Verhandelinge van de opvoedinge en ziekten der kinderen

Achtste Hooft-stuk. Van de wormen die somwijls Rijf-koeken genoemt werden.

I.

WOrmen te hebben is een van de gemeenste Kinder-ziekten, voornamelijk als de Kinderen vaste kost beginnen te eten, dan so zijnse daar meest mede geplaagt: De Wormen die in de Kinderen meest vallen zijn ronde Wormen; En een tweede soort is'er die niet in alle darmen

[p. 87]

groeyen, maar meest in den Endel-darm: Dog de Kinderen werden daar juist niet alleen mede aangetast, maar zelfs oude Personen.

II.

't Gebeurt niet selden dat dese Wormen gelyk als met geheele klonten in een sitten, en in de darmen blyven hangen, spannende de selve uit, en gevende somtijds een hardigheid, welke den buik doen opspannen, en uiterlijk gelyk als een verharde Milt of Lever vertoonen. Het welke van de Quaksalvers en het gemeene Volk een Rijf-koek genoemt werd, doch om wat Oorsaak weet ik selfs niet; Siet hier van mede elders in mijn Collectanea Medico-Physica een Historie door den Heer L. Smids beschreven.

III.

Nu sal een Philosooph en een Lief-hebber van de Waarheid belust zijn, de ware Oorsaak te weten, en indien hy wat nauw toe-luisteren wil, zal ik se hem op zijn Kartesiaans wat nauwkeurig ontvouwen. We weten voor eerst dat zo ras de Kinderen gespeent werden, hare gesten inde Maag noch niet sterk genoeg zijn, om allerhande Spijs te konnen verduwen, en tot een bequaam sap te bearbeiden, so dat nu waar is, moet het gebeuren dat de spijs door dese onvolmaakte gestinge aan het rotten en bederven geraakt. Al het gene nu ligt tot een verrottinge

[p. 88]

werd gebragt, bestaat uit een menigte deeltjes die alle van een verscheiden soort zijn: Dat is, dat hare deeltjes in Figuren seer van den anderen verschelen: dese verscheidene Figuren zijn dan oorsaak van verscheide Bewegingen, en dikwyls van een al te grooten beweginge, waar door de Hooft-stoffen vervlogen en verbruikt wierden, die anders oorsaak waaren dat dese fermenterende stoffe tot een volmaakter vogt soude geraken: Dese fijne geest nu verloren zijnde, versuuren en vergoren dese spijsen, en wylse niet ophouden om gestadig van de subtyle Materie bewogen te werden, so hakt en kerft het suur op d'andere deeltjes so lange, tot dat de een d'andere gansch stomp en onmagtig gemaakt heeft; Dese groote Beweginge nu is oorsaak dat de subtylste en fijnste deeltjes ontsnappen en het hasen pad kiesen, waar door te voren een lieffelijke Fermentatie wierde veroorsaakt. De grofste deeltjes nu van het alcali en het acidum over blyvende, werden alleen maar tegens malkanderen bewogen en verschoven, soo dat door haar onderlinge snelle beweginge alles los geraakt 't geen in't rottende Lighaam los te maken is, en dit is d'oorsaak dat al 't gene rot, week en murf werd. Dese grove deeltjes tot in de neus toe vervliegende, geven ons een stank te kennen.

IV.

Na dese groote Beweginge zijn de Kragten

[p. 89]

van dese gesten meest gebroken, zoo dat'er een mindere beweginge uit volgen moet, en hoe de beweginge der subtyle Materie meerder vermindert, hoe de persinge van de Hemels-bolletjes meerder vermeerdert, so dat dese rottige stoffe meerder aan een geperst werd, en by gevolg tayer en lymiger werd. Dese taye en lymige Stoffe onder de andere rottende deeltjes zijnde, haakt het eene deeltjen aan het andere, waar door de heele massa taey werd. De subtyle materie onderwylen werd niet regulier en volgens de gewoone order door dese taeye en verrotte stoffe bewogen, maar is genoodsaakt door d'eene meer en d'andere minder door te blixemen, waar door gelegentheid gegeven werd om van binnen eenige ruimten te smeden, want de subtyle Materie daar door blixemende, kan daar so licht niet weder uit, alsse daar is in gekomen, so dat dese taeye en lymige stoffe geduirig uitgebreid werd. Alle dese ruimten nu, zijn of in de langte of in de breete uitgebreid. Maar de beweginge geschied volgens d'order in de langte, want de beweginge van die lighaamtjes is de sterkste, waar door de uiterlijke lichamen al persende de selve dwongen, welke d'oorsaak is dat dese ruimten in de langte werden gesmeed, door dese persinge wierde dan een nieuwe verplaatsinge van de dikke deeltjes veroorsaakt, waar door de doortogt een weinig belet en verhindert wierde, om dat des selfs tegenstand min-

