|
| |
| |
| |
17
Alle moarnen wurd ik let wekker, ek al skynt de sinne noch sa waarm en giel troch de sliepkeamergerdinen hinne. As in blok wurd ik my elke nije dei gewaar. En dan duorret it meastentiids noch in oere, foar't ik de fuotten op de flier set. Maks hat dan al oeren mekkere, want dy is wend om moarns acht oere iten te krijen.
Ik set kofje en drink dat bûtendoar op, tagelyk mei it iten fan de bôle en it smoken fan de earste sjekjes. De krante fan 'e dei derfoar, sleep ik der meast ek by, foar it gefal ik der ynienen nocht oan krije sil om dy te lêzen. Mar meastal dream ik wat en stryk wat op 'e kat om, as dy syn iten op hat.
As ik no kunde hie yn dit doarp, soe ik der moarns hinne kinne te kofjedrinken. Mar dy haw ik hjir net yn dizze mienskip, dy't foar it grutste part bestiet út húshâldings mei bern. Yn Ljouwert kin ik in stikmannich lju, foaral fan eartiids, doe't de literatuerrûnte noch libbe, mar sûnt de tiid mei Arjen haw ik net mear nei harren omsjoen en om der no samar wer hinne, liket my al te mâl. Myn kollega's binne myn freonen net, dy hawwe harren eigen húshâldings. George hat op 't heden ferkearing en Sjoukje sit mei har suster yn Rome.
Sa no en dan sis ik tsjin mysels dat ik yn in te begearjen sitewaasje bin: Frij, de tiid oan mysels, einliks de mooglikheid om de boeken te lêzen dy't ik al in jier lang lêze wol, no ris myn elpees hielendal draaie kinne en einliks ris besykje in reade ketoenen trui te breidzjen. Mar de dingen dy't my sa oanlaken yn de drokke tiid, dat ik lesjoech en alle wykeinen by Arjen wie, skine no har begearlikens ferlern te hawwen. In boek lêze? In
| |
| |
trui breidzje? Ja, ik sil wol moatte. Der is net wat oars te betinken. Lêze en foar de ôfwikseling in pear priemmen breidzje.
Wêrom haw ik net alle prikken yn it wurk steld en fyn sels wat út yn dizze fakânsje? Ik wist ommers al yn 'e peaskefakânsje dat de reis yn de simmer net trochgean soe. 'k Leau wrychtsjes dat ik noch hope hie op in grutte fermoedsoening tusken Arjen en my, sadat ús fakânsjeplannen fijn trochgean koene. Soe hy dêr no ek sitte mei in oar? Dit freegje ik my alle dagen in pear kear ôf.
Op de gedichtsjes foar him yn' e krante hat er net reagearre. Neidat ik der noch trije opstjoerd hie, hie ik it nei in frysk tydskrift brocht, mar nei in moanne tiid hie ik se wer werom. It ûnderwerp leafdesfertriet wie te algemien, waard my yn in bygeand tikke brief meidield. Dat hie my doe geweldich stutsen, mar no besef ik wol, dat it hiel net sa aardich wêze soe, as myn fertriet dêr foar elk te lêzen wie. In krante-advertinsje wie dochs anonimer. Mar ik rin dizze dagen al gauris mei hope nei de brievebus, faaks skriuwt er my dochs noch ris wat.
As ik ris troch it útstoarne doarp fyts om de blommen by Sjoukje wetter te jaan, nim ik de wei dy't by de skoalle lâns giet. Harry hat de letters fan de namme fan de skoalle op 'e nij fervje litten. Hel wyt springe se hast fan de dûnkerreade stiennen muorre ôf. Myn lokaal liket keal fan de bûtenkant ôf. Mar it sil noch in pear wiken duorje en dan hingje de tekeningen fan de nije bern wer oan de toutsjes foar de ruten lâns.
Ik kin it net neilitte, ik moat der dochs mar eefkes yn. Al wie it allinne mar om te rûken. De kaai fan de
| |
| |
foardoar haw ik altyd by my, want it komt my wol gauris oer dat ik wat omrinne wol yn dat gebou sûnder de bern.
Myn lokaal rûkt nei waaks en myn soalen piipje as ik nei de tafel ta rin.
