Mengelpoezy. Deel 1
(1839)–Francis Jozef Blieck–
Auteursrechtvrij
[pagina 1]
| |
De Belgen,
| |
[pagina 2]
| |
Geen kunst of ze is een strijd naar zege en eerlauwrier.
BILDERDIJK, Buitenleven.
| |
[pagina 3]
| |
De Belgen,
| |
[pagina 4]
| |
Gy, adel van den mensch, gy, vlam die hem doorblaekt,
Verengelt en vergoodt, ja, hem tot schepper maekt,
Gy, die myn vaderland verheerlykt door uw gunsten,
O wetenschappen, ô aenbiddelyke kunsten!
Spreidt, spreidt op myn tafreel een sprankje van uw licht,
Geeft klem aen mynen geest, verheft myn kruipend dicht....
Maer voegt my deze wensch, my, driesten ongewyde?
Toch gy, ô dichtkunst! gy, myn troost ten allen tyde,
Gedoog dat ik myn bede, ô heilgodes! u stier:
Beziel my, blaes my aen, en geef myn zangen zwier.
Waer is hy, de aterling, wien 't bloed niet bruischt door de aderen,
By d'opgezongen lof der aengebeden vaderen?
Wie juicht, wien zwelt de borst van eedle fierheid niet,
Die op hun deugd, hun vlyt, hun kunstroem nederziet?
Ja, kunst-en kennismin is 't leven van de Belgen,
De heil-en vreugdebron waeraen zy gretig zwelgen.
Jsaure had den Gal geen palm nog uitgeloofd,
Hier beurde reeds de bard een rykbelauwerd hoofd.
Nog werd in vroeger tyd zyn krygslied aengeheven,
En door een ryksmonarchGa naar voetnoot(1) met eerbied uitgeschreven.
Zoo, Belgen, werd uw tael gehandhaefd en geacht.
Zy was de roem, de trots van 't edel voorgeslacht.
Zy was 't die eeuwen lang die nutte rhetoryken
Door dicht-en schouwburgstryd in vollen bloei deed pryken.
En wat de tyd vernielde en wat de haet bestond,
Nog heerscht de aloude zucht op vaderlandschen grond.
Nog hebben stad en dorp hun kunstbeoefenaren,
Hun Poirters, hun Deswaens, hun tal bewonderaren.
Een jonge dichtrenrei treedt moedig op, ofschoon
Verfranschte snaterdrift haer overschreeuwe en hoon.
Wreekt, wreekt de moedertael, ô vaderlandsche barden!
'T waer lafheid langer nog den laster uit te harden.
| |
[pagina 5]
| |
Bezingt haer, breidt haer uit, beschaemt den vuigen stoet.
Zie hoe 't getrouwe volk met geestdrift haer begroet.
Het stroomt haer tempel in met myrthekrans en palmen;
De wierook vliegt in 't rond, de heilge hymnen galmen;
'T is alles feestgebaer, verrukking, reine min,
En dankend stort ik neêr voor't outer der Godin.
'K verhef my, 'k voel myn geest zich aen het stof ontwringen,
En zweven boven de aerd in zuivere etherkringen.
Een vrouwlyk ideael, gedaegd voor myn gezigt,
Dryft statig op een wolk van stroomend flonkerlicht.
Wat edelheid, wat zwier, wat onafmaelbre trekken
Van geestkracht, van gevoel, op 't schoon gelaet te ontdekken!
Zy houdt op 't vaderland een minlyk oog gevest,
En lachend daelt zy af in dit haer lief gewest.
Daer heeft zy haren troon, haer eersten lof verkregen;
Daer spreidt ze in overvloed haer weldaedryken zegen.
Ja, stomme poëzy, ja, schilderkunst! gy zyt
De Godheid wie de Belg zyn eer en glorie wyt.
U groet ik, eeuwgen roem van onze keurpenseelen,
Verbazend, talloos tal van wondertafereelen,
Waer 't levend koloriet op vonkelt als een gloed,
Schildryen waer 't heelal, verrukt, aen hulde doet,
Sieraden van paleis en trotsche tempelwanden,
Gewrochten als gevloeid uit goddelyke handen,
Waer de opgetogen blik aenbiddend neêr voor daelt,
Als aêmde en sprak elk beeld wiens oog hem tegenstraelt.
De Belg heeft niet alleen den kunstschat uitgevonden,
Maer wonderbaer verrykt en 't aerdryk doorgezonden.
Roemruchtig tydvak, wen de puikstoet van elk land,
Verlokt door 't vlaemsch palet, zich spoedde tot ons strand,
Om Rubens en Vandyck, als goden in ons midden,
Een vrucht van hun penseel voor schatten af te bidden.
| |
[pagina 6]
| |
Nog waren in ons oord hun schimmen juichend om,
En voeden in ons hart den gloed die hen ontglom.
