Briefwisseling. Deel 1. 1772-1794

27. Bilderdijk aan Jvr. de Lannoy, 16 Febr. 1780.

Klad Mij. Ltk. cod. 1607. Gedrukt: Navorscher, 1897, 436.

De hooglijk vereerende Uwer H.W.G. is mij met het ingeslotene op gisteren geworden. Terstond zond ik den Hr. Uylenbroek het geen hem betreffende was, en hij had de oplettendheid, er mij deelgenoot van te maken. - Hij ontfing het pacquet met die onderworpenheid, welke uwer uitmuntende verdienste verschuldigd is, en zal zich de eer geven U.H.W.G. zijnen dank te betonen voor

[p. 68]

de verplichtende wijze, waar op H. Dezelve zijn aanzoek¹⁾ wel heeft willen beandwoorden. - Ik ben insgelijks U.H.W.G. hier mijn' dank voor verplicht, niet slechts uit hoofde van 't nut, dat ik (door de gulhartige mededeeling van mijnen kunstvriend) uit deze oordeelkundige aanmerkingen heb mogen trekken; maar ook H.W.G.J. voor de bevesting welke uw algemeen oordeel over 's mans Fedra en Merope²⁾ en dat over den rol van Polyfont in het laatste aan het mijne gegeven heeft, en die mij niet dan tot eer kan strekken. Doch met welk eene dankbetuiging, met welke uitdrukkingen, vermag ik het voortreffelijk puntdicht te beandwoorden, waar meê Gij, begaafde Kunstheldin, mijnen naam hebt gelieven te vereeren, te vereeuwigen?³⁾ Wilde loftuitingen kaatst men met algemeene plichtplegingen af, beschaafder lofredenen ontfangt men onder 't masker van zedigheid; maar welke is de kiesheid van smaak, die gevorderd wordt om een lofspraak, zo kiesch, zo kunstig, zo geestrijk als de uwe omzwachteld, of zediglijk aan te nemen, of met bescheidenheid af te wijzen en weder te geven? Vergeef het mij, H.W.G.J. indien mij hier alle bekwaamheid ontbreekt. Wat kan mijn lof bij den uwen opwegen! Wat is mijn verdienste bij uwen lof! Vergun, dat ik mij van het vonnis van uwe goedwilligheid op dat van uw oordeel beroepe, en de eer, mij aangedaan, niet dan met stilzwijgen tegenspreek, beducht, dat mijne onwaardigheid zich, al te overtuigend voor mijn eigenliefde, bepleiten mocht!

Dan, om nog een woord van den Dichter van Merope te zeggen: zijn naam is ongetwijfeld van een allerongelukkigst zinnebeeld ontleend, en ik heb er hem meermalen over beklaagd. Een geacht geleerde, Den Uil geheten, maakte zijn geslachtsnaam onkenbaar door er een Latijnschen zwier aan te geven, en deed zich Tenulius⁴⁾ noemen, op dat zijn naam geen kwaad voorteken voor zijn bekwaamheden schijnen mocht, gelijk zich Pr[ofessor] Ruhnkenius⁵⁾

1) Om critiek op zijn toneelwerk.

2) Fedra (1770); Merope (1779), naar Voltaire. Zie over de Fedra br. 1.

3) Nagel. DW. t.a.p. 23. In antwoord op een Puntdicht, waar in hij mij zegt, dat mijne werken hem Dichter hebben gemaakt. Ook bij Van Vloten, Bloeml. 18e-E.-Poëzie, 496. Laatste regels:

Mijn Zanglust heeft Uw ziel in Dichtlust doen ontvonken;
Zij vormde u, naar gij zegt. Hoe wensch ik haar geluk!
Zoo ze immer op den roem van eenig werk mag pronken,
Begaafde Bilderdijk, gij zijt haar Meesterstuk.

B.'s vers: DW. X, 212 (1777). Daarin deze regel: ‘Het dichtvuur, dat mij blaakt, ben ik aan u verplicht’. Een verbeterd afschrift van dit puntdicht had B. haar met den vorigen brief toegezonden.

4) De familienaam Den Uyl komt nog voor. Maar de 17e-eeuwse philoloog Samuel Tennulius (met nn), geboortig van Deventer, heette Ten Nuyl; denkelijk was de naam te danken aan het gehucht Nuil, gemeente Ruinen; in Drente kwam de naam Ten Nuel al in 1504 voor (V. d. Aa, Biogr. Wb.; Nomina geogr. Neerl. V).

5) David Ruhnkenius, vermaard Graecus te Leiden. Afkomstig uit Pommeren. Leerling van Hemsterhuis. Als hoogl. opgetreden in 1761.

[p. 69]

in zijne lessen placht uit te drukken. De Poëet had ook wel een diergelijk hulpmiddel nodig. Doch vergeef mij, H.W.G.J. dat ik den naam van Leeuwenbroek wat oneigen vinde: de uitgang eischt (naar 't mij toeschijnt) een vogelennaam: hij behoorde den zijnen dus van een zangrigen vogel te ontleenen en, om na bij de opgegeven verbetering te blijven, zou men Leeuwrikenbroek kunnen zeggen. - Maar het is reeds te laat! - Dit vertroost mij alleen, dat de Uil Minerva geheiligd is; en wanneer ik dit slechts bedenke, zo klinkt mij de naam al vrij wel in de ooren.

