|
| |
| |
| |
Dialoge, Ofte t'Samen-spraeck, Over de Wraeck-gierigheydt: Handelende, hoe verre men sich selver wreecken mach.
Tusschen Christianus ende Theophilus.
WEest wel-com waerde vriendt, ick wensch u goeden dach:
Ick was verheucht van Geest als ick u comen sach,
Vermits mijn sinnen seer tot uwaerts sijn genegen,
En om dat ick oock selfs om hulpe was verlegen:
Dus bid ick, in mijn saeck als toegenegen vriendt,
My dese gunst bewijst, ghy my een weynich dient,
Ick danck u gunstich groeten,
En ben ooc seer verblijdt dat ghy my hier ontmoeten:
Heb ick yets dat u past, spreeckt vryelijcken uyt,
Ghy weet datmen geen broot voor goede vrienden sluyt.
Theophile, mijn vrient ick ben seer dick beladen,
Met dingen die my veel en merckelijcken schaden:
Ick voede in mijn hert een bitt'ren Cancker wreet,
Die my in smert en pijn, uytteerich levend' eet.
Al soetjes, niet soo hardt: men moet van alle saken
Niet soo seer sijn ontstelt, niet so veel lijdens maken:
| |
| |
't Is dickmaels niet soo swaer of allen cruys en pijn,
Mocht noch wel eens so veel, of noch wel meerder zijn
't Is sonder reden niet dat my so droef doet clagen
Het valt my heftich suer, ick can het nau verdragen
Ick weet niet wat ick sal, dit is my groot verdriet,
Dat ick verlegen ben die selfs een ander riedt
En dickmael troosten condt, hier ben ick med' beladen
Nu my selfs hulpe dient, can ick my selfs niet raden:
Maer vind my troosteloos, en hallef desperaet,
Om dat my de Fortuyn soo gantsch nu tegen gaet.
Besadight u gheclagh, bedaert u droeve sinnen,
Bedenckt u saecke wel, ghy sullet licht verwinnen,
Beradet u gemoedt, en gaet hier in te werck,
Als wesend' inder daet een lidt van Godes Kerck:
De boosheyt van het vleesch dat comet u verdwasen,
De Vinder van het quaedt begint u in te blasen
Sijn doodelijck vergift: maer desen wederstaet,
En houdt in al u doen den rechten middelmaet.
Maer hoe sal ic alijdt den middel-wegh beramen?
Wanneer ghy Godt vertrout en levet na betamen.
Dat 's al seer wel geseyt: Maer questi, hoe ick sal
Dit stellen in het werck in eenich ongeval?
Dan isset dat ghy dient met aller vlijt te mercken
Op Godes eygen handt, en menschelijcke wercken:
Ist dat u Godt castijdt onmiddelijck met straf,
Denckt dat u trots ghemoet hem d'eere niet en gaf:
Maer straffet u de Heer door middel vande menschen,
't Is even Godt die 't doet, hoe wel de boose wenschen
En soecken u verderf, dat doet ghelijcke veel:
Ghy crijcht van Godes handt u juyst bescheyden deel:
Daerom gaet tot Godt selfs, wilt eerst met hem verdraghen,
Soo sal hy al het quaet der straffen wel verjaghen.
Dat can ick wel verstaen: maer dit beroert my meest,
En houdet my ghestaech becommert inden Geest:
Dat desen ofte die, my onghelijck aen deden.
Hebt ghy haer noyt ghesteuyt?
Ick hebbe teghens haer veel waters vuyl gemaeckt.
So zyt ghy immers med' dan inden strijdt geraect?
Ia trouwen: maer ick selfs leg haer geen quaedt te vooren.
En willen sy gheensins na uwe reden hooren?
't Is beter dat ghy't dan op ander schijven drijft.
| |
| |
Wat soud ick dan bestaen?
Hebt ghy met u party wat sonders uyt te rechten?
