De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyne

VIII. Hooft-Stuk.
Van de middelen die men Hart-sterkende oft Cardiaca noemt.

't IS nog een oude opinie die de gemoederen van vele nog besloten houd, meinende, dat het her-

[p. 380]

te, door eenig middel meer versterkt werd als eenig ander deel: maar seker de zaak wel besteroogt zynde, werd nog het hert, nog eenige van de vaste deelen versterkt: maar dewyl alle dese middelen temperantia zyn, zoo werken zy alleen op onse sappen, en doen die geswinder omloopen, zoo dat dit middel op het bloed en sappen werkt en niet zoo zeer op de vaste deelen. Ook is'er nooit een cordiaal of sterkend middelen van nooden, dan alleen, wanneer het bloed na aan het stil staan is, zoo dat dese middelen het bloed als een blixem met'er haast doordringen en het beter doen circuleren als te voren, want het bloed werd door deze werksame deeltjes dunder, zoo dat, wanneer het zelve tot de hersenen gebragt is, de hersen sappen daar beter van afgescheiden als te voren, waar door het hert niet alleen, maar alle andere deelen des lighaams vaardiger bewogen werden, en deze vaardigheid geeft een ligtigheid in alle deelen om te bewegen, zoo dat daar door alle flauwten en wat het zoude mogen zyn, dat den omloop des bloeds stil hiel en traag deed loopen, werden weg genomen.

Deze middelen zyn dan niet anders als alcalia oleosa die het bloed temperen, en des zelfs suur benemen, en zyn de zelfde meest die wy in het vorige hooft-stuk hebben beschreven, hier toe refereren wy alle de fijne olien en spiritus: Onder deze zyn de volgende de gemeenste en de beste.

Rad. Acori,

Angelicae,

Galang,

Zedoariae,

Cort. Cinamomi,

Citri,

Arantiorum,

Majorana,

Melissa,

Mentha,

[p. 381]

Origanum,

Ruta,

Salvia,

Thymus,

Crocus,

Jasmini Flores,

Caryophylli,

Piper,

Nux Moschata,

Caphora,

Macis,

Piper,

Cardamomum,

Sinapi,

Vinum,

Spir. Vini,

Castoreum,

Moschus,

Zibetum,

Ambra Grisea,

Tinctura Caryophyllorum,

Mosci

Cortic. Citri,

Croci,

Castorei,

Cinamomi,

Oleum Caryophyll,

Cinamomi,

Citri optimi,

Aurantiorum opt,

Macis.

Sal Volatile Oleosum Sylvii &c.

Dese alle bestaande uit zeer fijne en vlugge deelen, zyn van het vuur maar in graden verschelende, want als deze stoffe in eenig vogt van ons lighaam komt, komt daar te gelyk warmte, aldaar werden zy verder

[p. 382]

door de subtyle materie des logts als door een vuur ontstoken en aan het woeden gebragt, zoo datze dan door onze sappen heen-dringen, even als een blixem, want als ik deze middelen gebruik, werd ik daar terstond van gesterkt, voornamelyk door brandewyn en dingen die zeer doordringend zyn. Soo dat, zoo ras als deze stoffen in onze mond en maag komen, reeds doordringen als een vuur, en met de wederom loopende sappen na alle deelen toe loopen, zonder eenige voorgaande kokinge, ofte door de gylvaten te loopen: Dit moet de oorsaak zyn, want anders waar het onmogelyk, dat we zoo ras daar van gesterkt zouden konnen werden.

Maar het gebeurt dikwyls dat sommige van haar zelven leggen, en beter door eenig suur vogt als azyn oft rinsche wyn &c. bekomen als door eenige alcalia oleosa: Dit geschied, om datze de oorzaak weg nemen die'er in de logt was, welke haar belette te ademen, gelyk als door doove kolen in een besloten kamer, of in de kerk, door de verscheide swavelige uitwasemingen zoo der stoven als der lighamen: Ten anderen hebben deze suire vogten eenige fijne geesten, welke in geademt zynde het bloed beter en ligter doen omloopen als te voren: Ik mein dat ik hier van elders breeder gesproken heb.