De taffeltsjes en stuoltsjes steane noch yn 'e mienskipsromte en it liket der hielendal net op, dat ik hjir it kommende jier berntsjes fertelle sil oer iepen en sletten wurdlidden, oer sommen dy't we tafels neame (‘Ja, dat is ek in tafel, Michel, mar we hawwe ek tafels by it rekkenjen.’)
De rekkenmetoade leit noch iepen op de tafel, opslein op ien fan 'e lêste siden. Ik haw wol oanavenseare, ferline jier; Sjouk sil yn it earstoan in makje oan myn bern hawwe. Ik krij al de siden fan de metoade tusken tûme en middelfinger en klap se om, sadat de earste side wer boppe leit. Wer mei it begjin begjinne. Fjouwer jierren haw ik dy siden al troch west. Salang sit ik no al yn Mardum in ûnôfhinklike frou te wêzen. Underwizeres. Juf Stevens. Mei de ûnderwizer fan de fyfde klasse haw ik gjin ferkearing krigen, lykas Margreet my ris drige. Wol mei in oare ûnderwizer, Daniël. Dat dochs ridlik foarspelber, it ûnderwiis. De bern binne de aardichste kant fan 'e saak, de learstof de minste. Ik soe hjir meskjin ris wei moatte. Ut Mardum wei, út Fryslân wei. Oeral binne bern en oeral moat bern learstof yngetten wurde. En oeral moat fergadere wurde.
Fjouwer jier. Wat in skoft is dat foar immen, dy't eins net woe. Aansen bin ik hjir tsien jier. Dan komt der feest foar Juf Stevens.
| |
| |
Op de sneon dat it trije en in heale moanne út is mei Arjen en Margreet twa wike mei André yn Milaan sit, leit der in kaart by de post: It is hjir prachtich. We genietsje in soad. Fermakkest do dy ek wat? Leafs, Margreet. En dêrachteroan steane in pear halen mei in A foaroan. Har freonen binne myn freonen?’
Nei it kofjeritueel set ik op 'e fyts ôf nei de stêd om mar wer in nij boek te keapjen. Yn Ljouwert is it hyt. Ik set de fyts by V&D del en kuierje de Nijstêd ôf. It hat syn foar ek wol wer, sa'n fakânsje yn eigen hûs. Haw ik hjir earder sa rêstich rinne kinnen? Op in terras yn 'e sinne jou ik my del en helje it nije boek út it winkelpapier. It boek rûkt lekker nij. As ik de achterflap lês, falt dêr in skaad oerhinne en as ik fersteurd opsjoch, hear ik in bekend manljuslûd. ‘Anke Stevens, hie ik tocht!’ Willem stiet foar my.
Hy giet der by sitten as soe ik dat graach wolle en as hie ik him ferline wike noch sjoen. Ik wurd der wol kjel fan: Earst Daniël en no Willem. Aansen komme de oaren ek allegearre eefkes del...
We freegje nei inoars sûnens en omstannichheden en dan komt it praat dochs gau op it útstjerren fan 'e literatuerrûnte. Ik hie der wol fan grútsjen heard, dat nei myn weibliuwen Lode en Willem ek opstapt wiene, mar dat haw ik noait leauwe wollen. Se hiene noait grutte spitsen west, mar om der dêrom no by wei te gean...
‘It spyt my al, dat it doe sa gien is,’ seit Willem. ‘Wêrom bist der doe samar mei ophâlden?’
‘It hie gjin doel mear en gean der mei troch.’
‘Wêrom net? It wie dochs aardich?’
‘Op dat stuit waard it my allegear tefolle.’ Ik wit net oft hy wit dat we it net oer itselde hawwe. Ik haw him
| |
| |
noait ferteld oer Lode, Douwe en Hans K. Hy hat noait witten dat er ien fan de fjouwer wie.
‘Klara en ik binne útinoar,’ seit er dan.
‘O ja?’
‘Ja, it koe net mear.’
Dat wist ik doe allang, want hy sei doe ek gauris dat it net mear woe tusken harren twaen. ‘Dan hawwe jimme it noch lang úthâlden.’
