Sturmfels

Dinsdag.

Wolfram kwam vanochtend. Om acht uur was hij op het slot.

‘Goddank!’ riep Bodo, en voor het eerst barstte hij in tranen uit.

‘Gij alleen zult met mij medegevoelen. Er is veel gebeurd, veel veranderd, meer dan je kunt gissen in die enkele week, Wolfram. Alles wankelt om mij. Ik heb soms een gevoel of heel de wereld een masker draagt en ik niemand meer kan vertrouwen, nu Moeder weg is.’

Langzamerhand was Bodo wat tot kalmte gekomen.

‘Ik heb bittere dagen doorleefd,’ zeide hij; ‘de eene schok heeft den anderen opgevolgd. Het is mij of er jaren in plaats van dagen na ons laatste samenzijn zijn verloopen. En wat ik dagen heb gedragen, heeft Mama jaren en jaren getorst, met de zelfbeheersching, die haar eigen was, en den heldenmoed, zooals zij dien alleen bezat,’ eindigde hij.

‘Op den avond vóor je vertrek heeft zij mij voor het eerst ingewijd in een deel van hare zorgen. Niet omdat zij die niet langer wilde dragen! - Haar geestkracht was onverflauwd, al voelde zij de krachten van haar lichaam slinken - maar omdat zij een langer zwijgen tegenover mij niet wenschelijk achtte. - De laatste dagen waren een lange, pijnlijke worsteling om die krachten te behouden. Zij heeft zich gedwongen om voedsel te nemen, al walgde zij van spijzen; zij dwong zich tot rust... maar de inspanning roofde hare laatste krachten. - Zij kon niet rusten. Een schrikbeeld achtervolgde haar; daartegen baatten geen droppels. - Voet voor voet sloop het nader; zij zag het in allerlei vormen en gestalten, zij las het in

[p. 240]

veler oogen... Had zij kunnen slapen, was de rust gekomen, zij ware behouden gebleven.

‘Maar hare gejaagdheid nam met elke minuut toe. Het eene oogenblik scheen zij te willen spreken, het volgende oogenblik zweeg zij en drukte het gelaat tegen den muur, ongevoelig voor mijn smeeken. “Ik gevoel, dat ik beter zal worden,” zeide zij dan; “ik gevoel, dat deze uitputting een gevolg is van vroegere overspanning,” en zij perste de lippen op elkaar, of sprak, zoo zij die later opende, over mijne toekomst. - “Dit jaar te Berlijn, bij de Garde, zal je goed doen, Bodo. Je zult kennis maken met de eerste familiën van het land, inzien welke eischen je stand en positie je zullen stellen. Je jongelingsdroomen zullen daar verbleeken. Als je terugkomt, zal de ervaring je veel geleerd hebben en zullen onze wenschen niet meer uiteenloopen.”

Je moest haar dit alles hooren vertellen, Wolfram, met hijgende borst en gloeiend gelaat, met droge, brandende lippen en oogen, die telkens dieper, dieper in hun kassen schenen weg te zinken.

En deze nacht, deze laatste nacht!...

De dokter was gekomen om te blijven. Hij wilde de werking der medicijnen nagaan en die vermeerderen of verminderen, naar gelang der omstandigheden. Verder dan de kleedkamer mocht hij evenwel niet komen. Mama duldde niemand bij zich dan mij.

In de kleedkamer dan gaf hij mij fluisterend zijn aanwijzingen. Van elke verandering moest ik hem verslag doen. Zoo de toegediende droppels niet hielpen, wilde hij de dosis verdubbelen, maar alleen in den uitersten nood. “Zie toe wat gij door uw invloed vermoogt om haar tot rust, tot kalmte te brengen,” vermaande hij ernstig. “Vermijd alles wat haar kan prikkelen. Wees kalm, vertoon een opgeruimd gelaat. De rust moet komen - tot elken prijs.” - Hij hief het fleschje op. - “Als de sterkere dosis niet helpt, vermag de wetenschap niets meer.”

Hij had die woorden zacht, maar met klem uitgesproken.

Zoo keerde ik tot Moeder terug en diende haar den door den dokter bereiden drank toe en zette mij naast haar bed, zóo, dat zij mij kon zien, als zij de oogen opsloeg; zoo zat ik daar van zeven uur 's avonds tot zeven uur 's morgens - twaalf uren - een machtelooze getuige van hare marteling.

Na de eerste druppels - was het verbeelding of werkelijkheid? - was er verademing.

Zij sloot de oogen. - Ik hield den adem in...

Eensklaps waren zij weer wijd open. “Wij zullen een kundigen,

[p. 241]

ervaren advocaat nemen. Beloof mij, dat gij niet overijld zult handelen. - Gij luistert gewoonlijk meer naar uw hart dan naar uw verstand. - In deze zaak moet het verstand beslissen. - Het verstand, hoort gij mij, Bodo?” herhaalde zij dringend.

Gij weet door mijn brief wat Mama bedoelde. De zorg, die haar jaren lang had gekweld, had in den laatsten tijd eene gestalte aangenomen, en zij had mij op strijd voorbereid.

“Ik ben niet ziek: het is eene voorbijgaande zwakte,” beweerde zij telkens; “een uur slapens zal mij beter maken.

