Oudvlaemsche gedichten der XIIe, XIIIe en XIVe eeuwen. Deel 2

[p. 73]

De Trojaensche oorlog,
Jazon en Medea,
door Jacob van Maerlant.

Ik geef deze Gedichten onder den naem van Jacob Van Maerlant uit, schoon er eenig twyfel mocht bestaen of zy wel uit zyne pen zijn gevloeid, daer de zinsnede (van v. 816-848), waer zijn naem in voorkomt, van den derden op den eersten persoon verspringt, en hier door duisterheid te wege brengt.

Deze fragmenten vervatten het einde van een gedicht op Jazon, en het begin van den Trojaenschen Oorlog. In de middeleeuwsche opstellen vindt men gewoonlijk den Argonauten-tocht als inleiding voor den krijg van Troye geplaetst, en hier in volgde men den gang van Dares geschiedenis van het verwoesde Troye. Later echter werden de bedryven van Jazon afzonderlijk behandeld, en op het einde der XV^e eeuw reeds afzonderlijk in druk uitgegeven. In den catalogus van Rich. Heber's bibliotheek (Bibliotheca Heberiana), bl. 97, n^o 958, wordt het volgende HS. aengegeven: De historie van konink Jason, waerby deze aenteekening is gevoegd: A Flemisch MS. on paper, fol., containing 160 leaves, ornamented with numerous illuminated drawings, the first of which represents the translator presenting his book to Philipp, duke of Burgundy and Brahant.

Het HS., waeruit ik deze fragmenten overnam, dagteekent van de helft der XIV^e eeuw. Het bestaet in twee vellen perkament in klein folio, welke vroeger tot schutsbladen aen een ingebonden boek verstrekten. Elke bladzyde behelst drie kolommen, en elke kolom ongeveer 60 verzen; de twee eerste bladen werden te diep afgesneden, dus dat de helft van elk vers, in die vier kolommen voorkomende,

[p. 74]

ontbreekt. Dit HS. hoort aen den Heer professor C.P. Serrure toe, die de goedheid had my hetzelve in leen tè vergunnen.

Men heeft beweerd dat de Trojaensche Oorlog in het eerste Deel dezer dichtverzameling geplaetst, uit aeneengenaeide stukken van Maerlant's werk zou zijn zamengesteld. Ik zal hier alleenlijk aenmerken dat Maerlant-zelve Seger Dieregodgaf als schryver noemt van een dichtstuk: Het prieel van Troyen; 't zy dit den ganschen tocht bezong of slechts eene episode des krijgs voorstelde, dit doet niet ter zake. Mogelijk zou men Seger's dicht als een vervolg op Maerlant's Trojaenschen Oorlog konnen beschouwen, daer hy dezen niet gansch afwerkte, zoo wy zien in den Spiegel Historiael (D. I, bl. 110), waer hy zegt:

Ende maecter af oec een were,
Daer vele nu es bescreven af.

[p. 75]

De Trojaensche Oorlog,
Jason en Medea.
Fragmenten.

Niet eer en maecten si hem ayse,⁺
Eer si quamen ten pallayse,
Daer si den coninc Cerces vonden,
Die groet gedinge adde tien stonden.
Voer die zale binnen den mure,
So telt ons die aventure,
Was ene plaetse wijt ende breet,
Wel ghemuurt als 't daertoe steet.
Daer waren der baroenen vele,
In grotre feesten ende in spele,
Dies dages waerre orsse ende paerde,
Menech van wel grotre waerde;
Menech man ghecledet wel
Mocht men daer sien an dat spel.
Ter porten in gingen die heren;
Cerces ontfinc se met eren;
Sine baroenen, die daer staen,
Hebben se met eeren ontfaen.
T'eersten dat die coninc vernam,
Want 't folc wilde, ende wanen et quam,
Dedi hem te diere stonde
Al die eere, die hi conde,
Ende herberghedse alle te samen;
Sijnt dat si uut Grieken quamen,
Hen hadsi niet al sule gevouch,
T'etene ende drinkene hadsi genouch.
Die coninc deedse in die camere gaen,
Omme Media sendde hi saen,
Dat was sijn dochtre, als ic 't las,
Die utermaten scone was,
Ende meer toverien conde
Dan iemene dede in dien stonde.
Nigromancie hadsoe geleert,
Ende hare van kinde daer an gekeert;
Daer af wiste soe sulke cracht,
Van daghe maecte soe wel nacht,
So dede wederkeren rivieren
Te berghe waerts, jegen manieren,
Soe deet wayen, soe maket stille.
Alsoe horde haers heren wille,
Deedsoe an een parement,
Was hare van Endi ghesent,
Dat was gevoedert met ermine,
Entie mantele met sabline.
Dat laken dat was ·VII· voude
Sijn ghewichte wert van goude.
Doe soe ghereet was, es soe saen,
Uut haerre camere, ghegaen,
Ende met hare ·XX· joncvrouwen,
Die scoenste, die men mochte scouwen,

+ Bl. 1, k. 1.

[p. 76]

 

Ne hadde Media ghedaen,

 

Maer alse die vlieder bi linden staen,

 

Of die rose bi anderen bloemen,

 

Sone magere gelijc an coemen;

55

Als 't scone bi den sconen leghet,

 

So es den enen die prijs ontseghet.

 

Media quam al dor die zale,

 

Dhovet gheslegen een deel te dale,

 

Alse die rose rechts ghedaen,

60

Die den dau hevet ontfaen.

 

Soe was hovesch ende wel gheleert,

 

Haer vader heeft se gheheert;

 

Soe hadde bevraget al te voren⁺

 

Wanen die heren waren gheboren,

65

Ende doe soe wiste dat Jazoen was,

 

Was soe harde blide das.

 

Soe hadde hem daer te voren in 't hof

 

Horen gheven groten lof,

 

Dies verminnede soene sciere,

70

Soene mochte in negere maniere

 

Hare ogen van hem niet geslaen,

 

So wel dochti hare gedaen.

 

Oghen mercte soe ende mont,

 

Den hals lanc, dat hem wel stont,

75

Vulmaect was hi in alre maniere,

 

Ende daertoe simpel ende goedertiere,

 

Staerc ende groot, ende wel gheraect.

 

Dits die sake, die se maect

 

Van minnen also sere ontsteken,

80

Dat hare 't herte wille breken,

 

So wel becomet hare sijn leven.

 

Hare minne had soe hem sciere gegeven,

 

Hadsoe ghesijn in eere steden,

 

Daer hijs hare hadde gebeden.

85

Noint en wist men daer te voren

 

Dat soe man hadde vercoren,

 

Nu es soe also ghevaen

 

Dat soe niet en mach ontgaen,

 

Soene moet hem togen goede jonste.

90

Lettel dooch hare al hare conste,

 

Al haren zin sette soe daer an,

 

Hoe soene ghecrighe t'eenen man.

 

Dus dogede soe sekerleke

 

Groten aerbeit al die weke,

95

Soe en mach rusten no slaep ontfaen;

 

Nu heeft se minne wel bevaen,

 

Daer soe hare voren niet en hoede.

 

Dicken peinsde soe in haren moede

 

Hoe dat emmermeer mach wesen,

100

Dat soe daer af mach ghenesen,

 

Sere ontsach soe dat beghin;

 

Eens dages was soe daer in,

 

Die coninc hadse doen halen,

 

Na den etene, binnen der zalen;

105

Hi nam se in den aerme sijn,

 

Ende cussedse an hare mondekijn,

 

Daerna vermaendi hare des:

 

‘Gaet tote Jazoene ende Hercules,

 

Ende maket jeghen hem conde.’

110

Die joncvrouwe, die sere wonde

 

In 't herte van minnen drouch,

 

Sprac: ‘Here, gherne!’ Ende soe louch.

 

Mettien es soe ten Grieken gekeert,

 

Soe die wijs was ende wel geleert.

115

Een deel hadsoe's doe haren wille,

 

Mettien sprac soe te maten stille:

 

‘Here Jazoen, ghi moget verstaen,

 

Dat ic dompheit hebbe ghedaen,

 

Dat ic mi niet jegen u beconde.

