oft beschryven (Mudzaert ad An. 1530. ex. Chron. Brab. Holland. Massaeus.)
In't jaer 1570. als de Calvinisten en Lutheraenen nu in veele Steden de overhand hadden, de Beelden van Christus, van de H. Maget en van alle Heyligen onteerden en vernietigden; ende Duc d'Alve uyt Spagnien gekomen was om de roomsche Catholyke Religie in de Nederlanden te herstellen: is'er gelyk Haraeus en andere schryven, eenen anderen grauwelyken Water-vloed geweest. Op den avond, voor den Feest-dag van Alderheyligen, was de zee boven maeten geswollen door den sprink-vloed der nieuwe maene, waer door de sterkste sluysen en dyken op verscheyde gewesten door-gebroken zyn. De Nieuw-stad binnen Antwerpen ontrent den negen ueren 's avonds, met andere leege plaetsen binnen en buyten de Stad, stonden gansch onder wa- | |
| |
ter, het welcke veele menschen en beesten met hem sleypte. De schaede beliep over twee hondert duyzend guldens. Vlaenderen heeft hier door groote schaede geleden, Grevelinge, Duynkercke, Ostende, Nieuw-poort, Water-vlied en de omliggende Dorpen stonden heel in't water, het welk zig ook met groot gewelt verspreyde tot voor de Poorten en onder de vesten van Brugge: het Sas van Gend wierd over-rompelt, en de wateren dreven tot voor de Keyzers poorte van Gend.
In Holland stonden de straeten en huysen van Dordrecht, Rotterdam en andere Steden dry voeten hoog onder het water; den Diemer-dyk wierd op seven plaetsen door-gespoelt; het verlies van menschen en beesten was ongelooffelyk en van waeren en koop-manschappen onweerderelyk. Een bol-werk van Eyke boomen met yzer van alle kanten beslagen en met swaere steenen belast, wierd om verre gesmeten door't geweld der baeren. Tot Schevelingen, buyten 's Graven-Hage, wierden hondert en acht-en-twintig huysen tot den grond toe af-gespoelt; de Kercke, die voortyds stond in't midden van 't Dorp, staet nu dicht aen de duynen van de Zee: de Schepen, die op ancker lagen, wierden het Land in gesmeten, en door het Dorp gedreven al oft sy in volle Zee hadden geweest; in de Kercke, die nogtans op eenen heuvel staet, wierd een swaere yzere kiste met 't zelve geweld het onderste boven gesmeten.
| |
| |
In Zee-land verdroncken wel dry duyzend menschen; Saftingen wierd heel en gantsch weg gesleypt, zoo dat men met kleyne booten de menschen, die half-levendig nog zaten op de toppen der boomen en dyken, moest af-haelen en den nood-druft aen brengen: maer nergens grooter jammer noch meerdere grouwelykheyd als in Oost- en West Vriesland. Alle de landen ontrent Emden, Groeningen, Leeuwaerden, Francken, Dockom en Bolsweert lagen't meerst onder't water; het getal van de menschen, die hier vergingen word gestelt tot twintig duyzend. Den heelen Oever van de riviere de Eemse af, tot aen de kusten van Denemercken, was zooe ellendelyk gestelt, dat men in alles meynt niet min als hondert duyzend menschen verdroncken te zyn: het getal van de beesten was zoo groot, dat'er geene rekeninge van konde gemaekt worden. Wanneer nu den wind een weynig gelegen was, en de waters wat gesoncken, was het een droef spećtakel te zien: Mans, Vrouwen en kinderen verstyft van koude slouw van honger, afgemat van te worstelen tegen de dood, op balcken, berders en stroy-wissen dryvende, andere zittende op de toppen van boomen, balken, hoey-tassen, mest-hoopen, oft heuvelen, verwachtende de genaede Gods en hunne leste uere.
