Anna Blaman over zichzelf en anderen. Poëzie, artikelen en lezingen

[p. 89]

Karakter

Vóór mij was er een meisje van een jaar of vijftien aan de beurt. Toen ze eindelijk voor het loket stond, bleek dat ze geen postzegels kwam kopen, dat had ze al gedaan, een kwartier geleden, maar schoof ze het papiertje waarop genoteerd stond wat ze gekocht had en hoeveel dat bedroeg, onder de ogen van de ambtenaar en schudde toen ook het ontvangen wisselgeld uit haar portemonnaie.

Ze had te weinig terugontvangen, dat was het. Ja, ik zie het, zei de ambtenaar, maar daar kan ik nu niks aan doen; kom de volgende maand nóg maar eens, dan is de kas opgemaakt en als dat er dan te veel is, krijg je 't terug.

Dat was alles; het laatste woord in zo'n geval is nu eenmaal aan de administratie en die heeft z'n eigen onverstoorbare afwikkeling.

Ik keek naar 't profiel van 't meisje. De neusvleugels trilden verdacht en jawel, daar kwamen de tranen al. De ambtenaar trok in een gebaar van onmacht de schouders op, maar vroeg toen: ‘Hoe heet je chef? Wat is het telefoonnummer? Dan zal ik 't wel even uitleggen’. En hij ging.

Ik vroeg: ‘Hoeveel kom je te kort?’ ‘Twee gulden,’ zei ze snikkend, met gebroken stem. ‘En weet je zeker dat je ze niet verloren hebt?’ ‘Ik heb ze niet verloren!’ Dat was een kreet van wanhoop. ‘Nou, nou,’ suste ik, ‘dan komt het ook wel in orde.’

Maar dat bereikte haar niet. Er was een vrouwelijke chef geweest die het wisselgeld had nageteld en haar daarna voor het onverbiddelijke feit van haar tekort had gesteld:

[p. 90]

Dat klopt niet. En als je dan zeker weet dat je 't niet verloren hebt, ga je terug en maak je dat het in orde komt. - Zo gaat dat: het was háár werk en dat was voor haar verantwoording.

En daar stond ze nu en het kwam niet in orde, althans voorlopig niet. Het onherstelbaar ongelijk tegenover haar chef blééf. En daar kwam de ambtenaar terug en die zei: ‘Nou, ik heb 't gezegd, ga nou maar weer naar de zaak.’ Maar ze ging niet, ze kón eenvoudig niet gaan. Was het niet alsof de één haar het water had ingeduwd en de ander haar voor z'n ogen liet verdrinken?

Maar achter me stond nog iemand die de kleine tragedie gevolgd had, een grote kerel met een goedhartig gezicht. Die zei: ‘Twee gulden! Meid, daar huil je toch niet om. Bewaar je tranen maar voor later, dan komen ze je nog weleens beter te pas. Hier, pak an!’ Hij wilde haar twee biljetjes van een gulden toesteken. En ik wilde me zelf al kwalijk nemen dat ik niet op de gedachte was gekomen om als reddende engel op te treden. Maar onmiddellijk daarop was ik daar blij om, want ze wees de reddende engel af, en terecht. Ze schudde heftig het hoofd, en dat niet alleen, die genereus aangeboden hulp deed haar zelfs besluiten om nu maar te gaan.

Ze ging dus, een reddeloos verloren en diep wanhopig mensenkind, met sloffende voetstap, met gebogen hoofd, en druk in de weer met een grote vuile zakdoek. Verpletterd onder het gelijk van haar chef en onder de wrede zakelijkheid van een administratie waaraan de ambtenaar, hoe goed die het ook bedoelde, niets kon veranderen. Verpletterd onder twee aspecten van het leven: z'n genadeloosheid en z'n robotachtige onverschilligheid.

[p. 91]

Wat had dus die man met z'n twee gulden daaraan kunnen goedmaken? Bovendien, als ze die had aangenomen zou het geweest zijn alsof zij ze werkelijk verloren had, alsof ze dus werkelijk schuldig was. Neen, denk nu niet dat ze dat allemaal precies overwoog; het was een kwestie van instinct dat ze de reddende engel afwees. Ze behoorde waarschijnlijk tot de soort die de reddende engel altijd zou afwijzen, dus tot de mensenkinderen die voor eigen rekening lijden en leven. En áls er een rekening in te dienen valt dat alleen doen aan een adres dat volgens hun rechtvaardigheidszin, die wervelkolom in hun psychische habitus, het juiste adres is. De grootste charitas kan voor hun gevoel niets bijpassen.

Ik houd van zulke mensen; het zijn mensen met karakter, en die zijn zeldzamer dan je zou denken. En ik dacht toen ik haar nakeek, dat schriele vijftienjarige volksmeisje, met sloffende stap, met gebogen hoofd, vernederd en druk in de weer met die grote vuile zakdoek: Misschien komt het je nooit onder ogen, maar ik zal je toch hulde brengen in een Vrij Spel.