Dat cond ghy door den Raed veel beter doen beslechten:
Wy leven in een landt daer niet een straf gewelt,
Maer daer een billick recht in onse saken ghelt.
Wel! soud ic selver dan mijne saec niet mogen rechten?
Ten past een Christen niet te kijven of te vechten.
Maer hy heeft ongelijck, dies strijd hy sonder re'en.
Ja, maer dit is altijdt het seggen in't gemeen:
By avontuyren sal den and'ren anders praten.
Hy gaet my nijdich, wreet, en bitterlijcken haten,
En doet my allen leet, waer dat hy can of mach.
Dat comet dat hy niet op redens wetten sach,
En woudt ghy in u doen hem hier in comen volgen?
Hy maeckt my heel ontstelt en dapper onverbolgen.
Ghy moet ghelijcke wel den rechten wech ingaen.
Sal ick mijn billick recht met reden niet voorstaen?
Ick neme, datter 't een of 't ander comt ontbreken,
En dat hy dan terstont hier op soud willen spreken,
Tot nadeel van mijn eer, of tijddelijcke goet,
Of dat ick seker weet dat hy my hinder doet:
Wat soud ic anders doen, als my seer straflijc wreken?
Och! dat en most niet zyn, het is een droevig teken,
Godt wil de wrake selfs vergelden als hy spreeckt:
‘O Petre dijn gheweer we'er in sijn plaetse steeckt:’
Hy heeft het straffe sweert het Overampt bevolen,
En wie sich selver wreeckt, die hevet hem gestolen,
En strijdet tegen re'en en tegen alle wet:
Ia tegen Godes wil die hem dat heeft belet.
Wel hoe soud ick mijn recht dan gheensins moghen soecken?
Daer toe ist dat ghy meugt u selver wel vervloecken:
Maer wel verstaende dat het wet'lijck moet geschien.
Ick sal veel eer het punt van mijnen Degen bien:
Soud ick hier zyn geplaeght, die selver ben met eeren,
En alst den noot vereyscht my machtich ben te weeren?
Soud ick den bloodert zyn? Ick bid u swijg ter van,
Al praet ghy noch soo veel, ten staet my gheensins an:
Soud ick van sulcken dwaes veel lijden en verdragen?
O neen! dat 's uytgeseyt, ick wil het niemant vragen,
Ghy tiert ick weet niet hoe,
My dunckt een sulck bestaen comt dolle Crijgers toe,
| |
| |
Die met een heeten moet door Muyren ofte Wallen,
Door Schanssen en Geschut den vyandt overvallen:
Maer hier en ist so niet: hier zyt ghy niet in't velt,
Waerom dat oock hier niet nu sulcken fury gelt.
Ghy zijt een Man, als ick wel immers soude meenen,
Die redens billickheyt haer plaetse sal verleenen:
Ick heb u voorgestelt het geen de Heere spreeckt:
Hoe dattet niet en past dat ghy u selver wreeckt:
Dit hoorden ghy voor eerst wel innich te bedencken,
Soo soudet ghy seer licht u toornicheyt bekrencken:
Daer na moet ghy geheel vergeten al het leet,
Dat uwen naesten u voorleden tijden deedt,
En wesen soo vereent om met hem te verdragen,
Want altijdt duncket my dat 't anders wesen moet.
Het sondich boose vleesch dat houdt u onder voet:
Dit moet ghy wederstaen indien ghy wilt verwinnen.
Maer ick en can dit niet ten vollen noch versinnen:
Het herte mijn party met harde straffen dreycht.
Soo wetet dat u hert tot sonden is geneycht:
En dat ghy geensins dus den Hemel cond vercrijgen.
Ick bid u Broeder hoort, laet u doch niet bedriegen,
Door 's duyvels boosen list: maer strijdet met de sond,
(Die dickmael lijf en ziel ghelijckelijcken wondt.)
