|
| |
| |
| |
Twadde part
In wite simmerjas
Njoggentjinhûndert fiifentachtich
| |
| |
1
Oan it taffeltsje, achter har rum-kola, fertelt se oer har nijste oanwinst en ik harkje wer mei fernuvering, wille en argewaasje. Fernuvering omdat manlju altyd wer tsjin har oprinne, wille omdat se it mei sa'n selskennis fertelt, mei in fatalistyske ûndertoan, dêr't se blykber mei toane wol dat it har allegearre wer samar oerkommen is. En argewaasje omdat it hàr wer oerkommen is.
‘No, en doe sieten we dus noflik tsjininoar oan te hingjen, yn dy bar en ik fûn it wier prachtich. Ik hie ek yn sa'n skoft de doar net út west, dat it mocht ek wol wer ris. No ja... en do witst hoe't dat giet mei my, allegearre tútsjes! Ik hie fansels ek wer fiersten tefolle dronken en ik gichele hiel wat ôf. Mar doe giene samar ynienen de ljochten op en moasten wy dus earne oars hinne. Hy frege oft ik mei gie om kofje, mar dat fûn ik sa foarspelber... dan kin men fan tinken wol hawwe hoe't it ôfrinne sil. Doe sei ik dat ik nei it strân woe en dêr wie hy lyk foar. It wie al ljocht oan it wurden, mar dat nukte neat, dat wy yn 'e auto en op nei it stran. Dêr hawwe we noch hearlik oan it frijen west. Do witst, ik bin slij nei soks: op inoar omhingje, frije...’
‘Ja, dat wit ik,’ sis ik, ‘dat haw ik sels ek, krekt sa.’ ‘Hawar, doe haw ik noch op 'en lêsten útsteld om kofje te drinken by my thús, doe wie it njoggen oere yntusken, en doe is er fierder de hiele dei by my bleaun.’
Har ferhaal ferfeelt my. Wat sil ik my bejaan yn in leafde dy't foar harsels net ienris folle te betsjutten hat? Ik sil dy André wol noait moetsje. Op Margreets grutte leafde - dy't ik al in pear kear hân haw - is it noch altyd wachtsjen. We bestelle noch in kear, sy
| |
| |
rum-kola, ik reade wyn. Dan seit se dat ik mar útein sette moat oer Arjen. Der komme oaren tichter by ús te sitten en ik praat wat sachter.
‘Hoe lang hat it no krekt duorre?’
‘Acht moannen en twa dagen.’
‘Acht moannen,’ seit se, ‘dat is myn limyt. ‘Langer hâld ik it meastal ek net út.’
‘Ik al,’ sis ik, ‘mei Daniël.’
‘Mar wa krijt no spul mei inoar op fakânsje, dat is eat dat ik net begryp. It is dêr sa moai, yn Súd-Frankryk.’
Ja, it is dêr moai. Mar wêr moast ik noch wat moais sjen as der in stik út my weihelle waard? Ik sjoch mysels der wer rinnen, achter Arjen oan te bokseljen, dy lêste dagen. Hy wie doe ophâlden om op my te wachtsjen, rûn folle hurder as my dy steile diken op fan 'e stedsjes dêre.
‘En dan ek noch mei sok waar,’ giet Margreet fierder. ‘Ik miende dat it in algemiene wierheid wie, dat men inoar op fakânsje better kennen learde.’
‘Ja, mar jim koene inoar al sa'n lang skoft, jimme kamen net mear foar ferrassingen te stean. Alle wykeinen wiene jim by inoar.’
‘Jamar, dat gie altyd goed. We hâlde allebeide fan deselde dingen, fan lêzen, fan in glês wyn, fan ris fuort op 'e tiid, fan frijen...’
‘Kaam dat net omdatsto wol diest, wat Arjen woe?’ ‘Wat tinkst fan my? We hawwe krekt wol ris sein, dat it sa fijn wie dat we sa faak itselde woene.’
Dit jildt net foar de hiele tiid dat Arjen by my wie, eins allinne foar it begjin, doe't wy de hiele dei oanienwei troch belangstelling foar inoar hiene.
