Ben ik eigenlijk wel links genoeg?

Wantrouwen

Ik las dat de schrijver Ionesco iets gaat ondernemen om de Westerse cultuur te redden van een eigenlijk toch al wisse ondergang en dat hij met zijn initiatief nog weer dichter in de buurt is gekomen van allerlei suspecte, ultra-rechtse organisatietjes in Frankrijk en Italië, waar ze er ook allang een zwaar hoofd in hadden.

Ik schrik altijd even van zoiets, waarschijnlijk omdat ik ben geboren met een slordig en opgeruimd karakter. In mijn zorgeloosheid immers had ik die man al bijna voorgoed ingedeeld in de rubriek van mensen die deugen, dat wil zeggen schrijvers die aan de heersende cultuur graag net zolang morrelen tot er iets áfbrokkelt, en die na gedane arbeid allerminst hun medeburgers alarmeren om de scheef gezakte gevel te stutten, doch zich integendeel tevreden laten opnemen in de encyclopedie van baanbrekers. Ik was er trouwen ook aardig zeker van dat Ionesco al dood was. Maar zo zie je maar weer. Ezra Pound deugde op het laatst ook niet meer, evenmin als Céline en Shaw - en als je leest hoe bij ons mensen als Ter Braak en Marsman in hun jonge jaren de baan hadden willen breken zijn zij eigenlijk nog maar net op het nippertje keurige Hollandse auteurs van de bestaande cultuur gebleven. Baanbrekers hebben een kolonelsstaf in hun ransel, dat gaat altijd op. Als ze niet op tijd sterven komt er onherroepelijk een dag waarop ze chagrijnig vaststellen, dat een nieuwe generatie doormorrelt voorbij het punt waarop zij ophielden, omdat ze dachten dat het zo welletjes was. Kijk maar naar de politiek: op één dag nemen in Nederland de oprichters van twee gerenommeerde doorbraakpartijen bitter afscheid van hun kweek, allebei diep in hun ziel overtuigd dat wat zij in hun jeugd hielpen brouwen een wisse ondergang tegemoet gaat.

[p. 48]

Ik noteer het maar even. Niet als een sombere oudejaarsboodschap, want als altijd ben ik vrolijk en opgewekt gestemd, en om de een of andere reden zie ik het voor ons ook in 1973 allemaal nog best met een sisser aflopen.

Als ons wantrouwen ons maar geen seconden in de steek laat, en als we het vooral maar goed gebruiken. Ik bedoel: Nixon wantrouwen, of de Griekse kolonels, of Pompidou, of Ionesco en zijn neofascistische cultuurbeschermers in Turijn - dat hoeft nauwelijks, want daar wisten we nu al van dat ze niet deugden, en bovendien heeft dat soort mensen de natuurlijke neiging om van tijd tot tijd - en juist op momenten dat we er misschien even niet aan dachten - nog even duidelijk kenbaar te maken hoe en wat ze zijn. Wie ons diepste wantrouwen verdienen zijn zij die nu nog wel deugen en op hartverscheurende wijze elk hun eigen baantje breken: de mannen die in hun 2-CV stad en land afrijden om de cultuur te hervormen, de bezielde maatschappijvernieuwers, de in burgerpak gestoken pastoors die met een alternatieve roomse kerk bezig zijn, de ochtendwijders en de dagsluiters die het woord God in hun causerie hebben vervangen door het woord vervreemding, de schrijvers van revolutionaire boeken en de componisten van de revolutionaire muziek. Dat soort. U zult van mij geen kwaad woord over ze horen, maar ik vind wel dat we ze scherp in de gaten moeten houden, al was het maar voor hun eigen bestwil.

En verder een gezegend Nieuwjaar.