120

Hi ware domp, dies hem bewonde,

 

Hen dinct mi mesdaen oec niet,

 

Die enen vremden mensce siet,

 

Dat hine troest ende hem geve raet,

 

Nadien dat in den lande staet.’ -

125

‘Jonc..............⁺

 

Ik segs u.............

 

Dat ghi en............

 

Aldus goe............

 

Ende hebt g...........

130

Dat ghire............

 

Ic wils u mijn.........

 

Gherne weten.........

 

Met rechte es v.........

 

Dat ghi sijt gh.........

135

Ghi sijt scone ende.......

 

Ende van talen........

 

‘Jazoen, “seit soe,” .....

 

Dat ghi comen.........

 

Ende omme an d........

140

Dits ene dinc d..........

+ Kol. 2.

+ Kol. 3.

[p. 77]

 

Want al ware..........

 

Die ic indie we.........

 

Sone hadden s.........

 

Dat si gewinn..........

145

Dat ghijs proe..........

 

Hes es somwi..........

 

Datter liede on.........

 

Eer si dat vlies.........

 

Ic waenre no..........

150

Die hem pijnde.........

 

Die Gode hebben.........

 

Sulke hoede e..........

 

Alse daer beda..........

 

Maers settere...........

155

Die vier werp.........

 

Uten nesen ende........

 

Die dinken cop........

 

Van dien en n.........

 

Bi staerkere n.........

160

Hoeden si die e........

 

Die winnen w.........

 

Hi moeste die.........

 

Waert met era........

 

So dat hise her........

165

Maer ic wane d........

 

Maers die God.........

 

Noch so sij..........

 

Diere niet...........

 

Een serp............

170

Dat noit en slie.......

 

Het hoet den ra........

 

Wie so daer coem......

 

Doot van ghen........

 

Van sinen veni........

175

Het es vreselijc........

 

Noint man sach.......

 

Men en caens niet......

 

Dat men 't ghe........

 

Jazoen nu pro........

180

Ues ongheree.........

 

Die saken sijn s.........

 

Grote dompheit........

 

Bestadijs pine........

 

Ghine genesen........

185

Jazoen, die an........

 

Nu en meerret.........

 

........lande⁺

 

........ stande

 

........ of ic bekinne

190

........ ghewinne

 

........ mer met eren

 

........ meer dieneren

 

........ nemmermere

 

........ ine eere

195

........ ic bestaen

 

........ e toe gedaen

 

........ t of quaet

 

........ et mi ontraet

 

........ et es di quaet

200

........ gheven raet

 

........ ter omme sniemen

 

........ rhelpen niemen

 

........ te waren

 

........ emmer varen

205

........ omen live

 

........ wi. te wive

 

........ ene swoers

 

........ de voers

 

........ daets die scande

210

........ desen lande

 

........ ghetrouwe wesen

 

........ al van desen

 

........ sire begaet

 

........ onghestaet

215

........ e ghene

 

........ en groot of clene

 

........ gekeert

 

........ geleert

 

........ dat ic 't vulbringe

220

........ ghene dinghe

 

........ doene zwaer

 

........ niet een haer

 

........ doen sout

 

........ oven wout

225

........ sinen zin

 

........ meer no min

 

........ we sprac Jazoen

 

 

 

........de e.......

230

.................

+ B. 2, K. 1.

[p. 78]

 

........ mine trouwe

 

........ miere vrouwen

 

........ ende mine amie

 

........ ie herscapie

235

........ en vroe ende spade

 

........ le ghedade

 

........ dic u leden

 

........ soude ons beden

 

........ ie heren

240

........ ullen keren

 

........ meerre delijt

 

........ in uwen tijt

 

........ minne

 

........ mine beghinne

245

........ dese dinc

 

........ ie coninc

 

........ e coemt allene

 

........ eselle ghene,

 

Daer suldijt sweren also mi,⁺

250

Dat ic uwes seker si.

 

Dan willic dat ghi bekent,

 

Soe ghi die Ossen ende dat Serpent

 

Sult dwingen upten dach van morgen,

 

Sonder enege grote sorgen.’

255

Jazoen sprac: ‘Joncvrouwe, dat si,

 

Maer dincket u goet coemt om mi,

 

In soude weten hoe up staen,

 

Noch ter camere in oec gaen.’ -

 

‘Vrient,’ sprac soe, ‘dit wert gedaen.’

260

Orlof nam soe, ende ginc wech saen,

 

In die camere ghinc soe weder,

 

't Herte spranc hare up ende neder,

 

Dat dede die minne diere in lach.

 

Sere vernoyede hare dat die dach

265

Also langhe moet gheduren,

 

Hare dinken gerect al die uren;

 

So langhe vernoyede hare die dinc

 

Dat die zonne onderghinc

 

Sere lancst hare, om dien nacht

270

Te doene dat soe hadde ghedacht,

 

Ende doe 't al was donker nacht,

 

Noch toe en was hare niet gesacht.

 

Soe sach dicken omme die mane,

 

Oft soe haest in haren upgane,

275

Dien nacht waent soe verliesen,

 

Dat doet se sorghen ende riesen,

 

Soe was dicken bleec ende root.

 

Die in die zale feeste groot

 

Maecten, daden se dicken jameren;

280

Ter duere ginc soe van der cameren,

 

Omme te hoerne och die knapen

 

Riepen omme enech slapen.

 

Daer bleef soe lange staende stille,

 

Van couden dogede soe onwille:

 

‘Here God!’ seit soe, ‘hoe mach dit wesen,

286

Welken tiden port'er een van desen!

 

Hebben si gheseit, in waren saken,

 

Dat si heden meer sullen waken!

 

Wie sach nie dus wakende here!

290

Hebben si te slapene ghenen ghere,

 

Verdwaset volc van dullen zeden!

 

Die middernacht es welna leden,

 

Eunes den daghe niet wel verre?

 

Ic mach mi selven wesen erre,

295

Ic onderwinde mi vremder dinge,

 

Meerre recht waert dat men mi hinge

 

Dan enen onreenen dief,

 

Nu mochte an mi merken mijn lief

 

Grote dulheit, ie bem tegha,

300

Wat helpt dat ic hier lange sta,

 

Jane bem ic dies niet in vare?

 

Hine sal sciere comen hare,

 

T'eersten dat tote hem coemt mijn bode.

 

Ic doe alse ene sottinne, bi Gode,

305

Dat ic hier sta so langhe stonde,

 

Mi rouwet dat ics je begonde.’

 

Soo laet die duere ende gaet te bedde,

 

Maer dies leggic minen wedde

 

Dat soe daer onlange sal curen,

310

Soene mochte nemmee geduren;

 

Van den bedde spranc soe saen,⁺

 

Ende hevet eene veinstre ondaen,

 

Soe wart der manen saen in inne,

 

Met dien vernuwede hare de minne,

315

Soe sprac: ‘Nu hevets mi ghedacht,

 

Het es leden middernacht.’

 

Die veinstre sloet soe ende ginc dane,

 

Sere gram, na minen wane,

 

In die camere stoet soe stille;

320

Soe horde een deel haren wille,

+ K. 2.

+ K. 3.

[p. 79]

 

Want die heren hem alle scieden,

 

Ende hem te slapene berieden.

 

Ter dore ginc soe bleec ende vale,

 

Soe sach achter gene zale

325

Die bedden maken harentare,

 

Daer bi wart soe wel gheware

 

Dat si sciere souden slapen,

 

Beede die heren entie knapen.

 

Ter camere ginc soe in mettien,

330

Maer dicken ginc soe weder sien

 

Of si alle waren gheleghen;

 

So mercte harde wel waer jeghen

 

Jazoen lach, dat was hare lesse.

 

Omme ene hare cameresse

335

Ginc soe, ende seide altemale

 

Al haer doen, al sonder hale:

 

‘Te ghenen bedde, hebdijt verstaen,’

 

Sprac Media, ‘so suldi gaen;

 

Hi diere up leget brinct mi ghereet

340

Heimelike dat niemene weet.’ -

 

‘Minne, gaet voren slapen saen,

 

Dat wert harde wel gedaen,

 

Die nacht es een deel tegaen;

 

Men mocht in dorpernien verstaen,

345

En waerdi noch te bedde niet.’

 

Media dede dat men hare riet,

 

Soe dede af hare diere ghewaden,

 

Ende ginc te bedde-waert met staden,

 

Up een bedde dat diere was.