It wie as rûnen we doe mei ekstra grutte eagen op, om alles fan 'e oare goed op te nimmen. En al datjinge dat
| |
| |
waarnommen waard, wie unyk en koe noait better...
It moat in rûzje yn ien fan 'e lêste moannen west hawwe, dat Arjen my ferwiet, dat iksels sa'n bytsje ynisjatyf naam, dat ik sels net folle útfûn om te ûndernimmen. Mar koe ik der wat oan dwaan, dat hy mei alles earder wie? Hy betocht soks gewoan earder.
‘Nee, dat wie altyd hiel goed tusken ús. Utsûnderings derbûten litten, fansels.’
Ik fyn it sels wat sleau hearen. Margreet blykber ek, want se sjocht my oan as leaut se der neat fan. Aansen komt der sikerwier in preek dat ik assertyf wurde moat.
‘En as der dan sa'n útsûndering wie, wat barde der dan?’
‘Dan giene we elk ús gong!’ Ik nim in swolch fan 'e wyn om myn wurden kracht by te setten. Margreet jout gjin belies.
‘As ik jimme, de kearen dat ik jim sjoen haw, seach, krige ik dochs wol de yndruk dat Arjen op in beskate, subtile wize, syn sin wol krige en datsto it net slim fûnst om him dat te jaan.’
Ik haw de mûle al iepen. ‘Nee, wachtsje even,’ beswart se my mei in swaaiende hân, ‘no jout dat fierder neat fansels. As jimme der lokkich mei binne, sil ik de lêste wêze, dy't jim in striebreed yn 'e wei stean sil. Mar dat is dus net it gefal.’
Se hat gelyk. Se hat it alwer by de rjochte ein. Op myn twivels leit se wurden. Bange fermoedens, dy't ik allinne tocht te hawwen, binne foar har iepenbier. En as der ien kear wurden oan jûn binne, wurd ik fuort bang, dat it wol ris wier wêze kin, wat ik yn benaudens betink.
‘Ja, do kinst it moai sizze,’ sis ik, ‘mar wat witsto no
| |
| |
yn feite fan ús? Doe't ik Arjen moete, wie ik der wis fan dat wy by inoar hearden en dat gefoel hie hy ek. Do silst der wol frjemd fan opsjen, mar ik bin der noch hiel wis fan, dat gjin frou safolle fan him hâlde sil as ik. En wat hat it dan foar sin om te praten oer ynisjatyf nimme en sa?’
‘Hy hat it oars al útmakke.’
‘Ach mins! Hâld op!’ Ik set it glês mei in slach del. It is as sit se my te ferhearen, as moat ik sels útfine, wat der krekt mis mei my is. Op it stuit wit ik ek neat werom te sizzen. Arjen hat der wol in ein oan makke. En ik wurd fêst mal fan fertriet.
De minsken neist ús binne wer it kafee útrûn. It wurdt stiller hjirre. 't Is ek al sa'n tiid dat ik alle mominten ferwachtsje dat der roppen wurde sil, dat it lêste rûntsje yngetten wurde sil. In ûnwennich gefoel krûpt yn my omheech.
‘Anke.’ Se hat de hân op mines lein. Ik sjoch har oan. Krije we no de faze fan it begrutsjen? Krij ik no it meilibjen, dêr't ik om kommen bin? Ik lûk de hân ûnder harres wei. ‘Ja, toemar,’ sis ik.
‘Anke, toe, wês no net lilk. Ik wit datst yn in rotperioade sitst. Mar it jout dy neat ast dysels foarhâldst, dat Arjen it bêste wie, dat dy ea oerkommen is. Der heakke ek wol ris wat tusken jimme. Der sille ek mominten west hawwe, dat it sa bryk siet dat it net mear goed like te kommen. Hoe faak hast my net skille ast bang wiest dat er in oar hie. Hoe jaloersk wiest wol net? Do hâldst dysels wat foar de gek mei Arjen no te bestimpeljen as hat it de wiere leafde foar dy west.’