[p. 90]

der was, als de beweginge der subtyle materie door dese beweginge nu werd te wege gebragt, dat'er een menigte Pypjes gesmeed wierden, door welke de dunne deeltjes konden heen vloeyen; en dewyl de beweginge van de subtyle Materie allenxkens aan de einden verflauwde, wierden dese ruimten op d'einden mede dunder. De Persinge nu van de uiterlyke Lighamen was mede aan d'einden niet minder als aan het midden, so dat het eene eind van dese pypjes so geperst werd, dat de verdere doorvloed belet werd, en by gevolg gedwongen niet wederom te deinsen, waar door dan een worm wysige beweginge ontstaat.

V.

Doch somtijds gebeurt het, dat juist niet alle dese Pijpjes recht-linig leggen, maar somwyls wat krom en bogtig gelyk als de slangen en aalen door malkanderen leggen. De fijne deeltjes deser Worm niet konnende altijd op eene plaats blyven, moeten door een nood-dwang allenxkens vervliegen, dese plaatse niet konnende ledig of ydel blyven, so dat 'er door een kringwijse beweginge weder nieuwe Stoffe moet indringen, waar door de Worm gevoed werd en voedsel krygt. Dit is dan de Wijse, door welke wy bevatten konnen, dat'er een Worm kan gemaakt werden. De Verscheidenheid nu van de rottingen als ook der stoffe, beweginge, plaats

[p. 91]

en diergelyke geven gelegentheid tot het groeyen van verscheide soort van Wormen.

VI.

D'Uiterlijke Oorsaken zijn het eten van harde spijs, die de Kinderen niet konnen verduwen, gelijk gesegt is; Item het eten van suiker en alle slijmige spijs, waar mede de Kindertjes tot walgens toe menigmaals opgepropt werden, in't kort het is een slijmige en ligt verrottende stof, gelijk als mede alle ooft-vrugten, die veel suur by haar hebben, en ligt tot verrottinge komen.

VII.

De Uiterlijke Teikenen zijn, dat de Kinderen geduirig in de neuse peuteren, en dat de selve jeukt; Item blaauwe ringen om d'oogen. D'Oorsaak mein ik dat hier van daan komt, om dat het bloed door een menigvuldig suur en slym opgepropt zijnde, door die fijne slag-adertjes, welke in de Neus en omtrent d'oogen loopen, geen doorgang kan hebben, die ras genoeg geschied, want dat dese deelen aldaar een jeukinge geven, is de geduirige persinge tegens de syden der vaten, so dat het trager moet loopen, en des selfs vertraginge in het gansche bloed zijnde, moet ook het geheele lighaam blonter en blaauwer zijn, en voornamelyk aan d'oogen, alwaar de huid met menigte fijne slag-adertjes voorweven is, welkers bloed ligtelyk door de

[p. 92]

huid kan gesien werden. Nu dese teikenen zijn juist niet altyd vast, want daar zyn meer toevallen in welke dese teikenen gesien werden. Die een glas Wyn te veel gedronken heeft, sal gemeenlyk des ogtens soodanigen jeukinge in de Neus gewaar werden, dat men door lange daar in te peuteren, men niet selden aan het bloeden geraakt; en by aldien iemand wat te veel gebekert heeft, siet hy seer versopen uit, met blaauwe ringen om de oogen: de reden hier van is klaar, alleenlyk overdenkende, dat de Wyn zo een menigte suurs in het bloed heeft nagelaten, waar door het selve is verdikt geworden, so dat het door die deelen trager moet doorpasseren, als te voren eer de Wyn gedronken was.

VIII.