350

Ic wane van betre noit man en las,

 

Die sponden van selvere, die staple guldijn,

 

Daer in menech diere robijn,

 

Mirauden, topase, ende saphiere,

 

Ende menegerande steene diere,

355

Met rike balseme altemale,

 

So goet en quam nie in Tessale.

 

Die lijnlakene wit van ziden,

 

Menne vint so goet nu bi tiden;

 

Die orcussinen diere ende fijn,

360

Noint en hadde so goet maghedijn.

 

Dat covertor was harde goet,

 

Daer eene penne binnen stoet

 

Van enen diere licht, alse clare

 

Bi nachte alse oft vierijn ware;

365

Dat laken, daer af scriven die clerke,

 

Was van sarrasijnschen gewerke.

 

Die maget es te bedde gegaen,

 

Die scone was ende wel gedaen,

 

Soe was wel wert dar soere up lach,

370

Want noit man hare gelike en sach.

 

Die quene gaet al dat soe mach,

 

Ten bedde daer Jazoen lach,

 

Ende soe namene bi der hant,⁺

 

So dat niemene ondervant.

375

Jazoen die stont up ghereet,

 

Rikelike heeft hi hem ghecleet,

 

Heimelike ende wel sachte;

 

Soene in die camere brachte,

 

Daer 't licht was ende sere claer,

380

Want twee tortijtse bornen daer.

 

Die dore sloot vaste die quene,

 

Ende leeddene ter joncvrouwen hene,

 

Ende alsene Media versiet,

 

Luuct soe die ogen ende porret niet.

385

Hi, die 't herte niet hadde suur,

 

Nam in die hant dat covertuur,

 

Maer Media die vernaemt,

 

Ende gebaerde als die hare scaemt:

 

‘Vassael,’ seit soe ‘wie hevet u hier bracht?

390

Ghi hebt gewaect genouch te nacht,

 

Ic horde daer al sulc gherochte

 

Dat ic cume gheslapen mochte.’ -

 

‘Joncvrouwe, in soeke ander geleede

 

Dan u, dat merct wel, ghi bede,

395

Ic bem comen in u prisoen,

 

Ic hope ghi mi geen quaet selt doen.’

 

Die meesterigge heeft se gelaten,

 

Ende ginc henen haerre straten.

 

Jazoen sprac alre eerst te voren:

400

‘Ik bem u riddere, maget vercoren,

 

Ende sal sijn, so waer ic kere,

 

Ende daer toe bliven emmermere.

 

Ic biddu nadien dat mi staet

 

Dat ghi manscap van mi ontfaet,

405

Dat ic nemmermeer doe niet

 

Ander dinc dan ghi ghebiet.’

 

Media sprac: ‘Nu hort, Jazoen,

 

Ghi hebt belovet dat suldi doen,

 

Sonder enegen valschen keer.’ -

410

‘Ghine moget mi geloven nemmeer,

+ Bl. 3, K. 1.

[p. 80]

 

Joncvrouwe,’ antworde Jazoen,

 

‘Dies willic u so seker doen,

 

Alse ghi selve wilt ende begaert,

 

Dies weest altoes onvervaert.’

415

Een zidijn hemde deedsoe ane,

 

Daerup ene graeuwe pelse, ende ghinc dane;

 

Soe brachte ghedregen ·I· scone beelde

 

Van Jupiterre, den stouten heelde,

 

Dien soe hilt over haren God:

420

‘Jazoen, nu merct dit ghebot;

 

Dits Jupiter mijn rechte here,

 

Ic en spotte min no mere;

 

Ghi sult mi nu hier seker maken

 

Van mi ende van u die saken;

425

Ghi sult zweren ende seggen,

 

Ende u hant hier up nu leggen,

 

Dat ghi mi trouwe hout al mijn leven,

 

Ende nemmermeer en sult begeven,

 

Dat ghi mijn oec altoes sult sijn,

430

Ende doen al den wille mijn.’

 

Jazoen swoer haren wille daer,

 

Maer meenhedich bleef hi daer naer,

 

Ovidius scrivet sonder sparen.⁺

 

Wies die meeste sculde waren,

435

In mages u niet nu maken cont,

 

Ic hebbe genouch te doene t'erre stont,

 

Twi soudic 't u nu langre leeden.

 

Si versaemden onder hem beeden,

 

Diere nacht, met harder groter vrouden,

440

Want si hem onderlinge trouden,

 

Elc dede gerne dat d'andere woude.

 

Die dach verdaghede hem te houde,

 

Ende Jazoen sprac te hare:

 

‘Vrouwe, ic werde des dages geware,

445

In mach niet langre sijn bi u,

 

Ic moet te minen bedde nu.

 

Nu peinst, vrouwe, om mine bederve,

 

Dat ics u danke, eer ic sterve.’ -

 

‘Vrient, laet al u sorghen staen,’

450

Sprac Media, ‘dit wert ghedaen.’

 

Beede sijn si up ghestaen,

 

Ende in ene waerdereube gegaen.

 

Media nam een ghuldijn fortsier,

 

Daer an gemaelt was menech dier,

455

Soe trac daer ute eene figure,

 

Gemaect bi aerte ende bi congure:

 

‘Vrient,’ sprac t' hem die joncvrouwe,

 

‘Dit neemt met hu, dits getrouwe;

 

Alse langhe alse gijt over u draghet

460

Blivedi altoes onversaget.’

 

Ene salve gaf soe hem daer naer,

 

Hoe men se noemt, in weet vorwaer:

 

‘Hier mede gesalvet uwe lede,

 

U wert dies wel te doene mede,

465

Sone dorvedi oec nadien,

 

Weder vier no vlamme ontsien.

 

Ende neemt hier oec dit vingerlijn,

 

Sijns ghelike mach nieweren sijn,

 

Wet oec wel dat die steen

470

Der alre dierste dinc es een;

 

Wie sone an die vingre hadde,

 

Hine dorste ontsien worem no padde,

 

Noch ghene wapene, die men vint,

 

No toverie, noch serpint,

475

Noch hine mach in gere maniere

 

In watre verdrinken, no in riviere;

 

Nochtan boet hi ander verdriet.

 

Wildi dat men u niet en siet

 

Luuct den steen in uwe hant,

480

Dies werdich borghe ende pant,

 

Dat u niemene en sal sien;

 

Ende alse ghi dies nemmee wilt plien,

 

Laet den steen sijn onbedect,

 

Hens man no wijf, diere up mect,

485

Dat du waers al onghesien,

 

Dus en mach di niet messcien.

 

Nu hoet wel mijn vingerlijn,

 

Ic mint vor alle dinc die sijn.’

 

Daer na gaf soe hem enen brief,

490

Soe sprac: ‘Jazoen, soete lief,

 

Deersten dat ghi den Ram gewint,

 

Sone gaet vord niet een twint,

 

Eer ghi u sacrificie doet,

 

Dus sachti der Gode moet;

495

Waert dat ghijt.........⁺

 

Ic wane ghijt d.........

 

Haren moet sul.........

 

Daer naer suldi.........

 

Dat ghi sult les.........

500

Drie waerf dit.........

+ K. 2.

+ Kol. 3.

[p. 81]

 

Verget di dies.........

 

Siet hier daer t.........

 

Werpt dit al in........

 

Den Ossen beed........

505

Ende in hare nes........

 

Dus wert p...s.......

 

Vierwaerven..........

 

Maer wacht da.........

 

Gaet dan henen........

510

Jegen dat grote........

 

Het sal grote w.........

 

Maer en verva.........

 

Hen sal niet als........

 

Jeghen u mogh........

515

Die tande slaet.........

 

Saydse up dien.........

 

Want aldus so.........

 

Daer saltu sciet........

 

Ridderen ghew.........

520

Ten orloghe se.........

 

Werp up hem n........

 

Elc sal anderen........

 

Daer duut sies.........

 

T'eersten dat d.........

525

So hevestu die.........

 

Die ghi so ver.........

 

Den Goden dan........

 

Daer du bi he.........

 

Gaet daer...........

530

Die es w............

 

Neemt h............

 

Ghine hebt la..........

 

Nemaer coem.........

 

So ghi eerst n.........

