Mengelpoezy. Deel 2
(1850)–Francis Jozef Blieck–
Auteursrechtvrij
[pagina 41]
| |
Iets over het misbruik der vrye drukpers.Ga naar voetnoot(*)
| |
[pagina 42]
| |
Dit wilt gy. Zy die wil verheerlykt door uw werken!
Maer hachlyk is de taek en zedelyken sterken
Slechts toevertrouwd. Zy geldt het kostbaer geestlyk brood.
En wie bereidt het, wat verheven werkgenoot?
Geroepen zyn er veel, maer weinig uitverkoren,
Ja, weinig. 't Eischt een gloed van deugd, een zuiver gloren
Van 't redelicht, een schat van wysheid, opgedaen
Op akkervelden waer al onkruid is vergaen,
Waer 't zweet, gemengeld met den dauw van Gods genade,
Steeds vloeit, en leven schaft den goeden zielezade.
Ziedaer den eisch der spys die hart en oordeel voedt.
Wees engel, hemelval verzade 's volks gemoed.
Of wee u, wereldling, vermeetlen ongewyde,
Die spyzigt als de slang die God vermaledyde!
Ach! Edens kennisboom is 't al te treffend beeld
Van 't letterooft der Eeuw dat zoo bedrieglyk streelt.
Ook thans is 't: ‘Eet daervan, en gy zult goden wezen.’
En 't onverzaed heelal wil alles alles lezen
Dat groent op dezen boom. Wat wilde letlergaerd!
Verbeelding holt er in gelyk een toomloos paerd,
En sleept in 't doolgebied de rede die, betooverd
Door vrygeest, vrygevoel, gevleid en loos veroverd
Door hoovaerdy, daer leert trotseren Gods gebod,
En zoeken 's levens doel en heil in 't zingenot.
Myn vrienden, heb ik ooit, door valschen smaek bedorven,
Dien doolhof van 't verstand bewondrend omgezworven,
'k Verliet hem dra, te loor gesteld en dwalensmoê.
Voorwaer, geen cherubin met felle geeselroê
Was noodig om my uit dit paradys te jagen.
Myn walg van 't loos venyn, myn haet voor Satans lagen,
| |
[pagina 43]
| |
Ziedaer de zweepen die my noopten, die my nog
Doen vlugten, en my wraek doen roepen op 't bedrog.
Men vorder thans van my geen feest- en vreugdeklanken.
Neen, donder myn gedicht, en schiet het toornespranken!
'k Zing 't misbruik, 't alverderf der vrye pen en pers.
Die haer begunstigt vliê, of voel myn geeselvers!
Verleidend slangenpaer! Waerom heeft haer de morgen
Van haer geboorte niet in hare wieg zien worgen,
Niet aen een molensteen zien binden, en de twee
Schandalen domplen in het diepste van de zee?
Eilaes! zy zyn gegroeid, zy zyn vermenigvuldigd
Als 't duinzand. Haer geslacht heeft aenzien, wordt gehuldigd
Als de afkomst van het licht, voor welker morgenrood
De nacht, de lange nacht van dwang en dwaesheid vlood.
Ach! zwavelvonken die in koolspelonken spelen,
Slechts brand verspreiden zy. Wat zonnekindren! Velen
Was onlangs nog de school een eng gevangenhuis.
Nu zwieren ze in het ruim en tieren ze in 't gedruisch
Der wereld, waer zy niets dan hun verwaendheid hebben.
Waer, domme vliegen, ze in verleidings spinnewebben
Gewikkeld zyn; de deugd, het ware licht versmaên,
En zoeken met de pen een jammerlyk bestaen.
Wat monster, eindloos breed, en met ontelbre muilen,
Verheft zich? Onverpoosd en aeklig is zyn huilen
Naer aes, bedorven aes; het goede baert hem walg.
Een heir van spyzers krielt en vult zyn hollen balg
Met opgeraepten kost: afschuwelyke pryen
Van geilheid, godloosheid; verschuerde razernyen
Van laster, afgunst, haet; vergald zoïlenbloed;
Geborsten paddetrots en kruipend vleigebroed.
| |
[pagina 44]
| |
Maer wat het monster graegst verzwelgt, het zyn de zaden
Van ongebondenheid, gezag- en tuchtversmaden,
Vervloekten burgerkryg die troon en hoogen rang
Bestormt, 't rampzalig volk tot dieper' ondergang.
Tot berstens opgepropt, braekt 't ondier allerwegen
Zyn gruwlen, zyn verderf gelyk een zondvloedregen.
De wysheid wil 't gedrogt doen buigen onder 't juk.
Maer de eeuwgeest roept: laet af! leev', leev' de vrye druk!
En 't monster leeft, ja, 't leeft, al spuwt het de ingewanden
Der hel uit over de aerd, al doet het driften branden
Wier alverterend vuer door heel de wereld weidt,
Verrader die vermoordt terwyl hy lacht en vliedt.
Zal 't regt het wanbedryf diens onverlaets gehengen?
Ja, hy betaelt zyn regt om zielen om te brengen:
Hy heeft patent. Ook zie hoe zyn bedryf gedyt:
't Heelal omringt en ruimt zyn kraem van akonyt.
En, oogst hy niet genoeg op zyn verpesten akker,
Hy nadert tot den grond van zynen neringmakker.