By dese teikenen komen somtyds mede buikpyn en beweginge in de darmen; ook gebeurt het somwyls dat'er eenige Wormen uitgeloost werden, en dat is al een van het sekerste, maar egter om dat sulx niet altyd geschied, kan men het best aan de vorige teekenen kennen. 't Gebeurt ook gemeenlyk dat de monden der Kinderen wat stinken, en een overvloedig speeksel quyt geraken, zynde een teiken dat de Gyl niet wel met het bloed vereenigt, so dat het lichtelyk door de speeksel vaten kan uitgeloost werden, en dewyl het selve in het bloed komt te verderven, geeft het veeltyds geen goede reuk

[p. 93]

van sig; en tot bevestinge hier van, soo zend ik den ongeloovigen maar na de pis die de Kinderen wateren, en se zullen gewaar werden, dat de Pis wit sal zyn als een gekernde Melk, dat niet anders is dan een vergoorde Gyl.

IX.

Ook zyn dese Kindertjes wel met schrikkingen des Nachts onder het slapen bevangen, dat nergens anders van daan komt, als van dat overvloedige suur, waar mede de gyl en bloed opgevult is, soo datter by gevolg geen goed senuw-vogt kan geboren werden, het welke dan andere vreemde deeltjes by sich hebbende, onordentelyk door de zenuwen moet doorstralen, waar door trekkingen, verbaastheden, schrikkelyke Droomen en diergelyke komen t'ontstaan.

X.

Dit overvloedig suur is dikwyls mede oorsaak dat dese Kindertjes graag na eten zijn, want het komt haar selden t'onpas. Want dit suur prikkelt de Maag geweldig, waar door de Maag grooter beweginge krijgt als behoorlyk is, en alles uitgudst watse in heeft; De maag dan ledig zynde, en het suur d'overhand neemde, geeft geduirig een nieuwe honger. En hoe meer spyse de Kinderen krygen, hoese meer willen hebben, en wyl het in geen goed Voedsel veran-

[p. 94]

dert, werd daar veel slym en suur geduurig voort gebragt; Dewyl nu dese vuiligheden aangroeyen en d'Overhand nemen, kan daar geen goed Voedsel geboren werden, waar door de Kindertjes onderblyven, niet groeyen, seer uitteren en vermageren.

XI.

Veeltyds is de buik seer opgespannen als een trommel, om dat de Darmen door een menigte slym en klitten van Wormen opgevult zyn, item dat'er veel Verstoppingen zyn, en dit gebeurt meest wanneer de Kinderen hard-lyvig zyn, en weinig afgang hebben.

XII.

Selden gebeurt het, dat dese Kinderen vry van Koorsen zyn, want se hebben een al te dikken en verdorven bloed, om daar niet mede onderworpen te zyn. Want een dik bloed geraakt veeltyds aan het broeyen en heet werden, waar van we hier na breeder zullen spreken, want om van de koorsen te verhandelen soude hier te lang vallen.

XIII.

Men siet dat de Kinderen lang gesond schijnen te leven, alhoewel se Wormen onderhavig zijn.

XIV.

De Aars-mayen doen dikwyls de minste schade, maar indiense in den endeldarm lang

[p. 95]

meester blyven, heeft men egter gesien, datse daar geheele stukken uit gegeten hebben.

XV.

De lange en breede Wormen, zyn selden in de Kinderen, doch wanneerse daar mede beladen werden, soo zynse daar gemeenlyk ellendig genoeg aan, want se zyn so haast niet te verdryven als de ronde Wormen, en die men maeyen noemt; ook verwekken die groote Wormen groote toe-vallen, ja blyven ymand ettelyke jaren by.

XVI.

Hoe minder Wormen hoe eerder Genesinge, voornamelyk als de Kinderen niet lang Wormen gehad hebben, en eerst beginnen te groeyen; maar so daar Koors en eenige toevallen by komen, gaat de Genesinge vry wat trager, want dan is het bloed en andere sappen onses lighaams meer bedorven, en hoe alles trager toe gaat.

XVII.

In't Generaal dan sal men alle Kinderen geen Gelegentheid geven, om haar Wormen te doen hebben, ook mag men alle Kinderen ook wel iets laten gebruiken, om de Wormen voor te komen. Men magse dan somtyds een popje van geraspte Harts-hoorn in't bier hangen, welkers vlugge sout alle slym en suur weg neemt, en

[p. 96]

al is 'er een weinig Rhabarber by, 't zal niet als des te beter zijn; of men kanse eenige greinen Mercurius dulcis somwijls in geven, en strooyen dat des ogtens op haar boteram:

Os

Recipe Mercur. dulcis. Gr. sex.

Corallinae praep. Scrup. sem.

M. F. Pulvis,

Dit Poeder mag men een Kind in geven van ses of seven jaar.

XVIII.