Zie Wappers, zie Vanbrées, zie Keyzers meesterstukken;
Geen kunstreus kan de kroon Verboeckhoven ontrukken.
En de eens den aerdbol door vermaerde vlaemsche school,
Herleeft en spreidt haer naem van noord tot zuiderpool.
Wat hemelmelody ontroert my? zyn het de engelen
Die in d'azuren boog hun zuivre toonen mengelen?
Neen, uit geen hemel daelt dit godlyk maetgeluid:
Wat my betoovert voert en vond myn landzaet uit.
Euroop ontwaekt verbaesd, getroffen, opgetogen.
Die zang, die harmony, dat nieuwe toonvermogen
Ontvlamt de harten, schept talenten, en weldra
Bouwt Romer, Gauler, Brit den vlaemschen maetklank na.Ga naar voetnoot(1)
Fier mag myn landaerd met de toonkunstgave pronken;
Ja, met de moedermelk heeft hy haer ingedronken.
Het zangje waer de min haer zuigeling meê streelt,
Wen hy in 't wiegje rust of aen haer boezem speelt;
De toontjes die hy-zelf als blonde knaep laet hooren,
Getuigen van een ziel met fyn gevoel geboren.
Ga, treed ons loodsen in, en hoor dien blyden stoet,
Niet in de school der kunst - in d'arbeid opgevoed.
Neen, 't is geen wangeluid van ruwe en stroeve kelen,
Geen dorre eentoonigheid die hart noch ooren velen;
Maer keurig maetgeluid, maer echte melody.
Hoort gy die tenorstem, die fiksche basparty,
Dien discant - als volleerd in meesterlyke akkoorden?
Zoo voelt natuer de kunst in Vlaendrens zangrige oorden.
Zoo ryzen op ons erf die Goossens, zoo vermaerd,
Die Gretrys, op wier toon men biddend stort ter aerd;
| |
[pagina 7]
| |
Zoo bloeyen wyd en zyd die toonkunstmaetschappyen
Die stad en dorp alom bezielen en verblyên.
O toonkunst! voerdet gy de wonderen nog uit
Die fabelkunde dankt aen Orfeus zoet geluid,
Hoe heilryk ware aen de aerd uw invloedvolvermogen!
Er hoeft geen leeuw meer tam, geen boom en rots bewogen,
Geen Cerbeer in den slaep - betooverd door de lier:
Er waekt, er waekt eilaes! een ander monsterdier.
Die gisting in elk land, die woede der partyen,
Zwaeit zy de toorts niet om der helsche razernyen?
Brouwt Eris slangenteelt geen rampen overal?
Dreigt, dreigt de maetschappy geen scheuring en verval?
Orfeusen van onze eeuw, ô mogten uwe toonen
De harten tot den vrede en ware wysheid troonen!
Ze ontrukten aen 't verderf niet slechts een jonge vrouw:
'T heelal stond juichend op uit d'afgrond van den rouw.
Daeg op, verheven teelt van onze weefgetouwen,
Tapyten die de kunst in al haer pracht ontvouwen,
Waer goud - en zilverglans en morgenlandsche prael
Op leeft en flonkert als een uchtendzonnestrael:
Tafreelen voorgemaeld door meesterlyke handen,
Waerop de Tyd vermoeit zyn grage sloopingstanden;
Waer 't kunstervaren oog verrukt en roerloos staert
Op 's Heilands wonderdaên, zyn dood, zyn hemelvaert;
Elias, luisterlyk ter wolken opgenomen;
Jochebeds zoon, 't gevaer des woesten Nyls ontkomen;
Op Decius die fier den Dood in de armen stort,
Opdat het godendom den Romer gunstig word';
Op schetsen van ons land in afgeloopen tyden;
Die jagten van het hof, die woeste wapenstryden,
Die prinsen in hun pracht omwandlend in den staet,
Terwyl zich 't woelend volkaen 't vieren overlaet.
| |
[pagina 8]
| |
Geen minder kunst straelt door in Kortryks tafellaken.
Hoe kan het weefgetouw tot die volmaektheid raken?
Zie daer het lachend veld, zyn akkers, zyn geboomt',
Zyn beemden waer een beekje in bogten henen stroomt.
Hier graest de logge koe, daer hupt het vlugge veulen;
Ginds vliedt de bange haes, vervolgd door zyne beulen.
Zie daer een minnaer naest zyn jonge hartvriendin;
Zy rusten op het gras en aêmen zaelge min.
En ik, met honger eerst ter tafel aengezeten,
Bewonder, voel, ontvlam en heb de spys vergeten.
'T is geestbetoovring, ja, maer veel beteekent zy:
Geen loftael pryst zoo zeer ons linnenwevery.