535

Inne weet u..........

 

Maer dat biddi.........

 

Dat ghi die sa.........

 

Nu gaet henen.........

 

Niet langre en.........

540

Die zonne sal..........

 

Jazoen helsed..........

 

Also dicken al.........

 

Orlof nam hi..........

 

Ende es up sijn........

545

Nu es hi vro..........

 

Ende sliep al tot...........

 

Hi was van w.............

 

Syns lijfs w...............

 

Ontwake wa..............

550

Dat bi naer...............

 

Hi stont up e.............

 

Ende wille daer...........

 

Sine gheselle.............

 

Als 't hem also...........

555

Cerces se................

 

Ghene si................

 

........ clene no groot⁺

 

........ ebben van dire doot

 

........ wille te waren

560

....... niet varen

 

........ dane

 

........ bestane

 

........ wacht

 

........ den vacht

565

........ hant

 

........ wel becant

 

........ wacht ende gewelt

 

........ re van mi getelt

 

........ elves raet

570

........ iket quaet

 

........ hter leghet

 

........ ninc seghet

 

........ mene bat

 

........ en uter stat

575

........ incen ende baroene

 

........ hiet Telamoene

 

........ rvore waren

 

........ er soude varen

 

........ cen al sijn here

580

........ er dat vere

 

........ mmeer breet

 

........ le na dat ic 't weet

 

........ h 't eylant

 

........ 't scoenste dat men vant

585

........ dat hi souct

 

........ r hi rouct

 

........ di an

 

........ e stoute man

 

........ dedi erst ane

590

........ so goede ic wane

+ Bl. 4, K. 1.

[p. 82]

 

...... daer up de sporen

 

...... alse wijt horen

 

...... n alsberch an

 

....... man ghewan

595

....... ghescepen wale

 

....... t van finen stale

 

....... hi den helm geset

 

....... gebruneert bet

 

...... c daeromme gebonden

600

...... en in stonden

 

...... een onikel

 

...... rikel

 

...... mpheit dochte

 

...... betren sochte

605

...... een diere swert

 

...... ie ghewaert

 

...... van yvore

 

...... reven hore

 

...... finen goude

610

...... tekijn en woude

 

...... erpsten, die men vant,

 

...... ne hant

 

...... die wapene ane

 

...... n varen dane

615

...... estor ende Hercules

 

...... ende Caloes

 

...... teus

 

...... leus

 

Castor ende Pollux, die bi hem stont,⁺

620

Custen Jazoene an sinen mont,

 

Ende alle die ghesellen mede,

 

Si scieden met grotre serechede.

 

Jazoen selve, die rumde 't lant,

 

Met eenen boetkine al te hant,

625

Dat was wel te maten cleene,

 

Sonder scipman voer hi allene.

 

Hi royede henen metter vaert,

 

Met beeden handen ten eylande-waert.

 

Boven ten torre stont Media,

630

Daer hi voer, ende sach hem na;

 

Soe weende, wat mocht soe doen mee,

 

Doe soene sach in die diepe zee.

 

Stille sprac soe ende heimeleke:

 

‘Jazoen, ic wane mi 't herte breke,

635

Cume blivic in minen zinne,

 

Want ic u hertelike minne,

 

In weet hoe ic meer sal ghenesen,

 

Maer en mach niet anders wesen.

 

Ic wane mi nemmer goet gescie,

640

Eer ic u metten ogen sie;

 

Vaer hebbic ende onghedout,

 

Dattu jet vergeten sout,

 

Dat ic di leerde heden betide;

 

Nemmermeer en werdic blide,

645

Eer ic di hebbe in minen aerme.

 

Ic bidde den Goden dats hem ontfarme,

 

Dat si up di niet vererren,

 

Du salt mi te lange merren,

 

Maer dat soete smaect te bet,

650

Alse men 't naer dat sure et.’

 

Jazoen heeft hem also gemoyet,

 

Dat hi te lande quam geroyet,

 

Hine wilde langre merren niet,

 

Sijn swert nam hi ende sinen spiet.

655

Den boot rumde hi te hant,

 

Gewapent ginc hi up dat lant,

 

Hi sach 't Serpent entie Stiere,

 

Enten Ram metten vliese diere.

 

Het sceen so claer jegen de zonne,

660

Hens man, die 't u geseggen conne.

 

Uten nesen, enten monden

 

Van den Ossen, die daer stonden,

 

So ghinc die vlamme also clare,

 

Alse of die waerde ontsteken ware.

666

Jazoen nam die salve diere,

 

Ende bestreec hem daer mede sciere;

 

Die fighure nam hi daer na,

 

Die hem gaf Medya;

 

Up sinen helm hise leghet,

670

Also hem Media hadde geseghet;

 

Sacrificie maecti den Goden,

 

Also hem Media hadde geboden;

 

Die worde, die soe hem beval,

 

Las hi drie waerven ten oesten al.

675

Toten Ossen ghinc hi sciere,

 

Dor die hitte van den viere,

 

So was hem na verbernt de scilt

 

Altemale daer hine hilt,

 

Dat chyment warp hi, in corter stont,

680

In haren nese, in haren mont.

+ K. 2.

[p. 83]

 

Doe was dat vier schiere vergaen,⁺

 

Viere vueren dede hi se herien gaen,

 

Maer hine sagere altoes niet,

 

Also alse hem Medya riet;

685

So wat soe hiet dat dedi al,

 

Dat was hem een groot geval.

 

Doe dese sake al was ghehent

 

Ghinc hi soeken dat Serpent,

 

Ende t'eersten dattene comen sach

690

Wispelet lude al dat mach,

 

Het verscuddem naer sine maniere,

 

Ende warp venijn gemanc met viere,

 

Het voer oft al soude breken.

 

Die waerde wart alomme ontsteken,

695

Hennes man, na minen waen,

 

Die voer hem conde ghestaen,

 

Ware Jazoen niet so wel behoet,

 

Hi laghe sciere onder voet,

 

Want dat venijn entie brant

700

Haddene doot al te hant,

 

Maer dat ghescrifte entie conjure,

 

Ende daertoe mede die fighure,

 

Ende dat vingerlijn, dat hi drouch,

 

Was hem hulpelijc ghenouch.

705

Hi stakere up ontwee den spiet,

 

Nochtan mocht hijt gewonden niet,

 

Hi sloucht dicken harde onsochte,

 

Eer dat hijt ghewonden mochte.

 

Hi sloucht so sere metten swerde,

710

Dat zanc achter uptie erde,

 

Maer so staerc was hem die huut,

 

Dat die slaghe al sprongen uut.

 

Het stakene dicken oec ter neder,

 

Dat hi met pinen up stont weder;

715

Sere vernoyet den stouten man,

 

Dat hijt ghedoden niet en can.

 

Het warp sulc vier uten monde,

 

Dat hi cume gheduren conde,

 

Ende hem 't sweet uten leden ran,

720

Maer doch dat hi 't gheluc gewan,

 

Dat hi 't swert also verdrouch,

 

Dat hi hem 't hovet aveslouch;

 

Waert iet vele langere bleven,

 

Jazoen hadde ghelaten 't leven,

725

Mettien trac hi uut die tande,

 

Ende sayedse uptien geheryden lande,

 

Ridderen quamere af te hant,

 

Gewapent sijn si up dat zant.

 

Jazoen warp up hem die erde,

730

Elc doodde anderen metten swerde,

 

Nu was altemale ghehent

 

Sijn arbeit, ende sijn parlement.

 

Der zegen enter grotre ere

 

Dancti sinen Goden sere,

735

Mettien ginc hi toten Ram,

 

Sciere hi hem dien vacht af nam,

 

Niet langre en wildi daer staen,

 

Om dat hem te scaden mochte vergaen.

 

Ten scepe keerdi sonder sparen,

740

Ende wille weder overvaren,

 

Metten vachte, dien hi brochte;

 

Hi royede, so hi best mochte.

 

Media waes, diene eerst sach,⁺

 

Aldaer soe uptien torre lach,

745

Hare herte ondede hare wel wide,

 

Noint en was wijf so blide,

 

Dbloet liep weder onder die ogen.