Vorders bestaat de Genesinge in't uytdryven en dooden der Wormen, en voorts alle slym en suur weg te nemen en te veranderen. Onder de Medicamenten die men gewoonlyk gebruikt, is'er niet gemeender dan het Semen Santonici anders Worm-kruid oft Seeversaad genoemd, en sekerlyk het is al vry wat ongemeens voor de Wormen om die te dooden en uit het lighaam te jagen; Hier nevens komt de Look, welke beide uit een sal volatile aromaticum bestaan, seer bequaam om alle slym en suur ten onder te brengen, het welke de Wormen onttrokken zijnde, zy van selver moeten sterven.

XIX.

Onder de Mineralen heeft men al het gene uit quiksilver gemaakt werd, als de voorgemel-

[p. 97]

de Mercurius dulcis, cinnabaris, praecipitatum album en diergelyke, het zy nu op wat wyse die bereid is, het komt doch alles op de Quiksilver uit. Dese Quik dan doet niet anders als het suur in sig nemen, en wijl de Quiksilver uit ronde bolletjes bestaat, en het suur uit lange, styve en snydende Deeltjes, so werd de Quiksilver even eens van Figuur, gelijk een bal die vol pinnen is, soo dat over al waar de zelve gerold werd, noodsakelijk steken moet, het welke de eenigste oorsaak is, dat de Quik corrosyf werd. Dese Quiksilver nu in de Wormen komende, moet alle Veseltjes in de selve in stukken breken, waar door de Worm noodsakelijk moet sterven; Ten anderen, dewijl de Quiksilver alle dit suur in sig opslokt, werd de Worm daar van ontrooft, soo dat de selve soo wel niet bestaan kan als te voren.

XX.

Alle bittere dingen zijn mede een tegengift, om de Wormen te dooden en uit het lighaam te dryven, gelijk als Alsem, Aloë, Myrrha, Rhabarbarum, Crocus, Colocynthis en diergelyke, want se bestaan alle of uit een vast of uit een vlug Alcali, welke gearomatizeert is, en dat dese oorsaak zyn van een wegneminge des suurs en slyms, daar van heb ik in het vorige genoegsaam gesproken.

XXI.

Van gelijken zijn ook alle die Middelen dien-

[p. 98]

stig, welke uit een vast Alcali alleen bestaan, gelijk als de Corallia Rubra en Alba, Corallina, Chalybeata, en diergelyke, want hier door werden de suure Deeltjes opgeslokt en uit het Lighaam gehaalt, en by aldien hier eenige Aromatyke dingen onder gemengt werden, werd ook de slym vloeybaarder, so dat 'er tot de generalie der Wormen niets meer kan gecontribueert werden: d'oorsaak dan benomen zijnde, werd ook het effect benomen

Sublatâ causâ, tollitur effectus.

Soo dat dan alle de Medicamenten, die men tegens de Wormen gewoon is te gebruiken, uit een Alcali volatile ofte fixum bestaan.

XXII.

Uit het Semen Santonici anders Worm-kruid gesegt, kan men verscheide bereidingen maken, want voor-eerst kan men dit Saad in Wijn weiken, en halen daar een Tinctuur uit, van welke de Kinderen dagelyks een lepel of twee af konnen gebruiken, als

Recipe Sem. Santonici, unc. sem.

Vini Hispan. unc. decem.

Misce.

Laat dit op een warme plaatse, een dag twee of drie weiken, giet het dan door een doekjen oft Seefjen, en bewaart het in een flesjen, laat de

[p. 99]

Kinderen des ogtens nugteren en des avonds als zy slapen gaan, daar een lepel vol van nuttigen, zo zullen de Wormen wel haast vergaan en versmelten, of buiten het lighaam geboent werden.

XXIII.

Men soude noch konnen een Extract van dit Saad maken, en in form van kleine Pilletjes de Kinderen ingeven. En om dit te doen neemt een pond Semen Santonici, kookt dat een uur of twee in regenwater, laat dan het vogt door een doek oft teems heen loopen, en kookt het Saad noch eens op, giet het weder door, en doet dit soo lange, tot dat men siet dat al de Kragt en verwe uit het saad gekookt is. Doet dan alle dese doorsygsels by malkanderen, en setse op het vuur sagjes uit te dampen, tot dat'er op het laatste een stoffe over blijft, die de gedaante van pilletjes heeft. Van dit Extract nu kan men een of twee Pilletjes, die elk vier grein wegen, seffens ingeven; en dewijl de Kinderen wat vies zijn om in te nemen, kan men se in het weeke van een gebraden Appel in geven, en dan konnen zy het niet proeven.