Hy sjocht my lyk oan. ‘Wolst noch wat drinke?’ en dan: ‘Ik fyn it noch altyd spitich, datst my doe skillest om te sizzen, datst net mear mei my fierder woest.’ Ach jonge, tink ik, do witst net watst seist. Ik wie mei alle fjouwer tagelyk ophâlden. It wie my te yngewikkeld wurden en it hie al sa lang duorre. En ik wie alwer fereale op in oar west, leau 'k.
Ik hâld it glês op 'e kop sadat de sitroen my tsjin 'e lippen falt. It byt. Ik set it glês del en sis dat ik eins fuort moat om't ik noch in ôfspraak haw.
‘Ik sjoch dy wol wer ris, tink?’
Op 'e weromreis fyts ik hiel stadich nei hûs. It is sa waarm en ik moat neitinke oer Willem en oer Daniël. En oer hoe't dingen yn it libben rinne kinne. Wat in rare tiid hat dat doe west. Om 't hurdsje fereale en fan de iene nei de oare. Hoe haw ik dat doe hân?
Jûns skilje ik nei Hans K. dy't noch altyd yn itselde hûs wennet. Oft er moarn ek tiid foar my hat. Hy seit ferwûndere fan ja. Hy hat yn gjin jierren wat fan my fernommen. Wy wenje ek safier fan inoar ôf, dat wy inoar net op 'e Nijstêd tsjin 't liif rinne. Mei in oerallich gefoel yn 't liif, jit ik mysels in glês wite wyn yn en drink it yn 'e tún op. In barbecue-lucht strykt by my lâns en neist my hear ik de buorlju harren fakâns- | |
| |
jeplannen mei kunde trochnimmen by it roasterjen fan it fleis. ‘Tsjoch!’ sis ik en knip mei de finger tsjin it glês. It sil in gaos wurde mei nûmer trije der ek noch by, mar as men twa manlju by tafal moetet, moat men de oaren mar opsykje. It hâldt my yn alle gefallen moai dwaande.
De oare deis set ik de Fiat by it stasjon fan Achterlo en rin de wei nei de skoalle, al moat ik wol wat gnize om myn mankelikens. It is noch altyd smoarhyt en ik kin der neat oan dwaan dat de oantinkens fan de waarme dagen hjirre my it earst yn 't sin komme. Der binne safolle oantinkens. Joop en ik fytsten dit ein altyd tegearre.
De skoalle en it fytsehok steane der noch krekt sa, sels de doar is noch read. Wûnder is it dat de dingen troch geane mei bestean, ek as ik der net mear by bin. Ta oantinken oan it ferline smook ik in sjekje by de doar.
It paad nei myn âlde keamer is foar in part it paad nei ‘De Herberg’. Foardat ik loftsôf slach, sjoch ik rjochts fan my it kafetaria, dêr't ik de blêden fan in ananasplant tramtearre haw ûnder de leave en hurde wurden fan Kees van Bergen. Sa'n saak stiet der dus ek noch. Ik glimkje, is dat al net hiel lang lyn? Dat moat yn de tiid west hawwe dat ik benaud wie, dat der noait ien man nei my tale soe. Doe wist ik noch neat fan in baan yn Fryslân, nammers, dy hie ik doe ek net hawwe wollen. En ik hie gjin weet fan 'e mannen dy't komme soene. Dat ik noch sa'n man as Arjen Nauta foarby komme soe, hie ik doe hielendal net leauwe wollen. En meskjin mei rjocht.
Hans K. sit op it platsje, dêr't ik eartiids myn tinta- | |
| |
mens learde. It krûdehoekje dat ik doedestiids byhâlde, sjocht der no in stik better út, sjoch ik mei ien eachopslach as ik him begroetsje mei in tút op it wang. Soe hy him der sa op talein hawwe?
‘Sjochst der mar goed út,’ seit er.
‘Danke, danke.’ Ik jou my del en doch de fuotten langút.
‘Hast al op fakânsje west, liket it.’
‘Ja, acht wiken Yndonesië. It wie hearlik.’
‘Jo dogge mar.’
Hy sjocht my mar wat gemien oan. Dy acht wike tropen gunt er my net. It sil by him noch wol altyd in skraabjen om 'e kant wêze, as ik sa om my hinne sjoch. Der is hjir net safolle feroare.
