Den Neder-landschen herbarius ofte kruid-boek der voornaamste kruiden

CCLXVI. Hoofd-stuk. Lavendula, Spica, Nardus Italica, Lavendel.

LAvendel noemt men Mannetjen en Wyfjen, verschelen van groote en aangename reuk. Het is een seer laag Heestertjen: hebbende lange, lyvige, smalle, gryse blaadjes, van groote en maaksel als de Rosemaryn; tusschen dese komen dunne, vier-kante, geknookte bloem-steeltjes, min of meer anderhalven voet lang. Uit yder knooptjen zyn twee tegens over malkanderen staande blaadjes. Op het opperste deser steelen staan de bloemtjes, aars-gewys, ligt blauw van koleur, hebbende een mondjen, onder met dry kleine blaadjes, die boven van twee grooter overdekt werden: dese staan yder in een ligt blauw kokertjen. Men vindse mede met witte bloemen: met breede bladen, en wel met gesnipperde. De wortel is houtagtig, en veselig.

Het Wyfjen groeid lager, en heeft kleinder, smalder, en teederder blaadjes, en soo kragtig niet rieken. Niet alleenig zyn dese gewassen aangenaam van reuk, maar de bladen geknauwt zynde,

[p. 347]

geven een smaak als van Persike-pitten of bittere Amandelen.

In Spangien en Langedok groeijen sy in 't wild, maar alhier alleen in de hoven. Sy bloeid in 't midden van de Somer.

De bladen en bloemen bestaan uit een fyn oliagtig vlug zout, en daarom doordringelyk. Men gebruikt deselvige daarom in hoofd-qualen, lammigheden, krampen, trekkingen, hoofdswymel, bevingen, slaap-siekten. Het dryft de pis, de Maand-vloed, de vrugt, set den arbeid voort: verdryft de darm-winden en buik-pyn, enz.

Hier van maakt men Conserven, gedistilleerde waters, azynen, geesten, fyne olien, die men spyk-olie noemt. Men kan de selvige mede op wyn setten of Brandewyn: men kan mede de kooksels drinken, ofte trekken als de Thée.

De Lavendel-bloemen werden tusschen de kleederen en linne gelegt, om een reuk tegen, en tegens de motten. D'olie werd van de Schryn-werkers gebruikt, om hare kassen tegens het verwormen te bevryden; ook werden de hand-schoenen daar mede een reuk gegeven. Ook werd sy van de goud-smits gebruikt, (soo ik meen) om te amalleren.