‘Ach Margreet, watsto allegearre seist, dat wit ik ek wol. Mar ik bin dochs net gek en ik hâld mysels net foar de gek. Do witst dochs net wat ik tink en fiel.’
| |
| |
Se laket koart. No geane de ljochten oan. It lêste rûntsje is ûngemurken oan ús foarby gien. Se giet oerein. ‘Ik bin sa eigenwiis om te tinken, dat ik dat al wit. Ik ken dy dochs al jierren.’
‘En wat tink ik dan?’ It moatte de glêzen wyn wêze, dy't my sa'n fraach útsprekke dogge. Al dy tiid haw ik nea witten oft se wit, wat ik yn djipsten beprakkesearje. Ik leau net, dat ik har antwurd heare wol.
‘Wolst dat witte?’ freget se. Se hat de jas al oan. Ik sit noch altiten. As ik ek oerein gean, sis ik dat ik it net witte wol.
Bûten lykje we twa fleurige fammen dy't op stap west hawwe. Margreet hat har earm troch mines stutsen as we nei hûs ta rinne. Amsterdam sliept noait. It is, as hawwe se ploegetsjinsten ynsteld om derfoar te soargjen dat der altyd minsken op 'e dyk binne. Yn Mardum baarnt om diz'tiid gjin inkel ljocht mear yn 'e huzen, of it moat yn in sliepkeamer wêze.
Der sit in stiennen ring om myn hert; ik haw der hast niget oan dat ik dy sa fysyk waarnimme kin. Wat soe ik graach raze wolle, oer dy leaflike brechjes, tsjin 'e groepen kleurlingen dy't it nea mei inoar iens skine te wêzen en drok meneuveljend op strjitte rinne: Arjen! Tsjin 'e rollûken en tsjin samar poerfrjemde lju: Witte jimme wat Arjen my oandien hat? Frjemd genôch docht it my tinken oan de earste tiid mei him, doe't ik ek oan elkenien fertelle woe, dat Arjen my leaf hie. En no: Witte jimme wat er my oandocht? En Margreet kin my net oars sizze as dat ik it mysels oandoch.
‘Meskjin hast wol gelyk,’ sis ik, as wy yn har keamer sitte, ‘hy sei dat ik tefolle fan him frege.’
‘Tsja...’
| |
| |
Fuortendaliks komt der in fielen yn my as bin ik in loft, dy't mei tsjustere wolkens tichtset wurdt. Dus dochs, dus dochs, dus dochs! Dit is dus de wierheid oer my. Ik bin net assertyf, ik bin net selsstannich, ik foldoch net oan 'e easken, dy't der hjoed-de-dei oan in mins steld wurde. Dy seis jier selsstannich wenjen hawwe my neat leard. Ien fan syn lêste wurden dy't my de ôfrûne tiid hieltyd mar wer troch de holle spegelje, sjitte my no wer yn 't sin: ‘Do wolst graach burgen wêze en dat kin ik net opbringe, alteast net yn 'e mjitte, dy'sto fan my ferwachtest.’
Ik hie der tsjinyn brocht, dat in elk soks fanneden hie, hysels ek, mar hy hie úthâlden dat ik der wol hiel bûtenspoarich yn wie. En dêrby hie er tafoege dat er it wol begripe koe fan my, mar dat er it net mear opbringe koe, om hieltyd mar wer alle ferhalen oer heit en mem oan te hearen. ‘Do moatst der ek ris mei klearkomme,’ hie er sein.
Wylst ik alles ûntkend hie - mar ik kin my der eins neat mear fan yn 't sin bringe as dat ik allinne mar roppen haw fan ‘Nee, nee, dat is net wier’ - moat ik ek besocht hawwe om him ferwiten te dwaan, mar dêr moat ik net safolle fan telâne brocht hawwe, sa oerstjoer hie ik west fan syn wurden. It docht my no al wer dagen sear, dat ik dit heare moast fan immen dy't ik sa betroude. Pynlike oantinkens oan myn wiidweidige kleilieten oer thús wikselje de gefoelens fan fertriet om it ferlies ôf. Wat hat er tocht? Wannear wie er begûn mei der argewaasje fan te krijen? Wêrom hat er net sein dat it him net ynteressearre? Wannear hat er ek al wer sein dat er alles fan my witte woe?