Hier leyd het alles aen: want wilt ghy eeuwich leven,
So moet ghy 's vleesches lust, en quaden eysch begeven,
En met een tuchtich hert en Christelijck gemoet,
Vernederen u selfs en vallen Godt te voet:
Hem biddende dat hy de gave wil verleenen,
Dat ghy met u party in vreden meucht vereenen:
Soo sal des Heeren gunst verdrijven u gheschil,
En buygen 't sondich hert tot sijnen goeden wil:
Soo sult ghy allen wraeck seer lichtelijck verbreken,
En comen u party in vriendtschap aen te spreken,
Tot bet'ring van het quaet dat hy in't herte draecht.
My dunckt dat my dan noch als voor het best behaecht,
Dat ick sijn boosheyt eerst een yeder ga ontdecken.
Dat can noch tot u eer noch tot u voordeel strecken:
Maer strijdet tegen re'en en 't geen ons God gebiedt:
Want dat is na den aert der rechter liefden niet.
Soud ic dan al het quaet dat hy my ginc betoonen,
Gaen stellen uyt het hert, en gunstelijck verschoonen?
| |
| |
Maer lieve, doch bedenckt
Hoe veele gaven ons Godt mildelijcken schenckt:
En immers weten wy indien wy willen leven,
Dat wy hier moeten gantsch een yeder een vergeven:
Want dese Lesse ist die Christus heeft gheleert,
En dit moet stedes zijn dat ghy van God begeert.
‘O Vader wilt ons doch vergeven onse sonden,
Gelijck als in ons hert vergevingh wert bevonden:’
Want soo wy yemant niet vergeven sijn misdaet,
Soo isset dat ons ziel de sonden op sich laedt.
Dit stuck behoorden wy wel neerstich t'overleggen,
En hooren na Gods Woort wat hem belieft te seggen:
Daer vinden wy den plicht, den reghel en de lijn',
Wat deuchden wy te saem malcander schuldich zijn:
‘Te duyden in het goet de feylen en gebreken,
En altijdt inder liefd' den naesten aen te spreken,
En helpen wat men can, ghelijck als metter handt,
Sijn lichaem uyt het vyer, sijn ziele uyt den brandt:
Maer sijnen quaden wech die moeten wy nalaten,
En sijnder sonden kleedt afkeerichlijcken haten:
En soecken onder des met een besonder licht,
Dat onsen Godt behaecht en onsen naesten sticht,
Te wand'len voor Godts Throon in't aensien van de menschen,
Op dat sy dese schat oock mede mogen wenschen,
En volgen Godes leer: siet dit moet zijn betracht,
Indien ghy wilt van Godt en menschen zijn gheacht.’
En als het hert noch blijft tot straf en wraec genegen?
Daeromme biddet God, dat hy u wil bewegen,
Dat ghy vergeten cond het geen u is misdaen.
Maer hoe? sal ick dan noch tot mijn partye gaen,
En hem van alle quaet beginnen af te trecken?
Genomen, hy bestont met dit mijn doen te gecken,
Soo worden ick wel dol, en arger dan te voor.
Ick tot hem henen gaen! dat's niet, dat's niet.
Ist dat ghy't so bevint dat gy hem niet cond winnen,
So cond ghy't lichtlijc wel met wijser raet beginnen.
Maer of hy't al verworp wat datmen hem voor hiel?
Soo quijt ghy u gemoet en vryet uwe ziel:
Sijn oordeel hy verswaert.
Best ick het liever late:
Ick acht het is genoech wanneer ick hem niet hate.
Wanneer ghy daer na tracht dat ghy sijn ziele wint,
| |
| |
Dan isset dat ghy eerst u naesten recht bemint:
Maer siet, ghy moet hem gantsch als uyt den vyere rucken.
Maer, dat hy my hierom noch harder ginck verdrucken,
En ick van hem noch meer en straffer was geplaecht?
Een yegelijck hier in sijn eygen oordeel draecht:
V stont voor 't eerste toe patiency te gebruycken,
En om des Heeren wil ghewillich onder duycken.
Maer, of mijn lijdtsaemheyt ic t'eenemael verloor?