 

Nu eerst mach soe wel bliscap togen,

 

Hercules ende d'andere heren

750

Saghen Jazoene wederkeren,

 

Blide waer sijs dat hi quam,

 

Maer Cerces, die waes gram.

 

Jazoen, die quam an dat lant,

 

Uten bote ghinc hi te hant;

755

In can die bliscip niet ghetellen,

 

Die maecten alle sine ghesellen,

 

Want si haddene harde waert,

 

Ontwapent so hebsine ter vaert.

 

Alle die liede, die 't ghent vernamen,

760

Quamen ghindere al te samen

 

Te siene den vacht, die sere was rike,

 

Nie en sach man diesgelike.

 

Het seide menech jonghelinc,

 

Nie sach man so diere dinc.

765

Oec seiden si lude ende stille,

 

Hadt niet ghesijn der Gode wille,

 

Ende hadden sijs oec niet willen jonnen,

 

Nemmermeer en waert gewonnen;

 

Hoe mochte iemen so stout wesen

770

Dat hi sulx dines mochte genesen.

+ K. 3.

+ Bl. 5, K. 1.

[p. 84]

 

Jazoen hevels eere groot

 

Dat hi bestont te sulke noot;

 

Die coninc leeddene binnen der stede,

 

Daer hi hem grote eere dede.

775

Alse Jazoen in die zale quam,

 

Ende Media dat vernam,

 

Custe soene ende dreef groet spel,

 

Soe haddene gherne, wetic wel,

 

In haren aerme ghenomen:

780

‘Te nacht,’ sprac soe, ‘soe suldi comen

 

Heimelike, alset tijt si,

 

In die camere spreken mi.’ -

 

‘Jonevrouwe,’ seit hi, ‘ic doet gherne,

 

Uwen wille staet mi niet t'onberne.’

785

Hem was gereet een scone bat,

 

Ende alse hi gedweghen was in dat,

 

Es hi uut ghegaen ghereet,

 

Rikelike heeft hi hem ghecleet;

 

Sijn lief gaf se hem, wildijt weten.

790

Daer na sciere gingen si eten,

 

Wat holpet dat ic 't u maecte lanc,

 

Ghenouch hadsi spise ende dranc,

 

Al die maent, dat horic saghen,

 

Dat die Grieken ghinder laghen;

795

Die twee ghelieve adden tijt genouch

 

Te doene al haer ghevouch.

 

Si hadden wel al haer doen,

 

Media ende haer lief Jazoen,

 

Ende alse Jazoen voer uter stede,

800

Voer met hem Media mede;

 

Die grote minne heeft se gedraghen

 

Dat soe sciet van haren maghen,

 

Ende voer met enen vremden man.

 

Ic wane soere sint niet an en wan,

805

Waest alse ic 't sint becande,⁺

 

Hem quamere sijnt af grote scande,

 

Soe was die hem sijn leven gaf,

 

Al sciet soere sindent af,

 

Hi honedse, dies hebbe ic rouwe,

810

Ende loende hare qualike hare trouwe.

 

Die Gode wraken 't up hem sere

 

Dat hi hare dede sulke onnere.

 

Ic moet dat laten, want ander saken

 

Sijn die mi onledich maken.

815

T'eersten dat si in Grieken quamen,

 

Entie maghe dat vernamen,

 

Ontfingen si se blidelike,

 

Beede aerme ende rike.

 

Hem dinct dat hem wel es comen,

820

Dat hem die vaert verginc te vromen,

 

Wie so sach dat diere vlies,

 

Hem hadde groot wonder dies.

 

Jazoen ontfinx groten lof

 

Overal, in elx coninx hof,

825

Sijn oem dede hem groot eere,

 

Noch hine togedem min no mere,

 

Dat hi hem iet erghers jonste;

 

Hi was een die 't wel decken conste.

 

Waer dat dese nijt es bleven,

830

Ne wert u meer van mi bescreven,

 

Bonoyt en hevets nemmeer gedicht

 

Dan hi vant in Daris scricht,

 

Noch Jacob en dicht niet daer naer,

 

Anders dan hi hout over waer,

835

Sijnt dats Daris en scrivet niet.

 

Die wille, hore hier nu een liet

 

Van den hoghesten orloge, dat je was,

 

Alse Jacob in den walschen las,

 

Van stride, ende van menegen tornoye,

840

Daer menech in was te vernoye,

 

Hoe dat riddersceep van Grieken,

 

Vor Troyen maecten menegen zieken,

 

Ende hoe dat si braken die stat,

 

Alse ons die bouc vertellet dat,

845

Want het ghedicht sal sijn van mie,

 

Also als ic 't bescreven zie,

 

Ende in dichts anders mee no min,

 

Als ic gevroede in minen zin.

 

 

 

Die heren clagheden haren maghen,

850

Hoe dat si vor Troyen laghen,

 

Ende hoe se die coninc seide te slane,

 

En ware of si voeren dane,

 

Men en wildse niet verdraghen,

 

Dat si in die havene laghen.

855

Menoch wranc daer sine hande,⁺

+ K. 2.

+ K. 3.

[p. 85]

 

Alsi vertelden die grote scande,

 

Die hem boot Laomedoen;

 

Dies wart erre menech baroen,

 

Over ries hildsi Laomedoene

860

Dat hi soude sijn so coene,

 

Dat hi hem daer verboot dat merren.

 

Het dede menegen Griec vererren,

 

Ende hebben over een ghesworen,

 

Dat si dat rike al souden storen,

865

Des strijts mach hi wel seker wesen.

 

Cume saels Troyen ghenesen,

 

Ende selve blijft hire omme doot

 

Dat hi hem dat lant verboot.

 

Hercules, die wrede gast,

870

Nam up hem den meesten last,

 

T'sinen vrienden ende t'sinen magen

 

Voer hi jammerlike claghen,

 

Ende maecte al die Grieken erre

 

Uptie van Troyen, al waest verre,

875

Bi siere beden, bi sinen worden,

 

Also alse wijt bescreven horden,

 

Ghesciede eerst dat grote verlies,

 

Dares maect ons seker dies.

 

Te Percen voer hi al te hant,

880

Daer hi Castore ende Polluxe vant,

 

Ghebroedere waren 't ende coninge beide,

 

Si hadden lande, borghe ende chyteide.

 

Met grotre eeren hebben sine ontfaen,

 

Sine boetscap dedi hem verstaen,

885

Si seiden: ‘Wi sullen te waren

 

Onse scande wreken varen,

 

Die ons die felle coninc boot,

 

Om ons en let clene no groot,

 

Dies wese seker wel te voren,

890

Hine hevet muur no toren,

 

Wine sullen 't te sticken breken,

 

Ende onse scande up hem wreken.’

 

Sere vro was Hercules,

 

Den heren beede dancti des

895

Hi voer daerna, al waest hem pine

 

Tot eere stat heet Salamine,

 

Aldaer vant hi Telamoene;

 

In Grieken en was geen so coene,

 

Noch so ghehulpich sinen vrient,

900

Noch dien so menech prince dient,

 

Sine boetscap die seidi hem.

 

Telamoen die sprac: ‘Ic bem

 

Ghereet te wrekene onsen lachter,

 

Dat men niet en moghe hier achter

905

Onsen kinderen dat verwiten.

 

Hi voer oft hi ons soude verbiten,

 

Doe wi in sinen lande laghen,

 

Ondanc hebbe van onsen maghen,

 

Dies hem sullen achter tien.’

910

Hi sekeret hem doe mettien,

 

Dat hi hem al sinen wille dade.

 

Hercules seids hem grote genade.

 

Danen voer hi, als 't ginc aldus,

 

Ende bat dat Peleus

915

Te samen dade sine liede;

 

Hi sprac: ‘Ic segge u .....

 

Dat lant es rike sonder hoede,⁺

 

Ende vul van groten goede,

 

Wi mogen 't winnen ende breken,

920

Ende met cleenre pine ons wreken.’

 

Peleus sprac: ‘Ic salre moghen

 

Grave leden ende hertoghen,

 

So menegen ridder ende serjant.

 

Wi sullen varen daer in 't lant,

925

Ende een jaer daer in verdaghen,

 

Dat wijs hem lettel sullen vraghen.’

 

Hercules sprac: ‘Ghi segget wel,

 

Ghine moghet niewet el

 

Ghesegghen noch gene ander mare,

930

Dies alsic blide ware.’

