Den Neder-landschen herbarius ofte kruid-boek der voornaamste kruiden

CCCCXCVII. Hoofd-stuk. Veronica, Elatine, Eeren-prys.

HEt eerste ofte Manneken, heeft struikjes somtyds langer dan een span, sig na de aarde buigende en langs deselvige voort-kruipende, die zig onderwylen met dunne veselen in d'aarde wortel maakt. De bladen hebben korte steeltjes, zyn breed en lang-rond, een weinig spits toeloopende, en min of meer rontom gesaagt; met een weinig donsigheid overdekt, en daarom wat ligt groen: staan twee en twee over malkanderen: langs de struikjes siet men de blaadjes vry wat smalder. Van het midden af tot boven toe der struikjes komen vier-bladige, kleine, ligt-blaauwe bloemtjes, met weinige veseltjes in 't midden, staande yder op een kort steeltjen, en bladerig voetjen, waar na kleine, platte zaad-huisjes volgen, eenigsins na Herders tasjes gelykenende; en dese zyn gevult met zeer klein, rond en swartagtig zaad.

[p. 603]

Het tweede Manneken staat regt overend, maar komt anders met het voorige seer overeen.

Het derde Manneken verschilt alleen van het eerste dat het in alles kleender is; van bladen groen en glad, sonder eenige hairigheid.

Het Wyfjen werd Elatine genaamt; heeft met de voorige soorten niet veel overeenkomst. Het kruipt langs d'aarde: het is van struikjes en blaadjes geheel donsig. De blaadjes zyn wel als de voorgaande, maar wat spitser toeloopende, en niet rontom gekerft, ook niet juist altyd twee en twee regt over malkanderen staande: langs de struikjes (die wel een voet lang werden) komen uit de schoot der blaadjes op korte steeltjes geele bloemtjes, die agter met een hoorntjen uitsteken, gelyk als de Ridder-sporen: hier na volgen ronde zaad-huisjes, met klein zaad. De wortel is klein en veselagtig.

d'Eerste twee vind men in de duin-valeijen, en ook op steenagtige gronden. De derde vind men in de weijen, en in vogtige landen. Het vierde wast niet alleen op vogtige weijen, maar ook wel in de koorn-akkers. Sy bloeijen alle in de Somer, en willen in de hoven wel weelderig groeijen.

Het bestaat uit wat bittere en te samen trekkende deeltjes: en is dienstig soo uiterlyk als innerlyk tegens wonden en quetsingen. Innerlyk mag men de kooksels drinken; en daar mede uiterlyk in wonden, en etter-bost, als die geopend is, speuten. Hier toe kan men mede het zap gebruiken: men kan daar mede ook darm-speutsels maken tegens een bloedige en pynelyke darm-vloed.