Den Neder-landschen herbarius ofte kruid-boek der voornaamste kruiden

LI. Hoofd-stuk. Artemisia, ofte By-voet.

DE By-voet is of met breede of met smalle bladen. D'eerste heeft groote, dog diep doorsnedene en aan de kanten getande bladen, van boven donker groen, en van onderen wit en Wolagtig, ook heeft men die met gevlekte bladen gesien; heeft stelen ofte stammetjes van vyf of ses spannen lang; welkers (ik hebse tusschen de dry en vier ellen hoog sien groeijen) sommige rood zyn en andere groen, rond, en gestreept, die sig allenxkens in meerder en meerder zyd-takjes verdeilen; sy groeijen regt over eind; de bladen hoe hooger sy werden, hoe kleinder; aan de bovenste takjes heeft men geelagtige kleine bloemtjes, en daar na in de Somer haar klein rond zaad. De wortel is veselagtig, die alle Jaren weder uitschiet, en mede van haar zaad voortgeteelt werd; sy groeit langs de wegen, en somwylen by naby gelegene Zee-plaatsen.

Die met smalle bladeren, is veel fynder door-sneden van bladen, even byna als de Averoone Manneken, maar wat grooter en langer. Haar stammetjse zyn teer en dun, die allenxkens in nog teerder takjes verdeelt werden; welke met blaadjes niet

[p. 85]

alleen begroeit zyn, maar met veele kleine bloemtjes ofte nopjes langs henen zyn begroeit; de wortel is matig dik, die sig diep in d'aarde boort. Wast hier maar in de Hoven, alsoo hem nooit, myns geheugens, in 't wilde gesien heb. Maar groeid in Duitsland, Bohemen en Oostenryk in 't Wilde. Sy brengt haar saad in de Somer voort, en teelt mede door haar wortel voort.

De By-voet behoort onder de knop-dragende gewassen, en werd gekend, dat sy onbepaalde struiken heeft, met gesnippelde bladen, zynde van onderen grys; de reuk en smaak is flauwer dan van den Alsem, die de selvige anders seer gelyk is; de bloemtjes zyn purperagtig, en niet als in den Alsem naar om laag hangende.

Dese beide soorten bestaan uit veele dunne en matig riekende deelen, welke het lighaam, of liever ons bloed, verwarmen en verdunnen, daarom werd het veele tegens de agtergeblevene Maand-vloeden gebruikt om die te verwekken, de traag-loopende Kraam-vloed te bevorderen, en de na-geboorte af te dryven. Hier van maakt men kooksels, welke men drinkt, met, of sonder bydoeninge van andere middelen. Ten dien einde maakt men daar ook baden van, in welke men met de voeten sit. Hier van werd ook een vast sout gebrand, dat sweeten verwekt, en suurigheden dood. De bladeren gedroogt zynde, schraapt men de wolligheid van de verkeerde zyde af, het welke de Moxa der Chinesen is, met welke sy op de pynelyke deelen branden.