 

Te Nestore voer hi daer naer,

 

Die oudere was dan ·C· jaer.

 

Sine boetscap en vergat hi niet,

 

Ende wie dat hem hulpe behiet,

935

Dien verteldijt altemale.

 

Nestor sprac: ‘Nu weet dat wale,

 

Ic wille die alre eerste sijn,

 

Om te wrekene den lachter mijn,

 

Als ghi ghereet sijt, sent mi bode.

940

Ic come, dat zweric u bi Gode,

 

In horde mare, sijt seker das,

 

Biunen langen, die mi so lief was.’

 

Nu es Hercules verblijt,

 

Ic wane hi langre niet onthijt,

945

Maer hi sent uut sijn gebot,

+ B. 6, K. 1.

[p. 86]

 

Dat men die scepe doe in 't vlot.

 

Selve ghereedde hire ·XV·

 

Met ridderen stout ende siene,

 

Ende t'eersten dat die winter ginc uut,

950

Ende bome groyeden ende cruut,

 

Dat van couden was bedwongen,

 

Entie vogelen scone songhen,

 

Merlen, lijstren, wedewalen,

 

Callanderen, quackelen, nachtegalen,

955

Entie dornen begonden bloyen,

 

Lovensche veenkele scone groyen,

 

Entie daghe waren claer,

 

Ghinghen si te scepe daer.

 

Die heren, die Hercules ontboot,

960

Quamen alle cleene ende groot,

 

Niet eer en wildsi danen varen,

 

Eer si alle versament waren.

 

Die zeile traken si an die maste,

 

Ende voeren ter zeewaert vaste,

965

Sine rusten dach no nacht,

 

Eer si met al haerre cracht

 

Toten lande quamen gevaren,

 

Daer si omme geporret waren.

 

Met vullen zeile gingen si jaghen,

970

Des si 't lant van Troyen saghen,

 

Den dach lieten si vergaen,

 

Doe 't avont was voeren si saen,

 

Toter chiteit al te samen,

 

Daer al die scepe havene namen.

975

In dat hop hebben si se gedeelt,

 

Entie scepe ghecarteelt

 

S .... wel met menegen dinge,

 

Up ...... oft hem mesginge,

 

Dat men die scepe houden mochte,⁺

980

Ende daer ontflien, wie soes rochte.

 

't Eerst dat te hove was de mane

 

Begant sere donkeren ane,

 

Die heren gingen al te hant

 

Uten scepen up dat zant;

985

Si hilden daer een parlement.

 

Peleus sprac voer al 't covent,

 

Hi seide: ‘Nu hort, ghi baroene,

 

Die rike, vroet sijt ende coene,

 

Men vint riddere nu bi tide,

990

Die u geliken iet van stride;

 

Ghi hebt gewonnen menech lant,

 

Ende menegen stouten viant

 

Wighe verwonnen ende stat,

 

Dies hebdi prijs dicken ghehat.

995

Oec haddijs dat beste gheval,

 

Want ghi hebt verwonnen al;

 

Noch saelt ons ten besten vergaen,

 

So vele hebben wi alnu ghedaen,

 

Dat wi sijn comen in dit lant,

1000

Dats allen mannen onbekant.

 

Nu doen wi alle, na dien dat staet,

 

Ende nemen alse sulken raet,

 

Daer wi bi van onsen saken

 

Eerlijc ende mogen maken,

1005

Ende wi hem 't lant winnen of,

 

Dus blijft ons d'eere entie lof.

 

Drie saken willic u vertrecken,

 

Daer wi met rechte up mogen mecken,

 

D'een es dat wi wreken die scande,

1010

Die si daden onsen lande,

 

Doe si onse volc henen jageden,

 

Ende met quaden worden versageden.

 

D'ander es dat wi niet en sparen

 

Onse vianden, die wi bevaren,

1015

Daer an sullen wi prijs verwerven,

 

Want alsi ons 't lant sien verderven,

 

Si sullen ons sijn harde swaer,

 

Maer dies bem ic al sonder vaer,

 

Ghine sulse also nauwe bedriven

1020

Dat si in 't aerchste sullen bliven.

 

Dat derde doe ic u bekinnen,

 

Eist dat wi Troyen verwinnen,

 

Beede selver ende gout root

 

Es daer, entie scat so groot,

1025

Ende andere rijcheit menegertiere,

 

Die wi winnen sullen sciere,

 

Ende met ons voeren met eren,

 

Alse wi te lande wederkeren.

 

Wi maken 't land al rike ghinder,

1030

Beede onse wijf ende onse kinder;

 

Al Grieken saels te beter wesen,

 

Meer dan dusent jaer na desen.

 

Nu merct het sal daghen gaen,

 

Wine mogen hier niet langre staen,

1035

Wapenen wi ons, het 's tijt te waren,

+ K. 2.

[p. 87]

 

Also als 't ons best dinct varen

 

Ter dinc, die ons te doene staet,

 

Die beter weet, hi geve raet.’

 

Hercules die gaf antworde:

1040

‘Dit sijn getrouwelike worde,

 

Die ons die coninc doet verstaen,⁺

 

Wapenen wi ons, hets best gedaen.

 

Een deel van ons vare ter port,

 

Ende d'ander blive an des sceeps bort,

1045

Ic, entie coninc Telamoen

 

Sullen varen voer die baroen;

 

Ghi andere heren, volget ons saen,

 

So mogedi ons in staden staen,

 

Elkerlijc met siere scare;

1050

Eer die dageraert wert clare

 

Sullen wi den mure harde na trecken,

 

Ende ons in eere steden decken.

 

Die ghene, die hier te scepe sien,

 

Sullen hem deelen in drien;

1055

Eene scare sal leden Castor,

 

Entie andere d'oude Nestor;

 

Die derde si in Pollux hant.

 

Voer die scepen, up dat zant,

 

Sullen wi beiden dies siere comen,

1060

Ic hebbe dat harde wel vernomen.

 

T'eersten dat se die coninc hier weet,

 

Hi ende al dat hem besteet,

 

Sullen ons harde saen ghemoeten.

 

Hier sal men se met wapenen groeten,

1065

Si sullen u soeken so utermaten,

 

Die stat wert onbehoet ghelaten,

 

Dus salre vele meer ten tide

 

Comen ten bitterliken stride.

 

Niemene van al den vroeden

1070

Ne sal die stat willen hoeden,

 

Alhier suldi up desen zande

 

Ghemoeten al uwe viande,

 

Wi sullen daer bi sijn ontslopen,

 

Ende als 't volc uut es gelopen,

1075

Sullen wi slupen uten haghen.

 

Dus sullen wi die stat bejaghen,

 

Wine vinden niemene, die 't ons verbiede,

 

Want daer en vinden wi ghene liede,

 

Alse wi beset hebben die port.

1080

Met onsen lieden weder ende vort

 

Sullen wi hem van achter volghen,

 

Dus wertter menech man verbolghen;

 

Si sullen wanen sijn verloren,

 

Alse men se slaet achter ende voren,

1085

Aldusdane wijs sullen wi daer buten

 

Alle die van der stat besluten;

 

Willen si ter stat dan weder riden,

 

Sij moeten dor onse here liden,

 

Sine quamen noit in ghere straten,

1090

Daer si so vele moesten laten.

 

Dit visier ic vor al dese heren,

 

Dat wi se aldus best ontheren,

 

So wie soe 't can, hi rade ons bat;

 

In minen zinne dinct mi dat,

1095

Dat dit dat beste si ter noot.’

 

Daer en was no clene no groot,

 

Hen dochtem die beste raet,

 

Hoe soe 't daer na vergaet.

 

In hare wapene liepen si;

1100

Als si den dach saghen bi,

 

Scaerden si 't here upten zande,

 

Elc nam met hem, die hi best cande.

 

Met scaerpen swerden, met sconen scilden,

 

Wapijnden si hem also si wilden,⁺

1105

Ende si scieden hare liede,

 

Als 't Hercules te voren bediede.

 

Selve voer die prince voren,

 

Met ·II·^m ridderen vercoren,

 

Ende Telamoen Eatus sone,

1110

Vroet ende staerc was die ghone,

 

Volgedere met ·II·^m naer,

 

Wel ghewapent, dat es waer.

