Sturmfels

[p. 309]

September 1807.

Jaren zijn voorbijgegaan. Zij hebben storm gebracht.

Wat zich bij Wolfram in zijne kinderjaren al in kiem had geopenbaard: opstand tegen onrecht, afkeuring van alles wat naar heerschzucht of willekeur zweemt is tot volle ontwikkeling gekomen en heeft schoone vruchten afgeworpen.

Maar dezelfde drang is ook opgestaan in andere gemoederen. Wat voor Wolfram's edel gemoed een spoorslag is geweest tot daden van zelfverloochening, heeft minder hooggestemde naturen op een dwaalweg gedreven, een weg ten verderve. De leuze van vrijheid, gelijkheid en broederschap is eene leuze, een dekmantel voor baatzucht, ontucht, teugellooze woede en onmenschelijke wreedheid geworden. In Frankrijk is de storm opgestoken; ook over ons gaat die heen.

Ja, als eene stormzee hebben zij zich de laatste jaren over land en leven uitgestort, eene zee van ellende. Tegen alles slaan de golven aan, tegen hoog en laag. Het land is verdeeld, overstroomd door indringers; de velden van Jena en Auerstadt hebben bloed gedronken; Napoleon is in Duitschland, te Berlijn; de koning gevlucht, Jerôme Napoleon te Kassel, waar hij hof of liever feest houdt!

En om ons heen eene even wilde zee van hartstochten. Alles drijft, alles eischt...

Kalm, te midden van die stormen, uiterlijk kalm althans, staat Wolfram Siegfried. Geen Vrijheer vóor hem, zelfs Baron Siegfried niet, die zijne taak zoo nauwgezet, zoo hoog heeft opgevat. Hij heeft zich geheel aan Sturmfels gewijd. Arbeiderswoningen, scholen en bewaarscholen heeft hij laten bouwen, eene spaarbank opgericht te Hohenlinde, een doorgangshuis voor ontslagen gevangenen gesticht en zoo ruim begiftigd, dat zij, die werk verlangen, daar maanden kunnen doorbrengen. De grauwe vlakte verschaft werk tegen billijk loon en wordt langzamerhand ontgonnen en in bouwland herschapen.

Kalm en onvermoeid gaat Wolfram voort op den eenmaal ingeslagen weg. Zijne hulp en zijn raad worden menigmaal ook buiten Sturmfels ingeroepen: hij heeft die nooit geweigerd, al is zijn tred langzamer en zijn glimlach stiller geworden na Georgiana's dood.

‘Wat is het geheim van uw werklust en uwe blijmoedigheid?’ vroeg ik hem dezer dagen, toen hij zeer moe van Hohenlinde was teruggekomen. Zijne logeergasten daar bezorgen hem zoo dikwijls moeielijke uren!

‘Behoeft Margreet dat te vragen, Margreet, die zooveel doet voor

[p. 310]

anderen?’ antwoordde hij. ‘Ik zal je met Kerstmis het antwoord zenden,’ eindigde hij glimlachend.

‘Wat is alles schoon en heerlijk hier op aarde voor ons toebereid,’ dacht ik onder het naar huis wandelen, ‘en toch wordt er zooveel geleden en gaat er zooveel geluk te loor!’

Het was een zachte, heldere najaarsmiddag; de zon ging onder; het bosch hief roerloos zijne gelende kruinen tegen den roodgouden hemel; beneden lag de vlakte in bleekrooden weerschijn. Alles was stil en vreedzaam, uren en uren in het rond; hemel en aarde keken elkaar voor een oogenblik innig en ongestoord aan.

Die vrede, die schoonheid hinderde mij. Ik was wrevelig gestemd na mijne ontmoeting met Wolfram. Alles wat hij had ontbeerd, alles wat hij nu moest missen, stond mij levendiger dan ooit voor den geest; al het geluk, dat hij had kunnen hebben en dat was weggenomen, stapelde zich op tot een wolk, die zich langzamerhand uitbreidde over alles, zon en hemel uitdoofde en de aarde in vale plooien hulde. Wat kwam het er eigenlijk op aan of de aarde schoon was, terwijl er zooveel werd geleden, de Dood daarboven zijn sikkel zwaaide en booze menschen de hand uitstrekten naar het geluk van hunne medemenschen!

Langzaam liep ik voort en liet mijne gedachten gaan. Allen, die heen waren, stonden plotseling voor mij en staarden mij aan; langzaam doemde het verleden op...

Ik was zelf weer kind, en naast mij gingen Grootvader en Baron Siegfried; ik keek Moeder in het zachte, vriendelijke gelaat; Bodo rende op ons af uit de verte; zijn gulle lach stroomde ons toe, zijne oogen lachten mede, en alles rondom werd tot een lach, tot een gemurmel van lichte, heldere stemmen... En even plotseling als zij waren verrezen, traden de dooden terug; hunne oogen werden star, hunne leden werden slap, de vroolijke stemmen doften weg tot kil en hopeloos zwijgen...