Maar de slaap kwam niet. Alles in en buitenshuis was rustig. Ik had de pendule in de kamer laten stilstaan, had order gegeven om alle klokken in huis en zelfs de klok op den toren te laten ophouden, zoodat niets aan Mama het voorbijgaan der uren zou verraden.

Het scheen wel of de rust rondom haar gejaagdheid nog vermeerderde. “Voel hoe mijn hart slaat,” zeide zij meer dan eens en drukte mijne hand tegen haar borst; “elke slag gonst en galmt door mijn hoofd en trilt door de toppen van mijne vingers. Kon ik het maar éene minuut niet hooren.”

Om vier uur volgde de dokter mij even naar binnen. De medicijn, die hij mij daarna aanbood, was donkerder gekleurd. Mama dronk. “Sterker,” hoorde ik haar mompelen. “Hoe laat is het?” vroeg zij huiverend. - “Een uur,” antwoordde de dokter voor mij.

Zij wierp zich achterover in hare kussens, sloot de oogen, hield ze dicht, sprak niet; maar het kloppen van haar slapen, het zweet op haar voorhoofd, de wisselende kleur op haar gelaat verrieden, dat niet de slaap, maar haar wil haar dus bewegingloos hield.

De morgen brak aan. Ik had zorg gedragen 's avonds de luiken te sluiten en de zware gordijnen dicht te trekken. Geen lichtstraal, geen geluid drong naar binnen; onhoorbaar slopen de ontwaakte bedienden door de gangen...

Daar begon de dorpsklok in de verte zacht en langzaam te slaan. Alleen met westenwind is die klok te hooren.

Een - twee - drie - flauw, bijna onhoorbaar, vier - vijf...

“Vijf uur.”

Ik schrikte. Mama had gesproken. In de laatste seconden had ik mij van haar afgewend, mij voorover gebogen om naar het slaan te luisteren...

“Vijf uur,” herhaalde zij. - Hare oogen stonden wild en strak. “De slaap wil niet komen. - De wetenschap vermag niets meer.”

Zij had de gefluisterde woorden van den dokter opgevangen!

Vermocht de dokter werkelijk niets? - Ik riep hem. Mama keek

[p. 242]

hem een oogenblik doordringend aan. Daarna weerde zij hem af.

“Gij kunt niets meer. Ik wil alleen zijn met mijn zoon,” en zij sloeg de armen om mij heen. “Gehoorzaam. - Laat mij alleen met mijn zoon, dien ik... boven alles heb liefgehad,” fluisterde zij met een blik, dien ik nooit zal vergeten.’

Bodo brak af. Snikken versmoorden zijne stem.

‘Die zoon heeft het haar slecht vergolden,’ ging hij voort. ‘Ik heb haar nooit begrepen; koel en hard heb ik haar durven noemen! Al hare gedachten waren voor mij, voor mijn welzijn, mijne toekomst! Aan Sturmfels, dat mij lief was van mijn kinderjaren af, aan Sturmfels, dat mij zou toebehooren, heeft zij al hare krachten gegeven; Sturmfels heeft zij groot gemaakt voor mij. En nu men mij dat wil betwisten, wil zij het voor mij verdedigen, zooals zij dat eenmaal voor mijn vader heeft gedaan!...

‘Zij was eene groote, eene heldhaftige vrouw!’

Bodo kon langen tijd niet spreken.

‘Zelfs nu bleef zij groot en sterk in de ontzettende uren die volgden, in hare worsteling met den dood. Zij wilde blijven leven om mij. Tot het einde toe dacht zij alleen aan mij.

Hare armen sloten zich vaster om mij heen; zij hief het hoofd, dat op mijn schouder was neergezegen, op: “Bodo, mijn eenige, ik heb - lang - den dood voor oogen gehad, heb - lang begrepen dat - geen lichaam - lang tegen - zulke kwellingen - bestand zou - zijn. - Ik wilde - Sturmfels voor je behouden. Je recht gaat boven dat van ieder ander. - Niemand - kan er aan twijfelen, dat - je een zoon van Sturmfels zijt! - Houd het vast. - Voor jou heb ik gewerkt. - Ik heb het verdedigd, - mijn bloed heeft er voor gevloeid. - Die andere heeft er niets voor gedaan; niets! Zij kon alleen kermen en zuchten. - Ik maak aanspraak op Sturmfels - voor mijn zoon!”

Hare armen vielen neer; zij zonk achterover. Ik legde haar zachtjes neer.... De bleeke lippen praatten voort, zacht en onzamen hangend, onverstaanbaar, alsof zij niet rusten konden....

Eindelijk werden zij stil.’

Is het wonder, dat Wolfram in de eerste dagen niet kon spreken? - Elk woord zou tegen de Vrijvrouwe getuigen. Het ware te wreed!

Vader heeft den Heer Merlé den dood der Vrijvrouwe gemeld en uit Wolfram's naam uitstel geëischt. Hij zal Wolfram's besluit billijken.

‘Die andere heeft er niets voor gedaan; ik maak aanspraak op Sturmfels voor mijn zoon!’

[p. 243]

Bij die woorden hadden wij elkaar aangekeken; hier werd ons de sleutel tot het gedrag van de doode gegeven.