De Gemeenschap

[p. 30]

Jaargang 4, 1928

Redactie: Jan Engelman, Henk Kuitenbrouwer, Willem Maas, Lou Lichtveld en C. Vos.
Redactiesecretariaat: Lou Lichtveld, Koppeldijk, Abcoude; m.i.v. afl. 7: Oude Gracht 55, Utrecht.

Brief van Albert Helman aan Anton van Duinkerken, 6 augustus 1928.

Voor de eerste maal staat in deze jaargang L.M.A. Kuitenbrouwer (Albert Kuyle) in de inhoudsopgave van het tijdschrift vermeld als directeur van uitgeverij De Gemeenschap; hij zal deze functie blijven uitoefenen tot en met oktober 1932.

In de Verantwoording 1928 (januari) schrijft de redactie: ‘Voor ons komen [...] niet de artistieke idealen in de eerste plaats, maar de Katholieke.’ En verbindt daar vervolgens aan ‘dat het doel van een kunstenaar of van een tijdschrift niet moet zijn de gevoelens en opinies van de massa weer te geven, noch haar te stijven in het verkeerde [...], maar liever te behooren tot het kleine getal van hen, die hun idealen zóó hoog stellen, dat deze mogelijk wel onverwezenlijkt blijven, maar ten minste beantwoorden aan de plicht welke aan allen gesteld is: te streven naar volmaaktheid. Altijd en in alles.’

Omslag van de januari-aflevering.

Samen met enkele redactieleden van De Vrije Bladen - Constant van Wessem, C.J. Kelk, D.A.M. Binnendijk -, Menno ter Braak en H. Marsman schrijven Engelman en Kuyle een tegen het tijdschrift Nu gericht pamflet: ‘Omdat wij het socialistische en Semitische schrikbewind met gepaste minachting willen behandelen, maar hetzelve inmiddels niet uit het oog verliezen.’ Ook uit een bijdrage van Dop Bles over A.M. de Jongs Merijntje Gijzencyclus in afl. 2 (februari) spreekt een nadrukkelijk anti-socialisme.

In een interview dat Albert Kuyle H. Marsman afneemt in afl. 8-9 (augustus-september) zegt Marsman: ‘Maar een goeie Nederlandsche roman van iemand beneden de veertig bestáát nog niet. Ik zal die schrijven als ik niet voor 1931 in een fascistisch front gesneuveld ben.’ Opmerkelijk is ook een interview met Anton van Duinkerken (juli). Redacteur Henk Kuitenbrouwer wijdt in deze jaargang beschouwingen aan Dr. Jules Persijn (afl. 5, mei) en Moderne jeugd (afl. 7, juli). Van Van Duinkerkens Verdediging van carnaval, dat in 1928 bij uitgeverij De Gemeenschap verschijnt, is in afl. 3-4 (maart-april) een hoofdstuk opgenomen.

Begin van Jan Engelmans bijdrage aan de augustus-septemberaflevering.

Poëzie is er in deze jaargang vooral van Willem ten Berge van wie in de zomer van 1928 de bundel De reiziger bij uitgeverij De Gemeenschap verschijnt. Voorts is er poëzie van Pierre Kemp en A. den Doolaard (ps. van C.J.G. Spoelstra), terwijl in afl. 1 (januari) twee gedichten van Henriette Roland Holst zijn opgenomen. In afl. 12 (december) staat het geruchtmakende gedicht

[p. 31]

De gebroeders Kuitenbrouwer. V.l.n.r.: Karel, Gerard, Herman, Henk en Louis, ca. 1927.

Omslag van Willem ten Berge's verzenbundel De reiziger die in de zomer van 1928 met een houtsnede door Jozef Cantré op de omslag bij uitgeverij De Gemeenschap verschijnt.

Willem ten Berge, 1928.

Portret van Jan Engelman door Hendrik Wiegersma, ca. 1927.

Wandplastiek La musique door S. van Ravesteyn voor het door hem ingerichte huis van Albert Helman te Abcoude, 1928.

Ontwerp van een missiehuis te Rome door Willem Maas, 1928.

[p. 32]

Literatuur-les van Mien Proost (ps. van H. Klomp). Helmans ontdekking Hans van Zijl maakt haar debuut in deze jaargang (afl. 2, februari).

Brief van Mathias Kemp aan Albert Kuyle, 20 april 1928 (Koninklijke Bibliotheek, Den Haag).