Hoe uitmuntend onze Leydsche Broederschap voldaan is over den Dichtbondel Uwer H.W.G.⁶⁾ en over den verplichtenden brief die denzelven tot geleide was, is mij voorlang reeds gebleken: en 't moest mij ten hoogste verwonderen dat hun verzuim in te andwoorden U.H.W. daar aan had doen twijfelen. Diergelijk een nalatigheid had ik in de daad niet van het galante genootschap verwacht! - Maar juist terwijl ik dit schrijve, ontfang ik een' brief van 't genootschap, door de hand van den Hr. Mr. P. Chastelein (als beampte)⁷⁾ geschreven: dit doet mij vermoeden, dat de secretaris wellicht in eenige ziekte vervallen mocht zijn, die hem 't schrijven onmogelijk maakt: en dat Hn. Hoofdleden hem met hunne dankzegging aan U.H.W.G. belast hebbende, onkundig zullen zijn, dat hij aan dien plicht niet voldaan heeft. - Ik weet anders geen reden uit te denken!

Zo iemand, H.W.G.J. nog eenige zucht heeft voor de ouderwetse en stijve UEdelens, ik ken er mij vrij van. Mijn meeste brieven zijn gantsch in den tweeden persoon opgesteld, dien ik zelfs in alle doe invloeien. Dan nog gisteren ontfing ik een' brief van den Zwolschen Dichter Feith, die mij voor het U en Gij, waarmeê ik hem aansprak, in 7 bladz. ruim honderd en vijftig UEdelens toetelt. Ik ben dus genoodzaakt, hem ook in 't vervolg in den zelfden stijl aan te spreken. Thands zal ik er zeer mild mede zijn, in de hoop dat de Satijre Uwer H.W.G.⁸⁾ mij en geheel de beschaafde Natie eerlang van dien dwang zal bevrijden. Ik verlang na dit dichtstuk, en beloof er mij alles van.

Om den vaart op Geertruidenberg over Rotterdam te beproeven, geve ik mij de eer, van U.H.W.G. het bijgaande stukje aan te bieden, zijnde niet dan een' gemeenzamen vriendenbrief⁹⁾; doch

6) Dichtkundige Werken, Leyd. 1780.

7) Mr. Corn. Pieter Chastelein, Schout van Leiderdorp enz., medelid sedert 1777, Hoofdlid en Bestuurder sinds 1779. De bestuursleden waren volgens de Wetten v.h. Gen. ‘amptenaren’. Beampte (synoniem destijds) zal vergissing zijn van B.

8) Aan Avitus. Gedrukt in Taal- en Dichtl. Oef. III (1780), 229-233 en in Nagel. DW. 35-39.

9) Brief van den Navolger van Sofokles' Edipus (1780), geschreven zeer kort na het verschijnen van een critiek op zijn Edipus-vert. in het eerste stukje van de toen voor het eerst verschijnende Nederduitsche Dicht- en Tooneelkundige Bibliotheek, behelzende vrije en onpartijdige Beoordeelingen van Poëtische Werken. Er kwam daarvan slechts één jg. uit, blijkbaar door Amsterdammers geschreven, mede met het oog op de belangen van hun Schouwburg. Uitg. Amsterdam, A.J. van Toll, 1781. De beoordeling van B.'s Edipus-vert. en van den Brief, beide door ‘N’, resp. 31-44 en 234-244. Was het Nomsz? De Brief van B., gedat. 3 Febr. 1780, omstr. 20 p. beslaand, verscheen bij A. v.d. Kroe.

[p. 70]

dien men mij, hoe ongenegen er toe, verplicht heeft het licht te doen zien. - Dus kwelt men mij telkens, en 't minste prulschriftjen (voor al zo het slechts rijmt en den naam van vaers dragen kan) dat uit mijne pen vloeit, of dat men mij hoort reciteeren, wordt zo goed mogelijk afgeschreven, en ter perse gelegd, of het mij aangenaam zij, dan niet. - Dit is iets, zo lastig, dat ik er ook welhaast een satijre tegen schrijven zou; maar die mocht ook eens den zelfden weg gaan; en ook na den edelen boert van Jongkvr. de Lannoy gelezen te hebben, zal ik mij wel wachten, de hand aan Apelles Koische Venus¹⁰⁾ te slaan.

Ontfang, H.W.G.J. mijne betuigingen van de oprechte gevoelens, welke uwe onsterfelijke verdiensten, en verplichtende inborst, in alle gevoelige zielen verwekken. Vergun, dat ik (mij) verder moog vleien met eenig deel in uwe goedwilligheid, en geloof dat ik waarlijk ben, enz.

den 16 febr. 1780.

10) Aphrodite Anadyomene (opduikend uit het water, d.i. bij haar geboorte), beroemd werk van Apelles, den grootsten schilder der Oudheid, in den tempel te Kos. Door Keizer Augustus naar Rome overgebracht. Daar (zo verhaalt Plinius, Nat. Hist. L. 35, cap. 36:28-29) werd het beschadigd en niemand zag kans het te herstellen. Ook had Apelles zelf getracht, een nog mooiere V. Anad. te schilderen; de dood trof hem toen het stuk half af was, en niemand werd gevonden die het naar eis van het ontwerp kon voltooien. - B. bedoelt dus dat hij zich wel wachten zal, aan het genre, door fr. De Lannoy zo volmaakt beoefend, de hand te slaan om het voort te zetten (‘en ook’ vatten wij op als: en daarbij).