|
| |
| |
| |
19
As ik twa truien breide en trije boeken útlêzen haw, besit ik tsien aansichten fan bern út de meast útienrinnende fakânsjelannen wei. It jout it finansjeel nivo fan it doarp ridlik wer: Portugal, Sweden en Jûchslavië. Der is sels in kaart út Egypte wei.
Sjoukje, dy't werom is, hat hjir west mei in wynkrûkje, mei de hân makke fansels, omdat ik sa goed op de planten past hie. Se hat hjir in jûn sitten en dat wie aardich, mar it bleau by dy iene jûn en sa sit ik wer alle jûnen mei it moaie waar yn 'e tún achter hûs. Of ik fyts in eintsje nei de doarpen om Mardum hinne. It moat kalm lykje, myn libben, troch de eagen fan in oar dy't my acht slaan soe, mar yntusken is it ien brij yn myn tinken en dat makket my ûnrêstich. De trije meast resinte oantinkens fan dizze tiid hâlde my safolle yn 'e besnijing, dat se wol in misrûne fakânsje kompinsearje kinne. Al hie ik al leaver mei Arjen troch Belgrado kuiere. Der dûke hieltyd mear petearen út it ferline op. Petearen mei Arjen foaral, mar ek mei Margreet. En as ik dy petearen neist inoar lizze soe yn de tiid, moat ik ûnder eagen sjen dat Arjen yn it begjin folle wizer mei my west hat. Stadichoan wie der in oare toan kommen yn syn opmerkings en allinkendewei wie er ûngeduldiger wurden as ik prate woe oer ús beiden en oer mysels.
Ik soe graach mei Margreet skilje wolle, om noch ris it ien en oar nei te gean en oft it wier sa slim is, as Hans K. foarkomme litten hat. Mar Margreet is yn Milaan.
| |
| |
De lêste freed fan de fakânsje skilje ik nei it hûs fan myn âlden. It nûmer moat ik opsykje, want sels mei jierdeis en feestdagen waard der de lêste tiid net mear skille. Yn it earstoan, doe't ik noch yn Achterlo wenne, besocht ik it noch wol ris, mar it wie o sa'n toer om oerflakkich en aardich te bliuwen wylst alles sa swier woech. Oan beide kanten draaide it dan út op in suchtsjen en stinnen.
De man dy't opnimt seit: ‘Stevens.’
‘Ja heit, it is mei Anke.’ Ik ferwachtsje dat der no in stilte komt en dy komt ek.
‘Mei Anke? Wat no?’
‘Ik tocht, ik skilje mar ris in kear. Ik woe wol witte hoe't it mei jimme is. By eintsjebeslút binne jimme myn âlden,’ en ik betink dat it dochs wol fier komme moat, foardat men jins âlden yn it sin bringe moat, dat se ek noch in bern hawwe.
‘Ja,’ wurdt der sein, ‘ja.’
Dit jout my net safolle moed om mei it eigentlike útstel te kommen. Dêrom nim ik noch in swolch fan de martini, dy't ik foar de gelegenheid foar mysels delset haw. Sa wurde faaks de senuwen ferdôve.
‘Ik tocht, ik koe wol ris komme.’
Mar dan hear ik neat mear oan 'e oare kant. Wiswier, hy hat ek net dellein. ‘Dat is al in hiel posityf teken,’ sis ik tsjin 'e kat, dy't nei my knipperet. Ik moat tajaan, dat as sy my mei sa'n boadskip skille hiene, ik meskjin raar guod spuid hie. Of ik hie de ferbining ferbrutsen.
‘Anke?’ Ta myn ferheardens hear ik no in frouljuslûd.
Mem har stim.
‘Mem?’ freegje ik ûnwis.
‘Hoe is it mei dy, bern?’ Triennen yn har stim, ik kin
| |
| |
my der net om goed hâlde.
‘Wol goed, mem. En mei mem?’
‘Jaaaa,’ gûlt se no, ‘o myn bern, o myn bern, dochs.
Hoe lang is dat no lyn?
Se snokkeret mar troch. Net tsjinsteande mysels, fyn ik it wol wat in banaal drama wurden.
‘Is it goed as ik moarn kom? freegje ik nei in skoft as se wer wat kalm is. Sacht en snokkerjend seit se fan ja en ynienen wit ik wer hoe wiet mem wie, as se gûlde; às se gûlde wie it ek folslein. Ik sis dat ik der de oare middeis mei de auto wêze sil.’
‘Hast in auto, Anke?’ freget se skruten en dat jout oan, dat der hiel wat is dat se net fan my witte.
Ik riid de auto it paad op nei de garaazje; dêr stiet in Ford Granada. Dat is tink in oanwinst fan heit. Doedestiids wie it fan him en my in mienskiplike winsk, om ienris in Granada te besitten, mar doe koe it ús net barre. Faaks omdat se de lêste jierren gjin inkele finansjele hinder fan it iennichst bern hiene, hat it no mooglik west. Yn myn stilsteande Fiat smook ik earst noch in sjekje en besjoch hoe't it der hjir achter hûs hinne leit. Kreas en opret.