 

Peleus bet achtre reet,

 

Met vele ridderen stout ende wreet,

1115

Wel ·III·^m in den pat

 

Voerde hire met hem, jegen de stat;

 

Die drie sijn begaet ter cure,

 

Banieren ende coverture

 

Hadden si van menegere gedane.

1120

Eer hem die dach dede te verstane

 

Bedecten si hem wel ter cure,

 

In die boengaerden buten mure;

 

Want jegen den zomer als 't al groyet

 

Waren si geblaet ende gebloyet,

1125

Dus decten se die groene haghen,

+ K. 3.

+ B. 7, K. 1.

[p. 88]

 

Dat se die lieden niet en sagen,

 

Niemene en wart haers gheware.

 

Die dageraet was scone ende clare,

 

Die sciere quam naer haerre wisen,

1130

Entie zonne begonde risen,

 

Entie liede alte handen

 

Sagen die Grieken ende verkanden

 

Dat si al t'arnassche waren,

 

Dat dede den menegen vervaren.

1135

Die lantlieden worden versaget,

 

Si vloen, alse of si waren ghejaget,

 

Beede in bossche ende in waranden,

 

Om vrese van haren vianden.

 

In Troyen quam saen die mare,

1140

Daer bercde menech man van vare.

 

Laomedoen was harde gram,

 

Als hi die niemare vernam,

 

Dat die Grieken waren comen,

 

Te siere scaden, te siere onvromen;

1145

Hi wapende hem metter vaert,

 

Ende reet ten vianden waert.

 

Nu wertter menich slach geslegen,

 

Speren te broken, dies ridders plegen.

 

Met al den lieden, die hi brochte,

1150

Entie hi ghewinnen mochte,

 

Reet hi daer dat here lach,

 

Ende t'alre eersten dat hi se sach,

 

Stac hine die hem was beneven,

 

Hine was so coene, hine dedene beven.

1155

Menech ridder wart daer bedorven,

 

Deus, hoe vele dattere storven!

 

Alsberge waren daer dorsteken,

 

Staerke scilden moester breken,

 

Menech spere vlogre te sticken,

1160

Men can die scade niet ghemicken.

 

T'eersten dat si ten swerden quamen,

 

Grote slaghen gaven si ende namen,

 

Menech helm was daer dorhouwen,

 

Groten wijch mocht men daer scouwen.

1165

Ic wane met sulken nyde t'samen⁺

 

Noint eer ridderen toe en quamen.

 

Nestor, die oude, heeft se ontmoet

 

T'alre ersten, ende so fellike gegroet,

 

Den prijs hadde hi al in 't begin,

1170

Dat was den sinen groot ghewin.

 

Langhe wile hildsi dat velt,

 

Eer si quamen met ghewelt,

 

Pollux ende sijn broeder Castor;

 

Dies hadde wel te doene Nestor,

1175

Dat si hem te hulpen quamen.

 

Castor ende sijn volc te samen

 

Quamen ghereden in 't ghevecht,

 

Ghetrockens swerts ende spere gerecht.

 

Daer ghinc men roepen ende jaghen,

1180

Die helme luudden van den slaghen;

 

So wel daden 't die van binnen,

 

Menne caent vertellen no bekinnen.

 

Vele Grieken daedsire tumen,

 

Die plaetse en wildsi niet rumen;

1185

Haer volc vernamen si harde wale,

 

Commende in die diepe dale,

 

Wel ghewapent, met bloten swaerden,

 

Beede met orssen ende met paerden.

 

Daer was gherumt menech gereide,

1190

Si dreven se achter upter heide.

 

Hadde Pollux met sire scare

 

Eneghe wile ghemerret dare,

 

Het ware den Grieken comen wers,

 

Maer die andere quamen al vers,

1195

Ende lieten uptie van binnen lopen;

 

Dat moeste menech man becopen,

 

Vreselijc ende harde swaer

 

Was die grote wijch aldaer.

 

Groot es 't ghecri ende oec de hu,

1200

Die alre beste, die wiken nu;

 

Men diendem van groten slaghen

 

Van achter, die hem lieten jaghen.

 

Die plaetse rumden si met bedwange,

 

Maer dat en ghedurde niet langhe,

1205

Maer nochtan die Troyene

 

Hadden 't een stic harde onsiene,

 

Meer dan hondert ebben sire verloren,

 

Rudderen stout ende uutvercoren.

 

Die coninc selve Laomodoen

1210

Sach dit ende sijn sone Vulcoen,

 

Die grote daet van den Grieken,

 

Die daer maecten vele sieken,

 

Si saghen dat si van der scaren

 

Altoes niemant en wilden sparen;

1215

Merct wat dede die coninc echt,

+ K. 2.

[p. 89]

 

Hi verscaerde sijn here recht,

 

Ende deelde sijn here in tween,

 

Ommc dat te meerre sceen.

 

Nu wertter menegen anderen wreet,

1220

Eer die strijtheden versleet.

 

Die coninc Nestor die was groot,

 

Die stoutste onder die genoot,

 

Up een ors was hi gheseten,

 

Dat beste een daer wi af weten,

1225

·I· bont ors waest van Spaenyen,

 

Hens gheen so goet in Almaenyen;

 

Het spranc grote spronge ende verre,⁺

 

Sijn gepeins was, want hi was erre,

 

Te scadene hem dien van der stat.

1230

Laomedoen riep ende bat,

 

Ende troeste weder sijn here,

 

Selve dedi grote were,

 

Noint en was gheboren man,

 

Die betre wapene hadde an.

1235

Selve was hi staerc ende groot,

 

Van enen dieren puerpere root

 

Was 't ponyoen ende 't coverture,

 

Ende wapenroc gemaect aldure;

 

Hi was die beste van der scaren.

1240

Nestor quam up hem ghevaren,

 

Dat hevet Laomedoen versien,

 

Ende quam weder up hem mettien,

 

Wat dat sijn ors ghelopen mach,

 

Elc stac anderen daer 't menech sach

1245

Dat die scilden in sticken braken,

 

Wet dat wel in waren saken,

 

Nestor ware doot in dat gemoet,

 

Ne ware sijn alsberch niet so goet.

 

Laomedoens spere voer ontwee,

1250

Ende Nestor al was hem wee

 

Stakene weder dorden scilt,

 

Die hi iegen die joeste hilt,

 

Ende wondene al te hant

 

In den aerm ende in die hant,

1255

Daer toe stac hine van den orsse,

 

Dat hi viel neder in die porsse,

 

Maer dat hem Vulcoen was beneven,

 

Die coninc waerre seker bleven,

 

Niet harde langhe lach hi neder,

1260

Up sijn ors so spranc hi weder,

 

Nestor hevet hi ghesocht,

 

Dien leent hi dies hi hevet brucht,

 

Dat sijn slaghe groot ende swaer;

 

Elc slouch anderen, dat es waer,

1265

Alse die elc was anderen fel

 

Beede daden sijt harde wel,

 

Men weet niet wel in ghere wijs

 

Wien men's geven mach den prijs.

 

Een Troijen, die Cedar hiet,

1270

Die nochtoe was gebaert niet,

 

Dat iaer en was noch niet vulgaen,

 

Dat hi riddere was ghedaen.

 

Erre was hi ende gram

 

Dat hi sach ende vernam

1275

Dat sijn here lach uptie erde.

 

Up Nestore reet hi metten paerde,

 

Uptie borst heeft hine ghesteken,

 

Dat sijn spere moeste breken,

 

Dyser waerre dore ghegaen,

1280

Ne hadde sijn alsberch ghedaen;

 

Maer wattan hi dedene vallen

 

Ter erden neder voer hem allen,

 

Daer diendi hem van groten slaghen,

 

Daer 't vele hogere lieden saghen.

1285

Laomedoen, die was die eerst quam

 

Daertoe, want hi was harde gram,

 

Sijn scaerpe swert heeft hi verdregen,

 

Ende Nestore dorden helm gheslegen

 

So vreselijc, dat hijt verdrouch,⁺

1290

Dat hine ter erden nederslouch,

 

Ende hem daertoe dat rode bloet,

 

Onder sine voete stoet.

 

Hi haddem daer gewroken wel,

 

Maer Grieken waren hem te fel,

1295

Ende hebbene also verladen,

 

Dat sine van hem sceden daden,

 

Maer eer si scieden, dies gheloeft,

 

Lietere menech te pande 't hoeft.

 

Die Troijenen, dies hadsi eere,

1300

Scaden die Gricken arde sere

 

Si sloughenre hem af ·XXXVI·

 

Ridderen stout ende ghehertich.

 

Castor heeft Cesarre versien,

 

Die Nestorre velde uptie knien;

1305

Hi sagene menege joeste doen,

+ B.K. 3.

+ Bl. 8. K. 1.

[p. 90]

 

Ende scaden meneghen Griffoen,

 

Onder hem allen van der stede

 

Ne sach hi niemene, die 't bet dede.

 

Up een ors van Spaenyen snel

1310

Sat Castor gewapijnt wel;

 

Hi quam oft hi ware vermerret

 

Uptie van Troyen sere vererret.

 

Een Troijen, diene hadde leet,

 

Was daer die iegen hem reet.

1315

Ic wane hi hiet Seguradan,

 

Menne vant genen scoenre man

 

Van live noch van ghelate;

 

Rike was hi utermate,

 

Hi ende Cesar waren gemaghe.

1320

Nu naect van desen grote claghe,

 

Castor ende hi josteerden

 

Up 't velt, daer si hem scone verwerden;

 

D'een gine up den anderen jagen,

 

Wat dat die orssen mochten dragen,

1325

Dat sceen an hare scilde wale,

 

Si waren ghescuert al te male.

 

Seguradan, die brac sijn spere,

 

Daer en was gene langre were;

 

Ic wane en hadt niet te broken

1330

Castor en hadde meer ghesproken,

 

Castor, die quetstene utermaten,

 

Daer en halp alsberch, no platen,

 

Hine stac hem dat gonfanoen van ziden,

 

Dorden lachame in corten tiden.

1335

Cedar sach sinen neve doot,

 

Den rouwe haddi harde groet,

 

Hi wilne wreken of bliven doot.

 

Castorre gaf hi enen stoot,

 

Hi gherochtene over side.

1340

Dat yser maectem een gat wide

 

In 't anschijn, dordie ventaelie,

 

Daer storde menege vaste maclic

 

Hi ware doot, dat wanic wel,

 

Maer dat hi van den orsse vel,

1345

Bi den tome nam hijt echt,

 

Ende gaeft enen sinen sciltknecht,

 

Dat hi gewonnen adde met crachte.

 

Castorre was te moede onsachte,

 

Want hi te voet aldaer nu steet,

1350

Dat men heeft utermaten leet;

 

Castor was welna ghevaen,⁺

 

Men sagene te voet vechten staen,

 

Pollux quam hem te hulpen voren,

 

Die ne wel waende ebben verloren.

1355

Eer sal hi hem laten ontliven,

 

Eer hine langere daer laet bliven

 

Van moede verhaeste sinen loep,

 

Ende ginc houwen onder den hoop.

 

Hem volgeden neven sire side

1360

Hondert Griken in den stride,

 

Dat orloghe wart harde sture,

 

Dat ontset wart menegen t'sure,

 

Want coninc Castor proeft hier bi

 

Hoe goet riddere dat hi si.

1365

Aldaer hi stont in grotre noot,

 

Slouch hi menegen man te doot;

 

Uptie erde menech lach

 

Te doot ghesleghen up dien dach.

 

Castor es hem doch ontreden,

1370

Sere ghewont in ·VII· steden,

 

Met crachte hebsine al metten orsse

 

Doch ghebrocht al uter porsse.

 

Pollux scaedde hem also,

 

Des conincx sone van Cartago

1375

Slouch hi doot; nochtan die ghone

 

Was Laomedoens zuster sone,

 

Scone was hi ende wel geraect,

 

Jonc van iaren ende wel gemaect

 

Neliachim was hi ghenant.

1380

Men claghedene sere in dat lant

 

Alsene die Troijene doot saghen,

 

Mogedi wel weten dat sine claghen.

 

Si maecten harde groet mesbaer,

 

Menech man sleet daer sijn haer.

1385

Die coninc sach sinen neve doot,

 

Hi zwoer vor alle die genoot,

 

Hine sage Troyen nemmermeer,

 

Hine soude den neve wreken eer.

 

Sinen sone riep hi Vulcoen,

1390

Ende daertoe meneghen baroen,

 

Hi seide: ‘Helpt slaen onse viande,

 

Ende laet ons suveren onse lande,

 

Dese glottoene willen ons slaen,

 

Weten ons verweren saen.

1395

Hier liggen doot u mage, u kinder,

+ Bl. 8. K. 2

[p. 91]

 

Ende u neve die leget ghinder.

 

Nu laet sien wie wille dat wreken.’

 

Mettien worde liet hi 't spreken;

 

Hi liet blasen enen horen,

1400

Die men verre mochte oren,

 

Die roetsen dochten wederluden;

 

Men ginc die blode achtercruden,

 

Si reden haren vianden an,

 

Daer vondsi menegen fellen man;

1405

Laomedoen reet selve voren,

 

Met ·X^m· ridderen vercoren.

 

Si lieten hare speren sinken,

 

Daer si den Grieken mede scinken

 

Grote wonden ende diep.

1410

Ic waenre menech lude riep,

 

Daer mocht men strijt sien vreselijc;

 

Noint man sach dies ghelijc.

 

Die Grieken en consten 't niet gedragen,

 

Van den velde lietsi hem iagen,

1415

Al toter zee wordsi ghedreven,

 

Dat coste menegen man sijn leven,

 

Vercoevert en waren si nemmermere.

 

Doe quam een bode gelopen sere

 

Toten coninc met grotre pine,

1420

Daris hiet hi van Salamine,

 

Hi was maech des coninx wijf,

 

Ghewont was hi al dor sijn lijf:

 

‘Wat doestu hier,’ sprac die garsoen,

 

‘Twine keerstu Laomedoen,

1425

Die best verraden ende doot,

 

Die sal ghescien scande groot.

 

Siet wat mi volx volget ane

 

Meer dan ·VII^m, ic wane,

 

Up ons hebsi gewonnen Troyen,

1430

Wine commer meer in t'onser joyen.

 

Si hebben gheset up die vesten

 

Meer dan dusent van haren besten,

 

Met verraednessen ebsise gewonnen,

 

Dat wi se meer gewinnen connen;

1435

Nu vare henen metter vaert,

 

Ende porre te haren lieden waert,

 

Het's beter dat men up hem rijt

 

Dan menre terre stat ontbijt.’

 

Groot vaer ginc an Laomedoene,

1440

Doe hi horde dat die Griffoene

 

Gewonnen hadden sine stat,

 

Wat wondere waest al rau hem dat,

 

Van rouwen ende van groten serc

 

Ne weeti wat hi doen mach mere.

1445

Sceet hi danen, dats sijn verlies,

 

Ene busine dat hi blies,

 

Sijn here hiet hi met hem riden,

 

Nu en mach hi niet henen sonder striden,

 

Want die Grieken na hem varen,

1450

Die altoes niemene en sparen,

 

Si worden hem te na ghebure,

 

Dat wart den Troijenen te sure,

 

Die coninc vaert up d'andere scare,

 

Die 't herte droeve hadde ende sware,

1455

Waest hem lief, waest hem leet,

 

Die tranen ontliepen hem ghereet.

 

Hi siet die scade, die men hem doet,

 

Hets wonder dat hi niet verwoet,

 

Hi sietter dusent up hem saen

1460

Comen, diene willen verslaen.

 

Dus scadelijc ende dus onsiene

 

Hadden 't ghindert die Troijene,

 

Nestor, Castor ende Pollux

 

Daden hem vele ongelux.

 

Alsi Hercules ende sijn here,

1465

Die daden harde grote were,

 

Comen saghen up Laomedoene,

 

Lieten si sinken die ponyoene,

 

Ende leerden hem van haren spele.

 

In cortre wilen doden sire vele,

 

D'eene waren versch ende d'ander moede,

1471

Berinct hadsi al sonder hoede,

 

Van voren sloughen si se ende van achter,

 

Si daden hem harde groten lachter.