Ben ik eigenlijk wel links genoeg?

Cultuur

Het ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk maakt zojuist bekend dat het f 8000.- zal gaan besteden aan de aankoop van boeken van de schrijver W.F. Hermans.

Hoewel in de mededeling van generlei relatie sprake is, moet men de beslissing toch vermoedelijk in verband zien met het feit dat Hermans onlangs een staatsprijs weigerde waarvan de waarde was begroot op toevallig ook acht mille. Dat wil zeggen: dat bedrag staat voor die prijs. Engels evenwel, de openzienbarende cultuurhervormer van het tijdperk-Biesheuvel, sloeg in zijn brief aan de bekroonde auteur per ongeluk een 1 vóór de 8 aan, en verzuimde vervolgens het sjieke gebaar om de keutelige tikfout te honoreren door uit zijn eigen zak die tienduizen gulden (ongeveer z'n maandsalaris) bij te passen. Daarop wees Hermans de beloning nuffig van de hand.

Het aardige van de nu in Rijswijk bedachte maatregel om het geld alsnog kwijt te raken, lijkt de Elsschot-kant ervan: Boorman die in Het Been maandenlang ingewikkeld bezig is om de weduwe Lauwereyssen de achtduizend(!) frank in de maag te splitsen waarvoor hij meent bij haar in het krijt te staan, maar die zij consequent weigert te toucheren. W.F. Lauwereyssen versus Adriaan Boorman.

Hermans lijkt me wel iemand die zijn uitgever en alle boekhandelaren wil verbieden op straffe van een reusachtige dwangsom ooit één zijner romans te verkopen aan mensen van wie niet onomstotelijk kan worden vastgesteld dat ze geen vermomde ambtenaren, handlangers, spionnen of stromannen van CRM zijn.

Maar laten we ons vooral niets vrolijks voorstellen van iets dat

[p. 53]

er niet is. Ik bedoel: de vergelijking met Elsschot is natuurlijk alleen maar schijnbaar. Boorman wil de volle mep van zijn schuld aan de weduwe terugbetalen, daar gaat hij bij wijze van spreken voor door de hel. Engels echter, de fameuze cultuurfilosoof van de zeventiger jaren, kijkt wel uit. Hij wil voor f 8000 boeken kopen, en als we een eenvoudige rekensom maken die er van uit gaat dat Hermans een royalty geniet van 15%, komen we er snel achter dat mevrouw Lauwereyssen uit handen van deze uitgekookte Boorman slechts f 1200 ontvangt, in plaats van de schriftelijk beloofde 18 of de wettelijk vastgestelde 8 mille.

Verre van een slimme streek uit te halen terwille van een Nederlandse schrijver, ziet Engels kans achtenzestighonderd gulden toe te spelen naar de middenstand - bovendien op een bedrag dat hij sowieso had moeten uitgeven: de aangekochte boeken gaan immers naar ‘Nederlandse instellingen van wetenschap en cultuur in het buitenland’, en ik kan me moeilijk voorstellen dat het verzamelde oeuvre van een auteur die belangrijk genoeg wordt geacht voor een staatsprijs, niet op een dag tóch had moeten worden aangeschaft voor zulke representatieve instellingen in den vreemde.

Geen illusies.

Niemand hoeft te denken dat de bewindsman van CRM plannen koestert om een kunstenaar te lauweren wegens uitzonderlijke verdiensten. De bewindsman van CRM koestert alleen maar potjes - een pot prijzen, een pot contra-prestatie, een pot ballet en een pot aankoop voor instellingen van wetenschap en cultuur in het buitenland. En als het geld nou maar fatsoenlijk opraakt en de Rekenkamer zonder morren de nota's voor gezien parafeert, zal het hem verder een zorg zijn of de kunstwerken in de kelder van het departement, op de ambassadezolder in Zanzibar of in de boekwinkel beschimmelen. De begroting moet rond, en als Hermans de centen niet wil, gooien we ze maar bij de kruidenier over de balk. Geen spoor van illusie, zelfs geen spoor van een Elsschottiaanse oplichter.

Alle sporen leiden naar Engels, de bekende cultuurboekhouder van onze dagen.