XXIV.

Noch kan men dit saad tot poeder gestooten; de Kinderen ingeven, van een half scruipel tot een half dragme en geheele dragme toe, na dat de Kinderen oud zyn. Maar dewijl de Kinde-

[p. 100]

ren niet geern soo veel quantiteit in nemen, soo is het gemakkelijk in manier van een Tinctuur, oft Extract gemaakt, gelijk we hier te voren beschreven hebben.

XXV.

Doch in plaatse van het Semen Santonici kan men veilig hetSaad van de Tanacetum gebruiken, welke hier te Lande veeltijds in het wilde wast: Want dit Saad heeft soo wel een Sal volatile Aromaticum by sich, als het vorige Semen Santonici, welke niet alleen uit de reuk maar selfs uit de smaak bekend is. Behalven dit, soo hebben de menigvuldige ondervindingen ons daar van getuige geweest, dat dit Saad tegens de Wormen een heerlijk Medicament is. Want veele Doctoren die tegens de Wormen niet anders ingeven. Vorders kan men van de selve mede een Tinctuur en een Extract van maken, gelijk te voren van het Semen Santonici gesegt is. Menigte Worm-meesters en Quaksalvers, die tegens de Wormen mede niet anders gebruiken noch verkoopen.

XXVI.

Sommige Kinderen hebben liever eenige koekjes, diese gemeenlijk Worm-Koekjes noemen, welke op verscheide wysen gemaakt werden. Ik voor my ordineer selden of noit jegenwoordig de Suiker, om dat die het Medicament

[p. 101]

maar beletten te werken, want dese taeye lymige deeltjes slingeren om de vlugge en Aromatyke Deeltjes, so datse gelyk als in de boeyen gepaternostert leggen, en by gevolg haren vyand, de Wormen niet konnen aan boort klampen: Men kan egter een middel-weg gaan, en laten sulx onder Peper-koek, Heilyk-makers, Bakkers-koekjes, Marsepein en diergelyke kneden.

Als

Recipe Sem. Santonici, drach. tres.

F. Pulvis.

Laat dit elders onder de voorschreve dingen kneden en bakken, soo hebt gy voor drie of vier reisen genoeg, en dus gebakken zijnde, merken het de Kinderen so ligt niet. Maar men kanse maken datse geen smaak hebben, het welke dan de Kinderen sonder achterdocht konnen gebruiken.

Als

Recipe Pulv. Mechoacannae,

Merc. dulcis, aa drach. duas.

M. F. Pulvis.

Laat dat mede elders onder kneden en bakken, so hebt gy ontrent voor vier reisen voor een Kind van ses, seven en acht jaar. Anders so koken se brood-suiker tot een Consistentie van Tabellen, en roeren daar eenig poeder onder, het

[p. 102]

welke op een plaat uit gegooten zijnde, koekjes vertoonen, maar dewyl het suiker-gebruik schadelyk is, wil ikse niemand aanprysen.

XXVII.

So daar mede yets tegens de Wormen kan gebruikt werden, so is het de Look, bestaande, als gesegt is, uit een

Sal volatile Aromaticum:

Hier van neemt men eenige bolletjes, die men in stukjes snyd, en in soete melk kookt, het welke men de Kindertjes laat drinken, en eenige dagen laten continueren, soo sullen zy een menigte Wormen uitlosen, en quyt geraken. Van gelyken kan men de selve op Spaanse Wyn setten, en laten de Kindertjes daar dagelyks van drinken.

XXVIII.

Aangaande nu de Quik-silver en al het gene daar uit bereid werd, daar van kan men verscheide dingen maken, als Poeders, Pillen, Koekjes, Waters en diergelyke: de Poeders kan men op verscheide wysen maken:

Als

Recipe Mercurii Dulc.

Scammonii, aa grana sex.

M. F. Pulvis.

[p. 103]

Of

Recipe Cinab. Nat.

Resinae Jalappae, aa grana quinq.

M. F. Pulvis.

Of

Recipe Calomelan. Scrup. sem.

Corallinae Pr. Scrup. unum.

M. F. Pulvis.

Dese Poeders zyn goed voor Kinderen van ses of seven jaar.

XXIX.

De Pillen kan men van verscheide dingen maken, en voornamelyk van het Extractum Seminis Santonici, dat we te voren beschreven hebben:

Als

Recipe Extr. Santon. Scrup. unum.