Doe't ik him hjirnei frege hie, sei er dat der yndie in skoft west hat, dat er niget hie oan alle fuotstappen
| |
| |
dy't ik mar op 'e ierde sette, mar - hjir suchte er by - dat soks no ien kear sa wie as men fereale wie. ‘Ik haw it noch,’ haw ik doe sein en dêr skamje ik my no wer foar no't ik my ús petear foar de geast helje.
‘Wannear hast argewaasje fan myn dwaan en litten krige?’ hie ik frege.
‘Doe'st net mear ophâldest. Do bleaust mar oan't fertellen mei ferhalen oer jim heit-en-dy. Yn it begjin tocht ik datst dyn aai kwyt moastest, mar stadichoan kaam ik derachter, datst dat wol noait kwytreitsje soest, ek al soest der in boek oer skriuwe.’
‘Mar begrypst dan net, dat ik der sa mei oantangele sit, mei dy hiele jeugd fan my...?’
‘Ja, dat hast my o sa dúdlik makke,’ hie er my ûnderbrutsen.
‘En dat ik dat meskjin wol kwyt reitsje troch der oer te praten!’ hie ik de sin ôfmakke. Ik hie sels myn benaude lûdsje heard.
‘Nee!’ hie er lûd sein. ‘Nee, do rekkest it net mear kwyt. Do bist der troch tekene.’
Ik wie begûn te gûlen, mar hy hie my sitte litten dêr't ik siet. Der kaam gjin waarme earm om my hinne. ‘Do bist wol hurd tsjin my,’ hie ik raar sein, fan it gûlen.
‘Ja, it spyt my ek, dat ik dit neame moat.’
‘It sil wol ta myn eigen goederbêstens wêze, net?’ Ik hie besocht te laitsjen, mar dat wie mislearre.
‘Dêr komt it al op del. Do hast der wier neat oan, as immen dyn beskuldigings tsjin dyn âlden oan heart en der mei troch giet, dy oan te hearen. Sa komst der net boppe-út.’
‘Wêr moat ik neffens dy boppe-út komme?’
‘Boppe dyn selsbeklach út. It komt der op del, datst
| |
| |
dy losmeitsje moatst fan dyn âlden.’
‘Dat haw ik al dien...’
‘Ja! Do hast dy yn in oar hûs nei wenjen set. Mar do praatst noch, as wiest juster út 'e hûs set. Ik kin der wol ynkomme, dat soks fan ynfloed is op dyn hiele libben en dat it hiel slim foar dy wêze moat, datst dyn âldelju sa lang net sjoen hast, mar ik kin gjin folwoeksen relaasje mei immen hawwe, dy't har alle dagen opwynt oer it feit, dat se earder neat mocht, thús.’ ‘Dat dòch ik net! Dat dòch ik hielendal net. Net sa faak asto seist.’
Hy hie glimke en my oansjend, hie er sein: ‘It sprekt ek út dyn eigen hâlding. Ik tink datst der sels gjin weet fan hast.’
Ik bin noch hielendal ferslein, as ik hjir oan tink. Hieltyd wer makket it my freeslik bang, dat in oar in miening oer my hawwe kin, dêr't ik sels gjin weet fan haw. Oaren skine beskate eigenskippen yn my te sjen, dêr't ik neat fan wit. Troch de wurden fan Arjen ferlies ik de grip op mysels. Se ferrifelje my en ik bin der net mear wis fan oft de wize dêr't ik de wrâld op besjoch, wol te betrouwen is. Arjen hat in miening oer my en dat is in miening dêr't út bliken docht, dat der mei my net te libjen is en as ik dêrfan wat oan Margreet oerbring, seit dy: ‘Tsja...’
As fansels rjochtsje ik myn tinken op de prestaasjes as moat ik myn besteansrjocht dêr weihelje. Mar safolle binne der net. Ik stean foar de klasse en alle jierren bin ik de ôfsprutsen learstof trochkommen. Ik haw in freondin as Margreet. En ja, ik haw dan dochs ek mar acht moanne mei Arjen hân. It hie ek koarter duorje kinnen.