Ons speldewerk (ook dit mag onzen roem verryken)
Doet duizend Arachneën op Belgies bodem pryken,
Wier arbeid geen Minerve uit wraekzucht doet vergaen:
Hier strekt hy tot sieraed aen wysheid beide en waen.
De omfloersde en schuchtre maegd met neêrgeslagen lonken;
De Laïs in haer lust, het weidsch en dartel pronken;
Den dienaer des altaers, de grooten van het land,
Hen allen siert de tooi van d'onwaerdeerbren kant.
Wat zeg ik? nauw gekend, of 't aerdryk doorgezonden;
Is hy aen 't prachtgewaed des vreemdelings verbonden,
Zoo hem die by den Rus den keizertroon betreedt,
Als die te Washington den eersten stoel bekleedt.
Myn citer zal ik niet voor andre kunsten spannen,
En reppen van de bloem der vaderlandsche mannen:
Van d'eersten die de stift in 't koper heeft gedrukt;Ga naar voetnoot(1)
Van hem wiens beitel zelfs den Romer heeft verrukt;Ga naar voetnoot(2)
| |
[pagina 9]
| |
Van wie den diamant zyn luister heeft gegeven;Ga naar voetnoot(1)
Van hem die in de lucht het klokkenspel deed leven;Ga naar voetnoot(2)
Van Helmont die, den gaz ontdekkend, op 't gebied
Der scheidkunde eenen vloed van nieuwe klaerheid giet;
Van Wervicks blinde, als speeltuigmaker opgevaren
Ten schitterenden rang der fiksche kunstenaren;Ga naar voetnoot(3)
Van Brugges roem, Stevyn, die 's dampkrings zwaerte vindt,
En 't rytuig rollen doet door d'adem van den wind.
Verwonderd mag het oog dit zeilgespan bemerken,
En meent een draek te zien met uitgespreide vlerken,
'T gevleugeld fabelpaerd, of ongemeenen struis
Die heenspoedt en verdwynt met klapprend wiekgeruisch.
Thans vergt men (wonrder vond!) om vliegend heen te rollen,
Geen winden 't fel geblaes, geen rossen 't toomloos hollen;
Wy klieven met den stoom niet slechts de baren door;
Gezwinder voert hy ons te lande op 't yzren spoor.
Wat wil die toeloop tot de hoofdstad? zyn haer wallen
Door vyandlyke magt wêer plotslings aengevallen?
Het donderend geschut barst los, en iedereen
Is op dien schrikbren knal nog vlugger op de been.
Neen, 't is geen oorlogssein; 't is blyde landfeestviering,
'T is de eerste in plegtigheid beproefde stoomkarstiering.
Zie dezen zwerm van volk daer wederzyds geschaerd,
Het ongeduld in 't oog dat strak en gretig staert
Op 't zonderling getuig, en, wat het voort moet sleuren,
Dien eindeloozen stoet van wagens, met de kleuren
Van 't land gesierd, vervuld van uitgelezen volk.
De stond genaekt: de rook stuift opwaerts in een wolk;
| |
[pagina 10]
| |
Het rolgevaerte roert, het vliegt, het is vervlogen,
Terwyl de menigt' juicht en 't rekkend na blyft oogen.
Zoo geeft de Belg ook hier, op 't voorbeeld van den Brit,
Den spoorslag aen Euroop tot 't nuttigst landbezit.
De zon der wetenschap die de oudheid uyt zag schynenGa naar voetnoot(1)
Verdween, en liet Euroop in 't aeklig duister kwynen,
Toen nog voor 't vaderland haer naglans bleef bewaerd.
Lang bleeven in zyn schoot die scholen nog vermaerd,
Wie Frankryk en Germaenje en Engeland vereerden,
En lokten op hun grond het puik van haer geleerden.
Dan, ook die naglans taende en doofde langzaem uit.
'T werd nacht: de domheid heerschte en juichte in wangeluid.
Maer 't nachtgebroedsel vlood, en zieltoogde onder 't grimmen,
Wanneer 't uit Leuvens wal die klaerheid op zag klimmen
Die over 't wereldrond zoo geestverlichtend blonk.
Wat landstreek waer de lof der hoogeschool niet klonk?
Zweeft, zweeft voor mynen geest, verheven adelaren,
Van uit haer vruchtbren schoot zoo schittrend opgevaren.
Wie snelt den stoet vooruit? dat ongemeen verstand,
Die tweede Tacitus: Just Lipse, roem van 't land.
Met Stockmans wandel ik in 't heiligdom der wetten;
'K zie Feller 't monsterdier der godloosheid verpletten.
De godgeleerdheid glanst van Steyaerts vedergloor.
Clenardus brengt in 't licht der ouden taeltrezoor.