So vatse we'er op nieu, en bruycktse als te voor:
Een Chisten mensche comt die niet gantsch te verliesen.
My wondert van het geen gy my gaet onderwijsen,
Ick voel dat mijn gemoet als so niet can verstaen.
‘ Het heet: een yder moet als uyt hem selver gaen,
En hooren wat hem Godt tot reghel wil ghebieden:
Hem biddende dat hier sijn wille moet gheschieden.’
Maer of door al dit doen noch geenen peys en quam?
So wacht u voor de sond al werdy noch so gram.
Is dat dan al genoech, indien wy niet versoenen?
Wanneer als u party treedt in verkeerde schoenen,
En wil hem geensins tot vereeningh laten sien,
Hoe wel ghy onbeveynst hem dat comt aen te bien,
(Soo hy een Broeder is) soo moet ghy plaetse geven
Den regel van Gods Woort, die ons is voorgeschreven.
Wat regel is dit doch, dien ghy my hier hout voor?
‘'t Is sulcx: wanneer ghy hem bestraft: u geeft gehoor,
Soo isset dat ghy dan u broeder hebt ghewonnen:
Maer hoort hy uwer niet, so moetet zyn begonnen
Met dan noch een of twee tot uwer onderstant,
Op dat ghy hem verwint met een gemeender hant:
Op dat oock alle woort bestae in hare monden.
Maer soo daer dan noch gheen ghehoor en werdt bevonden?
Soo sult ghy de Gemeent de sake doen verstaen,
Op dat sy daer in doet gelijck't behoort te gaen.’
Maer so nu mijn party loopt met de werelt henen?
Al even wel moet ghy in vreed' met hem vereenen.
Maer of hy niet en was in't Kerckelijck verbondt?
Gaet even wel tot hem en straffet sijne sondt:
Spreeckt vriendelijc hem aen en soect hem te bewegen,
Op dat hy door u daedt tot vrientschap wert genegen.
Maer of hy geensins hem mijn redenen trock' an,
| |
| |
Soo lettet op het geen hem best bewegen can.
Maer of ick niet een sier op hem en conde winnen?
Al evenwel moet ghy de middelen beginnen.
Maer of hy des te meer verargerde op't lest?
Soo claget Godt de saeck, bevelet hem de rest:
En laet dit dan u selfs tot een exempel leeren,
Op dat ghy beter meucht u sinnen over-heeren.
‘Werdt vryelijck vergramt in 's anders quade daet:
Maer siet toe dat de Son daer in niet onder gaet.’
Houdt steedts den middel-wech in 't vriendelijck bekijven,
Soo suldy met u vriendt wel vrienden connen blijven.
Het dient tot uwen troost, wanneer ghy seker weet,
Dat ghy tot allen vreed' en vriendtschap zijt gereet:
En hier op meucht ghy vry en rondelijcken spreken,
Wanneer het selver slechts aen u niet comt ontbreken.
Maer of ghy (by gheval) u mede niet en droeght,
Waer in u naesten niet met reden was vernoeght:
Soo moet ghy oock terstont u schulden vry belijden,
En uwen naesten dan versoeningh comen bieden:
Begheerende dat hy u feylen u vergeeft,
Op dat ghy soo te saem in rust en vrede leeft.
Ach! Wilde Godt dat ick dit soo wel cond' versinnen,
En met een blijden Geest van desen dagh beginnen:
Dat allen bitt'ren haet uyt mijn ghemoet en hert
Ontwortelt, uytgeroeyt, en wech gebannen werdt.
Maer laes! het boose vleesch wil desen rust benijden.
Hier om ist dat gy steeds moet met den vleesche strijden:
En vechten door den Geest u gantsche leven lanck.
Theophile mijn vriendt ick uwer seer bedanck,
En hoop my na u Leer met vlijt te reguleren.
Ick wensch u dat de Heer u vrede wil vermeeren.
|
|
Auteursrechtvrij