J.C. Van Schagen, van wie in dit jaar het een jaar tevoren in De Gemeenschap opgenomen prozagedicht Litanie verschijnt bij uitgeverij De Gemeenschap als nr. 3 in de Dom-serie, draagt zowel poëzie als proza bij. De dichter Alex Campaert (ps. van Henri Morel) draagt voor het eerst bij aan afl. 11 (november), en zal een regelmatige medewerker blijken.

In deze jaargang (januari-juli) publiceert Albert Helman een gedeelte van zijn roman De stille plantage in het tijdschrift; de roman zal in 1931 bij uitgeverij Nijgh en Van Ditmar te Den Haag verschijnen; Helmans korte roman Mijn aap schreit verschijnt dit jaar bij uitgeverij De Gemeenschap.

Portret van Mathias Kemp door Henri Jonas, 1924. ‘Maastricht is een cultureel centrum en als ge daar te licht over denkt, stap dan 's, bid ik u, op 'n avond van 1927 een dier nette café's binnen op 't Vrijthof, daar zit oud en jong schildersvolk, dat zich niks van die van boven de Moerdijk behoeft te laten zeggen. Daar toeven twee broers [Mathias en Pierre Kemp] die de poëzie binnenkort op fikse wijze zullen vertegenwoordigen, zodat de Hollanders hun hyperbolen verbluft zullen nastaren [...].’ (Jacob Hiegentlich, Met de stroom mee, Amsterdam 1946, p.36).

Als Lou Lichtveld schrijft Albert Helman in deze jaargang twee artikelen over Igor Strawinsky (afl. 6, juni, en afl. 7, juli). In afl. 5 (mei) wijdt Jan Engelman een kort artikel aan de schilder Henk Wiegersma. Over de film De brug van Joris Ivens laat Albert Kuyle zich in afl. 7 (juli) in lovende bewoordingen uit.

In 1928 wordt door de redactie de Domprijs voor Poëzie, groot ƒ250,-, ingesteld; in de jury nemen zitting J.C. Bloem, Marnix Gijsen en H. Marsman. De prijs wordt de eerste maal uitgereikt aan Anthonie Donker voor zijn bij De Gemeenschap te verschijnen bundel Kruistochten (1929).

Omslag van de tegen het tijdschrift Nu gerichte brochure aNti-schUnd, samengesteld door de gezamenlijke redacties van De Vrije Bladen en De Gemeenschap, 1928.

V.l.n.r.: Hendrik Wiegersma, Ossip Zadkine, Jozef Cantré, Nel Wiegersma en onder de tafel Pieter Wiegersma, mei 1927.

[p. 33]

Handschrift van Anton van Duinkerkens Verdediging van carnaval (Koninklijke Bibliotheek, Den Haag).

Omslag van Anton van Duinkerkens Verdediging van carnaval dat in 1928 bij uitgeverij De Gemeenschap te Utrecht verschijnt.

Portret van Hendrik Wiegersma door Joep Nicolas, ca. 1928.

Omslag van Albert Helmans korte roman Mijn aap schreit die in 1928 bij uitgeverij De Gemeenschap het licht ziet.

Portret van Hans van Zijl door Otto B. de Kat, 1929.

Begin van het handschrift van Albert Helmans Mijn aap schreit (Koninklijke Bibliotheek, Den Haag).

[p. 34]

Handschrift van J.C. van Schagens Litanie (Koninklijke Bibliotheek, Den Haag).

Foto door Germaine Krull van Joris Ivens bij het filmen van De brug.

V.l.n.r.: H. Marsman, Jan Engelman en Albert Kuyle, 1928.

[p. 35]

A. den Doolaard wiens verzenbundel De wilde vaart in 1928 bij uitgeverij De Gemeenschap verschijnt.

Omslag van H. Marsmans opstellenbundel De lamp van Diogenes die met een houtsnede door Jozef Cantré op de omslag in het najaar van 1928 bij uitgeverij De Gemeenschap verschijnt.

Hans Klomp die onder het pseudoniem Mien Proost aan De Gemeenschap meewerkt.

Henri Morel die onder het pseudoniem Alex Campaert aan De Gemeenschap meewerkt.

Portret van H. Marsman door Albert Kuyle, ca. 1928.

Handschrift van Henriette Roland Holsts bijdrage aan de januari-aflevering (Koninklijke Bibliotheek, Den Haag).