Underweis hjirhinne hie ik wakker neitocht oer hoe't ik my hâlde en drage soe. Mar hieltyd ferwaaiden dy gedachten en kamen der oantinkens foar yn it plak. Harren gesichten ûnder de lêste rûzjes en harren wurden.
Bin ik hjir no al oan ta? Gean ik net wat al te hurd, as ik tink dat ik dit no wol ferneare kinne moat, dit stik ferline dat my it meast opbrekt. Ik wit net. De achterdoar komt iepen en der stapt in frou nei bûten ta, dy't ik, tsjin myn eigen ferwachtings yn, op alle tiden wer
| |
| |
kenne soe as myn eigen mem. Grizer, de holle liket lytser, de mul is breder, mar: Mem. En dan komt in hiele âlde bernegedachte yn my op: Dat it frjemd is, dat oare froulju ek mem wêze kinne en sa hite kinne. Want it liket logysk, dat der mar ien is, dy't har ‘Mem’ neame litte kin, nammentlik mem. As dogge oaren ús sabeare nei en binne wy it oarizjineel. Mar sa is it no al lang net mear. Moai oarizjineel... moaie mem en moaie dochter...
Ik stap út 'e auto en sis: ‘Dach mem,’ mar sy sjocht my allinne mar oan en seit neat. Achter har oan komt myn heit en bliuwt yn de doariepening stean. Ik rin op him ta en jou him de hân. Hy knypt deryn. Yn tsjinstelling mei myn mem is myn heit neat feroare. Wat grizer oan de sliepen, dêr is it mei sein.
‘In Fiat, hie 'k tocht,’ is it earste dat er seit en de toan fan dy wurden stekt my. Wat hie er tocht, dat syn ôfwêzige dochter it eefkes fikse soe en riid om yn in djoere auto? ‘Ja, in Fiat,’ sis ik skerp, ‘guon minsken hâlde har dwaande mei oare saken as auto's.’
Myn mem begjint drok te meneuveljen en set kofje. Ik rin, wat ûnwis troch dit ferkeard begjin, de gong troch nei de wenkeamer en sjoch dat alles dêr noch op syn plak stiet, útsein fan wat bysettaffeltsjes. De skilderijen binne deselde noch. Der stiet in oare tillevyzje yn it wandmeubel. Ik tink oan 'e freedtejûnen en de kroketten.
Myn heit komt krekt de keamer yn, as mem mei in tsjinblêd fol der ek yn komt.
Ik smook net, haw ik besletten; der is sa al spanning genôch om de boel springe te litten.
Myn mem freget, as we alle trije mei in kopke yn 'e hân sitte, nei myn libben yn Fryslân. ‘Datsto dêr
| |
| |
no wer komme soest, bern, do bist der net ienris berne.’ Se frege op in senuweftige toan fierder, as sit har ien achternei, as wurdt se dreaun troch de benaudens dat der perfoarst gjin stiltes yn ús praat falle meie. Nei elk antwurd fan my komt der daliks in nije fraach. Myn heit, dy't rjochts fan my sit, sjocht ta it rút út, as giet de hiele saak him net oan en as moatte myn mem en ik dizze needsaaklike proseduere earst ôfhannele hawwe.
Under dit praten merk ik de ôfstân dy't der tusken ús beiden is. Wat der yn it ferline bard is, is de oarsaak fan it jaan fan dizze ynformaasje, dy't âlden en bern ornaris wol fan inoar witte: Hoe as ik wenje, hoe't de skoalle is, hokker klasse ik les jou.
‘We hawwe o sa'n fertriet hân om dy,’ seit myn heit dan ynienen, mar hy sjocht noch altyd nei bûten ta, de achtertún yn. As ik de mûle al op doch om te sizzen dat it my ek sa fergien is, giet er fierder: ‘Hieltyd mar wer de famylje dy't nei dy frege, kollega's op skoalle dy't dy yn 'e klasse hân hawwe, freonen fan dyn mem en my. En wy, dy't mar neat sizze koene, neat oars as dat ús dochter har fan ús ôfkeard hat en dat se neat mear mei ús te krijen hawwe wol.’ Hy suchtet djip en sjocht my dan oan. ‘Bern, wat hast ús in fertriet dien. It is hast net te dragen, en it soe ek net te dragen wêze sûnder Gods help.’
Myn mem jit wer op 'e nij kofje yn. We krije der no in spekulaaske by. Ik hâld de siken yn en twing mysels om it net op in razen te setten. Dat sil ommers neat jaan, want yn ien kear hat er my dúdlik makke, hoe't sy mei har beiden de saak ferarbeide hawwe. Se hawwe it skuldgefoel by my dellein.
‘Mar jimme woene dochs ek fan my ôf? It stiet my sa
| |
| |
by dat ik de koffers mar pakke koe. Jimme woene dochs emosjoneel ôfstân fan my nimme?’
‘We koene net oars mear.’
Ik freegje my ôf oft er dat salvjende lûd, dat er no wer brûkt, allinne foar my ornearre hat of dat er yn 'e tuskentiid ek oaren, dy't fan it rjochte paad ôf kuieren, sa tasprutsen hat.