‘Mismoedig, kind?’ vroeg Vader, nadat hij mij had aangehoord. ‘Niet alleen de Dood, niet alleen de booze menschen zijn onze vijanden, wij, wijzelf zijn dat evenzeer. Er blijft nog zooveel geluk over, als wij werkelijk het goede wenschten en daartoe wilden samenwerken. Getuige Wolfram, die niet moedeloos is neergevallen bij zijn verbrijzeld geluk, maar die alle brokken zorgvuldig heeft verzameld en dienstig gemaakt voor een groot en edel doel: het geluk van anderen. Het middel tot samenwerking is zoo - eenvoudig: eigen wil te buigen naar den wil des Hoogsten, te luisteren naar de stem in ons, die spreekt van het goede en schoone en reine. - Maar reeds van

[p. 311]

kindsbeen af trachten wij eigen zin en lust door te drijven, zonder ons om de belangen van anderen te bekommeren. Zooveel individuën, zooveel stroomingen van wil. - De bende trekt er op los: milliarden en milliarden eischen ruim baan, een ieder voor zijne genoegens, zijne inzichten, zijn wil, zijne belangen en grillen; hortend, duwend, stootend, dringt en elleboogt en slaat de een den ander, niemand heeft oog dan voor zichzelf en zijn kleineren kring. Zoodra iets hindert of niet aanstaat, grijpen wij moedwillig in eigen of anderer lot in en verspelen blindelings onze kans op geluk. En is die verspeeld, dan werpen wij de schuld op anderen of op den Schepper. Zelden zijn wij hoofdschuldigen in eigen oog. Toch zijn wij dat. Als wij rustig en - eerlijk onderzoeken, komen wij tot dat besluit.’

‘De erkenning geeft weinig troost,’ hervatte ik. ‘Het blijft moeilijk om blijmoedig en berustend voort te gaan.’

Over Vader's gelaat speelde de fijne, weemoedige glimlach van vroeger.

‘Ook de besten onder ons zijn ondankbaar. Wij krijgen, wij ontvangen en - keeren zelf ten kwade wat de Heer ten goede zendt, omdat wij het geluk willen zooals wij dat verstaan, en het goede eischen alsof ons dat toekomt, en het kwade niet willen dragen. Alsof wij zonder “het kwade” zouden leeren begrijpen wat ons hindert en mismaakt en wat ons in den weg staat om waarlijk gelukkig te worden! Zelfs als ons leven tot deze aarde was beperkt, zouden wij nog geen recht tot klagen hebben; het leven hier is wat wij er van maken: een jammerdal of een louteringsweg. Wie zal ons zeggen wat vóor of na dit leven ligt? - Het bleef verborgen, zeker omdat wij het gansche weten nog niet kunnen omvatten en gedeeltelijk weten gevaarlijk zou zijn.’

Kort daarop kwam Wolfram bij ons.

‘Gij zijt oud en ik ben niet sterk,’ zeide hij, toen Vader en hij alleen waren. ‘Ik zou gaarne weten of gij voor Margreet's toekomst hebt kunnen zorgen. Gij hebt u zoovele geldelijke opofferingen opgelegd na Merlé's dood om mijne aanspraken te bewijzen, en het kon zijn....’

‘Dat er niet heel veel meer is overgebleven,’ voltooide Vader, die zijne bedoeling ried.

‘Ik ben bezig mijn testament te maken. Met mij sterft het geslacht der Vrijheeren van Sturmfels uit en vervallen de goederen aan de Kroon. Ik zou, krachtens eene bepaling van den stichter, in overleg met den Koning een opvolger uit eene mij bevriende familie kunnen aanwijzen, maar dan werd het Majoraat behouden. En dit wensch ik niet. Er zijn weinige handen, krachtig genoeg, om over zoo

[p. 312]

groote weelde van voorrechten, macht en rijkdom in volle vrijheid te beschikken. Macht verhardt of sust; in beide gevallen maakt het ongevoelig voor het leed van anderen. Het Majoraat vervalle met al zijne voorrechten en misbruiken.’

Hij brak af en keek een poos voor zich.

‘Ik wil alles vooraf regelen. Is daar een wensch van u of uwe dochter, dien ik door mijn testament kan vervullen of bevorderen?’

‘Zorg voor Margreet; zorg, dat zij een plekje op Sturmfels vindt, waar zij zich later kan terugtrekken. Ik ken haar: zij is dapper en veerkrachtig en zal haar werkkring overal vinden; maar als wij allen weg zijn, zal het haar goed doen te rusten, waar zij met ons heeft geleefd.’