Wat doet hy? koopt hy vrucht? Neen, lettercommunist
Ontvreemdt hy zynen buer hetgeen hy, boekdief, mist.
Hy dryft er handel meê gelyk met eigen waren.
Vergiftiger en dief, dit wekt hem geen bezwaren.
Hy reist, hy gaet en staet met hoogen fieren kop.
Hy dringt zyn droogery en elixiren op.
En zyn ze aen deur en poort niet gretig aengetrokken,
Hy weet op markt en straet de koopers aen te lokken.
Hy praelt in open koets met trommel en trompet.
Hy heeft een hansworst en een redenaer: ‘Hy redt
Het lydend menschdom voor een niet, voor zyn verschotjes.’
Hy stort een hagelvlaeg van pakjes, fleschjes, potjes
| |
[pagina 45]
| |
Op 't ligtgeloovig volk, dat zynen buidel schudt,
Naer huis gaet met vergift, en hy met levensnut.
Wat dunkt u, vrienden, van dit hemeltergend schennen
Van 't letterheiligdom, waer godvergeten pennen
By zwermen krielen, waer de handelrazerny
In zetelt als godes en vlamt als roofharpy,
Waer veile zangsters, in besmette modestoelen,
Met tuimelgeesten, ja, met helgedrogten boelen?
Is dit een zangberg, dit, een hemelsch lustprieel?
Neen, 't is een gruwelpoel, een walglyk helbordeel.
Wat onbeschaemde slemp! Wat overdaed! Wat leven!
Wat menigt, dronken zwerm, zie 'k door elkander zweven!
Daer wemelt, onder 't kloek, 't bevallig zwak geslacht;
Daer, onder 's levens oogst, de sneeuw, de lentepracht.
Men watertant naer 't vocht dat in den beker vonkelt,
Bedwelmend door zyn geur die in de hersens kronkelt,
Ontzielend door een drop, gedaeld in 't ingewand.
Men grypt den giftbokael, hy zwiert van hand tot hand.
Elk drinkt, de levensvreugd blinkt uit op aller wangen.
Maer de arme ziel, eilaes! zy heeft den dood ontvangen!
En 't brein, het duizlend brein, wat wordt het in dat bad
Van razende ydelheid? Een danaïdenvat,
Gedoemd om onverpoosd te drinken en te druipen;
Een immer dorre spons, gewrongen onder 't zuipen.
En 't is met zulk een drank dat de Eeuw haer kindren laeft,
En waent dat ze op den weg van licht en voortgang draeft?
God! heeft zy met de deugd het oordeel afgezworen?
Verheven liefde en zorg voor eigen bloed verloren?
| |
[pagina 46]
| |
Is 't aengebeden kind dat kostbaer pand niet meer,
Waer vader, moeder voor verantwoordt aen den Heer?
Verdient het onbewaekt te vallen in de netten
Der boosheid die 't beloert? Verdient het helsche smetten
Op 't wit en zuiver kleed der lieve onnoozelheid?
Ach! beter ware 't lam ter slagtbank heengeleid!
Waer, in die zamelplaets van buitenspoorigheden,
In die begraefspelonk van deugden, goede zeden,
Waer, vrienden, waer gezocht naer 't ongemeen kleinood,
Het onbedorven, gaef en voedzaem geestlyk brood?
Ik schuw den beemd niet waer de geest Van onze vaderen
In huppelt, gul en goed. Hun vrucht, uw letterbladeren,
Indien er wysheid nog wat netelkens uit leest,
Zyn voedsel voor het hart en manna voor den geest.
Neen, 'k vrees den overvloed geoogst op wolvenweiden:
De gruwlen van 't verstand, de zeden waer een heiden
Van siddert, de oproerleer, het godloos eeuwbestaen,
Al wat altaer en troon, de wereld om wil slaen.
Ja, 'k vrees dien overvloed, uitheemschen lettergaerden
Ontsprongen, wilden stroom die bruist om onze haerden,
Die ze invreet, ondermynt en, zonder hoogen wal,
Ons vaderland, ons heil, ons al verzwelgen zal.
Op, Nederlanders, op! Dien stroom een hinderketen,
Een dam van haet en walg voor bed en borst gesmeten!
Gereinigd onze lucht, gezuiverd onzen grond,
Geoogst een lettervrucht zoo ryklyk als gezond!
Het volk gespyzigd met het goede graen van christen;
Niet met het appelzuer van staet- en stedetwisten,
Niet met den paddestoel van 't doodend ongeloof,
Noch 't goud- en gloriedorst-verhittend letterloof.
| |
[pagina 47]
| |
Rampzalig aerdryk, dat zyn deugd- en heilverkranken,
Zyn nakend ondergaen dit voedsel heeft te danken!
Strale een gematigd licht, geen felle zonnegloed,
Op 't schepsel dat in 't zweet zyn broodkorst weeken moet.
Bestiere een wyze toom de onstuimigheid der zinnen.
Het ken zyn waerde en regt, het leer zyn pligt beminnen.
't Geniete en geev' zyn deel als lid der maetschappy,
En ga, volmaekt, uit de aerdsche in 's hemels burgery.
Myn vrienden, danke, o dank' de wereld u dien zegen!
De ellendige! zy doolt. O toont haer de uitkomstwegen.
Zoo zult gy waerdig zyn, o vorsten van 't verstand,
Uw dierbaer tydelyk en 't eeuwig Vaderland.
 |
|