‘Nee, stil mar, leave. Ik soe mei myn feintsje fuort, mar dy makke de ferkearing út.’
Hy wit sa gau net wat er hjirop sizze moat en prottelet: ‘Ik tocht al.’
Ik freegje nei syn wurk en dan begjint er daliks te kleien oer de minne regelings yn dit lân foar keunstners en ik stel wer by mysels fêst, dat der neat feroaret yn in minske. Mei pilskes yn 'e hân rinne we dan nei it ateljee. Sombere skilderijen steane tsjin de muorre oan. Dûnkerblauwe, pearse en swarte kontoeren mei sa no en dan in hel griene streek der troch op in wize, dy't ik net neikomme kin. Syn stikken haw ik noait begrepen.
‘Ferkeapest wol ris wat?’
‘Net sa bot.’
As ik trochrin nei myn âlde keamer, dy't no wer syn wenkeamer is, sjoch ik dat er alle fjouwer pertretten neist inoar hongen hat oan 'e muorre. Fleuriger kleuren as niiskrekt. Ik, mei in swarte jurk oan, rôs- | |
| |
oranje boppe-earms, it hier lang, slûk en ljocht, falt oer it donkere flak fan de jurk. In oare Anke sjocht my wifeljend oan. Ik bin it net mear. Ik bin it noch al. ‘Bist neat feroare,’ hear ik achter my it lûd fan Hans K. Freonlik, foar it earst fannemiddei.
‘Haw ik dan gjin wize eagen krigen?’
‘Nee,’ seit er en dan: ‘Hasto yn dyn kalme libbentsje dan rjocht op wize eagen?’
Ik gean hjir net op yn, want de triennen springe my yn de eagen. Stadich rin ik de trep wer ôf, it glês bier haw ik mei de beide hannen beet.
‘Wat dochst hjir eins?’ freget er as wy mei in nij pilske wer bûten sitte. ‘Wêrom falst my nei sa'n lange tiid wer lestich? Do woest my dochs net wer sjen, seidest de lêste kear; do woest dy dochs hielendal op dyn libben yn Fryslân rjochtsje?’
Dit wurdt yndie de gaos dy't ik my juster yn de tún foarsteld haw. Mar doe like it my spannend ta. Ik sjoch him oan, mar de sinne is achter him en ik moat de eagen wat tichtknipe. Wie ik hjir mar net. Hy is der noch noait oerhinne, dat kin ik wol neigean, as ik betink dat er de pertretten dêr noch altyd te hingjen hat.
‘Hoe is dat gien? Mei dat nije libben fan dy? Bist der noch yn slagge om populêr te wurden? Dat wie dochs it grutte probleem, net? Do wiest sa bang om by it útskot fan de minsken rekkene te wurden...’
‘Wat dochst raar tsjin my.’
‘Dêr haw ik myn reden wol foar, leave. Mar noch in kear: Wat dochst hjir?’
‘Ik woe dy sjen,’ sis ik skruten. Hy sjocht my net begripend oan, lûkt oan de skouders en draait in sjekje.
‘Ik meitsje in soarte fan sentimental journey.’
| |
| |
‘Wat in eare,’ seit er, ‘wat in eare.’ Dan ferdwynt er yn 'e hûs en ik hear him dêr wat omskarreljen. As er wer by my komt, hat er de pertretten by him.
‘Ik wol graach datst no fuort giest en datst dy meinimst,’ seit er kalm.
‘Ik sil fuort, ja. Mar dy dingen hoech ik net.’
‘Do, just do, hiest hjir net komme moatten. Do, mei dyn nuvere tinkbylden oer minsken. Do, dy't my yndielt by de lju, dêrst net fierder mei komst.’
Ik wurd bang want hy is poerlilk. Syn donkere eagen steane swart, aansen komt er my te nei...
‘Witst wat it mei dy is, Anke Stevens? Do bist net echt! Do hâldst dysels in spegeltsje foar, in hiel raar spegeltsje dat dy in fertekene byld fan de wurklikheid jout. Hjirop!’ en hy tikket tsjin it pakpapier, dêr't er de portretten yn dien hat, ‘Hjirop haw ik dy skildere sa as ik dy graach hawwe woe. En sa hast ek west! Sa hasto west! Doest by my slieptest wiesto sast bist!’