Onder andere heeft men op eenen heuvel by Sneeck een kleyn kindeken gevonden in de wiege zoetelyk slaepende, met een katte | |
| |
neffens syn zyde. Eyndelyk heel Nederland, swemmende van doode lichaemen, gebroken huysen, schepen, balcken en boomen, zonder onderscheyd van vlak land en geberchten, was gelyk een scherze en vertooninge van den ouden water-vloed ten tyde van den Patriarch Noë; De Geusen namen dit aen als eenen voor-bode van de aenstaende beroertens: maer de Catholyken hadden dit veel beter voor, niet twyffelende, om dat dit groot ongeluk op Alder-Heyligen-dag was geschied, ofte de Heyligen namen wraeke over het onteeren en breken van hunne Beelden, Kercken en Autaeren. Verscheyde aen-slagen van den Prins van Oragnien wierden hier door machtig verachtert, ende Duc d'Alve ook niet weynig geraekt in syn herte door dêze grouwelyke rampen, was genootzaekt eenigen tyd met syn legers stilte te houden. (P.C. Hazart Kerk-Hist. 4. deel C. 12. fol. 101.)
Mudzaert (ad an. 1570. n. 8.) beschryft ook dêzen water-vloedt, met de volgende woorden: ‘Op den laetsten Oćtobris deses Jaers waeren in Nederlandt, zeer groote watervloeden, waer door veele menschen in Brabant, Hollant, Zee-land, Vries-land en Vlaenderen om quamen ende groote schaede geschiede. Dêzen hoogen vloed, genaemt van Allerheyligen, dien ook de Denen gevoelden, heeft viermael hondert duysent menschen versmoordt; maer het getal der beesten en konde niet getelt worden. Al teekenen van de | |
| |
Gramschap Godts, om de boosen te straffen.’ (Chron. Brab. Holl. &c.)
Ende (n. 9.) voegt hy daer by: ‘In Engelandt was soo stercken wind, dat op het gewest van Hertfort een stuk lands met boomen, huysen, en stallen, door des selfs kracht veertig stappen verre weg-gevoert is. Tot Theodosia sag men in de locht dry sonnen; en als de twee begonsten te vergaen, soo verscheen daer een blinkend kruys, by het welck stonden sommige sterren met de maene: en sy wierden al den dagh door gezien. Columna, des Paus Admirael, kreeg ook op zee een ongeluck, en hy moest syn schip verlaeten, alsoo den blixem in het selve quam en verbrande het. Juyst op den selven tydt wierd mede tot Roomen door het hemels vyer in brandt gesteken ende vernield het paleys S. Petri. In summa, men sagh op verscheyde gewesten der wereldt anders niet dan plaghen, die Godt om der sonden wille de menschen toesond. Veele Aerd-bevingen in Italien, tot Ferraren, tot Mantua ende tot Florence, daer men een weynigh te vooren de heerlycke Kerck van Onse Lieve Vrouwe door het blixems vyer tot eens-ieders schrick hadde zien branden. Chron. Belg.’
Daer zelven Mudzaert [ad An. 1580. n. 6.] naer dat hy de grouwzaeme vervolgingen en wreedheden der Geusen op de Roomsche Catholyken uytgewerkt, beschreven hadde, | |
| |
voegt daer by: ‘Ondertusschen zoo verhaelen wy eene schrickelyke Aerd-bevinge, die in dit jaer (1580.) den sesden April tegen den avond geweest is al Nederlandt door; welcke gevoelt wierd van Colen af tot Parys toe, ende alsoo voorts in Engeland tot Yorck toe: desgelycks oock op de zee, welcke scheen als oft die van den afgrond op-gelicht waere geweest; zynde nochtans stille sonder windt. Te lande heeft het aerdtryck tot twee reysen stracks achter een geschud, ende hem opgeheven; oock hier en daer aen verscheyde plaetsen eenige steenen van Kercken ende Torens afgesmeten. Alles wordt beroert; Steden, Landen en Rycken schudden, beven, ende worden gehutst door oproerten, ketteryen en veranderingen van Religie. Archiv. Belgica. Gewisse voorboden van der Landen verwoestingen.’ Ja, gewisse voor-boden van der Landen verwoestingen, die alsdan nog niet volkomen gekent en wierden.