Praec. Albi, Scrup. sem.

M. F. Pilulae No quinque.

Of

Recipe Extr. Tanaceti, Serup. unum.

Merc. Dulc. Grana Sexdecim.

M. F. Pilulae quinque.

[p. 104]

Of

Recipe Cinnabar. Antimon. Scrup. sem.

Scammonii Scrup. unum.

M. F. Pilulae quinque.

Van dese Pilletjes mag men alle ogtens een van door swelgen.

XXX.

Dese Poederen en Stoffe om Pillen te maken, kan men ook onder eenig deeg laten kneden en bakken, om het de Kinderen in een andere form te laten gebruiken.

XXXI.

Sommige laten de Quiksilver selver eenige dagen in Regen-water weiken, het welke sy de Kinderen te drinken geven, want het Water is selden so suiver of daar zyn noch eenige suure deeltjes in, welke met het Quik te samen werkende, ook eenige kracht in het Water werd gedreven, en gedronken werdende, op d'eigenste wyse werkt, even als of men in een pint Waters een grein Mercurius Sublimatus mengde, en het soo te drinken gaf.

XXXII.

De Medicamenten nu die uit yser en staal bereid werden, zyn voornamelijk des selfs Tinctuur en sout, als mede wel het bereide Staal en

[p. 105]

om een goede Tinctuur te maken, so behoeft men maar een once gevylt Staal op een pint Meede oft Spaanse Wyn te setten, so sal daar Tinctuur genoeg uit trekken, hier van mag men alle daag veilig een lepel vol te gelyk af gebruiken, en wanneer de Meede oft Wyn afgedronken is, kan men daar weder nieuwe opgieten:

Of

Recipe Vitrioli martis, drach. sem.

Vini Hispanici, unc. duas.

Misce.

Doet daar van alle dagen tien of twaalf droppen onder het bier dat de Kinderen gebruiken.

XXXIII.

De Poederen nu die men van staal bereiden kan, zijn aldus, als

Recipe Vitrioli martis, Scrup. sem.

Corallin. drach. unam

M. F. Pulv. quatuor.

Of

Recipe Chalybis sine acido pr. Scrup. unum

Sem. Santonici, drach. unam.

M. F. Pulv. duo.

Hier kan men dagelijks een Poeder met wat Wyn of bier van gebruiken.

[p. 106]

XXXIV.

Behalven het Staal en Quiksilver, kan het Koper hier mede te passe komen, want als men een nacht lang wat spaanse Wyn in een kopere Vysel oft koper Bekken laat staan, en dat 's ogtens te drinken geeft, werden daar mede Wormen geloost.

XXXV.

Maar om soo veel omslags niet te maken, soo neemt het volgende alleen.

Recipe Vitrioli Veneris, Grana quatuor.

Vini Hispan. unc. sem.

Misceantur.

Hier van mag men alle ogtend een droppel of twee af gebruiken in wat wyn of bier. Of behoeft dagelyks maar een vierde van een grein Vitrioli caerulei op een boteram te strooyen, en te laten eten.

XXXVI.

Vorders zijn daar noch eenige uiterlyke dingen van smeeringen, gemaakt van Olie van Alsem, Myrrhe, Aloë, Osse-gal en diergelyke. Welke, indiense door de huid konnen doordringen, eeniger maten konnen voordeelig zyn.

[p. 107]

Als

Recipe Myrrhae,

Aloës,

Colocynth. aa drach. duas.

Fellis bovin. unc. unam.

Olei Absinthii, unc. duas.

Laat dit eenige dagen te samen op een warme plaatse staan, perst het dan door een doek, doet daar dan een half Scrupel Olei absinthii Stillati by, en strijkt daar dagelijks de buik mede; maar by aldien men dese Olie tot een Salf begeert te hebben, kan men alleen daar wat Was by smelten.

XXXVII.

Daar zijnder, welke onder dese dingen Quiksilver mengen, het welke wel niet quaad is, zo men maar geen sorg hadde van een Salivatie te verwachten, daarom kan ik daar niemand hard aan raden: Egter om de leerende niet verlegen te laten, sal ik alleen dit volgende daar aan knoopen: Als

Recipe Ung. Arthanitae, unc. unam.

Merc. Vivi. drach. sem.

Misce.

Hier mede mag men om den anderen dach over de buik stryken, maar indien de mond meer als gewoonlyk begonde te stinken, moet men daar niet mede voort gaan.