‘We koene gjin bern mear oan ús tafel hawwe, dat foar ús eagen de ferkearde wegen ynsloech. Doe hiesto sels al oanjûn, datst ús bern net mear wêze woest mei it sizzen datst dy net skikke woest nei de regels fan dit hûs.’
‘Ja ja,’ lit ik my ûntfalle en tink ûnderwilens nei oer de ferkearde wegen, dy't ik ynslaan kinnen hie. Der hiene om my wol mear wêze mocht.
Hy sjocht wer nei bûten. Ik sjoch nei myn mem en sy sjocht wer de kant út fan myn heit... Ik leau dat ik der wol aardich kalm ûnder bliuw. It rekket my net mear sa djip. It is mear om begrutsjen mei te hawwen.
‘We hawwe ynljochtings oer dy frege by de tsjerke fan Mardum,’ giet er fierder.
‘Mar doe die bliken datsto net ienris ynskreaun stiest by de tsjerke... dat hat wol it grutste lijen foar ús west. Jim mem en ik kinne dy net sizze, watst ús hjirmei oandien hast.’
‘Heit,’ begjin ik dan en ik hear dat myn lûd noch altyd kalm is, ‘heit, wêrom giet heit no op deselde wize troch as fiif jier lyn? Dat hoecht dochs net mear. Dat lijen hawwe we doe hân en it wie net myn doel en kom hjirhinne en begjin dêr wer in diskusje oer. Ik bin hjir hinne riden om te sjen, hoe't it mei jim is. En ik woe dat dwaan as minsken meiïnoar. Der moat dochs, bû- | |
| |
ten alle prinsipes om, ek sawat wêze as minsklik kontakt?’
‘Nee,’ seit er, ‘faaks is dat foar minsken lykas dy mooglik. Omdat jimme net yn de genede libje. Mar ast ien kear witte soest wat it ynhâldt om yn de geunst fan ús God te libjen, soest ek fine, dat it surrogaat is, dat minsklik kontakt fan dy. Want dat is earm en leech.’
‘Ik fyn dat heit der oer praat as libje jimme yn in sekte. Jimme brûke in soarte fan koade, dêr't oaren bûten steane, jimme brûke wurden as hiene jimme der allinne rjocht op... Mem, hoe is it mei beppe?’
Myn mem praat sacht en jout ûnwis antwurd op de fraach, dy't har fiersten te bot oankommen wêze moat. Underwilens sjocht se faak nei myn heit, mar dy hat him al wer weardich achter it iene of oare wykblêd set.
Ik yt der noch, mar dan wurdt der oars net mear praat as oer auto's en de famylje. Myn libben freegje se net mear nei, blykber binne se bang wat te hearen oer de brede wei mei har ferliedings. As ik ôfskie nim, sis ik dat se skilje moatte as der wat is mei beppe of harren sels. Ja, sizze se, dat sille se dwaan. Ik jou harren in hân en besykje om de triennen by my te hâlden. It ferlerne skiep wer op 'en paad. Foar my wie der gjin inkele hope mear: ik hie gjin berou toand.
Sa riid ik foar de twadde kear desolaat nei it noarden ta. Wat hie ik ferwachte? Wêrom hie ik hjir samar yn sân hasten hinne moatten? Wêr hie ik stikem op hope? Ik wit no dat ik ferwachte hie, dat we it fertriet fan dy fiif jier uterje soene, as trije folwoeksen minsken. We hiene elk in stik fan de skuld op ús nimme kinnen. Al dy jierren haw ik mei it folsleine skuldgefoel om- | |
| |
rûn, dat ik ús húshâlding útinoar skuord hie en no hie ik fan harren witte wollen oft sy dat ek dien hiene. En as dat it gefal west hie, hiene we dy ferparte skuld achter ús lizze litte kinnen. Lykwols, no wurket de skuld noch altyd aktyf. Sy mei har beiden dogge noch net oars as alle skuld nei my ta triuwe, sadat de lilkens en it fertriet alhiel yn libben bliuwe kinne.
En ik lyksa! Wat haw ik net op harren skeld! Sy wiene net wiis en sy wiene âlderwetsk en sa hiene se my te pakken nommen. Elkenien dy't it heare woe - en meskjin ek wol dyjinge, mei wa't dit net it gefal wie - moast it witte: Dat Anke Stevens sa no en dan net optimaal funksjonearre, kaam omdat se grutbrocht wie troch âlden mei ideeën fan it jier nul. It koe har dus net oanrekkene wurde...
Hie it net Arjen west, dy't my ferwiet dat ik noch fan myn âlden ôfhinklik wie? En haw ik net in fikse rûzje mei Hans K. oer it selde ûnderwerp hân?
En der sangeret my hieltyd noch in gedachte troch de holle: Myn âlden woene my net mear yn 'e hûs hawwe omdat ik harren te wrâldsk waard. Mar wêrom bin ik dan dochs net lokkich yn dy wrâld en wêrom fiel ik noch altyd dat der wat oan my mankearret?
|
|
Auteursrechtelijk beschermd