Verhandelinge van de opvoedinge en ziekten der kinderen

Vierde Hooft-stuk. Van de Wratten oft Werten op de handen en andere deelen des lighaams

I.

De Kinder-handen als ook die van ouder luiden, siet men dikwyls met een leelijke uitbultinge beset, die we Wratten of Werten noe-

[p. 236]

men. Hoedanig nu haar rechte oorsprong is, heb ik noch by niemand myns wetens gelezen. ʼt Gelust my dan alleen hier myn gevoelen op te stellen, en meine datze voort komen wanneer de Zenuw-tepeltjes onses huids beledigt zijn, het zy door quetsinge, het zy door verstoppinge.

II.

De Quetsinge kan geschieden, door dien de Kinderen in de Netelen haar handen komen te branden, gelyk men segt, en dat dan hier door eenige Zenuw-tepeltjes zoodanig beledigt werden, dat er tussen de huid en de opperhuid een vogt komt uit te syperen, welke aldaar stremmende, en egterwegen nagelaten werden, door welke de zelve uit het Zenuw-tepeltjen, even als de planten gevoed werd. En dit siet men ook in de gequetste boomen, welker vogt uit druipende, daar op komt te droogen, maar van achter zoo veel vogt krijgende, werd dat vogt door die verdroogde korft heen gestooten, waar door men sien kan op wat wyse de knobbels aan de boomen wassen en gevoed werden, en ik meine dat het in het groeyen der Wratten mede zoo toegaat.

III.

Ten tweeden, zeg ik, datze uit Verstoppinge kan geboren werden: Want zooʼer eenige Zenuw-vogten in eenige Zenuw-tepeltjes te dik

[p. 237]

mogten zijn, zo komt het daar te stremmen. Gestremt zijnde, zoo perst het Zenuw-vogt van achteren daar geduirig tegen, en wyl het zelve niet wel voort en kan loopen, moet het daar blyven staan, waar door de Verstoppinge vergroot en de Stoffe vermeerdert werd, het welke dan allenxkens een uitpuilinge moet maken, diewe Wratten noemen.

IV.

De Genesinge bestaat nergens anders in dan dat men de zelve doet versterken, het zy op wat wyse het geschied. Ik hebbe my altyd wel bevonden met het gele slap van de Stinkende Gouwe, anders Schel-kruid oft Chelidoneum Majus genoemt. Als ook met het sap van Paarde-bloemen, en Kroontjes kruid, welke sappen vry scherp zijnde, de Wratten dood byten, even gelyk als mede de Ruptoriae, die uit een Alcali bestaan, het zelve zouden doen. Azyn-pekel en diergelyke verrichten het zelve ook. Item de Spiritus Vitrioli ofte Sulphuris, Nitri, Aqua Fortis, Aqua Calcis en diergelyke, die de zelve maar de groeyinge konnen beletten.

V.

Daar is noch een andere wyse om Wratten te genesen: Als daar zyn, datmense vryft met een stuk gestolen Spek, met een Erwt, Appel, Goutbloem, doode hand, en diergelyke: Wel-

[p. 238]

ke men dan onder de Aarde graaft of in het geheim huis smyt, zo vallen de Wratten terstond af zoo ras de Stoffen verrot zyn. Ik hebbe daar van verscheide Getuigenissen gehoort, dat de Wratten na dit vryven zijn afgevallen. Soo dit waar is, weet ik niet of ik een Philosooph jegenwoordig andere reden kan te berde brengen, als dat de Genesinge in een sterk geloove bestaat van dat het vryven met deze of gene dingen de Wrat zal doen afvallen. En dat het al te veel vloeyen van de zenuw-vogten de Weat van achteren dood, en gelyk als af stoot, even als we elders gesegt hebben dat het doode vlees van het gesonde kan komen te scheiden. Even gelyk het in de planten toegaat, wanneerse te veel vogts krijgen, zullen ze mede versterven. En door dit geloove schijnen veele Koorsen mede afgelesen te konnen werden: Gelyk als men menigmaals heeft gesien dat gebleken heeft.