Ien kear op it twapersoansbêd fan Margreet - ik sil
| |
| |
wol op it plak fan de sjarmante André lizze - wol ik it dochs nochris fan har heare en as se it boek, dêr't se yn lêzen hat, delleit, freegje ik: ‘Tinksto dat in mins tekene wurde kin foar it libben?’
Se draait har no hielendal nei my ta. Se is neaken en ik sjoch even fluch nei har boarsten, dy't noch krekt as altyd, folle grutter binne as dy fan my.
‘Hoesa?’ freget se en linet mei de earmtakke op it kessen.
‘No, ik bedoel dat ien mei in ferfelende bernetiid dermei sitten bliuwt. En ek mei de opstannigens foar dy bernetiid oer.’
Te let betink ik dat se de Sosjale Akadeemje achter de rêch hat en dat dit no krekt in ûnderwerp is, dêr't sosjologen sa oer beare kinne dat it my wol ris selsbefrediging taliket. En ja hear, ik krij it hiele ferhaal oer my hinne, oer bern yn 'e swak sosjale rûnten fan Amsterdam, dy't harren hiele lange libben net út 'e moude fan dat earmhertige fermidden komme sille, ek al fertsjinnen se in ton jiers en ek al hellen se trije graden yn 'e wittenskip. Margreet is alhiel op 'e tried oer dizze kânsearmen, mar it ferfeelt my tige. Om in reden, dy't ik sels nea achterhelle haw, bin ik net ynteressearre yn it lijen fan de minder sosjale myljeus. It hat yn de tiid west, dat ik nei de P.A. soe, dat hiele folksstammen nei de Sosjale Akadeemje teagen en ik haw oant hjoed-de-dei ta net begrepen wat harren besiele om harren foar grutte parten oare minsken yn te setten. Ik sis neat as se likernôch útpraat is.
‘Mar do doelst, tink, mear op dysels,’ seit se dan.
‘Hoe riedst it sa?’
‘Fynsto dysels tekene?’
‘Arjen sei dat ik it wie.’
| |
| |
‘It is dochs gjin bûtenwenstigens as immen foarme is troch in ferline. Dat sil mei him dochs ek sa wêze?’
‘Ja, fansels, dat haw ik him ek sein.’
‘No dan, dan moat er dochs ek net sangerje,’ seit se en se leit de earm, dy't se bûgd hie, langût oer it kessen. Ik lit it sa mar gewurde. Wat sil ik har ek ynwije yn myn eangsten? Faaks makket se se noch grutter.
As ik de oare deis wekker wurd, wit ik dat ik net goed sliept haw, want ik fiel gjin ferskil tusken it neitinken fan fannacht en it wekker wêzen fan no. Neist my leit Margreet. Se sliept hiel djip. Ik wit dat it noch oeren duorje sil, ear't ik har oanpoanne kin mei in kop kofje. It sil tsien oere wêze en ik gean der mar ôf. Yn har keamer sit ik mei bleate, kâlde fuotten ien fan har eroatyske romans te lêzen oant se om healwei tolven de keamer ek yntoffelet. Omdat se om twa oere mei André nei ien of oare kunde fan him sil, moat ik aansen al fuort. Margreet docht it útstel om noch wat mei inoar te drinken yn 'e stêd en we komme op it Damrak telâne. Under it rinnen sjoch ik fansiden nei har. Se rint der wer fier by, se kin de hiele wrâld oan. As se rint, sjocht men dat se der gjin muoite mei hat om dêr te rinnen; as se wat seit, heart men dat it har net in protte harsenskraabjen kostet, om dat te sizzen. Dat gemak en dy wissigens, se bringe my noch altyd fan 'e doele.
‘Do hast aardige earhingers, sis.’ Se bliuwt stean omdat ik deroan sit.
‘Ja hen, haw ik krigen, fan André.’
‘Soa-oa.’
It binne goudene en dat docht my nij. Hiene Margreet en ik yn it ferline net fêststeld, dat wy net fan
| |
| |
goud hâlden en dat wy (‘Stel, dat ik trou - dat bart noait fansels - mar stel! En stel dat ik dan ek noch in trouring drage soe - dat soe fansels hielendal om te gnizen wêze, - mar stèl!’) noait goud drage soene. Se wit it net mear, seit se.