Hy raast no net mear, mar dochs kin ik gjin wurd útbringe, sa benaud bin ik. Dan skuort er de stikken papier wer fan de skilderijen ôf. ‘Do seidest, do wolst se net hawwe?’
Ik kin inkeld mar skodholje.
‘Ik wol se hjir ek net mear hawwe. Ik wol neat mear fan dy hawwe!’
Mei pakt er it bierglês fan 'e tafel en goait dat op 'e tegels stikken. Mei in grut stik glês skrabet er oer de ferve, sadat der brede krassen op komme en it doek derút komt. Hy himet der oer, mar swijend jout er alle fjouwer pertretten deselde behanneling. It jout in skriklik lûd, it piipjen fan it glês, it skraabjen en it krassen. Ik kin neat útbringe. As it in byltenis fan in oar wie, soe ik him tsjinhâlden hawwe, mar foar myn
| |
| |
eigen kin ik neat dwaan. Al dy tiid sjocht er my net oan, mar is er hast as in dwylsinnige oan it snijen. As er it glês einlings yn it krûdetúntsje smyt, is der fan in foarstelling op de rjochthoeken neat mear te sjen. Dan sjocht er my foar it earst wer oan: ‘No do hjirwei!’ grommelet er. ‘En gau! Oars smyt ik dy hjirwei!’
Foar it earst merk ik dat ik wer libben yn 'e fuotten haw. Hastich sammelje ik sjek en oanstekker by inoar yn 'e tas, ik stek de fuotten yn 'e skuon en rin it platsje ôf. Hans K. hear ik achter my oankommen en dan flean ik de trep ôf, sa hurd as ik mar kin.
Deadsbang dat er my achternei komme sil, sjoch ik in stikmannich kearen om. Mar hy komt net en ik nim de wei nei ‘De Herberg’. De triennen baarne my achter de eagen. Hoe moat in politikus him fiele, dy't op de tillevyzje syn eigen portret troch fijannen ferbaarnen sjocht?
Der stiet in lange smelle jonge achter de taap yn ‘De Herberg’. Hy ken my net en ik ken him net. De taffeltsjes steane oars. It biljert is fuort. De flipperkast is no in fruitautomaat. Achter in krante, dy't ik hielendal úttear, drink ik twa gleskes sjerry leech, mar as ik net ride moast, hie ik âlde jenever nommen. Neityd rin ik nei it stasjon ta.
As ik op de grutte diken sit, ûnderweis nei it noarden, moat ik stilhâlde by in garaazje foar benzine en sjek. As ik ôfrekkenje, sjoch ik safolle mooglik by my del. De eagen sille my wol read wêze, want de eachlidden baarne my sa.
‘Binne jo wol hielendal goed?’ freget de man dochs, as er my it wikseljild werom jout.
‘Heakoarts,’ sis ik en hy knikt fol begryp. ‘Tsja, it is
| |
| |
de tiid fan 't jier, hen?’
Yn 'e auto gliidzje my de triennen as fansels wer út 'e eagen. Se jûkje, as ik se net fuortendaliks fuortfei en dat gefoel bringt my wer de nachten yn it sin, dat ik gûlde om Arjen, dy earste hite triennen, dy't dan yn 'e sachte hierkes fan de sliepen stykjen bliuwe. En ik freegje my ôf oft triennen opreitsje kinne.
Ien kear wer yn Mardum wol de rêst fan de trochsneed soele simmerjûn net mear komme. Ik woe dat ik Margreet berikke koe. Ik besykje al om yn de sfear te kommen, in glês wyn, it nije boek, de reade, wide rok oan. Mar it gesicht fan Hans K. bliuwt my foar de eagen sweven. Ik wist net dat ik sa'n hate oproppe koe by in oar. Ik kin der noch net rjocht by. Haw ik him dan sa sear dien? Margreet koe net goed oer Hans K. Der gie net folle fan him út, sei se altiten en dat haw ik mar oannommen. Mar wat er hjoed dien hat, wie kleare taal.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd