Briefwisseling. Deel 1. 1772-1794

[p. 264]

Bijlage C (bij brn. 72, 79ann.: pp. 134, 138)

Uit de Brieven van J. Valckenaer aan zijn zuster Johanna Suzanna.¹⁾ (Fam. arch. - Siegenbeek-Van Heukelom, Leiden; port. BB. II no. 4).

1) Deze ‘Hansje’, Johanna Suzanna Valckenaer, is 22 Juli 1783 in de Waalse kerk getrouwd met Etienne Luzak (geb. 22-7-1754; gest. 20-11-1827). Deze was op 3 Sept. 1781 gepromoveerd en blijkt ijverig patriot door activiteit o.a. in 1784, 1787 en 1795. Lid van de Waalse kerk. Kinderen: Lodewijk Caspar Luzac, vgl. DW. XI 92-93; en Anna Hillegonda Luzac, die 18 Oct. 1807 in het huwelijk trad met Jan van Heukelom (geb. 5-12-1784; doopsgezind geslacht), voor welke gelegenheid Bilderdijk een gedicht schreef van 12 zesregelige strophen; onuitgegeven (hs. van B. in bovengen. familie-archief, port. A. fol). Bij het overlijden van Etienne Luzac richtte Bilderdijk op 22-11-1827 uit Haarlem een condoleantiebrief aan zoon en schoonzoon: ‘...aan wien mij de band van eene meer dan vijftigjarige vriendschapsbetrekking verknocht, waardoor mij de oudste mijner vrienden en betrekkingen ontrukt wordt, wiens innige braafheid bij zijn tevens zacht en beminnelijk character altijd heeft uitgeblonken’ (hs. van B., port. Q fol.).

Franeker, 11 Januari 1782.

Lieve Suster!

Mijne reis is niet zo gunstig of voorspoedig geweest, als Gij mij bij Uwe vriendelijke missive hebt toegewenscht. De Heer Bilderdijk zal U daar meer van kunnen vertellen, alzo ik Zijn Ed. een relaas van mijn overkomst bij de ingeslotene toezende²⁾; welke Uwed. nevens de tweede aan Neef Etienne³⁾ spoedig zult doen bezorgen; aan deze laatste zende ik bij deze gelegenheid een vers door voorn. B. op mijn vertrek te Amsterdam voor de vuist gemaakt⁴⁾, en 't welk Zijn Ed. wel aan U zal communiceeren...

des nagts tusschen 11 en 12 January 1782.

P.S. Lieve Hansje

...Ik had gezegd in mijn brief aan Uw dat ik aan mijnen lieven B. ook nu zou schrijven. De tijd is mij ontvlogen. Daarbij ontvang ik een brief van 4 bladzijden van Zijn Ed. en zal dus per eersten aan hem eens antwoorden⁵⁾. Doet hem uit liefde voor mij wat plijzier, en tracht hem wat te dissipeeren. O! dat gij zijn deugden, en zijn character zo wel kende als Uwen

liefhebbende broeder

Joh. Valckenaer.

2) Dit voornemen is niet uitgevoerd: vgl. het P.S. bij dezen brief van 11-12 Jan.

3) Etienne Luzac, bovengenoemd.

4) DW. X, 238 v.

5) De brieven Valck. aan Bild. zijn niet meer aanwezig. Van die van Bild. aan Valckenaer rest ons alleen die van 30 Juni 1782, gepubliceerd door Messchert (br. 79; M.-I 99-108; ann. pp. 138 vv.).

7 Febr. 1782

...zo Uwed nieuwsgierig is om te weten, waarmede ik dan de doos denke te vullen, dat zal zijn met eenige boeken voor de Heer Bilderdijk...

Over de Friesche schoonen. Geene maakt zoo'n indruk op hem als ‘mijne B. Van Zw....’ ‘Gij weet mijn oud zwak voor haar. Hoe ook door haar behandeld, vorm ik gestadige wenschen voor haar geluk.’ ...Niemand antwoordt hem op dit punt. Waarom niet?...

15 Febr. 1782.

Op Uw lieve brieven, eene van den 5 February, die ik de vorige postdag eerst onder couvert van den Heer B. heb ontvangen... en op Uw tweeden van 12 dito...

19 April 1782.

Ontvangt van niemand antwoord. ‘Nog de Heer Voorda... nog de Heer B...k, wien ik voor groot 14 dagen op zijn laatste heb geantwoord, nog... enz.’ ...Is bang verkeerd geadresseerd te hebben, ‘...inzonderheid beelde ik mij dit in met opzicht tot de brief door mij aan mijnen B. gezonden: deze heb ik Z. Ed. bij het begin der Paaschvacantie te Amsterdam geadresseerd. Gelieft daar eens na te onderstaan, en dien Hr daar na te laten vragen.’... - ‘...is mijn oude beminde al moeder geworden? Men schrijft mij uit 's-Hage dat zij niet gelukkig schijnt, en dat haar huwelijk niet onder de voorspoedigste voorteekenen voltrokken moet weezen. Gij kunt niet gelooven, hoe leed mij dit is te hooren:

[p. 265]

daar het duurzaam geluk van dat beminnelijk meisje steeds het voorwerp van mijn vuurigste wenschen geweest is.’

4 November 1782.

(Over Elie) Luzac⁶⁾ (als een) aartsschelm. - Vindt het jammer dat die naam Luzac op ieders lippen is door de schotschriften.⁷⁾ Men weet geen onderscheid te maken. ‘...hier is de naam Luzac een abominatie geworden.’... - ‘...een blauwtje geloopen hebbende, 't geen ik nog bij buien gevoele, dat mij geweldig zeer doet...’.⁸⁾

6) vgl. ann. br. 178, p. 185.

7) zie o.a. Knuttel V, nos. 20281, 20282.

8) ‘bij buien’: het is dus al wat langer geleden. Het zal hetzelfde blauwtje zijn, waarover hij op 7 Febr. schreef.

Mei 1783.

De groote Kluit is hem zeer ongezind. - ... ‘... en de jonge juffer heeft zig niet verder laten bewegen als om te verzekeren, dat zij mijn Vrouw nooit konde worden, als zijnde zij nooit geschikt voor een Professor’.⁹⁾ ...Dit niet aan jan en alleman vertellen! - ...De brieven van Mama heeft hij nog niet beantwoord: hij heeft ze gekust en met tranen bevochtigd... ‘...maar de wond is te versch, zij gruwt nog van aangeraakt te worden.’¹⁰⁾

9) ook hier zal dezelfde juffer nog bedoeld zijn. Jan V. was zeer begaafd, en zoon van den groten L.C. Valckenaer; men zal hem voor professor bestemd hebben geacht, zo haast er maar een plaats open kwam.

10) Moeder heeft hem blijkbaar gemaand, het uit zijn hoofd te zetten, en naar een goede vrouw om te zien, nu hij leeftijd en positie heeft. Hij heeft het gewaardeerd om het medeleven, maar erbij geschreid. Het kan niet; de wond bloedt nog bij het aanraken.