Den wyzen Salomon sprêkende van de klaerkennende wysheyd Godts, zegt van de zelve: Signa % monstra scit antequam fiant, & eventus temporum & saeculorum [Sap. C. 8. ℣. 8.] ‘Sy kent de teekenen en wonderen, eer sy zig vertoonen, en de geschiedenissen der tyden en eeuwen.’ Wy onverstandige menschen kennen die teekenen en wonderheden van Godt niet, als maer zomtyds, als de zelve voltrocken en geschied zyn, en dat nog dikmaels by gissingen. Aldus kennen wy nu de | |
| |
teekenen en wonderheden der tien plagen ten tyde van Moyses in Egypten geschied; waer van de leste plage te kennen gaf de dood van alle de eerst geboore, de verlossinge en vrydom der Kinderen van Israël, en uytgang van 't slavelyk Egypten naer 't wel-lustig Land van Beloften. Wederom, de wondere voor-teekens ten tyde der Machabeën (Lib. 2. C. 5. ℣. 2.) waer van de H. Schrifture zegt: ‘En het is gebeurt, dat'er over de Stad van Jerusalem veertig dagen lang gezien wierden door de locht Peerde-volk alom loopende, hebbende gulde lancien als gewapend legervolk; en den peerden loop in slag-order gestelt, en dat sy by naer d'een tegen d'ander quamen, en de beroerten der schilden, en een menigte van gehelmde mannen met uytgetrocke sweerden, en het schieten der pylen en het blincken der gulde wapenen, en alderhande wapen-rocken.’ Het volk niet wêtende wat uytval dêze wondere teekenen zouden veroorzaeken namen hunnen toevlucht tot Godt. De H. Schrifture zegt: Quâ propter omnes rogabans in bonum monstra converti (Supra ℣. 4.) ‘Waerom sy allegader baden, dat de voor-teekenen in 't goed mogten verkeert worden.’ Wat wierd hier door beteekent? Voorwaer de volgende rampen: dat Jasva de Stad van Jerusalem vyandelyk zoude in nêmen, de borgers wreedelyk vermooren, en naer hem Antiochus alles voorts vermooren, den H. Tempel berooven en alles | |
| |
verwoesten. Voegt hier by, hoe hier naer door Titus en Vespasianus de Stad Jerusalem het onderste is boven gekeert, zoodaenig dat den eenen steen op den anderen niet en is gebleven. &c.
Waer uyt men mag besluyten, dat alle de wondere voorteekens, in de Nederlanden geschied, den Rechtveerdigen Godt heeft believen te laeten gebeuren, om de sondaers van hun boos leven af te trecken en tot boetveerdigheyd te brengen, en indien sy in hunne goddeloosheyd voort-gingen, dêze aen hun zouden dienen tot voor-boden van nog swaerder straffen en ellenden, gelyk eyndelyk geschied is, als de goddelooze ketters en onmenschelyke Geusen de overhand in de Nederlanden hadden, de H. Vaten en Kercken onteerden, de Beelden van Godt en syne Heyligen braken, de Geestelyken en Priesters vermoorden en uytbanden, en al wat Heylig was verwoest hebben, waer van in 't volgende Hoofd-stuk zal gehandelt worden. Ondertusschen (mits ik geen schilderye hier op slaende vinde) eyndige dit Hoofd-stuk met de volgende Rymkens en latynsch Jaer-schrift:
Zoo wanneer daer geene sonden,
By Godts Volk wierden gevonden,
Daer geen plagen zouden zyn:
Dan en zouden sy niet dragen
Zoo veel rampen en swaer plagen,
Die hun aendoen zoo veel pyn,
Godt vermaent hun, door dees' plagen,
Dat de zonden zeer mishagen
Aen syn streng' Rechtveerdigheyd.
Maer de sondaers die versmaeden,
| |
| |
Zoo Godts straffen, als weldaeden,
Door hun groote godd'loosheyd
Wilt dan sondaer, niet meer vragen:
Waer van komen die swaer plagen?
Gy daer van zelfs d'oorsaek zyt.
Wilt u dan tot Godt bekeeren,
Oft de plagen die vermeeren,
Hier en in der eeuwigheyd.
praeCLaMat aeqUUs DeUs, Ut parCat.
Dat is :
Den Rechtveerdigen Godt vermaent te vooren, op dat Hy zoude spaeren.
|
|
Auteursrechtvrij