En Vandeputtes pen, in 't kennisruim gestegen,
Klapt, tot verpoozing, soms den lieven zangberg tegen.
Vergeef me, ô eerbiedwaerde en eindelooze stoet,
Zoo u myn zangeres niet allen hulde doet:
Hare onmagt is te diep uw hooge vlugt beneden.
Wen de onbedrevenheid nauw omzag op 't voorleden,
| |
[pagina 11]
| |
En 't voorval onbezorgd vertrouwde aen 't perkement;
Wanneer Europa slechts het ruw kronykschrift kent,
Mag 't diepdoordachte boek den Belgen 't eerst behooren;
Philips van Comen wordt: geschiedkunde is herboren.
Bral, ydle Gauler, bral op vaek ontleenden schat:
Die zonnen opgedaegd in uw' beruchte stad,
Om op 't verduisterd feit met nieuwen glans te stralen,
En d'echten voorvaldag te ontdekken en bepalen;
Die zonnen, hoe geacht, hoe ryk aen eigen licht,
Zyn aen de Luiksche star hun fiksche vaert verpligtGa naar voetnoot(1)
Die bladen, als een vloed thans 't wereldrond doorstroomend,
En dammen van 't geregt en alles overkomend;
Die bladen, hier verscheurd en daer aen 't vuer ten prooi,
Doch ryzend uit hun asch met jonger kracht en tooi;
Die bladen die, 't is waer, door bitse lasterwoorden,
Te vaek eens burgers rust en die eens ryks voormoorden;
Maer die de fakkels zyn waer de aerde zich aen licht,
Waer domheid voor verdwynt, waer dwinglandy voor zwicht;
Die zelfs aen 't kwynends oord een drokker leven schenken;
Den handel door 't heelal doen draven op hun wenken;
Die bladen, eer de buer zyn Renaudot bezat,
Ontving Venetie reeds van Belgies handelstadGa naar voetnoot(2).
Uw roem betwist ik niet, ô Brit! uw geestvermogen
Is eenig, en verbaest door zyn vermetel pogen.
| |
[pagina 12]
| |
'K bewonder Newton, ja, ik kniel voor hem ter neêr;
Maer straelt op Sint-Vincent geen glimpje van diens eer?
Vergeefs na hem gepoogd tot verder punt te rennen
In 't ryk waervan Euclide ons 't ruime veld deed kennen.
Nog had geen kundige arts, het snymes in de hand,
Het lichaem nagespoord by 't lillend ingewand.
'T vooroordeel heerschte alom. Hetwaende 't menschdom te eeren
Door 't schadelyk verbod de ontleedkunde aen te leeren.
Vesael verschynt! Door moed en leerzucht aengezet,
Tart hy de onwetendheid en hare ontzinde wet.
Zie, zie hem daer alleen langs deze graven dolen,
En vlammen op 't gebeente in de omgewroete holen,
En twisten met den gier om 't onbegraven lyk,
Op dat de wetenschap zich met den buit verryk'.
Triomf! gezegend wordt zyn onvermoeibaer pogen:
Het blind vooroordeel raest met spartlend onvermogen;
'T verdwynt, versmaed, verschopt. De wetenschap wint aen;
'K zie 't menschdom by Vesael ter open schole gaen.
Dan ach! nog leeft de nyd, die vlamt om zich te wreken,
En 't schuldloos offer sterft in vreemde afgrysbre streken.
Begeert gy een bewys van 's Belgs leerzuchtigheid?
Zie hoe hy 't schoolbestaen met yver vry bepleit;
Zie 't aengewassen tal der onderwysgestichten,
En hoe zich de arme jeugd mag kostloos onderrigten.
Een roep, en 't volk ontwaekt en biedt zyn onderstand;
Miljoenen op een wenk zyn onder 's stichters hand.
En, eer de staet het gist, mag hy verwonderd staren
Op scholen die den roem van Leuven evenaren.
Ja, kunst-en kennismin bezielt myn Vaderland.
Wel hem, wien in de borst die zuivre neiging brandt.
Zy slechts kan in den ramp nog zoet genoegen baren;
Zy slechts, dien woesten storm, die tuimeldrift bedaren,
| |
[pagina 13]
| |
Te lang, te lang, eilaes! 't verderf der maetschappy.
Dat heerschzucht, vuig belang, dat snoode kuipery
Zich lusten by 't vertoog van uitgeplonderde oorden:
Aen haer, aen haer de vreugd van rooven, branden, moorden;
Aen ons het rein genot, het edel geestvermaek!
Blaek dan, gewyde zucht tot kunst en kennis, blaek,
Verspreid alom uw gloed. Dan heerschen, met de vryheid,
Geleerdheid, welvaert, rust en algemeene blyheid.
 |
|