Brieven. Deel 5

[p. 236]

IV.
Aan P.J. Baron van Zuylen van Nyevelt,
te Rotterdam.

Hoog Edelgeboren Gestrenge Heer!

My met den uwen van den 12ⁿ dezer vereerd vindende, kan ik in de eerste plaats niet nalaten, U mijne innige gevoeligheid te betuigen voor het belang 't welk Dezelve wel in mijne schriften en onvolkomen pogingen voor Waarheid en Godsdienst gelieft te stellen. Het is, mijn Heer, my altijd een behoefte van 't hart geweest, den waren en oprechten Leer voor te staan, en indien dit misschien hier of daar eenige goede zaden gestrooid of gelegenheid tot eenig gezegend uitwerksel gehad mag hebben en braven gevallig mocht zijn, Hem-alleen zij er de eer, lof, en dankbaarheid van, dien wy door geene menschlijke wijsheid leerden kennen maar wiens Genade ons alles is! - Ik ben het eens met UHoogEdelgeb. en de door U aangestipte punten zijn wezendlijke beginsels van afval; maar wat zullen wy? Indien wy op de teekenen der tijden acht geven, hoe kunnen wy ons verbloemen,

[p. 237]

dat die afval daar is, en dat zy dagelijks toenemen moet? Ik heb het voor dertig jaren alreeds zien aankomen, en wanneer ik met broedergezinden ijver en hartelijkheid de afscheiding der Herstelde Luthersche Gemeente in Amsterdam van hunne toen met de gruwlijkste Socinianery en Deïstery overstelpte Kerk, bevorderde en handhaafde, voorzeide ik 't openlijk dat het met de onze even zoo gaan zou en de tijd naby was, dat ook de waarachtige Hervormde zich niet langer met de verbasterde en dobberende leeringen en de onverschilligheid der Leeraren enz. enz. zou kunnen vereenigen. Ook zag ik de zaak zich allengskens daartoe voorbereiden, en wanneer ik na mijne uitzetting van 1795, in het jaar 1806 in mijn Vaderland te rug kwam, en het knoeiwerk in de Kerk ontwaar werd om met de Waarheid geen aanstoot aan den Leugengeest te geven, bedroefde het my te inniger, omdat ik daar duidlijk uit meende te zien, dat met alle individueele welmeenendheid van vele (ik vertrouw zelss nog, de meeste) Predikanten, het lichaam der Kerk niet meer by de rechtzinnigheid te bewaren is; en zelfs by de Leeraren in hunne uiterlijke situatie, de invloed van Tijdgeest en tijdelijk Huis- of familiebelang, al te kennelijk en te vermogend wordt, om Jezus Christus-alleen en dien gekruist, te willen kennen en verkondigen. - Ik heb wel eens beproefd om eenig opstel daar tegen in handen van een oud Leeraar te stellen, maar het bleef liggen, en werd ter zijde gesteld; ook zelfs by het Genootschap ter verdediging van de Godsdienst mislukte my dit, en ik zie van

[p. 238]

dien kant geen nut. Wat ik kan, doe ik in den naam van onzen Godlijken Zaligmaker. Ik heb in Amsterdam verscheiden jaren een klein gezelschap van gemoedelijke Christenen opgericht, ter wegneming van twijfelingen, verklaring van duisterheden, bevestiging van den waarachtigen grond van zaligheid, en opwekking, vertroosting, en vastheid van overtuiging. Ik heb, uit hoofde van mijne kwijnende gezondheid en sobere omstandigheden, die stad moeten verlaten, en ben herwaart gekomen, waar ik de gelegenheid niet verwaarloos die de Hemel my geest om op 't hart en verstand van jonge lieden te werken, en alle mijne Lessen of Kollegien ('t zij historie, 't zij Filozofie, 't zij wiskunst tot voorwerp hebbende) strekken tot kennis van 't waarachtige Christendom, waartoe alle wijsheid gebracht moet worden. Ook mag ik onzen Heer danken, dat dit niet geheel zonder vrucht is. En zie daar alles wat ik geloove te kunnen doen. Ik ken (zoo ik my verbeelde) het esprit de Corps en den samenhang onzer Klassen en Synoden te wel, om iets van eenige poging by deze lichamen, of de opmerking van die moetende wekken, te durven hopen dan enkele reactie en zoodanige uitwerkselen als misschien de ontbinding der geheele Kerk zouden kunnen vervroegen. In stilte te werken, ieder in zijnen kring, geloove ik thands heilzaamst; God kent de zijnen, en zal ze als 't oogenblik daar is, vereenigen, en Zijne Kerk herstellen! Het zij zoo!

Zie daar, veelgeachte Heer, mijne gedachten. Geene gelegenheid moet de Christen verzuimen om wel te

[p. 239]

doen, en elke aanleiding ten dien einde aangrijpen, die God in zijn weg stelt. Maar daar behoort eene zekere innerlijke roeping by, om (met verlating van de bloote betrekking als Leek) als Hervormer op te treden; en waarlijk, ik gevoel my den man niet, die zoodanig met buitengewone gaven van omhoog bevoorrecht zou zijn, maar een eenvoudig (schoon ijverig) Christen, die aan zijnen eigen akker inwendig rijkelijk te wieden vindt, dagelijks om vermeerdering en versterking van geloof smeeken moet, en zijne zaligheid dus (als de Apostel zegt) met vreezen en beven moet uitwerken. Nooit was ik onderneemziek, maar volgde, in geheel mijn levensloop, de wenkende hand van God, en Zijne Voorzienigheid heeft my altijd voor aardsche middelen gestrekt; hier houdt mijn hart op een byzondere wijze aan vast, en met dit gevoel kan ik alles te gemoet zien, en zonder ontzetting. Vertrouwen wy, mijn lieve Vriend en broeder in Christus, op Hem; en verdwijnt ook de zichtbare Kerk in verkeerdheden, slapheid en ontaarding van leer en zeden, Hy leeft en regeert, en de poorten der Helle zullen Zijne gemeente, die Hy kent, afgezonderd, en verzegeld heeft, niet overweldigen. Ik durf het hier herhalen: de teekenen der tijden waarschouwen ons, met bedaardheid en in verzekerd uitzicht op het einde, den tegenwoordigen toestand aan te zien, zonder eigenwillig vooruit te loopen. leder toone zich Christen, en spreke met vrijmoedigheid en zonder iets te ontzien, in zijn kring, openbaar en huislijk; maar in de Kerk-zelve zich te verheffen,

[p. 240]

of als Kerkhoofd op te treden (ik herhaal het), hiertoe geloof ik eene byzondere roeping noodig. Men kan ook te veel en te voorbarig doen; en het gezwel wordt kwalijk geopend eer het rijp is geworden. De Almachtige Stichter en Hoofd van Zijne eenmaal (als het tijdstip daar is) weder zegepralende Kerk, beware UwHoogEdelgeb.Gestr. en alle welmeenenden by de ware gevoelens, ijver, en hartelijkheid, die U bezielen! Geloof, dat ik daar oprechtelijk en met geheel mijn gemoed in deel. Uw briefwisseling zal my altijd aangenaam zijn; vergeef van uwe zijde mijne langwijligheid en neem de betuiging der hoogachting aan, waarmede ik de eer heb te zijn,

Hoog Edelgeboren Gestrenge Heer,

UwHoogEdelgeb. Gestr. Ootmoedige Dienaar,

bilderdijk.

Leyden, den 14ⁿ April 1822.