Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 5

[Joannes Leyendecker]

LEYENDECKER (Joannes), geboren te Purmerend in 1668, overleden te 's-Hertogenbosch den 5en Aug. 1722, stamde uit een bekend Akensch geslacht, waartoe verschillende predikanten hier te lande hebben behoord. Zijn vader Isaäcus Leyendecker, predikant te Purmerend van 1668 tot zijn emeritaat in Oct. 1699, was ook te Aken geboren, zooals blijkt o.a. uit het Album Stud. der Utrechtsche hoogeschool (k. 34). Johannes Leyendecker genoot zijn academische opleiding te Leiden, al staat zijn naam niet ingeschreven in het album stud. der Leidsche hoogeschool. Na zijn toelating als proponent werd hij aangesteld tot ambassadepredikant bij het Nederlandsche Gezantschap te Stockholm. Na ongeveer tien jaren dezen post te hebben bekleed werd hij den 31en Maart 1701 beroepen te 's-Hertogenbosch, waar den 30en Oct. d.a.v. zijn bevestiging plaats had. Den 11en Maart 1710 benoemde de Stedelijke Raad dezer stad hem honoris causa tot professor in de Hebreeuwsche taal en philologie aan de Illustre School aldaar, waarbij hij als predikant in dienst bleef. Den 27en Oct. 1713 hield hij als hoogleeraar in de Fransche Kerk een oratie over het gebruik van de Hebreeuwsche taal, welke rede op stadskosten in druk verscheen.

Vier jaren later sprak hij, na voorafgaande kennisgeving aan de Magistraat, nogmaals - eveneens in het Latijn - een rede uit, ditmaal over de nuttigheid der ‘litterae humaniora’ voor de godgeleerde studie. Uit den inhoud dezer oratie blijkt hoezeer hij vertrouwd was met het door hem behandelde onderwerp. Daarbij treft zijn breedheid van blik door de eerbiedige hulde, die hij brengt aan Grotius, al zou hij niet gaarne al diens godgeleerde inzichten tot de zijne maken. Zijn opwekking om Grotius' werken in eere te houden verdienden wèl de aandacht in een tijd, waarin zulk een aansporing voor de studeerende jeugd der Hervormde Kerk geen overtollig woord was. Te hooger waarde heeft die lofspraak op Grotius, waar zij geuit werd door den man, die terecht óók de verdiensten van zijn Leidschen leermeester Fr. Spanheim Jr. luide verkondigde, terwijl deze ook buiten de Nederlanden vermaarde theoloog, tevens bekend stond als bestrijder van alle zoogen. ‘Novatores’, tot wie hij met name ook Arminius, Vorstius en Episcopius rekende. Leyendecker verstond dus wèl de kunst van waardeeren en onpartijdig beoordeelen. Zijn laatstgen. oratie vond een zóó goed onthaal bij de Magistraat, dat hij in 1718 honoris causa door den Stedelijken Raad tot Philosophiae Professor benoemd en met een jaarlijksche toelage van f 75 begunstigd werd onder belofte dat hem na het overlijden van Prof. B. Massing diens bezoldiging van f 500 zou toekomen (Stadsnotulen van 17 Dec. 1717 en 7 Jan. 1718). Van dit laatste emolument heeft hij niet lang profijt getrokken. Massing toch overleed den 28en Jan. 1720 en twee en een half jaar later volgde Leyendecker hem in den dood, na een pijnlijke ziekte, die hem 14 maanden lang aan zijn leger gebonden had gehouden.

Onder de professoren aan de Illustre School van 's Hertogenbosch verdient hij met onderscheiding genoemd te worden. Maar ook mannen van zijn bekwaamheden zijn niet bij machte gebleken haar tot een staat van bloei te brengen en te voorkomen dat het professoraat aan deze school straks niet meer dan een eeretitel inhield.

Leyendecker was gehuwd met Catharina de Gamse. Zijn huwelijk is niet voltrokken te

[p. 794]

's-Hertogenbosch. Het werd gezegend met de geboorte van twee dochters en zes zoons. Zijn eerste kind zag 6 Mei 1703 het levenslicht. Zijn echtgenoote was niet geboortig van 's-Hertogenbosch en is aldaar niet overleden na 1729, in welk jaar het oudste daar aanwezige begrafenisregister aanvangt. Twee hunner zoons Jacob (geb. 1709) en Carel (geb. 1712) zijn predikant geworden, resp. te Bemmel en te Boxtel.

Portretten van Leyendecker zijn niet bekend.

Van zijn hand verscheen in druk: Reden op het afsterven en begraven van de doorlugtigste en grootmagtigste Vorstin Maria, nog onlangs, door Gods genade, Koningin v. Engeland, Schotland, Vrankryk en Ysland, Beschermster des geloofs enz. enz. plegtelijk uitgespr. tot Stokholm, den 18. v. Lentemaand des jaars 1695. Amst. 1695. 4^o (Knuttel, Cat. Pamfl. III, no. 14175). - Klaagreden over den dood van de doorlugtigste en grootmagtigste Vorst Karel de XIde, Koning der Zweden, Gotten, en Wenden &c. &c. &c. Uitgespr. den 20. v. Oogstmaand des jaars 1697. Amst. 1697. 4^o. - Oratio de linguae hebraeae usu habita Silvaedrecis VII. Kal. Nov. 1713. Silvaed. 1714. 4^o. - Carmen, senatui populoque Silvaducensi sacratum, ad gratulandum illi ab .... D. Claudio, comite de Tilly, summo Foederatorum Belgarum militiae duce, etc. susceptam urbis praefecturam. Silvae-Ducis. 1715. Een blad plano. (Nat. Bibl.). - Oratio de utilitate humaniorum litterarum in studio theologico habita Silvaeducis III non. Jul. a^o vulg. 1717. Silvaed. 1718. 4^o.

Litteratuur: v.d. Aa, Biogr. Wdb. VIII², blz. 122. - A. Velingius, Redevoering over de Illustre Schoole van 's Hertogenbosch, waar in Derzelver oorsprong, voortzetting, Lot-gevallen, en Hoogleeraaren, uit echte Stukken naargespeurt en ontdekt worden. Op den 14. Dec. MDCCLIX. in 't Latijn uitgespr. 's Hertogenb. 1760. (Door Velingius uit het Lat. vert. en uitgeg. - C.R. Hermans, Gesch. der Illustre en Lat. Scholen te 's Hertogenbosch v. haar ontstaan in den jare 1630 tot hare opheffing in den jare 1848, blz. 22, 23. - Sepp, Godg. Ond. II, blz. 116, 117. - Rogge, Cat. Pamfl. Rem. Bibl. II, blz. 137.