Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 5

[Cornelius Leydekker]

LEYDEKKER (Cornelius of Cornelis GENTMAN), geboren te Heusden, de derde standplaats van zijn vader Jacobus Leydekker (zie vor. art.), den 23en Juli 1692, overleden te Bergen op Zoom, den 1en Maart 1761, werd genoemd naar zijn grootvader van moederszijde, den Utrechtschen predikant Cornelis Gentman en droeg bij den naam Leydekker ook diens familienaam. Na volbrachte studie aan het Athenaeum te 's Hertogenbosch werd hij den 27en Sept. 1714 door de Classis van Walcheren praeparatoir geëxamineerd en toegelaten als proponent. Den 10en Maart 1715 verbond hij zich aan de gemeente te Liefkenshoek, die hij na een jaar verwisselde met de eerste standplaats zijns vaders, Ritthem, waar zijn bevestiging plaats had den 29en Maart 1716. Na bijna veertienjarigen dienst aldaar hield hij er op Nieuwjaarsdag 1730 zijn afscheidsprediking (vm. over 1 Joh. II:28, nam. over Hebr. XIII:20, 21), om een beroeping op te volgen naar Sas van Gent, waar hij den 8den Jan. 1740 intrede deed (m. 2 Cor. IV:1, 2), na bevestigd te zijn (m. Lc. XII:42) door Ds. Theodorus de Kemp, pred. ald. van 1714 tot 1750, die gehuwd was met Johanna Leydekker, een der zusters van den bevestigde. Na ruim zes jaren met zijn zwager als ambtgenoot de gemeente te Sas van Gent te hebben gediend, nam hij den 14en Oct. 1735 afscheid van haar (m. Fil. I:27) wegens vertrek naar Bergen op Zoom, waar op den 21en d.a.v. Ds. J. Turcq, pred. ald., hem bevestigde (m. Ezech. XL:2-4; intr. m. 1 Thess. III:9-11).

Tijdens zijn bediening te Bergen op Zoom werd de stad in 1747 door de Franschen belegerd. Op Woensdag 19 Juli van dat jaar predikte hij voor het laatst in de St. Lambertuskerk (t. Genes. XXII:14). Den volgenden dag was het kerkgebouw tot een puinhoop geworden.

Bij de overrompeling der stad den 16en Sept. d.a.v. wist hij, tijdig gewaarschuwd door zijn neef den burgemeester Bolkool, des morgens al spoedig buiten de stad te

[p. 792]

komen, uitgeleid door een hem onbekend man, dien hij te voren nooit gezien had en ook later nooit wederzag. Op zijn zwerftochten daarna kwan hij te Rotterdam, waar Ds. Theodorus Ter Bruggen zich zijn lot aantrok met dit gevolg dat hem verzocht werd den bejaarden predikant aldaar Ds. Alardus Tiele hulpdienst te verleenen, waarop de stadregeering hem met ingang van diens emeritaat 26 Juni 1748 tijdelijk aanstelde in diens plaats als extra-ordinair predikant den dienst waar te nemen op een tractement van 900 gulden. Toen Tiele nog geen maand na het ingaan van zijn emeritaat, op 20 Juli 1748 overleden was hield Gentman Leydekker de lijkrede (t. 2 Tim. IV:7, 8), opgenomen in de door hem bezorgde uitgave van Tiele's Heilige Keurstoffen. Na gedurende veertien maanden de Rotterdamsche gemeente gediend te hebben, nam hij den 12en Dec. 1748 van haar afschied met een prediking over Joh. XXI:15-17.

Teruggekeerd te Bergen op Zoom preekte hij daar weer voor het eerst den 22en Dec. 1748 in de Fransche Kerk, omdat de Groote Kerk nog in puin lag, over 1 Théss. II:17-20. Op 5 Oct. 1752 hield hij de eerste prediking (in dr. uitgeg.) in de Ste. Geertruida of Groote Kerk. Nog acht jaren lang bleef hij in achtieven dienst. Met ingang van 24 Oct. 1760 werd hij emeritus. Binnen een half jaar daarna had de bijzetting plaats van zijn stoffelijk overschot in het koor der Groote Kerk te Bergen op Zoom.

Op zijn eigen herhaald verzoek werd een necrologie van hem in de Boekzaal achterwege gelaten.

Kort na zijn bevestiging te Liefkenshoek trad hij den 22en Mei 1715 te Middelburg in het huwelijk met Josina de Baeck Paulusdr. (M.D. Lammerts, De Predikanten der Ned. Herv. Kerk te Lillo en Liefkenshoek, in: Ned. Arch. K.G.N.S. Dl. XXX (1938), blz. 45; N. Biogr. Wdb. t.a.p. noemt haar de Back; Fr. Caland, (a.w., blz. 34), die als datum der huwelijksbevestiging opgeeft 10 Mei 1715, schrijft haar familienaam: de Bak). Als zijn weduwe verzocht zij den 1en Mei 1761 ‘alimentatie’. Zij werd begraven te Bergen op Zoom den 26en Febr. 1772. Blijkbaar heeft Gentman Leydekker geen kinderen nagelaten.

Portretten van Gentman Leydekker zijn niet bekend. Van zijn hand zag het licht een levensbeschrijving van zijn vader als ‘voorberigt’ vóór den 2den druk van de door hem bezorgde uitgave van diens werk, welke tot titel draagt: Adam, Moses en Kristus enz. Gron 1732. 8^o (vgl. vor. art. blz. 786). - Een verhaal van het leven en sterven van Alardus Tiele bevat zijn voorrede van de na diens dood door hem bezorgde uitgave van Tiele's Heilige Keurstoffen uit de Schriften des O. en N. Testaments, behelzende een Tiental van stigtelyke Bedenkingen en Leerredenen. Rotterd. 1748. 8^o.

Afzonderlijk gaf hij uit: Het Laatste Huis verheerlykt boven het Eerste Huis, voorgestelt in eene Kerkreeden uit Haggai II:10. Gedaan ter plegtige Inwying van de Groote Kerke te Berge op ten Zoom, Naa der Zelver Verwoesting op nieuw gebouwt en herstelt. Uitgesprooken den 15 Oct. MDCCLII. B. op Zoom en Rotterd. 4^o (Nat. Bibl.).

Hij schreef ook gedichten in werken van eenige tijdgenooten, zooals vóór: de la Rue's Gelett. Zeeland, en vóór zijn eigen bovengen. Kerkreeden plaatste hij een gedicht van 3 blz. druk van zichzelf.

Litteratuur: v.d. Aa, Biogr. Wdb. VIIIa, blz. 119, 120. - Dez., Wdb. Ned. Dicht. II, blz. 360. - Hs. Regt. - N. Biogr. Wdb. IV, k. 913 (art. v. Dr. P.C. Molhuysen.) - Nav. XXXVI (1886,) blz. 136, 137. - Fr. Caland, De Herv. Gem. van Sas van Gent ('s Grav. en Sas v. Gent. 1904), reg. - W. Meindersma, De Geref. Gem.

[p. 793]

te Bergen op Zoom en hare dienaren gedur. drie belegeringen. In: Teyler's Theol. Tijdschr. 9e Jrg. (1911), blz. 276ⁿ¹) 277, 278, 281, 283.