Achter it glês fan in sêre op it Damrak sitte we de minsken dy't yn sân hasten foarby fleane te besjen. No moat ik aansen wer werom. Soe ik no wat fan my ôfpraat hawwe, lykas men soks beneamt en ik ferline wike sels ek sei? Ik wit it net. As ik yn Mardum bleaun wie, hie 'k ek noch libbe. Meskjin hat Arjen wol skille.
Margreet docht my al wer nije ferhalen oer belibbenissen mei André. Se hat in konjakje by de kofje nommen, soe se dêrom sa praatsk wêze? Sa't se oer him praat, skeelt mei de eardere ferhalen. Oer oaren. Dat hiene triomfantlike, opljeppende histoarjes west, dêr't we altyd in protte om laitsje koene. Der kamen mar ien kear triennen en dat is al hiel lang lyn. Mar no is der wat twingends yn har toan. Se leit no mear de klam op de persoan fan André, wylst it eartiids altyd de dieden fan harsels wiene, dy't sa'n ferslach kleuren. Ik wurd der no sawat ta brocht om te leauwen dat it har dit kear wolris tinken wêze kin.
Dy goudene earhingers hat se fansels net om 'e nocht yn 'e earen.
Har lûd twingt my ta better harkjen en ik fernim hoe't de freonskip tusken har en dy jonge him al mar oan mear ûntjout. Se is serieuzer as oait, seit se. Ik lit myn ferwûndering blike, as se in foto fan him opsiket yn har taske. Se liket no ynienen fjirtich jier âlder: in frou yn 'e bus dy't de lêste kykjes fan de bernsbern sjen lit, dy't yn it plestik mapke yn 'e beurs sitte. Mei
| |
| |
sa'n gesicht siket Margreet. Ynhâlden grutskens, dy't har aansen ûntlade sil mei it earste positive lûd dat ik jou, as ik dy foto ûnder eagen haw.
As se de foto oer de tafel hinne skoot - omdraaid, sadat sy André oer de kop sjocht en ik him yn 'e eagen, rop ik: ‘Ajasses!’
Se skuort it stik papier wer werom en triuwt it yn 'e tas. Se sjocht poer en dat kin ik my wol begripe.
‘Wêrom seist dat? It is bekend, dat wy net deselde smaak hawwe, mar watsto no dochst, is yn ien wurd wei, kwetse.’
‘Do hast gelyk. It spyt my o sa. It wie myn earste reäksje. Nim it my net kwea ôf. Ik bin ommers ek wat út myn gewoane dwaan. Mar... wat sjochst yn dy smelle jonkjes?’
‘Jaa,’ se glimket lokkich al wer en se dikeret wat lâns my hinne as haw ik der gjin weet fan hokker hege wearden smelle manlju yn harren hawwe kinne. ‘Ik wit it ek net,’ seit se dan wat dreamerich. We witte beide dat har foarkar nei de wat sêftmoedige manlju útgiet. Mar dan al dyjingen, dy't moai binne en in hiel lyts matsjo-trekje hawwe. Ik foar mysels neam se ferwive, mar dit haw ik noch noait lûdop tsjin har sein. Dy fan my binne fan allerhanne soarten, ik haw der noch noait ien mienskiplike eigenskip yn fine kinnen, útsein dan dat se stik foar stik earder mei my op bêd woene, as ik mei harren. Mar sels dat komt by har wol ris net foar, want somtiden hat der ek wol in homofyl by west.
‘En sa moadebewust... dêr kin ik ek net rjocht oer,’ gean ik fierder.
‘Dus do falst op manlju mei geitesokken en burden.’ Se koe wol misledige wêze.
| |
| |
‘Sis ik dat?’
‘Nee, mar it is wol faaks sa.’
‘Hoe komst dêr no by? Wa doelst op?’
‘Daniël, Willem, Hans K. en dan dy oaren noch, dy't ik net sjoen haw. Dêr sille ek noch wol fan sokken by sitte.’
Ik moat hjir wol om laitsje, want gjinien fan dy jonges hie sokken fan geitewol!
|
|
Auteursrechtelijk beschermd