Roswitha. Verhaal uit de dertiende eeuw

[p. 92]

XIX.

Het was marktdag in Trier.

De gravin en Roswitha, begeleid door Ehrenfried, verlieten den ‘Zwarten Adelaar’ om inkoopen te doen.

Ridder Dagobert had de gravin verzocht Roswitha bij het uitzoeken der geschenken te helpen. Hij kwam hun tegemoet en geleidde de gravin.

Roswitha vond het een heerlijken uitgang.

In de sierlijke beugeltasch hangende aan een zilveren keten om haar middel, een geschenk van de gravin, had ridder Dagobert een paar goudguldens en kleinere pasmunt gedaan. Wat zou zij daarvoor niet kunnen koopen!

Een gordel van goud-brokaat voor tante Gonda, een lakenmantel voor Godelieve, stof voor een bovenkleed voor Janna; voor vader Hubertus een zakmes; voor alle burchtzaten, jong en oud, hoog en laag een kleinigheid die hem of haar welkom zou zijn.

Zij had alles dien ochtend met gravin Bernsdorff besproken.

De inkoopen zouden tijd nemen, en men was vroeg op weg gegaan.

Op de markt was het al druk en woelig.

Lange tafels stonden er onder beschuttend zeildoek tegen zon of regen: afgespannen wagens, omgekeerde kisten waarin de koopwaar verpakt was geweest en die nu als toonbank dienst deden; bonte schreeuwerige waar, fijne waar, en daaromheen venters en koopers en nieuwsgierigen die elkaar verdrongen en luid praatten.

- Dat is wat anders dan een Valkenburchtsche jaarmarkt,’ merkte Roswitha aan tot haar geleider.

Ridder Dagobert had haar allereerst naar een der voornaamste kramen gevoerd, waar wollen stoffen waren uitgestald.

[p. 93]

Rollen laken lagen er opgestapeld van de gloeiendste kleuren tot de glanzendste donkere. In de rondte hingen mantels en bovenkleeren, verschillend van snit en lengte, en van de dichtste en dikste stof tot de fijnste en soepelste toe.

Roswitha trad voor de toonbank aangetrokken door een sierlijken mantel met kap van donkerblauw laken en donkerroode voering. Die zou Godelieve goed staan, zou passen bij haar blonde blankheid.

- Zij zal er als een heilige uitzien,’ zeide zij halfluid tot haar vader, die haar lachend toeknikte en daarna een der volgers van gravin Bernsdorff wenkte om het kostbare stuk in ontvangst te nemen. Op verzoek van Roswitha waren noch Wolf noch Hendrik, noch een der hunnen meegegaan. Niemand van den Valkenburcht mocht vóór het uitdeelen der geschenken iets daarvan vermoeden!

Voor Janna's kleed werd een bruin wollen stof gekozen. De gordel voor tante Gonda kostte meer moeite.

De welbespraakte Brabanter, die voorwerpen van Vlaamsche kustnijverheid in moeielijk te verstaan Duitsch aanprees met onvermoeide rapheid van tong en arm, en wiens tent stond naast die van den lakenhandelaar, had al onder het onderhandelen met dezen zijn mooiste waar uitgespreid en getracht hun aandacht te trekken.

Roswitha's oogen dwaalden van het eene fijne kunstig bewerkte sieraad naar het andere. Zelfs de gravin scheen besluiteloos.

Op de markt ontstond gedrang.

Van den kant van het keurbisschoppelijk paleis reed aan een troep ruiters in gestrekten draf, de speren hoog, borstkurassen en helmen blinkend.

Voor het raadhuis splitsten en verdeelden zij zich. In kleine groepen ging het de verschillende straten in.

Gemompel. Vele stemmen spraken dooreen, luider en luider.

De poortklok - het sein om de poorten te sluiten - begon te luiden.

[p. 94]

Nieuw gedrang. Ditmaal naar het raadhuis. Het bekken van den marktroeper had geklonken.

Naast hem, vóór de pui van het raadhuis, had een heraut post gevat, en verkondigde met luide stem: dat den goeden luiden der keurbisschoppelijke stad Trier werd aangezegd zich te begeven naar hunne woningen en die gesloten te houden tot nader bevel. De ridder, die gisteren gevankelijk was binnengebracht, was ontsnapt. Op poene van een goudgulden en de ongenade van den keurbisschop werd verboden hem hulp of onderkomst te verschaffen en bevolen hem na te sporen en uit te leveren aan de overheid.

In breede deining drong de menigte weg. Alleen de verkoopers en kooplustigen van buiten gekomen, bleven achter.

Het uitzoeken en koopen had nu vlugger van de hand kunnen gaan, maar Roswitha was verstrooid en afgetrokken. Telkens moest de gravin helpend optreden. Roswitha betastte en bekeek werktuigelijk wat voor haar werd uitgestald en opgehouden. Tusschen rollen laken en messen en knipbeurzen en linten in, las zij wat de heraut straks nadrukkelijk en dreigend had verkondigd: op poene.... en ongenade van den keurbisschop.... nasporing en uitlevering bevolen...

Ongenade.... uitlevering.... Zij hoorde en zag niets meer.

Gravin Bernsdorff herinnerde haar vriendelijk en geduldig aan alles wat zij dien ochtend zoo opgewekt en volijverig had gezegd te willen koopen. Zij kòn er haar gedachten niet bijhouden.

De Bernsdorffer dienaren waren al tweemaal, dragende wat zij dragen konden, naar den ‘Zwarten Adelaar’ gezonden. Den laatsten keer waren zij telkens afdeelingen gewapenden tegen gekomen. Verder niemand meer. De stad leek uitgestorven. Alle deuren en vensters gesloten. Het keurbisschoppelijk bevel werd stipt opgevolgd.

- De gevangen ridder zal voorlang de vrije lucht gezocht en gevonden hebben,’ meende de gravin, half tot ridder Dago-

[p. 95]

bert en half tot haar neef. ‘Jammer van de mooie vangst! Zóó gevangen en zóó weer ontsnapt.... Op zulk een wijze vordert de goede zaak van onzen Keizer niet.’

Roswitha vermeed het haar vader aan te kijken.

Hoe zou het hem te moede zijn! Wat moest er in hem omgaan! Ehrenfried was vol verontwaardiging.

- Hij moet helpers in Trier gehad hebben. 's Keizers tegenstanders schuilen overal.... Een veeg teeken! Het geluk is met 's Keizer tegenstanders. Nu deze ridder.... nagejaagd, in de val en weg! Vóór hem graaf Eberstein.... Die ook weer opduikt, na langen tijd niets van zich te hebben laten hooren. De prijs op zijn hoofd gesteld is van geen beteekenis meer, veilig en krachtig als hij nu is te midden van vrienden en aanhangers. Een voorbeeld van weergaloos geluk is die laatste.’

- De vermetelste onder de vermetelen. Zijn naam brengt mij verre, verre dagen in herinnering,’ viel de gravin in. ‘Goed dat zijn vrouw het verschrikkelijke niet beleefd heeft. Arme Godelieve Eberstein!’

Het was Roswitha of markt met venters, kooplustigen en huizen op eens om haar ronddraaiden en op haar aandrongen.

Vergiste zij zich: had niet Ehrenfried opgekeken, een glimp van verrassing in de oogen bij dien ‘in Duitschland zoo ongewonen naam’ van Godelieve? Had hij haar niet aangekeken, één ondeelbaar oogenblik, om daarna ijlings en met veel opmerkzaamheid een kleine groep naderende gewapenden op te nemen en tot zich te wenken?

- Nog niets van den uitgebroken ridder?’ hoorde Roswitha hem vragen.

Zij waardeerde en begreep het doel van dit kleine tusschenspel om de aandacht van haar ontroering af te leiden.

De gravin stond stil, luisterend naar het antwoord dat ontkennend luidde.

Roswitha waagde het nu toch even om haar vader aan te kijken....

[p. 96]

Zijn kalmte werkte bedarend op haar onrust.

En Ehrenfried zou zijn belofte niet verbreken.

Haar vader en Godelieve veilig....

- De naam van Eberstein, tegelijk genoemd met de ontvluchting van den gevangen ridder, doet lang vergeten indrukken en gebeurtenissen in mij opleven’, zeide gravin Bernsdorff tot ridder Dagobert op hun weg naar huis. ‘Ook de naam van Godelieve.... Ik heb graaf Ebersteins vrouw tweemaal ontmoet: eens als zevenjarig kind op reis met haar moeder naar Frankfort en toen, met haar moeder, voor één nacht als gast op mijn ouders burcht. Haar naam trof mij evenzeer als het kind zelf, zoo bedaard en ernstig boven haar jaren! Den tweeden keer aan het hof te Frankfort, waar de oude keizer tijdelijk verblijf hield, als vrouw van Eberstein kort na hun huwelijk, dat na zeer avontuurlijke omstandigheden gesloten werd. De vader der jonge vrouw was door den erfvijand van zijn geslacht overvallen en naar zijn kasteel gevoerd. Eberstein had hem uit die gevangenschap bevrijd, niet door geweld van wapenen, maar door een vernuftig uitgedachte list, en had de dochter van den bevrijde tot vrouw verlangd. Naast haar luidruchtigen bewegelijken man leek de jonge zachte rustige vrouw nog zachter en rustiger.... Zij verwekte medelijden.... Een medelijden dat maar al te gegrond bleek. Eberstein was toen al roerig en vermetel, het zwaard altijd ter hand, belust op uitbreiding van zijn gebied.... En nu hoofd en ziel der misnoegden, een vijand waarmede de Keizer zal hebben te rekenen. Wie had dat kunnen voorzien nog weinig maanden geleden.’

Roswitha was blij toen zij in haar kamer alleen was.

Zij had niemand tot wien zij zich kon wenden om troost en bemoediging, niemand bij wien zij zich kon uitspreken.

Allerminst bij haar vader. Zijn zorg wilde zij niet vermeerderen. Niet bij de gravin. Niet bij graaf Bernsdorff. Niet bij Ehrenfried.... Een oogenblik dacht zij aan Auersperg. Bij hem had zij het kunnen doen. Hij had een rust die steunde,

[p. t.o. 96]

[p. 97]

een blik die overzag en begreep. Een gedachte even snel verworpen als opgekomen.

Bovendien was hij weg, mee met den Keizer.

En - mocht zij spreken waar zij overtuigd was dat haar vader tegenover niemand van zijn ontmoeting met graaf Eberstein had gerept?

Wie wist, werd in zekeren zin medeplichtig.

Was haar vader dan schuldig?

Schuldig is toch alleen wie zondigt tegen het Hoogste.

En haar vader had zijn plicht gedaan en het Hoogste gehoorzaamd.

Zij bracht een slapeloozen nacht door.

- Je ziet bleek, lieve kind,’ zeide gravin Bernsdorff den volgenden ochtend aan het ontbijt. ‘Straks komt je vader je afhalen. Wat beweging in vrije lucht zal je goed doen.’

Zij zouden uitrijden en een bezoek brengen aan een bevriend edelman op weinige uren afstands van Trier.

Ridder Dagobert zocht zooveel mogelijk partij te trekken van hunne reis om Roswitha in kennis te brengen met lieden van hun stand, iets waarbij graaf en gravin Bernsdorff hem trouw hielpen.

Roswitha was in die weinige dagen hun lieveling geworden. En Roswitha had beiden lief gekregen. Dat bewees zij door allerlei kleine diensten en oplettendheden.

- We zullen je missen,’ zeide ook nu hun blik, terwijl Roswitha zich nuttig maakte aan de ontbijttafel.

Roswitha sneed het brood en smeerde naar ieders smaak; deelde den goudbruinen koek in gelijke deelen; zocht de mooiste peren uit en schilde die voor haar oude vrienden.

[p. 98]

Ditmaal was het een haastig ontbijt.

Ehrenfried was al naar Ridder Dagobert. De paarden werden voorgebracht.

Die haast was Roswitha naar den zin. Zij vreesde dat de ontvluchte ridder weer ter sprake zou komen. Men hoorde van niets anders. De stad was er vol van.

Even buiten Trier ontmoetten zij een vroolijke cavalcade. Onder hen Hedwig en haar vader, ridder Ruprecht van Herrenstein en eenige verwanten en vriendinnen van Hedwig, allen nog in feestelijke stemming en vol lof over het genotene bij het Keizerlijk verblijf.

Zij wendden de paarden en verzochten mee te mogen rijden.

Lustig draafden de paarden en lustig vloog scherts en wederwoord onder de jonge lieden. De ouderen vielen bij en gedachten hun jeugd. De scherpe wind deed de kleederen bollen, en de haren zwieren; joeg het bloed krachtiger door de aderen, deed de wangen kleuren en de oogen glanzen.

- Jonkvrouw Roswitha,’ zeide Ehrenfried op een oogenblik dat de stemmen der overigen luider om hen heen werden, ‘zal ik u een welkome gast zijn op den Valkenburcht van 't voorjaar?’

Hij keek haar aan met zooveel spanning en verwachting dat zij kleurde en het gezicht afwendde.

Maar zij voelde dat zijn blik haar niet losliet. En ook dat hij haar blos verkeerd zou uitleggen als zij niet antwoordde.

- Vaders gasten zijn mij altijd welkom,’ zeide zij.

Zij dwong zich om rustig en open zijn blik te ontmoeten.

Daarna spraken beiden langen tijd niet meer.